Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinAya * zrIratnamaMdiragaNI kara napadezataraMgiNI -~~>ocoA amUlya graMthamA vividhopadezaNI bharalI pAMca taraMgonuM mUlasahita ASAMtara A graMthamAM aneka prakAranA apUrva viSayolomaveza hovAthI samastacaturvidha zrIsaMghane avazya vAMcavA jaNavA mATe ghaNoja upayogI jANIne. zrAvaka. zA0 nImasiMha mANakeM. muMbApurImadhye nirNayasAgara nAmaka mujAlamA sakiyo vIra vaMta vIkrama savaMta 1957 vaizAkha zudi3 ravai.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA. sarva sujha jaina bAMdhavone mAluma zrAya je A upadezataraMgiNI nAmanA atimanohara graMthanuM gujarAtI nASAMtara upAvI prasiddha karavAno amAro ghaNAM varSoM thayAM vicAra hato paNa keTalIka - gavaDone lIdhe te kArya mUlatavI rahyu hatuM. paNa hAlamAM tenuM zrA gujarAtI jASAMtara upAvI amoe prasiddha karelu ne. yA graMthanA kartA zrI ratnamaMdiragaNI jIe tenA pAMca taraMgo karyA . pehelA taraMgamAM pAMca prakAranAM dAnonuM ghaNuMja ramaNIka svarUpa ApeluM ne. tema te dareka dAnonAM spaSTI karaNa mATe manohara kathA ApIne ghaNAja uttama prakArathI tenuM vivecana kareluM . bIjA taraMgamAM jainadharmanAM zAstromAM kahelAM sAte kSetronuM ghaNAja khulAsAthI. varNana karelu , tathA te sAte kSetromAM potAnuM anya kharacavAthI kevo khAna thAya . ? te saghalu dRSTAMto tathA purAvA sAthe spaSTarIte samajAveluM be. trIjo taraMga pUjA paMcAsakano ne. te taraMgamA vividha prakAranI jinapUjAunuM svarUpa tathA tethI makhatAM phalo manohara kathAnI sAthe samajAvelAM je. cothA taraMgamAM tIrthayAtrAnuM svarUpa dekhAmeLune ane te sAthe pUrAtana kAsamAM je je mahAna jainadharmI zAhukAroe atyaMta pravyakharacIne tIrtha yAtrA karelI , tenuM lokapriya varNana karavAmAM AveDhuM . pAMcamo taraMga dharmopadezarUpa be. temAM vizeSa prakAre jaina dharma saMbaMdhi atyaMta ramaNIka upadeza kathA sahita Apelo je. evI rIte zrA graMtha pAMca taraMgothI banelo . zrA graMthanA kartA zrI ratnamaMdiragaNI tapagaDamAM zraelA zrI somasuMdarasUrijInA ziSya zrI ratnazekharasUrinA ziSya paMDita naMdiratna gaNinA ziSya hatA.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 te mahAn vidhAn tathA itihAsika bAbatothI vadhAre mAhitagAra hatA, ema zrA temano racelo graMtha spaSTa rIte sUcavI zrApe be. yA graMtha eTalo to upayogI tathA rasika be ke tenuM zra jagoe bilakula varNana nahIM karatAM zramo mArA svadharmI jainabaMdhune te samasta graMtha AdyathI te aMtasudhI vAMcI javAnIja mo lAmaNa karIe bIe. zra graMtha upadezaka hovAthI te parama vairAgyathI jarapUra banelo be. ane tethI eTaluMja kahevuM basa yaze ke, dareka jaina baMdhu yA graMthanuM manana karavuM. yA graMtha vAMcavAthI jainadharmanuM jJAna thavAnI sAthe jainadharmamAM yaelA mahAna rAjArja tathA zAhukAronA itihAsika vRttAMtonI paNa mAhetagArI malI zakaze ane tethI mone AzA ne ke, dareka jainabaMdhu yA graMtha kharIda karI teno lAna leze. yA mUla graMtha saMskRta bhASAmA hovAthI, chAne te jASAnuM hAlanA samayamAM sarva jainabaMdhurjane jANapaNuM na hovAthI moe tenuM gujarAtI bhASAMtara bapAvI prasiddha kareluM be. temAM pramAdathI ke matidoSathI jo kaI viparI ke utsUtra lakhAyuM hoya te " milAmi DukkaraM " ityalaM vistareNa. zrAvaka bhImasiMha mANeka.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA. pRSTha. taraMga pahelo. zrAMka. viSaya. 1 maMgalAcaraNa. .... .... .... 2 puruSanuM mAhAtmya tathA raivatAcasano mahimA. , 3 navakhaMmA pArzvanAthanuM vRttAMta. / serisaka tIrthana vRttAMta. .... 5 tAraMgaurgAdika tIrthanuM vRttAMta. 6 bajhInumAhAtmya. .. .... 