Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
प्रकाशिका टोका सृ० ३ जम्बूद्वीपविषयकप्रश्नोत्तरः प्रत्यक्षतो दृश्यमानः अस्मदादीनां निवासभूतः, जम्बूद्वीपो द्वीपः जम्बूद्वीप नामको द्वीपः 'सबद्दीवसमुदाणं सव्वभंतराए' १, सर्वद्वीपसमुद्राणाम्-सर्वेषां द्वीपानां-धातकोखण्डप्रभृतीनां तथासर्वेषां समुद्राणां लवणोदादीनां च सर्वाभ्यन्तरकः सर्वात्मना अभ्यन्तरः सर्वाभ्यन्तरः स एव सर्वाभ्यन्तरकः सर्वतिर्यग्लोकमध्यवर्तीत्यर्थः । इति प्रथमप्रश्नस्योत्तरम् १। 'सव्वखुडाए व? २' तथा-सर्वक्षुल्लकः सर्वेभ्यो द्वीपेभ्यः समुद्रेभ्यश्च क्षुल्लकः वृत्तः-गोलाकारः । इति द्वितीयप्रश्नस्योत्तरम् २। तथा वृत्तः वर्तुळः, स च छिद्रसहित वृत्तोऽपि स्यादित्यत आह-'तेल्लापूयसंठाणसंठिए बट्टे' इति ३, तैलापूपसंस्थानसंस्थितः तैलापूपः तैलेन पकोऽपूपस्तैलापूपः तैलपकाप्पोहि प्रायः परिपूर्ण वृत्तो भवति न तु घृतपकोऽपूपस्तथेवि तैलविशेषणम् । तद्वत् यत् संस्थानम्-आकारः और समुद्रों के बीच में रहा हुआ सब से पहिला द्वोप है इस प्रकार के कथन से प्रभुने प्रथम प्रश्न का उत्तर दिया है तात्पर्य इसका यही है कि धातको खण्ड आदिक जितने भी और असंख्यात द्वीप है, तथा-लवण समुद्रादिक जितने असंख्यात समुद्र हैं उन सब के बीच में यह जम्बूद्वीप नाम का द्वीप हैं । इस तरह यह जम्बूदोष नामका द्वीप समस्त तिर्यग्लोक के मध्य में रहा हुआ है । इसका विस्तार धातकी खण्ड आदिकों एवं लवण समुद्र आदिकों की अपेक्षा कम है जितने भी इसके सिवाय द्वीप और समुद्र है वे सब वलय के आकार जैसे गोल हैं-अतः इसकी गोलाई सब द्रोप और समुद्रों से कम है ऐसा यह द्वितोय प्रश्न का उतर दिया गय इसोलिये "सच खुड्डाए बट्टे" ऐसा सूत्रकार ने कहा है " तेल्लापूयसं ठाण संठिए व' रहचकवाल संठाण संठिए वट्टे,, इसका आकार जैसा तैल में तले हुए पुये का होता है वैसा है घृत में तले गये पुये का आकर पूर्णरूप से गोल नहीं हो पाता है इसलिए यहां तैल में तछे पुये के साथ में उत्तरमा प्रमुख छ-'गोयमा !” हे गौतम गोत्रोत्पन्न छन्द्रभूति ! “अयण्णं जंबुद्दीवे दीवे सबद्दीवसमुदाणं सवब्भंतराए" मारे समारी सामे प्रत्यक्ष भान દ્વીપ છે, ત્યાં અમે બધાં રહીએ છીએ, તેનું નામ જ જબુદ્વીપ છે. આ જબ કીપ નામક દ્વીપ બધા દ્વીપે તેમજ સમુદ્રોની વચ્ચે અવસ્થિત સૌથી પહેલે દ્વીપ છે. આ રીતે પ્રભુએ પ્રશ્નનો જવાબ આપે છે તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે ધાતકી ખંડ વગેરે જેટલા બીજા અસંખ્યાત દ્વીપ છે તથા લવ સમુદ્ર કિક જેટલા અસંખ્યાત સમુદ્રો છે, તે સર્વની મધ્યે આ જ બુદ્વીપ નામક દ્વીપ આવેલ છે. આ પ્રમાણે આ જ બૂદ્વીપ નામનો દ્વીપ સમસ્ત તિર્યલેકના મધ્યમાં આવેલ છે. આ વિસ્તાર ઘાતકીખંડ વગેરે તેમજ લવણ સમુદ્ર વગેરેની અપેક્ષા સ્વરુપ છે. એના સિવાય બીજા જેટલા દ્વીપ છે તેમજ સમુદ્રો છે તેઓ સર્વે વલયના આકાર જેવા ગેળ આકૃતિવાળા છે. આ દ્વીપ પણ ગાળ છે એથી એની ગોળ આકૃતિ સર્વ દ્વીપ અને સમુદ્રો કરતાં સ્વપ છે. આમ બીજા પ્રશ્નનો જવાબ मारवामां माध्ये. छे. मेथी । “सव्व खुड्डाए वट्टे' मा प्रमाणे इयु छ. "तेल्लापूय संठाणसंठिए बट्टे रहचकवालिद ठाणसंठिए वढे, पुखरकण्णिया संठाणसंठिए चट्टे सानो २ तawi man सपू। २ छे. धीमा तणेता अ५५ । मा२ સંપૂર્ણ પણે ગોળ થતો નથી એથી અહી તેલ માં તળેલા અપૂપની સાથે તેના ગોળ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
