________________
તો ઘડપણમાં રોગ, પિત્ત,વાયુ વગેરે નહિ થાય. પરિણામ કેટલા વર્ષે આવ્યું? ફળ કેટલું દૂર મળ્યું? આ ભૌતિક ક્રિયાનું તત્કાલફળ અને લાંબાગાળાનું ફળ થયું. તેજ રીતે ધર્મક્રિયામાં, દા.ત. દાન કરે તો દાન કરવાથી ઉદારતાના શુભભાવને કારણે મનની શાંતિ કે આત્મિક સુખ પ્રાપ્ત થાય. તે વખતે જે તૃપ્તિનો અનુભવ થવાનો તે આંતરિક તત્કાલ ફળ મલી ગયું. ભગવાનની નિર્વિકારીતાપૂર્વકની ભક્તિથી ચિત્તની પ્રસન્નતા મળે. બાહ્ય તત્કાલફળમાં લોકો માને કે આ ધાર્મિક, દાનવીર, ઉદાર છે. તમારી પ્રશંસા પણ કરશે. આ બાહ્ય તાત્કાલિક ફળ મળ્યું. હવે પુણ્યબંધ-નિર્જર દ્વારા વાયા-વાયા, લાંબે ગાળે જે ફળ મળે છે, તે ધર્મનાં લાંબા ગાળાનાં ફળ છે. ધર્મનાં તમામ ફળોમાં સચોટ શ્રદ્ધા જોઈએ. તે પણ જેટલું ફળ લખ્યું છે તેટલી સચોટ શ્રદ્ધા જોઈએ. બાકી ઓછી શ્રદ્ધા પણ વિચિકિત્સા દોષમાં જ આવે. આમ બાહ્ય, અત્યંતર, તત્કાલ અને લાંબા ગાળાનાં જે ફળ શાસે કહ્યાં, તે મુજબ જ ધર્મનાં ફળ અંગે સચોટ શ્રદ્ધા હોય તો જીવ નિર્વિચિકિત્સા નામનો દર્શનાચાર પામેલો ગણાય. '
ધર્મસામગ્રી મળવી જ દુર્લભ. તે મળે તો ધર્મ સમજવાની ઇચ્છા દુર્લભ. તે થાય તો શ્રવણ દુર્લભ. તે પ્રાપ્ત થાય તો ધર્મ સમજવા પ્રયત્ન કરવો તે દુર્લભ. તે પ્રયત્ન કરે તો સાચો ધર્મ સમજવો દુર્લભ. કદાચ સાચો ધર્મ સમજાય તો શ્રદ્ધાં દુર્લભ અને શ્રદ્ધા થાય તો નિઃશંકા દુર્લભ. નિઃશંકા આવે તો નિરાકાંક્ષા દુર્લભ. તે મળે તો નિર્વિચિકિત્સા દુર્લભ. તેનાથી દુર્લભ અમૂઢદષ્ટિ. ધર્મના ફળમાં જે ઢચુપચુ છે, તે તો બીજી વાતોથી લેવાઈ જવાનો. પણ ધર્મના ફળમાં શંકા ન હોય તેવા જીવો પણ મૂઢદષ્ટિ હોય તો બીજા ધર્મના ઝાઝમાળ જોઇ અંજાઈ જાય. * .
હવે આ ચારે દર્શનાચાર પામેલા જીવમાં પણ ઉપબૃહણા આવવી મુશ્કેલ છે. કેમ કે તેમાં તમે જ્યાં રહો છો ત્યાં ખોટા સાથે મતભેદ રહેશે અને સાચાને કડવા થઇ સમર્થન આપવાનું રહેશે. તેના કરતાં વળી સ્થિરીકરણ દુર્લભ. કેમ કે ઉપબૃહણામાં સારું કરતા હોય તેની પ્રશંસા, તેના પર સમર્પણ-બહુમાનનો ભાવ કરવાનો છે, જયારે સ્થિરીકરણમાં તો જાત ઘસીને લોકોને ધર્મમાં સ્થિર બનાવવાના છે. તમારી આજુબાજુ-ગુણીયલ જીવો હોય તેઓને તમારા પ્રવૃત્તિ-ધર્મથી એટલા પૂરક બનો કે તેમાં તે સ્થિર થાય. સ્થિરીકરણ દર્શનાચાર પાછળ મૂકવાનું કારણ એ છે કે, સાચો ધર્મ કરનારાને પણ પ્રશંસા પ્રોત્સાહનસમર્થન-ટેકાની પણ જરૂર છે. તે ન મળે તો સાચી પ્રવૃત્તિમાંથી દૂર થતાં તેને વાર લાગતી નથી.
તમારો દીકરો પહેલાં તો સાચા માર્ગે વળે જ નહિ, અને ઘણી મહેનતે વળે તો તેમાં ટકાવવો મુશ્કેલ છે. તમારા દીકરાની હરવા-ફરવા, વિચારવાની, બોલવાની વગેરે પ્રવૃત્તિ યોગ્ય-સારી હોય, છતાં ગૃહસ્થને ન શોભે તેવા આચાર-વિચાર હોય, તેવાને સંસ્કારિત કરવા તમારે કેટલી મહેનત પડે? અને સારા માર્ગે વળેલા, તેમાંથી ખસી ન જાય માટે સ્થિર કરવા પણ કેટલું કરવું પડે? તમારા દીકરાને એક સારી પ્રવૃત્તિ કરાવવી સહેલી, પણ કાયમ માટે તેમાં ટકાવી રાખવા હોય તો? તેનું દિલ જીતવું પડે. દિલ જીતવા માટે પ્રસંગે પ્રસંગે કેટલા સારા વ્યવહાર કરવા પડે? એટલે સ્થિરીકરણ કાંઈ સહેલું કામ નથી. જેના માટે તમે ભોગ આપ્યો છે, તેને પણ સારામાં ટકાવી રાખવા કેટલી મહેનત પડે છે? તેમ અહીં સંઘમાં
એક ક ક ક ક ક ક ક ક
૬૦
૯ ક ક ર રહ(દનાચાર)
