________________
– એકાતઅનેકાન્ત:એક તરફ-જેઓ નિરપેક્ષભાવે એટલે અજ્ઞાન અને મેહના જોરે આત્માર્થ રહિતપણે પાત-પિતાને ઈષ્ટ સાધ્ય-સાધન, ભાવમાં આગ્રહીઓ હોય છે તેઓ સર્વ એકાત દૃષ્ટિવાળા જાણવા.
બીજી તરફ-જેઓ પિતપોતાના દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવાદિ સાપેક્ષ ભાવે આત્માથે શુદ્ધ સાધ્ય-સાધન દાવમાં પ્રવતે છે તેઓ સર્વે અનેકાન્તદષ્ટિવાળા જાણવા.
ઉપર જણાવેલ એકાન્તદષ્ટિવાળા તેમજ અનેકાન્તદષ્ટિવાળા–આત્માઓને ઓળખવા માટે અનાદિ કાળથી આ સંસારમાં જે અનેક પ્રકારનાં ભિન્ન ભિન્ન આચારવિચારોવાળું વિવિધ પ્રકારનું જીવન જીવનારા છ જણાય છે તેમને તેના હેતુઓ અને ફળ સબંધથી એટલે તેમના સાધ્ય-સાધન ભાવથી યથાર્થ વિચારતા તેઓનું એકાન્તદષ્ટિપણું અથવા અનેકાન્તદષ્ટિપણું સ્પષ્ટ જણાઈ આવશે.
અનાદિ નવતત્વાત્મક, આ સંસાર સ્વરૂપને ૧.કાળ, ૨.સ્વભાવ, ૩.નિયતિ, ૪.આત્મા, અને પ.ઈશ્વર થકી. સ્વતઃ કે પરત સ્વરૂપે તેમજ નિત્ય કે અનિત્ય ભાવે ક્રિયાવાદીના ૧૦૮ ભેદેથી અનેક પ્રકારના મિથ્યા-પ્રવાહ પ્રવર્તે છે. વળી સાત-
તને એકાંતે સ્વતઃ સ્વરૂપથી કે એકાંતે પરત સ્વરૂપથી, તેમજ ૧કાળથકી, ૨ યદચ્છાથી, ૩.નિયતિ–સ્વરૂપે, ૪.સ્વભાવથી,
