Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 81

ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શનમાં નિર્મળતાની કાયમ ખાતે પરાકાષ્ઠા છે, પણ શુભ ભાવની પરાકાષ્ઠાની, વાત્સલ્યની પરાકાષ્ઠાની વાત નથી. તે વરબોધિમાં છે.
સિદ્ધોને મોક્ષમાં સમકિતના સુખનો જે અનુભવ છે તેનો ક્ષાયિક સમકિતીને સમકિતના અંશ જેટલો આનંદનો અનુભવ છે. મોક્ષ એટલે આનંદનો મહાસાગર, સુખનો સ્કંધ, સુખનો પુંજ છે. મોક્ષનું સુખ કોણ સમજી શકે? આત્માના સુખને સમજે તે. પણ તમને આત્માનું સુખ દેખાય કે જડનું જ સુખ દેખાય? મોક્ષનું સુખ છે, સામાન્ય માણસની Beyond Range(બુદ્ધિની મર્યાદા બહારનું) છે. તમે સુખ માટે ફાંફા ક્યાં મારો? બહાર. આત્મામાં ઊંડા ઊતર્યા છો? તમે જડમાં સુખની શોધ કરી. તમે ધર્મ તો કરો, પણ પાયાની આ વસ્તુઓની ખબર જ નથી. તમને જ્યારે જ્યારે સુખની જરૂર ઊભી થાય, ત્યારે સુખની શોધ માટે આત્મામાં તલાશ કરી? કે સુખ ને તેનાં સાધનોની જડમાં તલાશ કરી? કેમ? તમે જડ્ડમાં જ સુખ માનો છો. ખાવા, પીવા, હરવા-ફરવામાં, ભૌતિક અને જડ સુખને જ સુખ ગણો ને? પેંડા, બરફીમાં જ સુખ દેખાય ને? તેમાંનું કશું મોક્ષમાં છે નહીં. મોક્ષ તમારા માટે સારી જગ્યા છે કે ખરાબ? આત્માનું સુખ એ નક્કર વસ્તુ છે. મોક્ષમાં આત્માનું અનંતું સુખ છે. જેમ સંસારમાં મોજમજાની પ્રવૃત્તિ છે તેમ મોક્ષમાં પણ આત્મા, આત્મિક ભોગોને ભોગવતો હોય છે. ત્યાં શૂન્યાવકાશ નથી. મોક્ષ નિષ્ક્રિય નહીં પણ આત્માના ગુણોનો આસ્વાદ છે. અહીં તમે ભૌતિક ભોગોને ભોગવો છો, તેમ આત્માના અનંતા ગુણોને મોક્ષમાં જીવ ભોગવે છે. તેમાંનો એક ગુણ ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ. ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શનીને જે સમ્યગ્દર્શન છે, તેવું જ સિદ્ધોના જીવોને સમ્યગ્દર્શન છે. શુદ્ધ ગુણો અહીં જ પ્રગટાવવાના છે, તેનો આસ્વાદ લેતા લેતા તે ગુણોને સાથે લઇને મોક્ષમાં જવાનું છે. ક્ષાયિકભાવના ગુણો જે સાધનાકાળમાં પ્રગટાવ્યા છે, તે આત્માએ સિદ્ધદશામાં પણ સાથે રાખવાના છે. ક્ષાયિક ભાવનો ધર્મ અહીંથી મોક્ષમાં સાથે લઇને જવાનો છે અને જે ધર્મ અત્યારે પ્રગટાવ્યા પછી અહીં મૂકીને જવાનો છે તે ક્ષયોપશમભાવનો ધર્મ-ગુણ કહેવાય છે.
ધર્મ મૂર્ખ માણસોની પેદાશ નથી. ધર્મ વિચારક-જ્ઞાની,પુરુષોએ કહેલો છે. માટે અન્ય કોઇ વિષય કરતાં અહીં વધુ બુદ્ધિની જરૂર છે. બુદ્ધિશાળી તેને ઊંડાણથી પકડે તો વિજ્ઞાન કરતાં અહીં વધુ સંતોષ મળે. કારણ જેના જ્ઞાનની સીમા નહીં તેવા પૂર્ણજ્ઞાનીએ ધર્મ કહેલ છે. ધર્મ એટલો ગંભીર છે કે સમજુ અને શાણા થયા વિના તેની ખબર નહીં પડે. વિજ્ઞાન પણ ન કરી શકે તેવી તર્કબદ્ધ વાતો ધર્મની છે, જે આત્માના અદ્ભુત સુખની ઝાંખી કરાવે છે.
ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શન એ આત્માનો અનુપમ ગુણ છે અને મોક્ષના સુખનો તે આંશિક અનુભવ કરાવે છે. એક ક્ષાયિક ભાવના ગુણમાં આટલો આસ્વાદ-આનંદ-મજા મળે, તો ક્ષાયિક ભાવના અનંતા ગુણોમાં કેટલો આનંદ હશે? ક્ષાયિક ભાવના અનંત ગુણોનો આસ્વાદ ગુણાકાર રૂપે હશે, તેમ ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શનીને સમજાય. મોક્ષનો મહાઆનંદ કેવો અદ્ભુત અને વિશાળ હશે તે તમને દેખાવો જોઇએ. અત્યારે ક્ષાયિક સમકિતનો ઉચ્છેદ છે, પણ ક્ષાયોપશમિક સમકિત પામી શકાય છે.
પોતાના હિતાહિતની જેમ, લાયક આત્માના હિતાહિતની ચિંતા સમ્યદૃષ્ટિને થાય.
** ૭૬ ******** દર્શનાયાર