________________
ચઢ્યો. કેટલો Broad base(વિશાળ પાયો) છે કે સાચો ધર્મ ન પામ્યો હોય પણ સાચા ધર્મનું બીજ પામે ત્યારથી જ ચઢ્યો ગણે છે, કેમ કે બીજ અને ફળ વચ્ચે ઘણી લાંબી પ્રક્રિયા હોય છે. પહેલાં બીજ જમીનમાં જાય, પછી અંકુરો ફૂટે, છોડ વિકસિત થાય, પત્ર, શાખા, સ્કંધ, મૂળ વગેરે આવે પછી ફૂલ વગેરે આવશે. પછી ફળ આવશે ને? એટલે ફળ આવતાં પહેલાં બીજમાંથી ઘણા તબક્કા પસાર થવાના. વળી બધાં બીજ ઊગતાં નથી કે બધામાંથી ફળ પેદા થતાં નથી. પણ જમીનમાં યોગ્ય રીતે વાવણી થાય, પછી જ ફળની શક્યતા ઊભી થાય છે. તેમ શાસ્ત્ર કહે છે, આત્મા પર સદ્ધર્મના બીજની વાવણી થાય ત્યારે સમજવાનું કે જીવ ઉત્ક્રાંતિના માર્ગે ચઢવાનો. પછી જેમ પુરુષાર્થ થાય તેમ સદ્ધર્મની પ્રાપ્તિ થશે. એવી સદ્ધર્મની પ્રાપ્તિ થશે ત્યારે નિશાનીરૂપે આ આઠ પ્રકારનો દર્શનાચાર તેના જીવનમાં સાંગોપાંગ દેખાશે. એટલે સદ્ધર્મની પ્રાપ્તિ થઇ તેની બાહ્ય અભિવ્યક્તિરૂપે આ આઠ ભાવો તેના આત્મામાં આપમેળે ઝળહળશે. તમે ધર્મ કરો છો, ધર્મ આરાધનામાં સમય-શક્તિ આપો છો, પણ વિચારવું જોઇએ કે, આટલાં વર્ષોથી ધર્મ કરીએ છીએ તેના દ્વારા સદ્ધર્મની પ્રાપ્તિ થઇ છે? તમે ધર્મ કરો છો કે ધર્મ પામ્યા છો? માત્ર ધર્મ કરવાથી સંતોષ નથી માનવાનો, પણ ધર્મ પામવાથી સંતોષ માનવાનો છે. ધર્મ પામો ત્યારે થવું જોઇએ કે હવે ધર્મનું ફળ આત્મામાં પ્રગટશે. તેની આ જ પ્રક્રિયા છે. શાસ્ત્રમાં ધર્મનાં બીજ, અંકુરા, પાંદડાં, થડ બધાનું વર્ણન છે.
સભા :- ધર્મબીજ કોને કહેવાય?
સાહેબજી :- ધર્મતત્ત્વ ઉપર અથવા પૂર્ણજ્ઞાનીના વચન પર અંતરંગ બહુમાન તેને સદ્ધર્મનું બીજ કહ્યું છે. દર્શનાચાર દર્શનગુણ પામેલા જીવે આચરવાનો છે. પણ દર્શનગુણ પામવાની પ્રક્રિયા શું? દર્શનાચાર અને દર્શનગુણ પામવાની પ્રક્રિયા જુદી વાત છે. ધર્મના ક્ષેત્રમાં સ્ટાર્ટીંગ પોઈન્ટ દર્શન છે. તમે બજારમાં જાઓ તો પહેલાં તમે માલ જુઓ, પછી ખરીદવાની વાત ને? તેમ ધર્મના ક્ષેત્રમાં તમારા માટે અહીં પણ શું પ્રક્રિયા? કોની આરાધના કરવાની છે-ઉપાસના કરવાની છે? શું મેળવવાનું છે? તે રીતે દર્શનગુણમાં ૫રમાત્માનાં દર્શન આવે, પરંતુ બીજ તરીકે શું? જીવમાં ધર્મ પ્રત્યે બહુમાન પેદા થાય તે. તો તમે કદાચ કહેશો કે સાહેબ! અમને બહુમાન છે. પણ બહુમાન શબ્દનો અર્થ શું? ગુજરાતી તો ભણ્યા છો ને? બહુમાનમાં ‘બહુ’ અને ‘માન’ બે શબ્દ છે. માન એટલે આદર,સત્કાર, માનથી બોલાવે તો જઇએ એવું કહો ને? માનની અપેક્ષા છે ને? તેની આગળ ‘બહુ’ શબ્દ લગાડ્યો છે. બહુ એટલે ઘણું. ભગવાન પર બહુમાન છે, તેનો અર્થ શું? ભગવાન પર માન છે તેટલું બીજા કોઇ પર માન નથી. સંસારની બીજી કોઇ વસ્તુ-વ્યક્તિને નથી માનતા, જેટલું ભગવાનને માનો છો. ભગવાન જેટલી આદરપાત્ર વ્યક્તિ-વસ્તુ બીજી કોઈ ન હોય. પણ તમે ભગવાનની વાત પહેલાં માનો કે બીજાની વાત પહેલાં માનો? સંસારની વ્યક્તિને સાચવ્યા પછી ભગવાનની ભક્તિ આવે ને? તમને ભગવાન પ્રત્યે માન છે, બહુમાન છે કે હીનમાન શબ્દ વાપરું? ગુરુ પ્રત્યે બહુમાન છે? પણ પ્રસંગે દીકરો માંદો પડ્યો હોય તો તેની સાર-સંભાળ પહેલાં લો કે સદ્ગુરુની પહેલાં સાર-સંભાળ લો? અમારો નંબર ક્યાં?
દર્શનાચાર
30
*
