Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 73

તે પણ થાકી જાય. અહીં મયણા કશું બોલતી નથી. તે જ નગરમાં બાપા-મામા છે, પણ કોઈને કહેતી નથી. કેમ કે બાપ પાસે પોતાને વટ નથી પાડવો પણ ધર્મ પમાડવો છે. તક આવ્યું બધું કરશે. માટે જયાં સુધી બાપને ખબર નહોતી ત્યાં સુધી કાંઈ નહિ, પણ પછી બાપને ખબર પડી કે શ્રીપાળ દેવકુંવર જેવો થઈ ગયો છે અને વિશ્વાસ થયો કે હું ધારું તો પણ આવો રાજકુંવરન પરણાવી શકું. પ્રજાપાલ કરતાં શ્રીપાલ મોટા સમ્રાટનો દીકરો છે. પ્રજાપાલને થયું કે મેં બગાડવા ધારેલું પણ દીકરી જીતી ગઇ. મયણાને ચોખ્ખું કહે છે કે મયણા તું સાચી હું ખોટો. મારાથી મોટી ભૂલ થઈ ગઈ. તારી સાથે મેં ખોટો વર્તાવ કર્યો. છતાં મયણાને તો બધાને ધર્મમાં સ્થિર કરવામાં રસ છે, પોતાનો વટ પાડવામાં રસ નથી. તેથી મયણા છેલ્લે શું કહે છે? “પિતાજી! આમાં આપનો વાંક નથી. તે વખતે પણ આપને મારા માટે આવું કરવાનું મન થયું, તેમાં પણ મારા કર્મનો ઉદય કારણ હતો.” તે દ્વારા પિતાને કર્મવાદનો સિદ્ધાંત બેસાડવા માંગે છે. ધર્મની વાત સ્થિર કરવા માંગે છે. મયણાનું વર્તન કેવું છે? કોઈ પણ લાયક જીવ હોય તો સ્થિર થાય ને? તે વખતે તમે ગમે તેમ વ્યવહાર કરો તો શું થાય? તમારા . જીવનમાં તમે કોઈ માટે કાંઈ આગાહી કરી હોય અને સાચી પડે તો? કૂદાકૂદ કરો? નવા-સવા ધર્મમાં આવનાર હોય તો આખો ભાવ બદલાઈ જાય ને? સાચા ધર્મીના મોંમાંથી એવી વાતો જનીકળે કે જેથી બીજા ધર્મ પામે અને પામેલા ધર્મમાં સ્થિર થાય; પણ તેવો વ્યવહાર ન થાય કે જેથી તેને થાય કે ધર્મની વાતમાં કસ નથી. તેવું થાય તો તમે અસ્થિરીકરણ કરનારા છો. સમકિતી સ્થિરીકરણ કરે, અસ્થિરીકરણ કદી ન કરે. તેમાં મૂળ કારણ તેનો દર્શનગુણ. સમ્યક્ત અંદરમાં પ્રગટે એટલે વિચાર-વાણી-વર્તન પર તે ગુણની છાયા પડવાની. આખા વ્યક્તિત્વ પર તે ગુણનો પડઘો પડવાનો. સમ્યક્ત અંદરમાં ચૂપચાપ બેસી ન રહે. સારા સારા કામની પ્રેરણા કર્યા જ કરશે.
દર્શનગુણનું સ્વરૂપ તત્ત્વસંવેદન છે. સાચા તત્ત્વનું સંવેદન થાય પછી વૃત્તિ-વલણ સાચાં હોય, ધર્મીને જોઈ હૈયું ઊછળે. ધર્માત્માને આગળ વધારવા પ્રશંસા, બહુમાન વગેરે આપોઆપ પ્રગટવાનાં. અધર્મી પ્રત્યે દ્વેષ નહિ કરે પણ અધર્મી પ્રત્યે વિરોધ તો રહેવાનો જ. તમારામાં સાચો ધર્મનો રાગ પ્રગટ્યો છે તેની નિશાની શું? તમને અધર્મી સાથે વિરોધ રહેવાનો. પહેલાં તો તમે ધર્મ-અધર્મનો સતત ડગલે-પગલે વિચાર કરો છો? મહાભારતમાં આવે છે કે, સત્પષે જીવનમાં ડગલે-પગલે ધર્મ-અધર્મનો વિચાર કરવો જોઇએ. ધર્મની ગતિ, અધર્મની ગતિ, ધર્મનું સ્વરૂપ, અધર્મનું સ્વરૂપ વગેરેનો તથા જીવનના હરેક ક્ષેત્રમાં ધર્મ-અધર્મ જે પ્રેરણા આપે છે, તેનો વારંવાર વિચાર કરવો જોઈએ. પણ ધર્મ-અધર્મ સાથે તમારે લેવાદેવા ખરી? તમને વિચારવું ગમે? હરેક ક્ષેત્રમાં આ ધર્મ છે, આ અધર્મ છે, તે તમે સમજી શકો છો? મહાભારતનો દુર્યોધન ધર્મ-અધર્મ સમજી શકતો હતો.
સભા - ધર્મીનો અધર્મી પ્રત્યે કેવો ભાવ હોય? મધ્યસ્થ? સાહેબજી -ના, મધ્યસ્થ ભાવ નહિ. વ્યક્તિગત અધર્મ પ્રત્યે કરુણાનો ભાવ હોય. પણ જાહેરમાં ધર્મનો નાશ કરનાર અધર્મ પ્રત્યે દ્વેષનો ભાવ અને ન સુધરે તેવા અધર્મી જીવો પ્રત્યે ઉપેક્ષાનો ભાવ-માધ્યચ્ય ભાવ કરવાનો છે.
રક એક સીક એક ક ક ક ક ક ક ક
૬૮
૯ ક ક ક
(દ નાચાર)