________________
આત્મા ગુણોની ખાણ છે. તેમાં ગંભીરતા, વાત્સલ્ય, ઔચિત્યનો બોધ, નિઃસ્પૃહતા, પરોપકારરસિકતા વગેરે ગુણોનો ઢગલો કરવો જોઇએ. બધા દર્શનાચારમાં અણીશુદ્ધ રહેવા કેટલાય ગુણો જોઇએ. જ્યાં જઈએ ત્યાં દીવાની જેમ પ્રકાશ આપનારા બનીએ અને સંપૂર્ણ ઉત્કટ દર્શનાચાર પાળનારા તો વિરલા બનશે.
સભા - તીર્થકરોને તો અંતિમ ભવમાં ટોપલેવલ ઊંચી કક્ષા)નો દર્શનાચાર આવી ગયો, પછી તેમને શું ઉત્કટ દર્શનાચાર? સાહેબજી - તીર્થકરોને અંતિમ ભવમાં દર્શનાચાર ટોપલેવલનો છે, છતાં ચારિત્રાચાર, તપાચાર ઘણું બાકી હોય. દર્શનાચારની ઉત્કટ કક્ષા આવે ત્યારે જીવ કેવો ગુણોથી શોભતો હોય તે તીર્થકરોના જીવનમાં જોવા મળે, પરંતુ એકલો દર્શનાચાર પરમપદે પહોંચાડે તેવું નથી. મોક્ષ તો પંચાચાર આખાથી જ થશે, જેનું સહજ પાલન તેમને પણ આવશ્યક છે.
સભા - તત્ત્વની પ્રતીતિરૂપ ચારિત્ર ન કહેવાય? સાહેબજી - તત્ત્વની પરિણતિ તે ચારિત્ર છે.
સભા - પરિણતિ અને પ્રતીતિમાં શું તફાવત? સાહેબજી - તત્ત્વ અંદરમાં પરિણામ પામે તે પરિણતિ. અપ્રમત્ત દશાના મુનિને સમતાનો , અનુભવ છે, તે સમતાની પરિણતિ છે. પણ સમતામાં સુખ કેવું છે કે સમતાનો કેવો ઉત્તમ અનુભવ છે તેની ખાતરી તે તત્ત્વપ્રતીતિ છે. વીતરાગદશામાં તત્ત્વની પ્રતીતિ છે. સિદ્ધો જાણે છે આત્માના અનંત ગુણો કેવા સુખદાયક છે, તેની ખાતરી છે. તેમને તત્ત્વપ્રતીતિ અને તત્ત્વપરિણતિ બને છે. ગુણોનો અનુભવ છે અને બોધ પણ છે. નીચેની ભૂમિકામાં ત્રણના ભેદ છે, આગળ જતાં તો ત્રણેનું એકત્વ છે. “ત્રિગુણ એકત્વ તુજ ચરણ આવે” નીચેની ભૂમિકામાં કોઇનામાં જ્ઞાન, કોઇનામાં દર્શન વગેરેનો તફાવત પડે, પણ અપ્રમત્ત મુનિમાં તો ત્રણેય એકરૂપ છે.
સભા:- અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિમાં શું? સાહેબજી -તત્ત્વની દઢ રુચિ છે. જ્યારે તે કોઈપણ આત્માના ગુણ જુએ તો તેના પર રાગ થાય છે, બીજાના ગુણ જોઇ પ્રીતિ-સદ્ભાવ થાય છે. રાગરૂપ રુચિ ઉપરની ભૂમિકામાં ચાલી જાય છે. પણ તેનો અર્થ એ નથી કે તેનામાં સમ્યગ્દર્શનનો પરિણામ નથી. ગુણાનુરાગ પ્રગટાવવાનું કામ સમ્યગ્દર્શનનું છે અને ગુણની પ્રતીતિ કરાવવાનું કામ પણ સમ્યગ્દર્શનનું છે. ગુણ-ગુણી પરનો રાગ વગેરે નીચેની ભૂમિકામાં રહેવાનું, પક્ષપાત-રુચિ ઉપરની ભૂમિકામાં નથી. ભગવાન માટે તમે એમ ન કહી શકો કે તેમને તત્ત્વનો પક્ષપાત છે. સામાન્ય સમ્યગ્દષ્ટિમાં તત્ત્વનો અભિનિવેશ, પક્ષપાત, રાગ વગેરે હોય તેવું કહી શકાય; વીતરાગમાં તેવું બોલો તો વીતરાગતાની વિરુદ્ધ થઈ જાય. તેમનામાં ગુણની પ્રતીતિ અને પરિણતિ બંને છે પણ ગુણનો પક્ષપાત નથી. એક થી છ ગુણસ્થાનક સુધીનું સમ્યક્ત અને પછીના સમ્યક્તનો વિભાગ
એક ક ક ક ક ક ક ક ક ક ક (૧૦)
ક ક ક ક ક
(દનનાચાર
