________________
આ ભવમાં આપ્યું છે તે અહીં જ મૂકીને જવાનું છે. જેમકે મા-બાપે જન્મ આપીને કરેલો ઉપકાર પણ આ ભવ પૂરતો જ છે. જન્મ આપવાનો, ઉછેરવાનો વગેરે ભૌતિક ઉપકાર, તમે જીવો ત્યાં સુધી શરીર દ્વારા ઉપયોગી થવાનો. મા-બાપે સારસંભાળ લીધી ત્યારે તમારા શરીરનો વિકાસ થયો. તેથી મૂળભૂત રીતે જીવનના અંત સુધી માબાપનો ઉપકાર રહે છે. પણ ભવ બદલાય એટલે તે મા-બાપ ભૌતિક દૃષ્ટિએ ઉપકારી બનવાના નહીં. માટે ભૌતિક ઉપકાર મા-બાપનો પરભવમાં શક્ય નથી. અને જો મા-બાપ ધર્મી હોય અને દીકરાને ધર્મમાર્ગ આપે તો તે ભાવઉપકાર છે. દ્રવ્યઉપકાર એક ભવ સુધારે અને ભાવઉપકાર જન્મોજન્મ સુખ આપે છે અને દુઃખ ટાળે છે. તેથી ભાવઉપકાર શ્રેષ્ઠ કહ્યો છે.
પરોપકાર આપણે ત્યાં ધર્મ છે પણ ભાવ પરોપકાર એ શ્રેષ્ઠધર્મ છે, કારણ કે તેમાં સ્વનું અને પરનું સાચું કલ્યાણ થાય છે. દ્રવ્યઉપકાર કરતાં ભાવપરોપકાર ઘણો ઊંચો છે. ટોપ લેવલનો ભાવપરોપકાર કરનારા અરિહંત છે. તીર્થંકરો પોતાના સામર્થ્યથી, પૂર્વભવના વરબોધિથી સંચય કરેલા પુણ્ય દ્વારા, શ્રેષ્ઠમાં શ્રેષ્ઠ ભાવપરોપકાર કરે છે. સમ્યગ્દર્શન પામનારને થાય કે અનંતાનંત ભવોમાં મને સાચો ધર્મ મળ્યો છે. તેનાથી જ હું અનંતકાળ માટે સુખી થવાનો છું, તેવી તેને અંદરથી ખાત્રી થાય છે.
સમકિતીને, પોતાને આ અપૂર્વ મળ્યું છે, પારાવાર દુઃખનું નિવારણ પણ આ ધર્મથી થઇ શકે તેમ લાગે, તેથી બીજા પણ લાયક જીવોને શક્તિ હોય તો પમાડવાની તેને અવશ્ય ઇચ્છા થાય. ધર્મ પમાડવાનો ઉપાય પ્રભાવના છે. પ્રભાવના નામનો દર્શનાચાર કરવા પ્રભાવકતા નામનોગુણ, શક્તિ અને તેને યોગ્ય ભાવો જોઇએ. બીજાના હૃદય ઉપર ધર્મનો પ્રભાવ પાડવો તે પ્રભાવના. ભય, દબાણો કે લાલચથી સાચો ધર્મ કોઇને પમાડાતો નથી. ધર્મ લાદી દેવાની વસ્તુ નથી. જો‘તમારો ધર્મ સામાના હૃદયનું પરિવર્તન કરાવી શકે તો તે જીવનમાં સાચો ધર્મ આચરી શકે, કારણ કે ધર્મ એ અંતરના પરિણામરૂપ છે.
ધર્મ પમાડવો એટલે તેના હૃદયમાં ધર્મનું સ્થાન જામી જાય અને ઉત્કૃષ્ટ રીતે તેના હૃદયમાં ધર્મ ભાવિત થાય તે. બીજા ધર્મોમાં અનુયાયી ખેંચવા બળજબરી, લાલચથી ધર્માંતર કરાવવાની વાત મળશે, પણ આપણા ભગવાન કે પૂર્વાચાર્ય ભગવંતોએ આવી રીતે ધર્માંતર કરાવવાની વાત કરી નથી. અત્યારે જે મીશનરી રીતો અપનાવાય છે તેમાં લાલચ હોય છે. મુસલમાનોએ ઇસ્લામ ધર્મ ફેલાવવા માટે જોરજુલમ કર્યા છે. બીજાને ધર્મ અપનાવવા ભોળવીને, દમનથી, મારી નાખવાની ધમકી આપીને ધર્માંતર કરાવ્યાના ઇતિહાસમાં પુરાવા છે. પણ જૈન ઇતિહાસ કે શાસ્ત્રમાં આવી વાત નહીં મળે. ભગવાનની આજ્ઞા શું છે? તમે જે ધર્મ પામ્યા તે ઊંચો અને સારો લાગ્યો હોય તો વફાદાર બની વળગી રહો અને જો સામે વ્યક્તિ લાયક હોય તો તેને પણ યોગ્ય રીતે પ્રભાવનાથી ધર્મ આપો.
પમાડાય,
ધર્માત્મા પ્રભાવનાથી ધારે તો નક્કર ધર્મ પમાડી શકશે; તે સિવાય સાચો ધર્મ ન ને ખાલી અનુયાયીઓ વધે, ટોળું વધે પણ કલ્યાણ ન થાય. ભગવાનને સાચો ધર્મ પમાડવામાં રસ હતો કે અનુયાયી વધે તેમાં રસ હતો? તીર્થંકરોને કાંઇ અનુયાયીઓ વધારવામાં રસ નથી, પણ ખરો ધર્મ પમાડવામાં રસ છે. ધર્મ આ રીતે જ પમાય અને
દર્શનાયાર)* *
* * *
૮૭
*
