Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 53

જાય. અત્યારે તમે છો તે પણ બદલાઈ જાઓ અને આજુબાજુ તમારી જે છાયા છે, તે પણ બદલાઈ જાય. કેમ કે વાણી જ હૃદયના ભાવો વ્યક્ત કરવાનું અદ્ભુત સાધન છે. તે દ્વારા ધર્મની પ્રશંસા કરી ધર્મનો ફેલાવો કરી શકો અને અધર્મની નિંદા કરી અધર્મનો વિરોધ કરી શકો અને તે દ્વારા ધર્મનું આખું વાતાવરણ ઊભું કરી શકો અને તે કરી પ્રચુર પુણ્ય બાંધી અદ્ભુત કર્મનિર્જરા કરી શકો; અને પ્રશંસા-નિંદા ન આવડે તો ઘોર પાપો પણ બાંધી શકો છો. માટે જ ઉપબૃહણાના પ્રશસ્ત-અપ્રશસ્ત બે ભાગ પાડ્યા છે. દા.ત. સંઘના આગેવાન, શિથિલાચારીને સમર્થન મળે તેવો વ્યવહાર કરે, તો છેવટે તેનાથી શાસન-સંઘને કેટલું નુકસાન થાય? અને તે બધું થયું તેનું પાપ પહેલાં કોના કપાળે ચોટે? આગેવાનના કપાળે. કેમ કે આગેવાન દ્વારા સંયમી સાધુને સમર્થન ન મળે તો જેમ નુકશાન થાય છે, તેમ અયોગ્યને સમર્થન મળે તો પણ નુકસાન થાય છે, કેમ કે તે સાધુ જયાં જાય ત્યાં કેટલાયની ધર્મશ્રદ્ધાનો નાશ કરે અને ધર્મની અપભ્રાજના-નિંદા કરાવે. ભગવાનનું શાસન-ભગવાનનો ધર્મ વગોવાય તે બધામાં ફાળો-હિસ્સો કોનો આવશે? ટેકો આપનારનો. પાપ-કુકર્મો સાધુએ કર્યા અને હિસ્સો સ્વીકાર્યો ટેકો આપનારે. માટે સમર્થન કોને આપવું અને કોને ન આપવું, તે બાબતમાં ચોક્કસ બની જાઓ. સંસારમાં દુષ્ટતા આ રીતે જ પોષાય છે કે જ્યારે સારા માણસો દુષ્ટ સામે ઉપેક્ષા કરે છે. સામાન્ય માણસ ગમે તેની પ્રશંસા કરે તે વાત જુદી, પણ ધર્મ ગમે તેની પ્રશંસા કરે તો વધારે મરવાનો. અમે સાધુ થયા. અમે ગમે તેનાં વખાણ કરીએ તો અમને પણ કેટલાં પાપ લાગે? અમારે પ્રશંસા-ટીકા-ટિપ્પણ કરતાં પહેલાં ખૂબ વિચાર કરવો પડે. અત્યારે " દ્વેષથી ટીકા-ટિપ્પણ-નિંદા-કુથલી કરીએ તો અમે પણ ઘોર પાપ બાંધીએ.
અમારે ત્યાં તો આચાર્ય માટે લખ્યું કે, આચાર્ય પણ ઉપબૃહણા કરવામાં થાપ ખાય તો કેવા કેવાં પ્રાયશ્ચિત્ત આવી શકે છે. આ દર્શનાચાર અમારા માટે પણ છે. અમારે માત્ર ચારિત્રાચારની જ આરાધના નથી કરવાની, જ્ઞાન-દર્શનની પણ આરાધના છે. અમારે પણ આ દર્શનાચાર આખો ને આખો આત્મસાત્ કરવાનો છે. અમે પણ જ્યાં ચૂકીએ ત્યાં અમને પણ દોષ લાગે. દર્શનગુણ હોય તો મલિન થાય અને ન હોય તો પ્રગટવાનો સ્કોપ મટી જાય. નિષ્કલંક દર્શનગુણ જાળવવો હોય તો તેના માટે પણ અણીશુદ્ધ દર્શનાચાર પાળવો જોઇએ. તે માટે અમારે પણ કસોટી આવવાની. ધર્મની દૃષ્ટિએ સમીક્ષા કરીએ અને જયાં સારું લાગે ત્યાં પ્રશંસા અને ખોટું લાગે ત્યાં નિંદા કરવાની આવે. તેમાંય જે સાધુ ઉપદેશક હોય તેની જવાબદારી વધુ આવે. તેમાંય આચાર્ય હોય તો તેથી વધુ. દા.ત. લોકો ખૂબ અહોભાવથી જોતા હોય તેવા મોટા આચાર્ય ખોટો અભિપ્રાય આપી દે, તો સંઘમાં કેટલો પડઘો પડે? સારા-નરસાનો વિચાર પહેલાં તેમણે કરવો જોઇએ. અમને “પરોપદેશે પાંડિત્યમ્” ભગવાને નથી કહ્યું. આ આઠ પ્રકારનો દર્શનાચાર તમારા કરતાં અમારો વધારે કડક થશે. અમારી વધારે જવાબદારીના કારણે વધારે કડકાઈ આવશે. માટે ભગવાનના શાસનમાં સાચા આરાધક બનવું હોય તેવા સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકા બધાં માટે આ અષ્ટવિધ દર્શનાચાર જરૂરી છે. આના અતિચારનું મિચ્છામિ દુક્કડમ્ તમે-અમે બંને આપીએ છીએ. અમે પણ કાઉસ્સગ્નમાં તેનું ચિંતન કરીએ છીએ. આચાર એકસરખો છે. તમારા કરતાં અમારું ધોરણ ઊંચું છે. માટે સાધુને દેવ-ગુરુ-ધર્મમાં શંકા થાય તો તેના પ્રાયશ્ચિત્તનું વર્ણન 2 કિમ ર રકઝક કોક કોક કોક(૪૮ ક ક ક ક કદનાચાર)