Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 57

તેજપાલના જીવનમાં આઠેય પ્રકારનો દર્શનાચાર ઝળકતો દેખાય. એકેયમાં ખામી લાગે? અનુપમાદેવીને દેવ-ગુરુ-ધર્મ પ્રત્યે નિઃશંકપણું જબરજસ્ત, નિઃકાંક્ષા પણ તેવી વસ્તુપાલતેજપાલને અજૈનધર્મના ધર્મગુરુ સાથે પરિચય કેટલો? બધા રાજસભામાં આવે, મંત્રી સાથે પરિચયમાં આવે, વળી મંત્રીશ્વરને પ્રભાવિત કરવા પ્રયત્ન કરે અને બહુમાન યોગ્ય વ્યવહાર પણ કરે. આમ સંપર્કમાં આવે, પણ જીવનમાં કાંક્ષા થાય ખરી? કેમ કે કયું ઊંચું-સારું છે, તે સમજે છે. તેમણે વૈદિકધર્મનાં મંદિરો અને મસ્જિદોમાં દાન આપ્યાના ઉલ્લેખો છે. વસ્તુપાલે ૧૪૪૦ વેદપાઠી બ્રાહ્મણો પોતાને ત્યાં રાખેલા. મંત્રી હતા પણ રજવાડી ખાતું હતું. તેમના રસોડે રોજની ૫0000 માણસોની રસોઈ થતી. અનુપમાદેવીનો અભિગ્રહ હતો કે પ૦૦ સાધુ-સાધ્વીઓને નિર્દોષ ભિક્ષા વહોરાવ્યા વિના ભોજન કરે નહિ. વળી વહોરાવે પણ જાતે. તમારે તો બે સાધુ-સાધ્વી વધારે આવે તો માણસને ભળાવી દો ને?
સભા - ૫૦૦ને નિર્દોષ મળે? સાહેબજી - ૫૦000ની રસોઈ થતી હોય તો ૫૦૦ને નિર્દોષ મળે જ ને? તમારી જેમ ગણતરી કરી કરી થોડું કરે? શાસ્ત્ર કહે છે. શ્રાવકનાં દ્વારા અભંગ હોય. તેને ત્યાં ગમે ત્યારે દીન-દુઃખી, સાધુ-સંન્યાસી, અતિથિ આવે. વસ્તુપાલ આદિ માટે તેઓ જે પદ પર બેઠા છે તેની ખાલી ઔપચારિક તરીકે જવાબદારી પણ આવે. આપણે ત્યાં સામાન્ય શ્રાવકને માથે આ બધી જવાબદારી ન આવે, પરંતુ તેમના માટે ઔચિત્ય તરીકે પણ દાન આપવાનાં આવે. ત્યાં ધર્મબુદ્ધિથી કે ભક્તિબુદ્ધિથી દાન નથી આપ્યું, “ઔચિત્ય દાન” શબ્દ જ વાપર્યો છે. ઊંચા ધર્મમાં કરોડો-અબજો રૂપિયા ખર્ચાતા હોય, તો પરિચયમાં હોય તેવા બીજા ધર્મવાળા અપેક્ષા રાખે. પણ તેનો દાખલો લઇ તમે ન આપી શકો. કેમ કે તમે કાંઈ Public Figure (જાહેર વ્યક્તિ) નથી. તમારા માટે તો શું આવે? હોળી, નવરાત્રીના ફંડમાં પૈસા ન અપાય. આપણે ત્યાં હરેકની કેટેગરી પ્રમાણે ધર્મમાં વાત આવે છે. વસ્તુપાલ-તેજપાલપેથડમંત્રી-ઝાંઝણમંત્રીનાં જીવન જુઓ તો થાય કે ચારે બાજુ દર્શનાચાર વ્યાપક છે. અદ્ભુત રીતે આ બધા ગુણ દેખાય. મંત્રી પત્ની સાધુ-સાધ્વીની ભક્તિ માટે ખડે પગે હાજર. બાકી પોતાના માટે પાણીનો પ્યાલો પણ ન લેતા હોય. વળી સાધુ-સાધ્વીના કડવા અનુભવ થાય તેવું ન બને? છતાં પચાવી જાય. કેમ કે દર્શનગુણ એટલો દઢ હોય. દર્શનાચાર સાધનાનું ઉત્તમ અંગ છે.
સ્થિરીકરણના બે ભેદ છે. ૧.અપ્રશસ્ત અને ૨.પ્રશસ્ત. અપ્રશસ્ત સ્થિરીકરણ એટલે સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકા, તેમના જીવનમાં અધર્મમાં-શિથિલાચારમાં સ્થિર થાય તેવું વર્તન કે પ્રવૃત્તિ કરો તો અપ્રશસ્ત સ્થિરીકરણ નામનો દોષ સેવ્યો કહેવાય. ઉપવૃંહણામાં પ્રશંસાસમર્થનની વાત આવે, જ્યારે સ્થિરીકરણમાં એવું વર્તન કરો કે તે અધર્મમાં-દુર્ગુણોમાં સ્થિર થાય, તો તે અપ્રશસ્ત સ્થિરીકરણ કહેવાય. શિથિલાચારી સાધુ-સાધ્વી પ્રત્યે બહુમાન-ભક્તિવંદન-વિવેક-આદર-સત્કાર કરો, પ્રસંગે જાહેરમાં-એકાંતમાં વખાણ કરો, તો તે અપ્રશસ્ત ઉપબૃહણામાં આવ્યું. અહીં તેનાથી આગળની વાત આવી. આજે એવા શ્રાવકો ઘણા છે કે, સાધુ-સાધ્વી પાસે જાય અને વિચારે કે મહારાજ અનુકૂળતા કરી આપતા હોય, સંસારની
ક ક ક ક ક ક ક ક ક ક ક
પર
ક ક ક ર સક
ર
નાચાર)