________________
છે, યાદ કરી શકે છે. તે નિમિત્તનો કાયોત્સર્ગ ક૨વામાં પણ દોષ નથી.
સિદ્ધાંત તરીકે શું આવે? તો શ્રાવકને સાધુ નમસ્કાર ન કરી શકે. માટે આજીવન સામાયિકમાં બેઠેલા સાધુથી સારા શ્રાવકની પ્રશંસા થાય, પણ તેને નમસ્કાર થાય નહિ. પ્રશંસા તો માર્ગાનુસારી ગુણવાળા જીવોની પણ કરાય. અન્ય ધર્મમાં રહેલા મોક્ષમાર્ગમાં ચઢેલાની અહીં બેઠેલા સાધુ તરીકે પ્રશંસા કરવાની મારી ફરજ છે. પૂજ્ય હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજ સાહેબ વીતરાગસ્તોત્રમાં ફરમાવે છે કે,
‘‘સર્વેષામર્દવારીનાં, યો યોઽત્હત્ત્વાવિજો મુળ:/ अनुमोदयामि तं तं सर्वं तेषां महात्मनाम्॥"
માત્ર માર્ગ પર ચઢેલાની અહીં બેઠાં બેઠાં પ્રશંસા કરીએ છીએ, અમે શાસનદેવતાને પગે નથી લાગતા. પણ સામે ચાલીને તેમને ધર્મલાભરૂપ આશીર્વાદ આપીએ છીએ. હું સામે ચાલીને શ્રાવકને ત્યાં શાતા પૂછવા જઇ શકું છું. આનંદ શ્રાવકને ત્યાં ગૌતમસ્વામી શાતા પૂછવા ગયા છે અને તેની ભલામણ ભગવાને કરી છે. આ શાસનમાં ધર્માત્મા શ્રાવકનું સ્થાને ઘણું ઊંચું છે. તમે ધર્માત્મા બનો તો તમારું પણ સ્થાન જામે. જ્યારે ગૌતમસ્વામી આનંદ શ્રાવકની શાતા પૂછવા ગયા, તો ત્યાં ગૌતમસ્વામી ધર્મલાભ આપે કે હાથ જોડે? આનંદ શ્રાવક તે જમાનાનો અબજોપતિ શ્રાવક છે, છતાં બધું ત્યાગ કરી, પૌષધાદિ પ્રતિમાઓનું પાલન કરી, સંલેખનાપૂર્વક અંતે અનશન લીધું છે, સમાધિથી પોતાની સાધના કરે છે, અવધિજ્ઞાન પેદા થયું છે, આવા શ્રાવકને પણ ખબર પડી કે ગૌતમ મહારાજ પધાર્યા છે, તો ઊભો થઇ સામે હાથ જોડે છે, વંદન કરે છે.
અમે ભગવાનના ભક્તને આશિષ આપીએ. તમારો વ્યવહાર જુદો છે. ભગવાનના શાસનમાં જેનું જે સ્થાન છે તે સ્થાનને અનુરૂપ પૂજો તો તે યોગ્ય છે. આપણા શાસનમાં ધર્મીનું સ્થાન ક્યાં અને કઇ કક્ષાનો ધર્મી છે, તેને અનુરૂપ વ્યવહાર કરવાનો છે. દેવીદેવતાને ખમાસમણ ન અપાય, ખમાસમણ તો પંચપરમેષ્ઠિને જ અપાય. ભગવાનના શાસનમાં દરેક જીવ માટે ઉચિત વ્યવહાર કરતાં શીખી જશો, તો દર્શનાચારના ઘણા અતિચાર નીકળી જશે. શાસનમાન્ય દેવી-દેવતાની ટીકા પણ ન કરતા. જે શાસનમાન્ય નથી તેમની મહત્તાઉપાસના-પૂજા કરવાનો ભાવ જાગતો હોય, તો તે પણ મિથ્યાત્વ છે.
ધર્મશ્રદ્ધા એટલે આત્મસ્વભાવની જ શ્રદ્ધા છે. તમારી આત્મા પર શ્રદ્ધા બંધાય એટલે તમને લાગે કે જે આત્મામાં છે તે બીજે ક્યાંય નથી. આત્માથી ઊંચું ઐશ્વર્ય જડમાં ક્યાંય નથી. તે કારણે આત્મામાં શ્રદ્ધા જાગી, તો અમે માનીએ કે તમારામાં આત્મશ્રદ્ધા આવી. જે ભગવાનના નામથી મરી પડતા હોય, છતાં જેને આત્મશ્રદ્ધા નથી, તો અમે માનીએ કે તેને ભગવાન પર જ સાચી શ્રદ્ધા નથી. આત્મશ્રદ્ધા જાગે પછી રુચિ થવાની જ છે. દા.ત. તમને થાય કે આ ખોરાક ખાવાથી તમારું શરીર સારું થશે, પછી તે પર રુચિ થયા વિના રહેશે? શ્રદ્ધા, રુચિ જન્માવે જ. શ્રદ્ધા કોઇ દિવસ વાંઝણી હોતી જ નથી. શ્રદ્ધાનું અનંતર ફલ શું? જેના પર શ્રદ્ધા થઇ તેની અભિરુચિ થાય જ. ધર્મની સાચી શ્રદ્ધા થઇ હોય તેમને આત્મામાં રસ જાગે છે, બાકીના ધર્મના નામથી ભળતી શ્રદ્ધા લઇને ફરનારા છે, પછી ભલે કહે કે દર મહિને હું શંખેશ્વર જાઉં છું; પણ તેને ભગવાનનો એકેય ગુણ જોઇતો નથી. ભગવાને જે
* * ૯૮ * *
*
દર્શનાચાર
