________________
દ્રવ્ય-પર્યાય
કાઇપણ પદાર્થની જે ત્રિકાલિક સત્તા તે દ્રવ્યત્વ જાણવું અને ક્ષણવતી–પરિણામ તે પર્યાય જાણવા આ વ્યાખ્યા પ્રમાણે વ્યવહાર દૃષ્ટિએ-આ જગતના કાઈપણ પદાર્થની દ્રવ્યરૂપે કે પર્યાયરૂપે વિવક્ષા કરી શકાય છે. પરંતુ અનાદિ અનંત ત્રિકાલિક ધ્રુવ સત્તારૂપ દ્રવ્યત્વપણું તે શ્રી સર્વજ્ઞ અને સવદેશી જીનેશ્વર ભગવાએ અતાવેલા (૬) બ્યાને વિષે જાણવું-કેમકે તે છ એ દ્રવ્યાને વિષે સ્વ-ગુણ-પર્યાંયની ધ્રુવસત્તા છે. તેનું કિંચિત્ સ્વરૂપ આ પ્રમાણે જાણવુ. દ્રવ્ય-પર્યાય
જે ગુ@ાના સમુદાયની ત્રિકાલલિક સત્તારૂપે છે, તે દ્રવ્ય જાણવું અને તે વિવિધ ગુણ્ણાના જે ક્ષણવતી પરિણામ, તે પર્યાય જાણવા. અહીયા એટલું વિશેષે જાણવું જરૂરી છે કે ગુણા પોતપોતાના દ્રવ્યને વિષે આધાર-આધેયભાવે અભેદભાવે રહેલા હોય છે. અને પર્યાં. ચા તા ઉભય દ્રવ્ય સંબંધી પણ હોય છે. કેમકે દરેક દ્રવ્ય વિવિધ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવાદિના ચેાગે, જેવા પ્રકારના પરિણામ પામે છે તે તે દ્રવ્યના પર્યાય છે, તેમાં દ્રવ્ય તે સ્વગુણુ સત્તારૂપ છે. આ રીતે દ્રશ્ય, ગુણ અને પર્યાયનું કથંચિત્ ભિન્ન પણુ જાણુવુ..વ્યવહારની અપેક્ષા-વિશેષે કરીને આ જગતના કોઈપણ પદાર્થ ને દ્રવ્યરૂપે કે પર્યાયરૂપે વિવક્ષા કરી
૫