7 nyAyopArjita avyanuM nirdhana mANasanI jIMdagInuM vR0 e 7 dAna- sAmAnya svarUpa. ..... --e nava naMdornu tathA mammaNa zegnuM vRttAMta. . .... 12 10 dAnanI saphalatAno upadeza. .... 11 supAtra dAna- svarUpa. ..... .... 12 supAtradAnapara yudhiSThararAjAnuM dRSTAMta. .... .... 16 13 dAnanAM daza hetuunuM svarUpa..... 14 ajayadAna- svarUpa. ..... 15 ajayadAnapara zAMtinAtha pranunuM dRSTAMta. 16 ajayadAnapara sumeru hAthInuM dRSTAMta. .... 17 ajayadAnapara ArAmikanuM dRSTAMta. .... 10 ajayadAnapara avaMti sukumAla, dRSTAMta. 1e ajayadAnapara ajayakumAranuM dRSTAMta .... 20 jIvahiMsApara mAdhava govAlIAnuM dRSTAMta.... .... 21 supAtra dAnano mahimA. ...... .... .... 27 .... 15
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 supAtra dAnapara caMdanabAlAnuM tathA mUla devano dRSTAMta.25 23 supAtra dAnapara be brAhmaNonuM dRSTAMta. .... .... 30 25 supAtra dAnapara rathakAra mRganuM dRSTAMta..... .... 30 25 supAtra dAnapara dhanasAra vyavahArInuM dRSTAMta. .... 31 26 dAna pApI tenAM pratyupakAranI zvAna rAkhavAviSe dR0 33 27 mudhAjIvI munInuM dRSTAMta. anukaMpAdAnanuM svarUpa. 33333 27 annadAnapara rAmacaMJajInuM dRSTAMta. .... .... 35 zae jagamuzAha zegnuM dRSTAMta. .... .... .... 36 30 vikrama rAjAnuM dRSTAMta tathA ucItadAnano svarUpa.... 37 31 sigharAja ane zrIpAlakavituM dRSTAMta. 32 sighasena divAkara, vRttAMta..... .... .... 3e 33 kIrtidAna- svarUpa tathA kIrtidAnaparavikramarAjAnIka.dha 34 nojarAjA zrane dhanapAlakavituM dRSTAMta. .... 46 35 kIrtidAnapara sigharAjanI tathA kumArapAla rAjAnIka. 50 36 kIrtidAnapara vizala deva rAjAnI kathA. .... 55 37 kIrtidAnapara udayasiMha rAjAnI.zrAnadeva maMtrInI ka.53 30 kIrtidAnapara vimalazAha zeunI kathA. 3e kIrtidAnapara vastupAla maMtrInI kathA..... 40 zAligarAjAnuM dRSTAMta. .... .... 41 samarAzAhanI kathA. . .... 42 zIla saMbaMdhi upadeza. ... .... 43 brahmacaryavratapara jinadAsanI kathA. .... 44 tapasaMbaMdhi upadeza. ... 45 pAdalipta sUrizrane nAgArjuna- dRSTAMta...... 46 lAvanAsaMbaMdhi upadeza. .... .... taraMga bIjo. 47 saptakSetropadezasvarUpa tathA sAliga zegnuM dRSTAMta. 71
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dr 3 40 jinamaMdira bAMdhavAmATe zrAmarAjAnuM dRSTAMta. .... 6e kumArapAla rAjAnuM dRSTAMta. .... 50 saMprati rAjAnI kathA. .... .... ..... 05 .51 jinamaMdira bAMdhavAmATe siddharAja hAMzI zarAvIkA i. 69 52 jIrNodhAra mATe saUna koTavAkhanuM dRSTAMta. 53 pArasa zegnuM dRSTAMta. . .... 54 vimalazAha zeunI kathA. .... 55 jIrNodhAra mATe vastupAla tejapAlanI kathA. 56 pethaDazAha tathA jAMUNa zAhanI kathA. 57 bAhaDade maMtrInuM dRSTAMta. ... .... 28 dhanasAra ane guNasAranI kathA. . .... ee pauSadha zAlAmATe dedAzAhanI kathA. .... 60 zAMtu maMtrInI kathA. .. .... .... 106 61 zrAjaDazAhanuM dRSTAMta. .... .... 107 65 jinabiMbapara jaratacakrI tathA vastupAsanI kathA..... 63 jImazrAvaka tathA ghanazAhanI kathA. .... ..... 111 65 samarAzAha roga ane eka jATanI kathA. .... 115 65 hAMsI zrAvikAnuM dRSTAMta. .... .... 66 jainapustakopara pethaDazAhanuM dRSTAMta. .... 67 paMcaparameSTinu mAhAtmya. .... 67 parameSThI maMtrapara jImAka zegnI kathA..... .... 124 6e nItimArgano upadeza.. .... .... 125 70 caturvidha saMghanI pUjAno upadeza saMghapUjAno mahimA.127 71 saMghavAtsalyapara dhanAzAha zeranI kathA..... .... 133 75 svAmivAtsatyapara jaratacakrI tathA punaDa zrAvakanI kathA137 73 zrAjuzeTha tathA kAMphaNa zeunI kathA..... .... 137 14 jagasiMhazAha vigerenAM dRSTAMto. ..... .... 13e .... . . . .
