________________
તો હવા ખાતા રહેશે. ‘“મારે તરવું છે, મારા આત્માનું કલ્યાણ કરવું છે, માટે મારે પૂર્ણ પુરુષ એવા પરમાત્મનું આલંબન જોઇએ, માર્ગદર્શન માટે સદ્ગુરુ જોઇએ અને આરાધવા સાચો ધર્મ જોઇએ,’' આવી ભાવનાથી પણ, આવું શોધ્યા પછી પણ જીવો આરાધના કરે, વર્ષો સુધી ધર્મે કરે અને ધર્મ તો હંમેશાં પહેલો ભોગ માંગશે જ. પૂ.હરિભદ્રસૂરિજીએ લખ્યું, સરળ-ટૂંકી ભાષામાં, “પરપીડાનો પરિહાર તેનું નામ ધર્મ.’' સર્વ સજ્જનોને નિર્વિવાદ રીતે માન્ય થાય તેવું આ ધર્મનું સ્વરૂપ છે. પણ પરપીડાનો પરિહાર કરવા તો તમારે ભોગ આપવો પડે ને? કેમ કે ધર્મમાં હંમેશાં સત્કૃત્ય આવશે અને તેના માટે તો ભોગ જ આપવો પડે. માટે ધર્મની વાતો કરનારા પણ ધર્મનું આચરણ આવશે ત્યારે તો ભાગી જ જશે. પરંતુ શ્રદ્ધા બેઠા પછી કદાચ ભોગ આપી ધર્મ આરાધના ચાલુ કરે, તો તેમાં ત્યાગ કરવો પડે, વર્ષોનાં વહાણા વાય, ઘણો ધર્મ કરે, વળી આગળનો ધર્મ કરે તેમ કઠોરતા વધુ આવે. પછી થાય કે આટલું કરીએ છીએ પણ તેનું ફળ હશે કે નહિ?
સભા ઃ- ધર્મ કરે તેમ કઠોરતા વધે?
સાહેબજી :- હા, કઠોરતા એટલે બાહ્ય અનુકૂળતા ઓછી થતી જાય. તમારા કરતાં અમે વધારે ધર્મ સ્વીકાર્યો, તો અમારે વધારે કઠોરતા આવીને? તમે અમારાથી દૂર કેમ રહો છો? તમે ભલે પગે લાગો, પણ રહો દૂરને?
સભા ઃ- સંયમજીવન ગમે ખરું.
સાહેબજી :- સાચું બોલજો, તમે અનુમોદના તો એટલે કરો છો, કે જાણો છો કે અનુમોદનાથી ફળ મળશે; પણ આ જીવન પામવા જેવું અને મળી જાય તો સારું તેવું માનસ છે?
સભા :- સિદ્ધાંત તરીકે સ્વીકારીએ છીએ.
સાહેબજી :- પણ સાયકોલોજીમાં ફીટ નથી થયું, એમ ને? જે વસ્તુ ગમે, તેનો તલસાટ થયા કરે. અહીં આવતાં ગભરાઓ છો તેમાં કારણ શું છે? અહીંની હાર્ડશીપ જ છે ને? બાકી સાધુને તો બધા પગે જ લાગે ને? તમે જે છોકરાને રમાડી-પંપાળી મોટા કર્યા, લોહીનાં પાણી કર્યાં, તે પણ તમને પગે નથી લાગતા, તો અહીં તો ગામના છોકરા પગે લાગશે, છતાં કેમ ગમતું નથી?
સભા ઃ- કઠોરતા છે માટે.
સાહેબજી :- બસ, એ જ કહું છું. અમારી પ્રતિજ્ઞાઓ કેટલી? છૂટી પાડી વિચારો તો કરોડો પ્રતિજ્ઞાઓ ઓછી પડે. દા.ત. જીવનભર વનસ્પતિને અડવાનું નહિ, તો તેના દ્વારા થતી કેટલી પ્રવૃત્તિઓનાં અમારે પચ્ચક્ખાણ આવે? અમે પંદર દિવસે મહિને જ્યાં વિહાર કરીને પહોંચીએ, ત્યાં તમે સડસડાટ પહોંચી જાવ. હવે આવું સહન કર્યા પછી મને થાય કે આનું ફળ હશે કે કેમ? પણ તમે કાંઈ ન કરો એટલે તમને ફળની ચિંતા જ ન રહે. માટે ધર્મ કરનારે પહેલાં ફળની બાબતમાં સુનિશ્ચિત બની ધર્મ કરવો જોઇએ. નિ:સંદેહ બુદ્ધિ ન રાખે તો
દર્શનાચાર
米米
*****
૨૩
