________________
ખામીઓ પણ હોય, નાના નાના અવગુણો પણ હોય, પણ તે પચાવી જઈને આરાધક હોવા માત્રથી તેમના પર પ્રીતિ જોઇએ. આ પ્રીતિ આખા સંઘ પર વ્યાપેલી હોવી જોઇએ. આ પ્રીતિ-સદ્ભાવ ઓછો હોય અને જરા જરામાં બીજાના દોષો પ્રત્યે અણગમો, સંકલેશ થતા હોય, તેનો અર્થ એ કે દર્શનાચારમાં ખામી છે.
આમ પણ સાધુ તો ધર્મનું મૂર્તિમંત પાત્ર છે, કેમ કે જગતના લોકો સાધુને ધર્મના સાક્ષાત્ અવતાર તરીકે, ધર્મના આચાર-વિચાર પાળનાર ધર્મની ઓથોરીટી માની, તેમને પૂજતા હોય છે. માટે જો સાધુનો આચાર-વિચાર ધર્મવિરોધિતાની છાયા પાડે, ત્યાં દર્શનગુણનો વિરોધ આવશે. બાકી ધર્મની અપભ્રાજનાનું કે કોઇના ધર્મનું હરણ કરવાનું કારણ બન્યા, તો સાધુ થકી ધર્મને ટેકો મળવો જોઇએ, તેના બદલે ધર્મને ધક્કો લાગ્યો, એવું થશે. મહાનિશીથસૂત્રમાં નંદીષેણમુનિનો પ્રસંગ આવે છે, અને તેમાં નંદીષેણમુનિ એમ વિચારે છે કે, તે નિષ્કલંક શાસન મારા થકી કલંકિત થાય.તેનાથી ભયંકર બીજું શું? માટે વિચારે છે કે હું મરી જાઉં તો વાંધો નહિ પણ શાસન મારાથી મલિન ન થવું જોઇએ. સાધુ જીવનમાં પણ પરસ્પર જેટલા સાધુ વગેરે સાથે હોય તેમના પ્રત્યે અપ્રીતિ, અભક્તિ, અબહુમાન વગેરેનાં જે કારણો પેદા થાય, તેનું યોગ્ય રીતે નિવારણ ન કરતા હોય તો, દર્શનાચારની ખામી છે. પરસ્પર અપ્રીતિ થાય, અભક્તિ થાય, પરસ્પર વાત્સલ્ય તૂટે તેવા વ્યવહાર કરે, તો તે પોતાના જીવનમાં દર્શનાચારથી વિરુદ્ધ વર્તન કરી ગુમાવી રહ્યો છે અને બહુ સાવચેત નહિ હોય તો મિથ્યાત્વનો જ બંધ થશે. આ બધા પાયાના પરિણામો છે, કેમ કે આપણે ગુણી જીવો પ્રત્યેના રાગને ન કેળવી શકીએ તો તેનાથી હીનગુણી પ્રત્યે શું રાગ કેળવવના? દા.ત. અત્યારના ગૃહસ્થ ગમે તેટલા સારા હોય તો પણ સાધુ-સાધ્વીના ધર્મ કરતાં તેમનો ધર્મ ઘણો .ન્યૂન જ હોય. વળી જેણે આખો સંસાર ત્યાગ કર્યો છે, જે જીવનમાં કષ્ટો વેઠે છે, તેવા પ્રત્યે પણ પ્રીતિ-ભક્તિ-વાત્સલ્ય ન રાખી શકીએ, તો પછી આપણે કોના પ્રત્યે પ્રીતિ-ભક્તિવાત્સલ્ય રાખી શકવાના? આપણને શ્રાવક પ્રત્યે સદ્ભાવ રહે અને સહવર્તી સાથે સદ્ભાવ ન રહે, તો સાચા અર્થમાં ધર્મને સમજતા નથી; કેમ કે ગુણની ખાણને દેખી શકતા નથી અને અલ્પગુણી પ્રત્યે માન થાય છે. આનો અર્થ એ કે સમજણ-બુદ્ધિ વિપરીત છે, જોઇએ તેવો વિવેક નથી. વળી આરાધક જીવ ન દેખાય તો પણ દ્વેષ નથી કરવાનો, ઉપેક્ષા કરવાની છે; પણ આરાધક જીવ હોય ત્યાં તો બહુમાન ટકવું જ જોઇએ; પછી આપણી પ્રશંસા ન કરે, આપણી સાથે તેને ન બને, તેનું આપણને અનુકૂલ વર્તન ન હોય તે વસ્તુ જુદી છે. ગમે તેવા સાધુ-સાધ્વી હોય તે આરાધક હોય તો, લેવા દેવા ન હોય તો પણ, અંતરની પ્રીતિ જોઇએ. જ્યાં જ્યાં આ ન આવે, ત્યાં દર્શનાચાર ખોઇએ છીએ. તે જાળવવા જીવનભર ખૂબ જાગ્રત રહેવું જોઇએ.
ઘણી વાર આપણને નવા જીવને ધર્મ પમાડવાની ઘણી હોંશ હોય, પણ વર્ષોથી ધર્મ આરાધના કરનારને સ્થિર ન કરી શકીએ, તો શું કહેવાય? પામેલાને સાચવી નથી શકતા અને ન પામેલાને પમાડવાના ઉમળકા કરીએ છીએ, પરંતુ પહેલાં તો જે જીવો ધર્મ પામેલા છે કે ધર્મમાર્ગ પર ચઢેલા છે, તે તો આપણાથી સ્થિર થવા જ જોઇએ, તેમાં કદી કચાશ ન જોઇએ. આપણે નિયમ જ રાખવો કે આરાધકને સહાય ન થાય તો કાંઇ નહિ પણ વિઘ્ન તો
દર્શનાયાર)
**
૧૦૩ **
**