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 taraMga trIjo. 75 jinapUjA, mAhAtmya. .... .... 76 aMgapUjAnuM svarUpa. . .... .... 77 dIpakapUjA para svayaMjU pUjArAnuM dRSTAMta. .... 14e 3 uMTaNInuM dRSTAMta..... . .... 150 He jiNaha koTavAlanI kathA. .... .... 153 G0 jinapUjApara pethaDazAhanI kathA. .... 155 71 devapAlanI kathA..... .... 156 2 nIla ane nIlaDInI kathA.... .... 157 3 naMdaka zrane naSaka vyApArInI kathA. .... .... 157 04 suMdara kumAranI kathA. .... 161 85 pATahaNa rAjAnI kathA. .... ..... 165 06 devapAla zegnuM dRSTAMta. ..... .... 163 09 zrIdharavaNikanI kathA. ... .... 166 dalIjI DozIna dRSTAMta. .... nae sAjaNasiMha zeunI kathA.. .... .... 171 e. paropakAranuM svarUpa. tathA dhanasAra zeunI kathA.172-173 e1 vajrakarNa rAjAnI kathA. .... .... .... 175 era AnaMda ane kAmadevazrAvakanI tathA zrIkRSNanI kathA101 e3 jinadAsa zrAvakanI kathA. .... .... .... 14 taraMga cotho. e| tIrthayAtrAno upadeza. .... . .... .... 105 ee hemAcArya tathA kumArapAla rAjAnI kathA. 106 e6 dhArAkazAha zeunI kathA. .... ...... 10 taraMga pAMcamo. e dharmopadezanuM svarUpa. ..... 172 e dharmopadezano mahimA .... .... 1ena .... 16 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI bhASAMtara ( kartA zrI ratnamaMdiragaNi) zrI nAjJeyaH sa vo deyA- dameyAH paramA ramAH // yannAmadhyAnataH sarva-siddhayaH syuH svayaMvarAH // 1 // artha - zrI nAni rAjAnA putra prathama tIrthakara tamone mApa vinAnI utkRSTa lakSmI Apo ? ke je zrI nAni rAjAnA putranA nAmanA dhyAnI sarva siddhi potAnI meleja zrAvIne vare be. // 1 // manA prajAvanA samUhothI sarpa paNa dharaNeMdra thalo be, te zrI pArzvanAtha prabhu bhaktivaMtonI atyaMta rucimATe thArja ? zrI caMdramA sarakhA suMdara yazanA samUhathI jarela be pRthvInaM tala jerjae tathA mokSarUpI lakSmInA mukuTa sarakhA evA zrI vardhamAna prabhune huM namaskAra karUM buM. ( yA zlokamAM kavie potAnA guru zrI somasuMdara mahArAja tathA zrI ratnazekhara mahAjane paNa garjita namaskAra karyo be. ) jenI kRpAthI jaDa mANasa paNa vRddhavAdInI peThe jagatamAM pUjanIka thAya be, te sarasvatI devI sanone AnaMda po ? amRtasarakhI dezanAnA rasathI manohara thapalI, tathA munirAjone paNa mAnanIka evI zrA upadezataraMgiNI ghaNA kAlasudhI jaya pAmo ? zrInaMdiratnanA ziSya evA zrI ratnamaMdiragaNI sAdhu have upadezarUpI madhthI prANI ne khuzI kare be.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. te nIce pramANevasudhAnnaraNaM puruSaH, puruSAntaraNaM pradhAnataralakSmIH // lakSmyAnaraNaM dAnaM, dAnAntaraNaM supAtraM ca // 1 // artha- puruSa ne te pRthvIna AbhUSaNa , ane uttama lakSmI te puruSarnu AjUSaNa be, lakSmInuM AjUSaNa dAna , ane dAnabAjUSaNa supAtra je. // 1 // paramArthathI catura mANasoe puruSoneja pRthvInA AjUSaNarUpa kahelA ne, kemake, jagatamA je uttama lAvo thAya ne, te saghalA uttama puruSanA avatArathI thAya je. jemake, puruSomAM siMhasamAna evA tIrthakara mahArAja jyAre vicare , tyAre A pRthvI maNinA, suvarNanA tathA rupAnA traNa gaDhovAlI, cAra ghAravAlAMsamosaraNavAlI, devoe karelAM suvarNamaya kamalovAlI, ghuTaNaparyaMta sugaMdhi puSponA samUhavAlI, azokavRkSa tathA sarva zatunI vanaspati, puSpa, tathA phalonA jArathI nUSita thAya , tema marakI, ukAla,jaya, ti, vaira, tathA roga AdikanA upanavo vinAnI zrAya je. tema cakravartI, tathA vAsudeva Adika (tresana) zalAkA puruSo rAjya karate te nAnA prakAranAM nagaronI sthApanA, moTA mehelo, bagIcA, vAvaDI, kuvA, talAva, kilA, khAla,kuMgo,parabo, mage tathA devamaMdirothI pRthvI suMdara thAya ne tema coronI dhADa, kulaTA strI, luTArAnAM TolAM Adika muSTonAM kaSTonI zreNiuthI rahita azne manohara zrAya be. zAstramA paNa kaDaM ne ke, purisehiM razya titthaM, na du purisA hu~ti titthrshyaavi|| zto pavaraM titthaM, purisaM pannaNaMti savvaNU // 1 // purisAna hoi titthaM, na huMti titthAna tihuaNe purisaa|| salilAna hava dhaNaM, no nIraM hoz dhaNA // 2 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. artha- evI rIte tIrthone paNa puruSoeja pravartAvelAM je. kemake, atIta, anAgata ane vartamAna kAlamAM aneka sikhone sipadanI prAptithI zrIzajaya tIrthana "zrIsiSakSetra tIrtha" evaM nAma prasiddha ayuM le. kaDaM ne ke. ussappiNI paDhamaM, sidho iha