________________
વાચ્ય-વાચક
જગતના સમસ્ત દ્રવ્યા અને તેના ત્રિકાલિક સમસ્ત પર્યાય જ્ઞેયરૂપ છે એટલે જાણવા રૂપે છે, અને તે સકળ જ્ઞેય ભાવને જાણવાનુ' જે જ્ઞાન=સામર્થ્ય તે શ્રી વીતરાગસજ્ઞ અને સદેશી કેવળી પરમાત્માઓમાં પ્રત્યેક સમયે સહજ-ઉપયાગે-પ્રવર્તે છે એમ જાણવુ'. સકળ જ્ઞેય વસ્તુમાં અનંતા ધર્મો રહેલા છે પરંતુ તેના અનંતમા ભાગ જ વાચ્ય એટલે અભિલાષ્ય હાય છે. બાકીના અનંતા ધર્મો અવાચ્ય હાય છે એમ જાણવુ. વળી જે અનતા વાચ્ય ધર્મો છે તેના પણ અનંતમે। ભાગ કેવળીભગવતે શબ્દથી વાણીદ્વારા પ્રરૂપે છે. એટલે જણાવે છે. જો કે શ્રી કેવળી ભગવતાને પ્રત્યેક સમયે વાચ્ય તેમજ અવાચ્ય સર્વ ધર્મોનુ સ'પૂણું જ્ઞાન તેા હોય જ છે તથાર્થાથ આયુષ્ય અને ભાષાનુ પરિમિતપણું હાવાથી, એક પદાર્થોના પણ સવે વાચ્ય ભાવા કેવળી-ભગવંતા પણ શબ્દો દ્વારા જણાવી શકે નહિ તેમ છતાં વાણીથી જે જે વાચ્યભાવા શ્રી કેવળી ભગવતાએ જણાવેલ છે. તે પણ નય અને પ્રમાણુ સાપેક્ષ જણાવેલ છે, કેમકે અનંત ધર્માત્મક વસ્તુને યથાર્થ સ્વરૂપે એક જ શબ્દથી એકીવખતે કહી શકાય નહિ. તે માટે જે જે ધર્મીને જે જે ભંગ અને નયષ્ટિએ પરમજ્ઞાનીએ પુરૂષાએ જણાવ્યા છે તેને તથાસ્વરૂપે જાણુતા વસ્તુ સ્વરૂપનું જે યથાઅવિરૂદ્ધ જ્ઞાન થાય છે તેને પ્રમાણુ જ્ઞાન જાણવું.
