Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 43

સભા - પછી. સાહેબજી - પછી, પણ કેટલામો? પૂ.હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજ સાહેબે લખ્યું ભગવાન પ્રત્યેનું બહુમાન એટલે સંસાર પર વિરાગ. ભગવાન પર રાગ અને સંસાર પર વિરાગ બંને સાથે ચાલે છે. પૂ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજ સાહેબે એક ઠેકાણે લખ્યું છેઃ “પુદ્ગલસે ન્યારો પ્રભુ મેરો” આનો અર્થ એ કે આખો સંસાર ભૌતિકતારૂપ છે અને ભગવાન સર્વ ભૌતિકતાને પેલે પાર છે. મોક્ષમાં કોઈ ભૌતિક વસ્તુ છે? ત્યાં કેવલ આત્મા, આત્માના ગુણ અને આત્માની રિદ્ધિસિદ્ધિ જ છે. મોક્ષમાં આનંદ-પ્રમોદ અને મજા છે, પણ તે બધા આત્માના છે. ભૌતિક એવા જડના આનંદ-પ્રમોદ-મોજમજા નથી. એનો અર્થ એ કે “ભગવાન જેને ગમે તેને ભૌતિક જગત ન ગમે” કેમ કે ભગવાન આત્માના સમ્રાટ છે. આત્માનું ટોપ લેવલનું અપાર ઐશ્વર્ય ભગવાનમાં છે, પણ તે ઐશ્વર્યમાં ભૌતિકતાનું નામનિશાન નથી. માટે જેને ભૌતિક જગત ગમે તેને મોક્ષ પ્રત્યે બહુમાન શક્ય નથી. જેને સંસારનું બહુમાન છે, તેનામાં આત્મા પ્રત્યે બહુમાન ન હોય અને જેને ભગવાન પ્રત્યે બહુમાન હોય તેને સંસાર પર બહુમાન ન હોય. આ ફીટોફીટ વાત છે, સમાધાનની વાત નથી. માટે મને ભગવાન પર બહુમાન છે તે કહેવા માટે કેવા ભાવોમાં આવવું પડે તે વિચારજો.
ભગવાન પર બહુમાન આવે એટલે સદ્ધર્મનું બીજ આવ્યું. માટે તમને જે ધર્મ મળ્યો છે તે અલૌકિક-લોકોત્તર છે. દુનિયામાં ક્યાંય આવી વ્યાખ્યા, આવી ચોક્કસ ગણતરી સાથેની વાતો નહિ મળે. અહીં ભેળસેળ-ઘાલમેલની વાત નથી. તેની પાછળ તર્કબદ્ધ કારણો બતાવ્યાં છે. માટે પૂ.હરિભદ્રસૂરિજીએ લખ્યું: “સંસારને અસાર માનનારામાંજ વીતરાગનું બહુમાન હોય એવું અમે માનીએ છીએ.” સંસારનું માન કદાચ પડ્યું હોય પણ.સંસારનું બહુમાન તો ન જ હોય. અપુનબંધકદશા માટે લખ્યું: “સંસાર પ્રત્યે જેને બહુમાન છે તે કદી અપુનબંધકદશામાં ન હોય.” તે કક્ષામાં સંસાર પ્રત્યે અબહુમાન જોઇએ. ભગવાન પ્રત્યે બહુમાન અને સંસાર પ્રત્યે અબહુમાનનો ભાવ માંગીએ છીએ. જીવે અનેક ભવોમાં સંસારનું બહુમાન પોપ્યું છે, જીવનમાં સંસારનો જ સત્કાર કર્યો છે. હવે તેના પ્રત્યે માન-આદરતૂટવાં જોઇએ. તે થાય તો સદ્ધર્મનું બીજ આવ્યું. આ બીજ દ્વારા વિકાસ કરતો કરતો જીવ સદ્ધર્મને પામે ત્યારે દર્શનાચાર સોળે કળાએ ખીલી ઊઠે. તમે દર્શનાચાર જીવનમાં કેળવ્યો છે? કે ધીમે ધીમે તેની સાધના કરવાની છે? જે સમ્યગ્દર્શનગુણ પામી ચૂક્યા છે, તેમના માટે આડે પ્રકારનો દર્શનાવાર સ્વાભાવિક હોય છે. હવે આજે પાંચમા પ્રકારનો દર્શનાચાર લેવાનો
છે.
૫. ઉપવૃંહણા દર્શનાચાર ઉપબૃહણા સંસ્કૃત શબ્દ છે. ઉપબૃહણા એટલે પ્રશંસા, પ્રોત્સાહન. આપણે બધા જીવનમાં ધર્મ કરતા હોઇએ, ધર્મના ક્ષેત્રમાં આવતા હોઇએ, સોસાયટીમાં પણ સભ્ય-સંસ્કારી માણસ તરીકે જીવતા હોઈએ તો પ્રશંસામાં શું વ્યવહાર આવે, શું જવાબદારી આવે એને તેમાં પણ ઉપબૃહણા તરીકે શું આવે તે તમારે જાણવું જોઈએ. હરેક વ્યક્તિના જીવનમાં રહદ ન ક ક ક ક ક ક ક - ૩૮૪ ઝ સ ક ક (દશરાચાર)