paDhamacakipaDhamasu // paDhamajissaya paDhamo, gaNahAro jattha puMDari // 1 // citassa unnimAe, samaNAeM paMca koDiparivari // nimmalajasapuMDariyaM, jayana tayaM puMDariyatittham // 2 // artha- AthI karIneja hamaNAnA kAlamAM paNa zrIzatrujaya, sopAraka, vRddha nagara Adika kSetromAM nAnA prakAranAM sthAnakothI AvelA saMgho caitrI punemane divase puSpa, dAma AdikanA dAnapUrvaka siddhAMtomAM kahelI vidhithI pUjA, dhvajAropaNa, ghInI dhArAvamI, tathA pradakSiNA Adika mahotsavo kare . valI kaDaM be ke, je rAyaNanA vRdanI nIce nAlirAjAnA putra zrIjJAnadeva pranu samosaryA hatA, te rAyaNanuM vRda vaMdanikapaNAne prApta ayu . valI sArAvali prakIrNakamAM paNa kaDaM ne ke, navANu pUrva vakhata zrISanadeva prannu zatrujayapara samosaryA . eTale 6e054 J0000000000 vAra samosA . tema zrI revatAcalajInuM tIrtha paNa anaMtA tIrthakaronAM traNa kalyANako thavAthI prakhyAta thaeluM . kaDaM ne ke, dIdAkevalanirvRti-kalyANatrikamanaMtatIrthakRtAm // yugapadathaikamannavata ,sa jayati girinAragirirAjaH 1 zrI nemIzvara prajunAM jyAM traNa kalyANako thayAM hatAM tyAM zrIkRta vAsudeve traNa prAsAdo karAvyAM hatAM, tathA nAnA prakAranA pranAvavAlI rAjImatI, sAMba pradyumnakumAra, mAtra jasanA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. galavAthI naMgane prApta bhaelI khepyamaya pratimAne jovAthI khinna thaelA ratnasAra zrAvake aMbikA divIna zrArAdhana karyuH tyAre teNIe zrI brahme banAvelI vajramayamUrti tene zrApI, ane taNe te mUrtine tyAM sthApI; ityAdi aneka pUrve thara gaelA pradhAnapuruSonA prajAvathI te raivatAcala prasiddhatAne prApta ayo, tathA sarva darzanIuthI jagatamAM pUjAvA lAgyo. kaDaM ne ke, sAraM sidhagireryadeva viditaM yaneminaH svAminaH, kaMdarpadhipadarpamaInahare/rAvadAtAspadam // yanniHsaMkhyamaharSikevalaramAsaMyogasaMketabha stIrthazrIgirinAranAma tadidaM diSTyA namaskurmahe 1 artha- je zrIgiranAra nAmarnu tIrtha siddhagirino sAra , tathA kAmadevarUpI hAthInA darpane nAza karavAmAM siMhasamAna evA zrI neminAtha prajunA vIrapaNAnuM sthAnaka , tathA je saMkhyAvinAnA mahAna zaSiunI kevalajJAnarUpI strInA saMyoganI saMketanI nUmisarakhaM , evA te zrIgiranArajI nAmanA tIrthane sArI rIte hu~ namuM buM. valI temaja zrIpAbujInuM tIrtha paNa jaratacakrIe karAvelA zrIyugAdi prajunA prAsAda tathA biMbathI, tathA zrI nAgeMjAdika AcAryothI pratiSThita bhaelI zrI AdIzvara pranunI pratimAnA sthApanathI, tathA zrIvimalazA, vastupAla AdikoeM banAvelAM zrIzaSanadeva, tathA neminAtha prajjunA prAsAda zrAdika puNyakAryonI paraMparAthI pRthvImAMprasidhathaeluM le. kartuM ne ke, nAgeMcaMtanirvRti-vidyAdharapramukhasakalasaMghena // arbudakRtapratiSTho, yugAdijinapuMgavo jayati // 1 // tevIja rIte nAgahRdamAM raheLu navakhaMmApArzvanAthanuM tIrtha paNa jANavaM. tenuM vRttAMta nIce pramANe ke. .
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. citrakUTano svAmI zrI citrAMgada rAjA AghATapurattana jovA mATe zrAvyo hato tyAM tene rAtrie svapna zrAvyu ke, paravAlAM tathA motInA svastikathI zonitA zraelA nAgahRda nAmanA kuMDamAM zrI pArzvanAthajInI pratimA be. paLI te kuMDamAMthI te pratimAne teNe kahADIne nAgahRda nAmanA nagaramAM deheruM bAMdhIne temAM sthApana karI. have eka dahADo te nagaramAM te rAjAnA vaMzano soma nAme rAjA rAjya karato hato. tyAre tyAM laDavA mATe yoginI nAmanA nagarathI asuronuM lazkara AvyuM. tyAre te soma rAjAe te pratimArnu pUjana karyu; tyAre te te pratimAnA adhiSThAyakathI adhiSThita zarIravAlo zrazne laDavAne gayo; ane te asuronA sainyano teNe parAjaya karyo. paNa potAnA zarIramAM tyAM talavAranA nava ghA vAgyA. pagI jyAre te pAge Avyo, tyAre teNe potAne adata zarIravAlo, tathA mUrtine nava TukaDAvAlI joza. tyAre teNe traNa upavAsa karIne devatA- ArAdhana karyu. paThI te devatAe dIdhelA svapnane anusAre te nave TukamAune jomIne teNe pratimAne saU karI. ane tethI mahAmahimAnA svAnakarUpAtalA sarva upavone haranAraM te navakhaMmA pArzvanAthana tIrtha thayu. valI tevIja rIte zrI zrIpadanA tIrthane pATha jaratacakrIe pravartAvyu ke. kaDuM ne ke, aSTApadAjizikhare, nijanijasaMsthAnamAnavarNadharAH // naratezvaranRparacitAH, sapatnamayA jayaMti jinAH // 2 // tevIja rIte serisaka tIrtha paNa jANavU, tenuM vRttAMta nIce pramANe jANavu. devacaMDa nAmanA kubakane cakrezvarI devIe sarva kAryonI sicinuM varadAna ApyuM hatuM; teNe traNa nUmivAluM eka atyaMta suMdara jinamaMdira eka rAtrimAMja banAvyu. tathA temAM zrI pArzvanAtha pranu
