________________
બતાવ્યું છે વિસ્તારથી તેમના શરીરનું અને આયુષ્યાદિનું
સ્વરૂપ જીવિચાર-કંકાદિ થી ગુરૂગમથી જાણી લેવું. ' હવે અજીવ દ્રવ્યનું વરૂપ બતાવીએ છીએ – જે પિતાના પરિણામી ભાવેનું કર્તા-ભકતા અને જ્ઞાતા નથી તે અંજીવ દ્રવ્ય જાણવું તે અજીવ દ્રવ્યના પાંચ ભેદે છે એટલે તે પાંચે દ્રવ્યો અજીવ છે તેમજ અનાદિ, અનંત અને ઉત્પાદુ વ્યય-ધ્રુવ સ્વરૂપવાળા છે એમ જાણવું.
(૧) ધર્માસ્તિકાય–જે દ્રવ્ય જીવ અને પુદ્દગલ દ્રવ્યને ગતિ પરિણામમાં સહાયક છે તેમજ અક્રિય અને અરૂપી છે અને કાકાશ પ્રમાણુ અસંખ્યાત પ્રદેશી હોવા છતાં એક અને અખંડ દ્વટ્યાત્મક સ્વરૂપે રહેલું છે તે ધર્માસ્તિકાય દ્રવ્ય જાણવું.
" (૨) અધર્માસ્તિકાયઃ—જે દ્રવ્ય જીવ અને પુગલ દ્રવ્યને સ્થિતિ (સ્થિર) પરિણામમાં સહાયક છે તેમજ અક્રિય અને અરૂપી છે અને લોકાકાશ પ્રમાણુ અસંખ્યાત પ્રદેશી હોવા છતાં એક અને અખંડ દ્રવ્યાત્મક સ્વરુપે રહેલું છે તે અધર્માસ્તિકાયય જાણવું. '
. (૩) આકાશાસ્તિકાય–જે દ્રવ્ય જીવ, પુદગલ, ધર્માસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાય એ ચારે અસ્તિકાર્ય દ્રવ્યોને અવકાશ આપવાના રવભાવવાળું છે તેમજ અક્રિય અને અરૂપી છે અને લોકાલોક પ્રમાણ એક અને અખંડ અનંત પ્રદેશી છે, તે આકાશાસ્તિકાય દ્રવ્ય જાણવું.
૧ (૪) પુદ્દગલાસ્તિકાય–જે દ્રવ્ય વર્ણ, ગંધ-રસ અને પર્ધાત્મક હોવાથી રૂપી છે તેમજ અચેતન હોવા છતાં સિક્રિય છે અને પુરના માલત એટલે મળવું અને વિખરવું
