________________
ફળમાં વિંશ્વાસ ઓછો છે.
સભા - ફળની અપેક્ષાએ ધર્મ કરાય? સાહેબજી - ફળની અપેક્ષા રાખી ધર્મ ન કરાય, તે વાત ઊંધા સંદર્ભમાં જોડી છે. શાસ્ત્ર કહે છે ભૌતિક ફળની અપેક્ષાએ ધર્મ ન કરવો, પણ આત્મકલ્યાણની કામનાથી, આત્માના વિકાસની કામનાથી, અધ્યાત્મ ફળોની ઇચ્છાથી અવશ્ય ધર્મ કરવો જોઇએ. આપણી હાલની કક્ષામાં ફળની કામના વિનાનો ધર્મ નથી.
સભા - તો પછી તે ફળ તો દેખાતું નથી. સાહેબજી - તે તત્કાલ નથી દેખાતું પણ લાંબે ગાળે તો દેખાય જ છે. પુણ્ય-નિર્જરારૂપ ફળ તત્કાલ નથી દેખાતાં, પણ તમને હજી એવો વિશ્વાસ નથી થયો કે જીવનમાં જે કાંઈ સારું કરું છું તેનું ફળ મળશે જ. અત્યારે પણ જે સારું છે તે ભૂતકાળમાં સારું કરેલાનું જ ફળ છે. ગુપ્ત રીતે પણ સારા-ખરાબ વિચાર કરશો તો તેનું ફળ છે જ
આત્માના ભાવરોગનું નિવારણ કરવા ધર્મ ઔષધના સ્થાને છે, માટે ધર્મને ‘ચિકિત્સા'ની ઉપમા આપી છે. તેના ફળમાં શંકા-કુશંકા થાય તે ‘વિચિકિત્સા' કહેવાય, હું આરાધના-સદ્અનુષ્ઠાન કરું છું, તેનું ફળ મને મળશે કે નહિ મળે? ઉપવાસ કરો એટલે તે વખતે તો પેટમાં ભૂખ લાગે. ત્યારે શું થાય? આટલું કષ્ટ વેઠી ઉપવાસ કર્યો, પણ તેનું ફળ કાંઇ મળશે કે નહિ? એટલે શંકા-કુશંકા થાય. આધ્યાત્મિક ફળ દેખાય તેવી શાર્પ ક્રિસ્ટલ ક્લિયર વિઝનવાળાને તો સામાન્ય ફળમાં શંકા જ નથી થવાની. પહેલાં સ્થૂલનો વિચાર કરાય પછી સૂક્ષ્મનો વિચાર કરાય. તમે પહેલાં કયું ફળ વિચારો? જેને પુણ્ય-પાપની શ્રદ્ધા નથી, તેને તો કુદરતની પાયાની વ્યવસ્થા જ બેઠી નથી, તેને આધ્યાત્મિક ફળની શ્રદ્ધા ક્યાંથી બેસવાની? પુણ્ય-પાપન માનો તો અર્થ શું થાય? કે અત્યારે જે લોકો લુચ્ચાઈ-ખરાબ કૃત્ય કરે છે અને વર્તમાનમાં સફળતા પણ મળે છે, ત્યારે શું થાય છે? આ ફાવી ગયો, હું રહી ગયો! એટલે ઊંડે ઊંડે માથામાં શું ભમતું હોય છે? તે વખતે બુદ્ધિમાં પોલ ક્યાં આવી? સીધી બુદ્ધિ હોય તો તે સલવાઇ ગયો લાગે; પણ તમે તે વખતે વિચારતા નથી કે જગતમાં કોઈનું પણ ખરાબ કર્યું હશે, તો તે ચક્રવૃદ્ધિ વ્યાજ સાથે ચૂકવવું પડશે. પણ આ બુદ્ધિ ન થવી જોઇએ ને? અત્યારે તમારી બુદ્ધિમાં જંગલનો કાયદો દેખાય છે ને? જંગલમાં જંગલી જનાવર નબળાને ફોલી ખાય, તેવા ન્યાયથી આ સંસાર ચાલે છે, તેમ તમે માનો છો? તમે એટલું નથી વિચારી શકતા કે ઘણા શરીરથી નબળા હોય પણ જીવનમાં ઊણી આંચ ન આવી હોય? અને શરીરથી જબરા હોય છતાં કુટાઈ ગયા હોય તેવા પણ કેટલા દાખલા મળશે? છતાં પુણ્ય-પાપનો જોઇએ તેવો વિશ્વાસ નથી, એ પુણ્ય-પાપમાં શ્રદ્ધા નથી તો ઊંચા આધ્યાત્મિક ફળમાં શ્રદ્ધા ક્યાંથી થવાની?
પુણ્ય-પાપ તો ધર્મનાં સ્થૂલ ફળ છે. અંદરમાં શુભાશુભની અનુભૂતિથી થતાં ફળ તે સૂક્ષ્મ ફળ છે. પણ તમારે તો પાપ ખુલ્લું પડી જાય તેની જ ચિંતા ને? જ્યાં સુધી તમારી દુષ્ટતા દુનિયાની નજરમાં ન આવે તેવી ગુપ્ત હોય, ત્યાં સુધી તો સબ સલામત લાગે ને? આનો અર્થ (દર્શનાચાર)જીક કાર (૧૫) નો શક & જ