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 upadezataraMgiNI. dika covise jinezvaronI kAyotsarga dhyAnamA rahelI pratimArjane sthApana karI. te tIrtha yA kalikAlamAM paNa atulya prajAvavAluM dekhAya be. valI temaja zrI kumArapAla rAjAe karAvetuM evaM atyaMta uMcA evA zrI ajitanAtha prabhunA prAsAdavAlu, chAne sarva lokonA AnaMdarUpI kaMdane utpanna karavAmAM navIna megha sarakhuM zrI tAraMgadurga nAmanuM tIrtha paNa prasiddhaja be. temaja maMDapAcalapara rahelA moTA maMdiravA tIrtha paNa prasiddha be, ke jemAM mahA satI sItAe gomayanI zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA banAvI hatI, paNa te nA zIlanA mAhAtmyathI te vajramaya thai gai hatI. vadhAre zuM kaheM ? jIrApallI, phalavardhika, kalikuMDa, kukkaTezvara, pAvaka, zrArAsaNa, zaMkhezvara, rAvaNa pArzvanAtha, vINAdIzvara, citrakUTa, ghATa, zrIpUra, staMnapArzva, rANakapuranuM caumukha prAsAda, ityAdikaka tIrtho ke je yA dunIyApara hayAta be, thai gayAM be, nevAnAM paNa be, te te saghalAM tIrtho, puruSomAM mukuTasamAna tathA puruSomAM iMdra samAna evA pradhAnapuruSoe pravartAvelAM be. paNa kaI potAnI meleja utpanna thayAM nathI. valI evaM paNa koi tIrtha saMjalAela ke jovAeluM nathI, ke jemAMthI puruSo utpanna thA, karIneja pRthvInaM bhUSaNa puruSaja be. kahyuM be ke, hastI jAti madena ke jalaruhaiH pUrNeunA zarvarI vANI vyAkaraNena haMsamithunairnadyaH samA paMktaiiH // zIlena pramadA javena turago nityotsavaimaMdiraM satputreNa kulaM nRpeNa nagaraM lokatrayaM dhArmikaiH // 1 // kArAndhAvamRtaM dhane vitaraNaM vANI vilAse zrutaM dehe'nyopakRtiH phalaM varatarau vaMze ca muktAphalam //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. mRtsnAyAM kanakaM sume parimalaH paMke payojaM yathA saMsAre puruSAyuSaM nigaditaM sAraM tathA kovidaiH // 2 // gatyA'ghahatyA zrutasaMyamAbhyAM, sddaansdhyaantpHkriyaaniH|| arhatpadajJAnazivardhinnizca, mAnuSyakaM janma varaM surebhyaH // 3 // valI te puruSonuM AjUSaNa lakSmIja . paNa rUpa ane kalAdika guNo AjUSaNarUpa nathI. kahuM ne ke, jAzruvaM vijAtini, vinivaDaMtu kaMdare vivre|| achucciya parivahana, jeNa guNA pAyamA ku~ti // 1 // valI lakSmIvAna mANasa akulina hoya topaNa uttama kulano, banne kulathI zuca, ekaso eka kulono udyota karanAro, banne pakthI nirmala rAjahaMsanA avatAra sarakho gaNAya ; valI te kalAvinAno hoya topaNa samIthI bahoMtera kalAno jANa kahevAya be; valI trIja ke terasa AdikanA jedana jene jAna paNa nathI, evo paNa puruSa jo avyavAlo hoya to cauda vidyAno pAraMgAmI tathA bRhaspati sarakho duniyAmAM kahevAya je kurUpa- ' vAlo hoya topaNa uttama rUpavAlo kAmadeva sarakho, kAlo hoya to kRSNAvatAravAlo, gaNo hoya to vAmana vAsudevanA avatAravAlo, caMco hoya to dhuMTaNasudhi lAMbA hAthavAlo, lAMbA kAnovAlo hoya to caMpAnA geDa jevo, thAmuM bolanAro hoya to mukhakamalamAMdhI karpUranI cUraNane kharavAvAlo, bahubolo hoya to vAcAla cANAkya sarakho cakora, thor3eM khAto hoya to devAMzI tathA popaTanI peThe AhAra karanAro, ghaNuM khAto hoya to pUrva nave saMpUrNa dAna dene Avekho ane tethI potAnI zvA pra
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. mANe jojana karanAro, Alasu hoya to lAgyazAlI, udyamI hoya to sAhasikomAM ziromaNi, laMgako hoya to manohara hAthInA baccAMsarakhI lIlAyukta gativAlo, lojISTa hoya to ciMtAmaNinI peThe gupta dAna denAro, pAtra apAtranA vicAra vinAno jo hoya to udAra caritravAlo tathA ASADha mAsanA varasAdanI peThe jaMca nIca sthAnano vicAra karyAvinA dAna denAro, ityAdi aneka dUSaNonA samUhavAlo hoya to paNa samIrUpI strIthI je AliMgita Ayo be, tenA dUSaNone paNa loko guNapaNAthIja jue je. kaDaM ne ke, viguNamaviguNaTuM rUvahINaM ca rammam jamamavi mazmaMtaM maMdasataMpi sUram // akulamavikulINaM taM payaMpaMti loA navakamaladalalINA jaM paloe lbii||1|| vayovRdhAstapovRdhA, ye ca vRdhA bahuzrutAH // sarve te dhanavRdhasya, ghAre tiSTaMti kiNkraaH||2|| vaMdyate yadavaMdyo'pi, yadapUjyo'pi puujyte|| gamyate yadagamyo'pi, sa manAvo dhanasya hi // 3 // yasyAsti vitaM sa naraH kulInaH sa paMmitaH sa zrutavAn guNajJaH // sa eva vaktA sa ca darzanIyaH sarve guNAH kaaNcnmaashryte||4|| AlasyaM sthiratAmupaiti najate cApaTyamudyogitAM mUkatvaM mitannASitAM vitanute maugdhyaM nvedaarjvm|| pAtrA'pAtravicArasAraviraho yabatyudArAtmatAM / mAtarlakSmi tava prasAdavazato doSA api syurgunnaaH||
