________________
પ્રાયશ્ચિત્ત લાગે. આવા વિકલ્પો તમે વિચાર્યા હશે? બીજા ધર્મમાં આટલી હિંસા-અહિંસા કલ્પનાનો વિષય છે ને? જ્યારે આપણે ત્યાં આ બધું આવે છે. અહિંસક જીવનની ટોપ લિમિટ સુધીની વાત છે. માટે વિહાર નહિ જ કરવો તેમાં દોષ છે.
સભા :- પછી પેલા કૂતરાનું શું કરવાનું?
સાહેબજી :- ત્યાં લખ્યું કે સાધુ પહેલેથી ખુલાસો કરે કે “ભાઇ! તું જગા આપે છે પણ અમે ચોકીદાર નથી, અને અમે ચોકી કરીએ એવી અપેક્ષા હોય તો જગા નહિ આપતો. તને લાગતું હોય કે આ મહાત્મા પવિત્ર છે, પવિત્ર સદાચાર પાળવાના છે, તને લાગતું હોય કે સંતોને આપવાથી જગા પવિત્ર થશે, તેવી અપેક્ષા હોય તો જ જગ્યા આપજે'. આવી ચોખવટ કર્યા પછી કાંઇપણ થાય તો અપ્રીતિનો સવાલ આવે? કેમ કે અમારા માટે તો કૂતરું હોય કે બીજો જીવ હોય બધાં સરખાં છે. આ પહેલો વિકલ્પ, પછી પણ બીજા વિકલ્પ આપ્યા. કારણ કે શક્ય અહિંસા પળાવવી છે, માટે હિંસા-અહિંસા બતાવવી પડે.
મોટરમાં બેસીને જવામાં તમને અગવડતા નથી, પણ બીજાની અગવડતાનો પાર નથી. છતાં તમે જાઓ છો તો તેનો દોષ લાગશે, અનેક જીવોની હિંસાનું ફળ ભોગવવાનું આવશે. માટે ધર્મ-અધર્મનાં ફળ કઇ રીતે વિચારવાનાં? કોઇ પણ જીવને ત્રાસ આપ્યા વિના મારે પહોંચવું છે, તેવો સાધુનો ભાવ એને કેટલું ફળ આપે? આમ જેમ જેમ જીવ અહિંસા વધારે પાળે તેમ તેમ ફળનો ગુણાકાર થાય. એક જીવને બચાવવાનું આટલું ફળ, તો સામાયિકમાં આટલા જીવોને બચાવવાનું ગુણાકારમાં કેટલું મોટું ફળ આવે? આ રીતે જો વિચારો તો થાય કે એક સામાયિકના ફળનું જે વર્ણન છે તે યોગ્ય જ છે. પણ તમને ધર્મના ફળમાં વિશ્વાસ નથી, માટે જ ધર્મ કરવામાં પાવર આવતો નથી. સારાનું ફળ સારું, ખરાબનું ફળ ખરાબ; એટલો મૂળ નિયમમાં વિશ્વાસ હોય, તો પણ ધર્મના દરેક અનુષ્ઠાનોનાં ફળોનું વર્ણન છે, તે ઓટોમેટીકલી(આપમેળે) બેસી જ જશે. વળી ફળમાં વિશ્વાસ બેઠો હશે તો કરતી વખતે કેટલો ઉત્સાહ- ઉલ્લાસ હશે! તમને સંસારમાં ઉછાળા આવે છે કે ધર્મમાં? તમને તો ‘હું સારું કરું છું તેનું અવશ્ય ફળ મળશે જ,’ તેમાં જ ગડમથલ છે. એક કીડી માટે પણ શુભાશુભ ભાવ હશે તો તેનું શુભાશુભ ફળ અવશ્ય મળશે જ.
સભા :- કીડી માટે એવો ભાવ ન હોય પણ જોઇને અરુચિ થાય છે, માટે ભગાડીએ છીએ. સાહેબજી ઃ- તમને જોઇને કોઇને અરુચિ થાય અને તમને ભગાડે તો વાંધો નહિ ને? તે જીવો સ્વતંત્ર રીતે જીવે છે, તેમાં તમે શું કામ ડખલ કરો છો? તમે ધર્મનું ફળ ભૂલી જાઓ છો તે તમારી મૂઢતા છે. બાકી કુદરતનો તો અટલ નિયમ છે કે જેવું વર્તન તેવું ફળ મળશે જ. પણ હજી શંકા-કુશંકાથી જ મન ઘેરાયેલું છે.
આ દુનિયામાં જો બીજાને મારવાથી ભવિષ્યમાં મરવારૂપ ફળ ન હોય તો, આ દુનિયામાં મારનારા-મરનારાની સંખ્યા સરખી કેમ? જો કોઈને બચાવવાનું ફળ પોતે મરવાનું હોય અને કોઇને મારવાથી પોતાને બચવાનો લાભ મળતો હોય તો, દુનિયામાં બચાવનારા ઓછા છે અને મારનારા વધારે છે, તે કેમ? આ અમદાવાદમાં અનંતા જીવો ક્ષણે * ૨૫ **
દર્શનાચાર) * * *
