________________
ગોઠવશો તો ધર્મ નીકળી જશે. હા, બધી લલિતકલાનો પ્રશસ્ત રીતે ઉપયોગ કરવાની છૂટ છે. ઊજવણી જોનારના શુભ ભાવની વૃદ્ધિ થાય તેવી રીતે ઉજવાય. માટે જ જૈનધર્મનાં પર્વોને છોડી બીજાનાં પર્વો ઊજવવાનું મન થાય તો કાંક્ષા નામનો અતિચાર છે. અત્યારે ધર્મના ક્ષેત્રમાં સાચું-સારું પકડીને આગળ વધવું છે તેવો આગ્રહ નથી હોતો, બધું ચાલે તેવી ભાવના પડી છે, તેનાથી કાંક્ષાદોષ લાગે.
વિચિકિત્સા ફળનો સંદેહ - ત્રીજા દર્શનાચારમાં, તમે જે પણ ધર્મ આરાધના સાચી-સારી માની કરો છો, તે કરતી વખતે કે કર્યા પછી તેના ફળનો સંદેહ ન થવો જોઈએ. વળી આ ધર્મ સ્વેચ્છાએ કરો છો છતાં તેમાં શંકા-કુશંકા થાય, કે ફળ મળશે? કેટલું મળશે? ક્યારે મળશે? વગેરે કરો તો ત્રીજો અતિચાર લાગે.
સભા - ધર્મ સમજ્યા પછી ધર્મ કરીએ તો આવું ન થાય. સાહેબજીઃ- ધર્મ સમજવામાં વર્ષોનાં વર્ષો વીતશે. ત્યાં સુધી ધર્મ વિનાના રહેશો?
.
સભા - જ્ઞાનાચાર કહ્યો છે ને? સાહેબજી:-પણ સાથે જ ચારિત્રાચાર પણ કહ્યો છે ને? ધોળાં આવી ગયાં છે. કેટલું સમજ્યા? એક ભાઈ આવેલા. કહેઃ સાહેબ! મેં નક્કી કર્યું છે કે સમજીને ધર્મ કરવો.” તો મેં કહ્યું “આ વીતરાગનું સ્વરૂપ ઓળખતાં કેટલાં વર્ષ થશે? સંસારમાં એકલું જ્ઞાન રાખ્યું છે કે જ્ઞાનક્રિયા સાથે રાખ્યાં છે?” હા, અમે કહીએ, જેટલા જલદી સમજો તેટલા અમે રાજી છીએ પણ ન સમજો અને આરાધના મૂકી દેશો તો રખડી પડશો. જન્મ્યા ત્યારે શું ખાવું, શું ન ખાવું તેની સમજ હતી? ત્યારે શરીરને લાભદાયી શું છે તે સમજ્યા પછી જ ખાવું તેવું નક્કી કર્યું હોત, તો અત્યાર સુધી જીવ્યા હોત? માટે ભલે સમજ્યો નહિ હોય, પણ સારી ક્રિયા-સારી આરાધના કરશે તો તે જીવને લાભ જ છે. અમે કહીએ છીએ, આરાધના કરતા જાઓ અને સાથે સમજતા જાઓ. તે રીતે કરતા જશો તો ધીમે ધીમે જ્ઞાન-ક્રિયા બનેનો વિકાસ થતો રહેશે, નહિતર સમયસર યોગ્ય વિકાસ નહિ થાય. ઘણા સમજના નામે આરાધના કરતા નથી; ઘણા આરાધના કર્યા કરે છે, પણ સમજતા નથી; તેથી વિકાસ થતો નથી. બેય સાથે જરૂરી છે, માટે તો “જ્ઞાનવિખ્યામ્ પોક્ષઃ” એ પ્રમાણે શાસ્ત્રમાં લખ્યું છે. તેમાં જ સ્યાદ્વાદ છે.
સભા - ત્રીજા અતિચારમાં ફળ માત્રની શંકા ન જોઇએ કે ઉત્કૃષ્ટ ફળની શંકા ન જોઇએ? સાહેબજી - ત્રીજા અતિચારમાં નાના-મોટા બંને ફળની શંકા તે શંકા જ છે. તેના માટે શાસ્ત્રમાં “દેશ શંકા “સર્વશંકા” શબ્દો વાપર્યા છે. દેશશંકા પણ ખરાબ છે અને પાયામાંથી શંકા હોય તે તો ભયંકર જ છે, કેમ કે ધર્મનું ફળ અવશ્ય હોય તે બાબતમાં જ વિમાસણ છે. ધર્મ તમને હંમેશાં સુકૃતની પ્રેરણા આપે છે અને સુકૃત એટલે સ્વ-પરનું ભલું કરવાનું વર્તન. હવે એક જીવનું પણ ભલું કરો, એક પણ જીવને બચાવો તો તેના ફળની બાબતમાં તમને અટલ વિશ્વાસ જોઇએ. અત્યારે પ્રસંગે દયા-દાન બધું મામૂલી કરો છો, પણ જેટલું કરો છો તે કરતી વખતે સારું છે માટે કરો છો, પણ આનું ફળ શું મળશે તે બાબતમાં શંકા રહે છે. પણ
એક ક ક ક ક ક ક ક ક ક ક
30
જ એક એક જ રોક(1નાચાર)