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. artha- navA kamalanAM dalapara lIna thaelI lakSmI jene jue be, te mANasa nirguNI hoya topaNa guNavAna kahevAya , tathA rUpavinAno hoya topaNa manohara kahevAya , murkha hoyaM topaNa buddhivAna kahevAya ne, nirbala hoya topaNa zUro kahevAya ne, tathA akulina hoya topaNa loko tene kulIna kahe . // 1 // vayathI vRkSa zraelA, tapathI vRkSa zraelA, tathA ghaNA siddhAMto naNIne temAMje vRkSa zraelA , tesaghalAI dhanathI vRkSa thaevArDane bAraNe cAkara thazne rahe // 2 // nahIM vAMdavAlAyaka paNa je vaMdAya ne, nahIM pUjavAlAyaka paNa je pUjAya , agamya paNa je gamya thAya be, te saghalo vyano pratnAva je. // 3 // jenI pAse dhana be, te mANasa kulIna, teja paMDita, teja zAstravettA, teja guNone jANanaro, teja vAcAla tathA teja jovAlAyaka zrAya be, mATe sarve guNo dhanano Azraya karIne rahelA . pAlakSmInA pratnAvathI bAlasa sthiratAne prApta thAya , capalatA udyogapaNAne prApta zrAya , muMgApaNuM mitanASipaNAne vistAre , mugdhapaNuM ArjavatArUpa thAya ne, pAtra apAtrano vicAra udArapaNAne Ape be, mATe he lakSmIdevI ! tamArI kRpAnA vazathI dUSaNo paNa guNarUpa thAya . // 5 // have vadhAre zuM kahevU? sarva prakArothI puruSonuM AjUSaNa khadamIja . have te lakSmI paNa jo nyAyathI upArjana karI hoya, toja te vadhAre uttama be, paNa anyAyathI upArjana karelI lakSmI uttama nathI. kaDuM ne ke, anyAyasaMnnavA zrI-ranyAyenaiva yAti sA niyatam // arjanahAniklezaH, kevalamavaziSyate kudhiyaam||2|| artha- puSTa buddhi mANasonI anyAyazrI utpanna bhaelI te
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. kharekhara anyAyathIja cAlI jAya be, phakta lakSmInA kamAvAno ne hAnIno klezamAtra tene to bAkI rahe be. // 1 // nyAyopArjitaM vittaM, daza varSANi tiSThati // prApte SoDazame varSe, samUlaM ca vinazyati // 2 // artha - anyAyI upArjana kareluM dhana phakta daza varSosudhija rahe be, paNa zolamaM varSa zrAvate bate te mUla sahita nAza pAme be. 2 valI lakSmIvinAnA puruSonAM kula, zIla, lAvaNya, rUpa, tathA vidyAdika guNo paNa dUSaNapaNAne prApta thAya be. kayuM che ke, sAkAro'pi savidyapi, nirddhavyaH kvApi nArzyate // vyaktAkSaraH suvRtto'pi, pramaH kUTo vivarjyate // 1 // artha - uttamarUpavAlo ne vidhAna evo paNa mANasa jo dhana rahita hoya to tene loko gaNakAratA nathI; kemake, pragaTa vAlo ne golAkAravAlo paNa khoTo paiso varjI devAya be // 1 // - 10 varaM reNurvaraM jasma, naSTazrIrna punarnaraH // muktvenaM dRzyate pUjA, kvApi parvaNi pUrvayoH // 2 // artha - dhUla chAne rAkha sArI be, paNa nirdhanaM puruSa zreSTha nathI; kemake te nirdhana puruSavinA dhUla ne rAkhanI koika parvamAM pUjA thatI dekhAya be. // 2 // ve nirdhana mANasa jo uMco hoya to te thaMjA sarakho, nIco hoya to kubako, jo rUpAlo hoya to zramavAyuvAlo, kAlo hoya to vanamA rahetA nIla sarakho, thokuM khAto hoya to maMda, ghaNuM khAnAro hoya to kAlI, udAra hoya to umAu, ADaMbaravAlo hoya to durAcArI, vinayI hoya to jIkhArI, thoruM bolanAro hoya to muMgo ne mUrkha, vAcAla hoya to bahu bakabakI, kSamAvAlo hoya to bIkAne rAMkAne zUro hoya -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. to dhADapADanAro kahevAya ne vadhAre zuM kahevU? nirdhana mANasa to kyAe paNa pUjanIka zrato nathI. AzrI karIneja puruSayAjUSaNa uttama lakSmI kahelI . have lakSmInu AjUSaNa dAna le. kaDaM ne ke, kAvyeneva kavirdhiyeva sacivo nyAyena bhUmIdhavaH zauryeNeva naTo hiyeva kulajaH satyeva geha sthitiH|| zIlenaiva tapasviSeva savitA vityeva AdhyAtmavAna, vegeneva hayo dRzeva vadanaM dAnena ldmiistthaa||1|| artha- kAvyazrI jema kavi, budhizrI jema maMtrI, nyAyathI jema rAjA, zUrApaNAthI jema sulaTa, lajAthI jema kulaputra, satI strIthI jema gharanI sthiti, zIlathI jema tapa, kAMtithI jema sUrya, jJAnathI jema adhyAtmI, vegathI jema ghoDo, tathA AMkhathI jema mukha tema dAnathI badamI zone // 1 // valI dAnavinA lakSmIno nAza