________________
૧૦૫
| (૩) અવધિજ્ઞાન તે-રૂપી દ્રવ્યવિષય ચક્ર આત્મસાક્ષાત્કાર પણે જાણવાના વિવિધ–તારતમ્યવાળા સામર્થ્ય વડે તથા
સ્વરૂપે ઉપયોગ પરિણામ વડે જે જાણવું તે અવધિજ્ઞાન | (૪) મન:પર્યવજ્ઞાન તે-અઢી દ્વીપમાં રહેલા સંશી પંચેન્દ્રિય જીના મનના પર્યાયને આત્મસાક્ષાત્કારથી જાણવા તે મન:પર્યવજ્ઞાન
(૫) કેવળજ્ઞાન તે-જે જે આત્માએ ચાર-ઘાતિ કર્મોના ક્ષય વડે, સર્વદ્રવ્યના સર્વપર્યાને, સમયે-સમયે નિરંતર સહજ ઉપગે આત્મસાક્ષાત્કારરૂપે જાણે છે, તે કેવળજ્ઞાનીકેવળી ભગવંતે જાણવા.
ઉપરના પાંચ જ્ઞાનેમાંથી પ્રથમ બે જ્ઞાન, એટલે મતિજ્ઞાન અને શ્રતજ્ઞાન અને સર્વ જીવોને પિત પિતાના ક્ષપશમ મુજબ હોય છે જ, જ્યારે બાકીના બે એટલે અવધિજ્ઞાન અને મન:પર્યવજ્ઞાન તેને આવારક કર્મોને જે જે જીએ જે જે ક્ષપશમ કરેલ હોય છે, તે જીને તથા સ્વરૂપે તે તે જ્ઞાનગુણ હોય છે એમ જાણવું અને પાંચમું કેવળજ્ઞાન તે, જે જે જીએ જ્ઞાનાવરણીયે, દર્શનાવરણીયે, મેહનીય અને અંતરાય એ ચારે ઘાતિ કર્મોને સર્વેક્ષા ક્ષય કર્યો હોય છે, તે તે અને સકળ જગના સર્વય ભાવને સાક્ષાત-હસ્તકમળવતુ–જાણવાનું જે જ્ઞાને સામર્થ્ય પ્રગટે છે, તે એક સહજ-શુદ્ધ-શાશ્વત અને અનંત ભાવવાળું હોય છે એમ જાણવું,
