________________
પ્રકીર્ણક–(ર૭) વિષયે (૧) પ્રમાણુ-સપ્ત સંગીનું સ્વરૂપ કઈ પણ પદાર્થ યાને દ્રવ્ય ને અવિરૂદ્ધભાવે-યથાર્થ સ્વરૂપે જાણવું તે પ્રમાણ જ્ઞાન છે આવું પ્રમાણ જ્ઞાન તે યથાર્થ સત્ય અને ઉપકારી છે, તે પ્રમાણ જ્ઞાન અનત ધર્મામક વસ્તુ ને સમગ્ર તથા યથાર્થ સ્વરૂપે અને મુખ્યપણે જાણવા રૂપ છે, પરંતુ તેને તથા સ્વરૂપેપરને જણાવવા માટે પદાર્થમાં રહેલા પરસ્પર વિરોધી ધર્મોને સ્વાદપદથી–સપ્તભંગ વડે જણાવાય છે, તેને પ્રમાણુ સપ્તભંગી કહેવાય છે, તેનું કિચિંત - વરૂપ નીચે મુજબ જાણવું
(૧) સ્વાદ-અસ્તિઃ જે પદાર્થ, જેકાલે. જે ક્ષેત્રે, જે સ્વરૂપે છે, તે ભાવે તે પદાર્થનું કથંચિત-અસ્તિપણું જાણવું. - (૨) સ્વાનાસ્તિઃ -જે પદાર્થ, જેકાળે, જે ક્ષેત્ર, જે સ્વરૂપેનથી તે ભાવે તે પદાર્થનું કથંચિત-નાસ્તિપણું જાણવું.
(૩) સ્વાદુ અસ્તિનાસ્તિ પદાર્થને પરસ્પર વિરોધી દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, અને ભાવાદિ સ્વરૂપે, કથંચિત અસ્તિનાસ્તિ-ઉભય ભાવે, જાણ. તે
(૪) સ્વાદ-અવકતવ્યં–પ્રત્યેક પદાર્થ અનત ધમમક હોવાથી તેને યથાર્થ પૂર્ણ સ્વરૂપે-કહી શકાય નહિ, એમ જાણવું તે