paNa saMlalAya be; kahyu ke ke, zrIvRdhinakhavaledyA, na dhAryaiva kadAcana // pramAdAtskhalite kvApi, samUlApi vinazyati // 1 // artha- lakSmInI vRdhine nakhanI peThe bedavI; paNa tene saMcI rAkhavI nahIM; kemake, pramAdathI skhalanA hote bate te samUlI nAza pAme le. // 1 // dAnaM nogonAza-stisro gatayo navaMti vitasya // yo na dadAti nabhuMkte, tasya tRtIyA gativati // 2 // artha- dAna, loga ane nAza ema traNa gati dhananI je; mATe je dAna deto nathI ke logavato nathI, tenA dhananI trIjI gati eTane nAza zrAya . // 2 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 upadezataraMgiNI. AyAmazatalabdhasya, prANebhyo'pi garIyasaH // gatirekaiva vittasya, dAnamanyA vipattayaH // 3 // - saiMkaDogame prayAsathI malelA tathA prANothI paNa vahAlA evA dhananI dAnarUpa eka uttama gati be, bAkI to vipattirUpa gati be. // 3 // dAtavyaM joktavyaM, sati dhane saMcayo na kartavyaH // pazyeha madhukarINAM, saMcitamarthaM haraMtyanye // 4 // -dhana hote te tenuM dAna devuM, tathA tene jogavanuM, paNa saMcaya karI rAkhavo nahIM; kemake, jurja ? ke hIM namarIe ekavAM karelA dhanane ( madhane) bIjArja harI jAya be. // 4 // eva te sarva prakAra vicAra karatAM thakAM lakSmIne zonAvanAruM dAnaja be. kaMbe ke, sAraM tadeva sAraM, niyojyateya jineM'bhavanAdau // aparaMpunaraphalaM, pRthvImalakhaMDapiMDaM vA // 1 // - je dhanane jinavanAdikamAM joDavAmAM yAve teja dhana uttama be, paNa bIjuM to pRthvInA melanA khaMDa athavA piMDa sarakhuM dhana niSphala a. // 1 // dAnarUpI bhUSaNa vinA lakSmIne pASANanA melarUpaja jAevI. jema pUrve pATalIputra nAmanA nagaramAM nava naMda nAmanA rAjA thayA hatA; te atyaMta kRpaNa hovAthI terjae lokopara kara nAkhIne tathA tene pIDIne ghaNuM dhana ekatuM kayuM hatuM tathA te dhananA terjae suvarNanA nava DuMgaro karyA hatA. paNa terjanA zramAgyanA yogathI te kuMgaro pASANarUpa thai gayA. ane je paNa te muMgaro pATalIpurapAse gaMgAnA kAMThApara pIlA pattharanA dekhAya be.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ . upadezataraMgiNI. temaja raMka zreSThinI saMpUrNa lakSmI pAtAlamAM lupta tha gaje. temaja rAjagRhI nagarImA rahetA mammaNa zene atyaMta lakSmI ekaThI karIne maNino balada banAvyo hato. paNa bevaTe dAnAdikanA anAvathI tenI te sarva lakSmI phokaTaja pRthvIpara nAza pAmI. temaja saMkula nAmanA zeThe kapila baTune kaDaM ke, hu~ tane AvatI kAle lojana karAvIza; paNa vaTe tene lojana nahIM karAvatAM umAsa sudhi teNe tene Thagyo. tyAre kapila baTue traNa upavAso karIne kAlikA mAtA, ArAdhana karyu; pajI te devIe dIdhelI rUpa badalAvavAnI vidyAnA balathI teNe saMkulanuM rUpa dhAraNa karyu. tathA tenI saghalI lakSmI ne logavI. panI potAnuM rUpa pragaTa karIne teNe saMkulane evo upadeza Apyo ke, dAtavyaM noktavyaM, sati vinave saMcayo na kartavyaH // yadi saMcayaM kariSyasi, saMkula punarAgamiSyAmi // 1 // . artha- he saMkula! dhana hote te tenuM dAna devU, tathA tene jogavaIM; paNa teno saMcaya karI rAkhavo nahIM; mATe have pharIne jo tuM dhanano saMcaya karIza, to hu~ pAge zrAvIza. // 1 // ___ mATe have vadhAre zuM kahevu? lakSmInuM AbhUSaNa kevala dAnaja ne; paNa logaAdikanI sAmagrI tenA AjUSaNarUpa nathI kAM ne ke, ArohaMti sukhAsanAnyapaTavo nAgAna hayAMstaGguSastAMbUlAdyupabhuMjate naTaviTAH khAdaMti hastyAdayaH mAsAde caTakAdayo'pi nivasaMtyete na pAtraM stuteH sa stutyo nuvane prayavati kRtI lokAya yaH kaamitm| artha-(keTalAka) mUl pAlakhIupara bese be, hAthI ghoDAvAlA hAthI ghoDAupara caDe , naTaviTo tAMbUlAdika khAyace,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 upadezataraMgiNI. hAthIAdiko paNa khAya , mehelamAM cIDIAdiko paNa rahe, paNa te stutipAtra nathI; paNa je kRtArtha mANasa A jagatamAM khokone ichita dAna Ape , teja stuti karavA lAyaka ne // 1 // valI dIdheDhuM dAna kyAeM paNa. niSphala jatuM nazrI. kayuM ke, pAtre dharmanibaMdhanaM taditare prodyayAkhyApakaM mitre prItivivardhakaM ripujane vairApahAradamam // bhRtye naktinnarAvahaM narapatau sanmAnapUjApadaM naTTAdau ca yazaskaraM vitaraNaM na kvApyaho nissphlm| artha-supAtraprate ApeluM dAna dharmanA kAraNarUpa me, tathA anyapratye dIdheluM dAna dayAne jaNAvanAruMje, mitraprate dIdheluM dAna prIti vadhAranAruM , zatrune ApeluM dAna vairano nAza karavAmAM samartha ne, cAkarane dIdhelu dAna naktinA samUhane dhAraNa karAvanAeM be, rAjAne ApeDhuM dAna sanmAna ane pUjA zrApanAraM , tathA jATaAdikane dIdheluM dAna yazane karanAlaMbe evI rIte aho! dAna kyAeM paNa niSphala jatuM nthii.