Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 44

કોઇને કોઇ પ્રશંસા-પ્રોત્સાહનનો ભાવ તો હોય જ છે. તમારી આજુબાજુના સર્કલમાં બધે ક્યાંક ને ક્યાંક તમારું માનસ પ્રોત્સાહન-પ્રશંસા-સમર્થનના ભાવવાળું હોય જ છે. આ પ્રશંસાના બે ભેદ પડે છે.
૧.પ્રશસ્ત ઉપબૃહણા અને ૨.અપ્રશસ્ત ઉપબૃહણા. હિતકારી પ્રશંસા અને અહિતકારી પ્રશંસા.
હિતકારી પ્રશંસા એ દર્શનાચાર છે અને અહિતકારી પ્રશંસા એ દર્શનાચારનો દોષ છે. પ્રશંસામાત્ર કરવાની નથી પણ તેમાં વિવેક મૂક્યો છે કે, ધર્મના ક્ષેત્રમાં કોની પ્રશંસાસમર્થન આવે? ગુણિયલની પ્રશંસા કરો તો તે દર્શનાચાર છે, પણ તમે ખોટાની પ્રશંસા કરો, દુર્ગુણીને ટેકો આપો તો તમને અપ્રશસ્ત ઉપબૃહણાનું પાપ લાગે. ધર્મના ક્ષેત્રમાં જેટલા પણ સદાચારી-ગુણિયલ-સજ્જન ધર્માત્મા હોય, તે બધા માટે પ્રશંસા-બહુમાન-સમર્થનનો બધો આચાર જીવનમાં અભિવ્યક્ત થવો જોઇએ, અને જો તમે ગુણિયલ પ્રત્યે પ્રશંસાનો વ્યવહાર છતી શક્તિએ વ્યક્ત ન કરો, તો દર્શનાચારમાં અતિચાર લાગે. તમારી શક્તિ હોવા છતાં યોગ્ય જીવોની પ્રશંસા ન કરો, તો મિથ્યાત્વનો અતિચાર લાગે. ધર્માત્મા તરીકે ડગલે ને પગલે સારાને પ્રોત્સાહન આપવાનું અને ખોટાને ક્યાંય ટેકો ન મળે તેની સાવધાની રાખવાનું શાસ્ત્ર કહે છે. છતી શક્તિએ પ્રશંસા ન કરે તો પણ પ્રાયશ્ચિત્ત આવે અને અયોગ્યની
પ્રશંસા-બહુમાન કરે તો પણ પ્રાયશ્ચિત્ત આવે. બંને બાજુ પેક રાખ્યા છે. સંઘમાં સારાગુણિયલ જીવોની પ્રશંસા, બહુમાન, ઉત્તમ વ્યવહાર ન કરો તો દોષ લાગવાનો ચાલુ થાય. દા.ત. સાધુ છે, તેમાં જેટલા સદાચારી, સંયમી સાધુ પ્રત્યે પ્રશંસા, બહુમાન, ભક્તિનો વ્યવહાર ન હોય તો પણ પ્રાપ લાગે અને આચાર-વિચારમાં ભ્રષ્ટ સાધુઓને તમારા તરફથી * ભક્તિ, બહુમાન, વ્યવહાર દ્વારા પ્રીત્સાહન, સમર્થન મળે તો તેનું પણ પાપ લાગે. જીવનના હરેક ક્ષેત્રમાં તમારા વ્યવહારથી જ્યાં પણ ખોટાને પ્રોત્સાહન આપો તો ત્યાં પાપ લાગે જ. તમારો દીકરો પણ વ્યવહારથી ખોટું કામ કરતો હોય, ધંધામાં ખોટાં કામ કરી સારા પૈસા કમાઇને આપે અને તેની પીઠ થાબડો તો તમને બધું પાપ લાગવાનું. ડિસ્ટિક્ષન મેળવી મોટું સંર્ટીફીકેટ લઇ ઘેર આવે તો તમે ખુશખુશાલ થઇ પ્રશંસાનાં પુષ્પોનો વરસાદ કરો, ઉપબૃહણા કરો તેનાથી પાપ કેટલું બંધાય છે? માટે જીવનના કોઇ પણ ક્ષેત્રમાં ખોટાને સમર્થન આપો, પ્રશંસા કરો તો દર્શનાચારનો અતિચાર લાગે છે.
કુટુંબમાં વડીલ તરીકે તમારી જવાબદારી શું? તો કુટુંબમાં જે ખોટું-ખરાબ થાય તેને તમારો ટેકો-પ્રોત્સાહન ન હોય અને કુટુંબમાં જે કાંઇ સારું થતું હોય તેમાં ટેકો-પ્રોત્સાહન હોવાં જ જોઇએ. બેય બાજુ તમારો વ્યવહાર જોઈએ, મૌન રહો તે ન ચાલે. તમારો દીકરો હોટલમાં ફરતો હોય, ગમે તેવા આચાર-વિચાર પાળતો હોય, પણ કમાતો હોય અને સમાજમાં મોભો હોય, તેમાં તમે ફુલાતા હો તો આ અતિચાર લાગે. ઘણા કહે, મારો દીકરો આ પદવી પર છે, મારો દીકરો ડૉક્ટર છે, જ્યાં જાય ત્યાં ફુલાયા જ કરતા હોય; આવા સ્વભાવના કારણે જ્યાં ત્યાં તેની વાતો કરો તો અપ્રશસ્ત ઉપબૃહણાનાં કેટલાં પાપ લાગે?
અપ્રશસ્ત ઉપબૃહણા પાપનું કારણ છે તેમ તમે માનો છો કે તમને જ્યાં લાભ દેખાય દર્શનાચાર) *******
૩૯
* * *
***