Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 78

નહિ, જિંદગી સુધી લોહીના સંસ્કાર રહે છે. દૂધ પણ ન પીવડાવે તો શું વાત્સલ્ય આવવાનું? અને મોટો થયા પછી દીકરો ન માને તો શું કરવાનું? આર્યદેશની વ્યવસ્થા પ્રમાણે માતાનું વાત્સલ્ય અખૂટ છે. દીકરો ૬૦ વર્ષનો થયો હોય, પણ મા પાસે હાથ જોડીને ઊભો રહે. માના હૈયામાં તેનું હિત વસ્યું છે. તેમ સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માનો ધર્મી પ્રત્યેનો વાત્સલ્યભાવ અખૂટ હોય.
વ્યાખ્યાન ૧૧
તા. ૦૧-૦૨-૯૮, મહા સુદ પાંચમ, ૨૦૫૪, રવિવાર
અનંત ઉપકારી, અનંત જ્ઞાની શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માઓ જગતના જીવમાત્રનું કલ્યાણ કરવાની ભાવનાથી આ ધર્મતીર્થની સ્થાપના કરે છે.
તીર્થકરો પોતે તીર્થકર બને તેમાં મૂળ કારણ “સવિ જીવ કરું શાસનરસી” એ સ્વરૂપ પ્રશસ્ત કામના, એટલે કે જગતના જીવમાત્રની ઉત્કૃષ્ટ કલ્યાણની ઉત્કટ ભાવના છે. તેના વિપાકરૂપે ધર્મતીર્થ-શાસનની સ્થાપના કરી જગતના જીવોના કલ્યાણની પ્રવૃત્તિ કરે છે.
તીર્થકરો અંતિમ ભાવમાં તીર્થકર બને તે પહેલાં ઘણાં સમયથી, ઘણા ભવોથી અથવા ઓછામાં ઓછા ત્રણ ભવોથી સાધના કરતા હોય છે. તીર્થકરો અંતિમ ભવમાં જે પરાકાષ્ઠાની પરોપકારની પ્રવૃત્તિ કરવાના છે, તેના માટેનો પુણ્યસંચય આગલા ભવોથી કરવાનો ચાલુ કરે છે અને અંતિમભવમાં તે પુણ્યસંચયની પરાકાષ્ઠા હોય છે. જ્યારે બીજા સામાન્ય કેવળીઓ માટે બેકગ્રાઉન્ડ તરીકે આગલા ભવોનો પુણ્યનો સંચય પણ હોય અને કેટલાક તો તે જ ભવમાં ધર્નો પ્રારંભ કરી મોક્ષ સુધી પહોંચે, તે બંને બની શકે છે. - સમકિતમાં વાત્સલ્ય ગુણ પ્રગટાવવાની તાકાત ખરી, પણ બધા જ સમકિત પામનારાં જીવમાત્ર પ્રત્યે વાત્સલ્ય ઊભરાતું નથી. જેવું જીવાદળ હોય તે પ્રમાણે ઓછાવત્તારૂપે દરેકમાં વાત્સલ્ય પ્રગટે છે, પણ ટોપ લેવલનું વાત્સલ્ય તો તીર્થકરને જ પ્રગટે છે. માટે તેમના સમ્યક્તને “વરબ્બોધિ' કહે છે. બીજા બધા સમ્યગ્દર્શન પામે તેના કરતાં તીર્થકરના સમ્યગ્દર્શનગુણની ક્વોલિટી વિશેષ પ્રકારની જુદી હોય છે અને તેનું Demarcation કરવા(જુદું પાડવા), તેની શ્રેષ્ઠતા-અદ્વિતીયતાને સામે રાખીને તીર્થંકરના સમકિતને “વરબોધિ' એટલે કે તેને શ્રેષ્ઠ બોધિ કહેવામાં આવે છે. ' સમ્યગ્દર્શન આવ્યું એટલે શું થયું? તો કહે પોતાના હિતાહિતની સાચી સમજણ પેદા થઈ. સમકિત આવે તો જીવ પોતાનું હિતાહિત સ્પષ્ટપણે કોઇનાં સલાહસૂચન વગર આપમેળે સમજી શકે. તમને ડગલે ને પગલે હિત એ હિત તરીકે અને અહિત એ અહિત તરીકે દેખાતું નથી, તે શું બતાવે છે? હજુ તમારામાં સમ્યગ્દર્શનગુણ અંદર પ્રગટ્યો નથી. સમ્યગ્દર્શન પ્રગટે તો અંતદૃષ્ટિથી પોતાનું હિત શું અને અહિત શું તે બરાબર Analysis(પૃથક્કરણ)કરી સમજી શકે. સામાન્ય સમકિતીને બીજાનું હિત-અહિત સમજી શકે તેવું જ્ઞાન ના પણ હોય. સમ્યગ્દષ્ટિ અજ્ઞાની કે અલ્પજ્ઞાની હોય તો પણ પોતાના અલ્પ આંતરિક જ્ઞાનથી પોતાનું ( નાચાર) ક ક કરો (૭૩) કરી શકે કારક ક સ કરી શક