________________
શકાય છે પરંતુ નિશ્ચયવરૂપે (૧) વાસ્તિકાય, (૨) પુદ્ગલારિતકાય, (૩) ધર્માસ્તિકાય (૪) અધર્માસ્તિકાય (૫) આકાશાસ્તિકાય (૬) કાળ દ્રવ્ય આ પ્રમાણે પાંચ દ્રવ્ય-અસ્તિકાય રૂપે છે. અને છઠે કાળ દ્રવ્ય તે ઉપર જણાવેલા પાંચે અસ્તિકાય પ્રત્યેના પર્યામાં ઉપચાર કરવા રૂ૫ ઉપચરિત દ્રવ્ય છે એમ જાણવું. આ છએ દ્રવ્યના ગુણેને તેમજ તેઓના સ્વભાવ પર્યાય અને વિભાવ પર્યાયને યથાર્થ બેધ, આત્માર્થી આત્માને આત્મ-સાધનતામાં ઉપકાર છે તે માટે શ્રી સર્વજ્ઞ ભાષિત સિદ્ધાંતથી તેને યથાર્થ–બોધ કરી તેમાં શ્રદ્ધા કરવાથી આત્માને આત્મ સવરૂપનું યથાર્થ-અવિરેધી જ્ઞાન થાય છે, આ માટે તેનું કિંચિત્ સ્વરૂપ બતાવીએ છીએ.
(૧) જીવ દ્રવ્યના -જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ અને વિર્યાદિ ગુણો જાણવા.
(૨) પુદ્ગલ દ્રવ્યના:-વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ શબ્દ, અંધકાર, ઉદ્યોત, પ્રભા, છાયા, આતપ આદિ ગુણ-પર્યાયે જાણવા, તેમજ મુખ્યપણે પુરણ ગલન ગુણ જાણ.
(૩) ધર્માસ્તિકાય દ્વવ્યને મુખ્યપણે જીવ અને પુગલને ગતિ પરિણામમાં સહાયકરૂપ ગુણ જાણ.
(૪) અધર્માસ્તિકાયને મુખ્યપણે જીવ અને પુદુગલને સ્થિતિ (સ્થિર) પરિણામમાં સહાયકરૂપ ગુણ જાણ.
(૫) આકાશાસ્તિકાય દ્રવ્યને જીવ, પુગલ, ધર્મા સ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાય એ ચારે દ્રવ્યને અવકાશ યાને
