________________
જ્ઞાન-કિયા
(જ્ઞાન) મૂત અને અમૂર્ત સમસ્ત દ્રવ્યને તેના વિકાલિક ગુણુ-પર્યાય સહિત જાણવા, રૂ૫ આત્માનું જે સામર્થ્ય તે જ્ઞાન-ગુણ જાણુ. દરેક આત્મામાં આ જ્ઞાનગુણ તે હોય છે જ, કેમકે જીવ કહે કે આત્મા કહે, તે જ્ઞાનાદિ ગુણોના સમુદાયવાળે જ છે પરંતુ આ જ્ઞાનગુણ પાંચ પ્રકારના જ્ઞાનાવરણીય કર્મોથી જે જે સ્વરૂપે અવરાયેલે એટલે ઢંકાયેલ હોય છે તે તે સ્વરૂપે તે તે આત્માને તથા વિધજ્ઞાન પર્યાયમાં પરિણામ પામવાની શક્તિ દબાયેલી હોય છે એમ જાણવું. જો કે કેઈપણ આત્માને જ્ઞાનગુણ કેઈ પણ કાળે સંપૂર્ણપણે એટલે સર્વથા અવરાયેલે હોતે નથી પરંતુ મતિજ્ઞાનાવરણ અને શ્રુતજ્ઞાનાવરણ કમેને જે જે જીવને જે જે સમયે જેટલો જેટલે ક્ષપશમ હેય છે તે પ્રમાણે તે તે અને તથા સ્વરૂપે જ્ઞાનગુણમાં પરિણામ પામવાપણું હોય છે. એટલે તે જીવને તે કાળે તેટલું જ્ઞાન હોય છે એમ જાણવું, વળી પણ જે જે આત્માને અવધિજ્ઞાનાવરણ અને મન પર્યવજ્ઞાનાવરણને એટલે જેટલે
પશમ પ્રાપ્ત થયેલ હોય છે તે મુજબ તે આત્માને તે તે નિરાવણ જ્ઞાનગુણુ વડે ઉપગ મૂકવાથી તે તે યભાનું પ્રત્યક્ષ સ્વરૂપે જ્ઞાન થાય છે એમ જાણવું.
