________________
બીજાને પમાડાય. કોઈના કહેવાથી તમે ભલે ધર્મ કરતા હો તો વ્યવહારથી કરો, પણ તે ધર્મ પામ્યા ન કહેવાય. સાચો ધર્મ પામ્યાની નિશાની શું? ધર્મ હૃદયમાં આરપાર વિધાઈ જાય કે ધર્મ જેવું હિતકારી કોઈ નથી, એકાંતે કલ્યાણ કરનાર ધર્મ જ છે, તેવું લાગે. ધર્મ જ શ્રેષ્ઠ લાગે,ઊંચામાં ઊંચું જગતમાં મેળવવા જેવું તત્ત્વ ધર્મ જ છે, સાચાં સુખ-શાંતિ મેળવવા ધર્મના શરણે જ જવું પડે, બીજાને પણ સુખશાંતિ આપવા ધર્મને શરણે લાવવા પડે, અને તેના સિવાય જગતમાં ત્રણ કાળમાં સાચાં સુખ-શાંતિ મળે નહીં; આટલી શ્રદ્ધા હોય તો તમારા હૃદયમાં ધર્મનું સ્થાન છે. બીજાના હૃદયમાં ધર્મનું સ્થાન જમાવવા પ્રભાવનારૂપ આચાર છે. આઠમો આ ઉત્કૃષ્ટ દર્શનાચાર છે, તે જેનામાં આવે તે શાસનપ્રભાવક વ્યક્તિ છે.
આપણા ધર્મમાં પ્રભાવક સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકાનું મૂલ્ય ઘણું ઊંચું આંક્યું છે, જે પોતે તરે છે અને બીજાને તારે છે. આરાધકો ખાલી સ્વયં તરે છે, આરાધના કરનારા ફક્ત પોતાના કલ્યાણ માટે પુરુષાર્થ કરે છે, પરંતુ સદ્ધર્મનો પ્રવાહ વહેવડાવનાર પ્રભાવકો છે. પ્રભાવકો સ્વયં તરે અને બીજાને તારે છે. આરાધક કરતાં પ્રભાવકે ચઢિયાતા છે. પ્રભાવકથી ધર્મનો પ્રવાહ, ધર્મની ધુરા વહેતી રહે છે. ઉત્કૃષ્ટ દર્શનાચાર પાળનારને શાસ્ત્રમાં પ્રભાવક કહ્યા છે. સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકા બધા પ્રભાવક હોઈ શકે, પણ તે સામાન્ય લેવલવાળાનું ગજું નથી; શક્તિ, બોધ, પુણ્ય માંગે છે. સામાન્ય સાધુને બીજાને ધર્મનો ઉપદેશ આપવાની કે પમાડવાની પણ ના છે. સામા જીવની લાયકાત છે કે નહીં? અને જો લાયકાત છે તો કઈ ક્વોલિટીની છે, અને કઈ રીતે ઉપદેશ આપે તો સામાને લાભ થાય, તે ખબર હોવી જોઈએ. જો સામી વ્યક્તિ ધર્મ પામવાના બદલે ધર્મ કરતી બંધ થઈ જાય, તો સાધુને તેનું પાપ લાગે છે. ધર્મ પમાડવાનો અધિકાર જેને તેને મળતો નથી. અવસરે કઈ રીતે બોલવું ઉચિત છે તે સમજે, તેવાને અધિકાર મળે; નહીં તો પોતાને ય નુકસાન કરે અને બીજાને પણ અનર્થ કરે. બધે બધા જ પ્રભાવક હોય કે થાય એવી કોઈ વાત નથી. આમાં સામાન્ય વ્યક્તિનું ગજું નથી. પ્રભાવના ઘણી શક્તિ અને પુણ્ય માંગે છે.
- સાધુ, એ અહિંસક આચારમય જીવનનો આદર્શ નમૂનો છે, પણ તેટલા માત્રથી તેનાથી પ્રભાવનાન થાય. ગુણિયલ શ્રાવક પણ શ્રાવકાચાર પાળતો હોય તો તે પણ આદર્શરૂપ થાય. તે આદર્શ સાધુ-શ્રાવક જયાં જાય ત્યાં ધર્મની સારી છાયા ઊભી કરે, પણ તેટલા જ કારણે તેમનામાં ધર્મપ્રભાવકતા ન હોય. બીજાને ધર્મ પમાડવા વિશેષ શક્તિ અને વિશેષ ધર્મનો બોધ જોઇએ. કોઈ વાત્સલ્યથી, કોઈ સમજણથી, કોઈ તમારા વર્તનથી ધર્મમાં જોડાય. ઘણા આચારપ્રિય, ઘણા જ્ઞાનપ્રિય, ઘણા તપપ્રિય, ઘણા દાનપ્રિય હોય છે. જો વિવેકશક્તિ હોય, બોધશક્તિ હોય તો તે બીજા અનેક જીવોને ધર્મમાં સ્થિર કરાવતા આગળ ચાલ્યા જાય. તમારું કામ જાણકાર ગુરુ સુધી લીંક કરી આપવાનું. પણ લાયક જીવને અંતઃકરણમાં ધર્મ ઉતારવો તે જબરજસ્ત પ્રભાવકનું કામ છે. આ બધું કોણ સમજી શકે? વ્યક્તિને ઓળખીને તેને બોધ કોણ આપી શકે? જેની પાસે બોધ હોય છે. બાકી તો જીવ એવા મૂઢ હોય કે મરણ પથારીએ છેલ્લી દશામાં હોય તોયે મોહદશાને કારણે ધર્મનું નામ સાંભળવું પણ ગમતું નથી. અંત સમયે પણ બાધા ન લે. આવા સમયે બ્રહ્મચર્યની પણ બાધા ન લે તેવા દાખલા છે.
સુલતા, અનુપમાદેવી, દમયંતી, મયણાસુંદરી આ બધાં ધર્મ પમાડનાર બન્યાં.
ચેક ક ક ક ક ક ક ક ક ક ક
૮૮
ક ક ક ક ક &દનાચાર
