Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 83

ભારોભાર છે. ઉધારપાસું ભારે હોય તો તેનામાં રહેલા થોડા ગુણોને પ્રોત્સાહન ન આપતા, નહિતર આખા ઉધારપાસાને-નાસ્તિકતાને પ્રોત્સાહન મળશે. પ્રમાણિકનાસ્તિકના પણ વખાણ ન થઈ શકે. પ્રમાણિકતાને ખાતર સંઘર્ષ, બલિદાન આપે તેવા ઘણા ઓછા હોય છે. તેથી તેમને પ્રસિદ્ધિ મળે, છતાં તેનાં વખાણ આપણે કરી શકીએ ખરા? ભગવાનને ન માને તેવા નાસ્તિકના સદ્દગુણોના પ્રોત્સાહનથી નાસ્તિક્તાને પોષણ મળે છે. લોકો ભરમાય નહીં માટે તેના દોષોને પ્રસંગે ઉઘાડા કરવાના હોય, અવગુણને પ્રસંગે હાઇલાઇટ પણ કરવા પડે.
ધર્મી સાચા માર્ગ પર રહેલા છે માટે તેમના અવગુણ ઢાંકવા તે વાજબી છે. ધર્મ પ્રત્યે વાત્સલ્ય જેટલું વધે તેટલું તમે ધર્મ કરનાર લાયક જીવને બહુ સારી રીતે હેન્ડલ કરી શકશો અને સાચા ધર્મ પ્રત્યેનો Approach(દષ્ટિકોણ) જ તમારો દુનિયા સાથેનાApproach કરતાં બદલાઈ જશે. ધર્મીને જોતાં વાત્સલ્યના ભાવો થાય છે? કે લુખ્ખાલસ છો? માતાને દીકરો એકનો એક હોય ને જોતાં જ ઉર્મિઓ ઊભરાય છે, તેમ ધર્મીને જોઇને હૈયું ગાંધેલું થઈ જવું જોઈએ. અંતઃકરણમાં ભાવો અને ઉર્મિઓ ઊભરાવાં જોઈએ. આ કલિકાલમાં કોઈ વેલ-સેટલ્ડ, જુવાનજોધ, સુખી, શ્રીમંત સર્વત્યાગ કરી દીક્ષા લે, અથવા કોઈ યુવાનીમાં સારી રીતે ધર્મ કરી ધર્માત્મા શ્રાવક બને, તો તેવા ગુણિયલ જીવો માટે અહોભાવ, વાત્સલ્ય થવાં જોઈએતેને શક્તિ પ્રમાણે ધર્મમાં સહાયક બનવાનું મન થાય? કે “જેને જે ગમે તે કરે” તેવા તમારા મનના ભાવો છે?
વાત્સલ્ય એ એક અનુપમ પ્રકારનો દર્શનાર છે. સ્થિરીકરણ કરતાં ય કઠણ છે. સ્થિરીકરણ આચાર કરતાં વાત્સલ્ય આચારમાં લાયક જીવ પ્રત્યે અતૂટ વાત્સલ્ય છે. માતામાં સંતાનનું હિત કરવાની જેટલી તાકાત છે, તેટલી કોઈ બીજામાં તાકાત છે? નીતિશાસ્ત્રમાં એક માતા સો શિક્ષક બરાબર છે તેમ કહ્યું, અને કેવા શિક્ષકો? પગારમાત્રની અપેક્ષાવાળા નહીં. આર્યદેશમાં કલાચાર્યની પરંપરા હતી અને એમને શિષ્યને કલા શીખવાડવામાં રસ હતો. તેવા કલાચાર્ય અહીં લેવાના છે. વાત્સલ્યથી જે પરિવર્તન આવે તે બીજા કશાથી નહીં આવે. વાત્સલ્યથી કેટલાય જીવોને ધર્મ પમાડી શકો, લાયક જીવોને ધર્મમાં સ્થિર કરી શકો. ધર્માચાર્ય એ વાત્સલ્યના ભંડાર હોય છે. અને વાત્સલ્ય ઊંચામાં ઊંચો દર્શનાચાર છે. ધર્માચાર્યમાં લાયક જીવો પ્રત્યે વગર વળતરે ભોગ આપે તેટલું વાત્સલ્ય હોય. આ ગુણવાળા પાસે જો લાયક જીવો આવે, તો તે જીવોને તેમના માતા-પિતા પ્રત્યે જેટલો ભાવ ન થાય, એટલો આ ગુણવાળા પ્રત્યે ભાવ થાય. ધર્મનાં ઊંચાં કામો કરવાની જેટલી ભાવના હોય તેટલું ઊંચું વાત્સલ્ય તમારે ઓળઘોળ કરવું પડે. તો તમારા પરિચયમાં આવવા માત્રથી જીવો ધર્મમાં આગળ વધે. વાત્સલ્ય તમારી પ્રવૃત્તિમાં-વ્યવહારમાં નીતરતું હોવું જોઈએ. ખરેખર તો તમારી પાસે જેટલો આ ગુણ હશે તેનું વળતર ગુણાકારમાં મળવાનું જ છે.
તમે સંઘ-ધવર્ગમાં અવાત્સલ્ય કરો એટલે તમને દર્શનાચારમાં અતિચાર લાગવાનો ચાલુ થાય. વાત્સલ્ય એ પુણ્યબંધ અને નિર્જરાનું કારણ છે અને અવાત્સલ્ય પાપબંધનું કારણ
વાત્સલ્યના બે પ્રકાર છે. (૧) પ્રશસ્ત વાત્સલ્ય અને (૨) અપ્રશસ્ત વાત્સલ્ય
ધર્મના ક્ષેત્રમાં શિથિલાચારી, પાસત્યા, અધર્મી, અવળચંડા જીવો પ્રત્યે ભક્તિ, જ ક ક ક ચોકકકક કકત ૭૮ - ક ક ક કોકદનાચાર)