Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 45

ત્યાં વખાણ કરી લેવાનાં? ‘વચને કા દરિદ્રતા?’ જો પોતાનું કામ થતું હોય તો બે પ્રશંસાનાં વાક્યો કહી દો.
સભા :- ગુણની પ્રશંસા ન કરાય?
સાહેબજી :- પણ કોના ગુણની પ્રશંસા થાય? શાસ્ત્ર કહે છે, વેશ્યાના સદાચારની પ્રશંસા ન કરાય અને કરે તો અસદાચારને પ્રોત્સાહન આપે છે.
સભા ઃ- કોશ્યાનાં વખાણ કર્યાં છે ને?
--
સાહેબજી :- આપણે ત્યાં કોશ્યાને ગણિકા કહી છે. શાસ્ત્રમાં વેશ્યા શબ્દ વાપર્યો જ નથી. તે રાજનર્તકી છે. રૂપજીવીઓ જેવી આ વેશ્યા નથી. આપણે ત્યાં આર્યપરંપરામાં રાજામહારાજાની વ્યવસ્થામાં એક રાજનર્તકીનું પદ પણ રહેતું. રાજનર્તકીનાં પણ ખાસ કુલો રહેતાં. શાસ્ત્રમાં ગણિકાના પ્રકાર લખ્યા છે. સમાજમાં તેની સાથે આ રીતે વ્યવહાર હોય.' કોશ્યાને ત્યાં સામાન્ય માણસ તો પગ પણ ન મૂકી શકે. તેનું મોં પણ જોઇ ન શકે. રાજસભામાં સ્વાગતના પ્રસંગો, જલસાઓ ગોઠવવાના હોય, તેમાં વ્યક્તિ તરીકે જે સ્ત્રીઓને નૃત્ય માટે રાખતા તે કલાસંપન્ન હોય. કોશ્યા પાસે કલા કેટલી હતી? તેવી સ્ત્રી આજે દુનિયામાં નહિ મળે. તે કામમાં પણ અનપેરેલલ હતી. એટલે તો રથકાર તેના પર ખુશ થયો છે! રાજનર્તકીના મહેલમાં કોઇને પ્રવેશ ક્યારે મળે? રાજા ખુશ થઇને મોકલે ત્યારે, અને રાજા હાલી-મવાલી પર ખુશ થાય? આજ સુધીમાં કોશ્યાને ત્યાં કોણ આવ્યું? નંદરાજાએ ખુશ થઇ મોકલેલ વ્યક્તિ જ, અને આવ્યા પછી પણ તેની સાથે સંબંધ બાંધવો કે ન બાંધવો તેનો કોશ્યા પર આધાર. રથકાર આવ્યો છે. તે કોશ્યાનાં રૂપ-કલા પર આફરીન છે. માટે તેને અનેક રીતે વાર્તા-વિનોદ કરી ખુશ કરવા પ્રયત્ન કરે છે. પણ કોશ્યા સ્થૂલિભદ્રનાં વખાણ કર્યા કરે છે, એટલે તેને થયું કે એવી રીતે પ્રભાવિત કરું કે મારા પર મોહિત થાય. ત્યાં બગીચામાં બેઠાં છે. ત્યાં કલા બતાવવા દૂર દૂર આંબાના ઝાડ પર લૂમ હતી, તેના પર બાણ મારે છે. બાણ લૂમને માત્ર વીંધે છે, આરપાર નથી નીકળતું. રથકાર લક્ષ્યવેધી છે. બીજું બાણ માર્યું. આમ એક પછી એક બાણ મારે છે, એકબીજાને જોડે છે અને કોશ્યા બેઠી છે ત્યાં સુધી બાણની હાર કરી, આંબાની લૂમ તોડી કોશ્યાને આપે છે. સામાન્ય માણસ તો ડઘાઇ જ જાય ને! સ્થૂલિભદ્રજી ગયા પછી તેના આંગણે જે આવ્યા તે બધાને તેણે ધર્મ પમાડીને દીક્ષા જ અપાવી છે! આ પ્રસંગ જોઇ તેણે દાસીને બોલાવી અઢી મણ સરસવનો ઢગલો કર્યો. તેના પર સોય મૂકી. તેના પર ચંપાનું ફૂલ મૂકી, મહેલના પગથિયા પરથી કૂદકો મારી, ચંપાના ફૂલ પર ઊભી રહીને નૃત્ય કર્યું. રથકાર આભો થઇ ગયો. અત્યારે આની કલ્પના કરી શકો? તમારા વિજ્ઞાનના વિકાસમાં મશીનોની દેણ છે, પણ કલાઓનો નાશ થઇ ગયો છે. આને તમે વેશ્યા કહો તો ચાલે? ધર્મ પામ્યા પહેલાં પણ તેનું કેલીબર હાઇ હતું. પરંતુ અસદાચારી જીવન જીવનારી વેશ્યાના ગુણોની પ્રશંસા કરો તો સમાજમાં અસદાચાર-દુરાચારને પ્રોત્સાહન મળે. માટે પ્રશંસા કરતી વખતે માત્ર ગુણ નહિ પણ વ્યક્તિત્વ પણ જોવાનું છે. યોગ્ય વ્યક્તિત્વ ન હોય તો પ્રશંસા તો ન કરાય પણ ઉપેક્ષા કે આગળ વધી ટીકા-ટિપ્પણ પણ કરવાં પડે. માટે
૪૦ *
દર્શનાચાર