||1|| __ have te dAna- AjUSaNa supAtrano saMyogaja ne kemake, supAtra prate je dAna devAya teja kaTyANane ane zAMtine karanAlaM. naiSadhakAvyamAM kaDaM ne ke, pUrvapuNyavinavavyayabadhA, saMpado vipada eva vimRSTAH // pAtrapANikamalArpaNamAsAM, tAsu zAMtikavidhividhidRSTaH artha-pUrva karekhAM puNyorupI vinAvanA kharacavAthI malelI saMpadAune ApadArjarupaja mAnelI ke; paNa te saMpadAunuM supAtroprate hastakamalathI je arpaNa karavU, te teune viSe brahmAe dIlo zAMtino vidhi // 1 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. supAtroprate zrApeluM zrotuM dAna paNa bahuphalavAluM thAyaje. kaDuMDe ke, jale tailaM khale guhyaM, pAtre dAnaM manAgapi // mAjhe zAstraM satAM prIti-vistAraM yAtyanekadhA // 1 // artha-pANImAM nAkheluM tela, khalaprate kahelI guptavAta, supAtra prate Apelu thornu paNa dAna, vighAnane (naNAveluM) zAstra tathA saGanonI prIti aneka prakAre vistArane pAme // 1 // vyAje syAd higuNaM vittaM, vyavasAye caturguNam // kSetre zataguNaM proktaM, pAtre'naMtaguNaM punaH // 2 // artha-vyAjamAM bevahuM dhana thAya ne, vyApAramA cogaNuM thAya be, detramA so gaNuM thAyame, paNa supAtraprate zrApeluM dhana anaMtagaNuM thAya . // // __ mATe supAtraprate zrApelu dhana bahu phaladAyaka ne, ane kupAtra prate zrApeTuM dhana viparIta phalane denAruM . ___ have ahIM koi ema kaheke, pAtra apAtrano vicAra to kRpaNaja kare, paNa udAra mANasa kare nahIM. karvA ne ke, "pAnanI parIkSA zA mATe karavI joeM? kemake varasato evo varasAda kaMza samavisamanI parIkSA karato nathI." tene uttara zrApe ne ke, ema nahIM, kema ke, varasI varasIu aMbuhara, varasIDAM phala jo|| dhatturae viSa ikue rasa, evaDa aMtara ho // 1 // valI svAti nakSatramA pANImAM paNa pAtra vizeSanI apekSAe moTo aMtara je; kemake, teja pANI jo sarpanA mukhamAM paDe to pherarUpa dhAyane, ane jIpanA mukhamAM jo paDene, to motIrUpa thaze. kaDaM ke- .
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. Ane niMbe sutIrthe kacavaranicaye zuktimadhye'hivakatre // auSadhyAdau viSaugurusarasi girau pAMmubhUkRSNabhUmyoH zdudekaSAyajumavanagahane meghamuktaM yathAMna staitpAtre kupAtre jagati nijadhanaM datamAyAti paakm|| artha-AMbApara ane lIMbaDApara, uttama tIrthamAM ane kacarAnA samUhamAM, bIpamAM ane sarpanA mukhamAM, auSadhiAdikamAM ane pherI vRkSamA, moTA talAvamAM ane parvatapara, sapheda jamInamAM ane kAlI jamInamAM, tathA selaDInA detramA ane kaSAelA vRdonAM vanamAM varasAde varasAveluM pANI jema judA judA lAvone jajanAraM thAya ne tema A jagatamAM supAtra ane kupAtrane ApelU potAnuM dhana paNa pakanAvane prApta thAya ne // 1 // have pAtra paNa teja uttama jANavU ke, je nAma pramANe guNovAluM hoya; tethI viparIta je hoya te uttama pAtra kahevAya nahIM. kaDaM je kenaume maMgalanAma viSTiviSaye nA kaNAnAM daye vRddhiH zItaliketi tIvrapiTake rAjA rajaHparvaNaH miSTavaM lavaNe viSe ca madhuraM raikaMTikAdyaM yathA pAtravaM ca paNAMganAsu ruciraM nAmnA tathA nArthataH // 1 // ___ pAtra to te kahevAya ke, je pote taravAmAM ane parane tAravAmAM samartha hoya. jema ke, buDI jAya evaM paNa trAMcaM pAtrarUpa thayuM thakuM pote tare , tathA teno Azraya karIne rahelI sarva vastuu~ne paNa tAre be. pAtra parIkSAmAM yudhiSThira ane nImano saMvAda nIce pramANe je. hastInAgapuramA eka dahADo yudhiSThira rAjA sanAmAM siMhAsa
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. napara bega hatA. eTalAmAM bAraNe rahelA jIme AvIne temane vinaMtI karI ke, he rAjeMja ! eka mUrkha tapasvI ane vidhAna zUja banne jaNA bAraNe ujA, temAMthI kone dAna Apaq. ? tyAre yudhiSThire kaDaM ke, he jIma! tapa to sukhethI tapI zakAyace, paNa vidyA melavavI bahu muzkela , mATe hu~ to vidhAnanI pUjA karIza; taponuM zuM prayojana ke ? tyAre nIme kahyu ke, he yudhiSThara! jema kutarAnA cAMbamAMmAM prApta thaelI gaMgA, tathA madirAnA kuMjamAM paDelu dUdha tema kupAtramA prApta bhaelI vidyA zA upayoganIce ? tyAre kRSNa vaipAyane kahyu ke, kevala vidyA ke tapasAthI pAtrapaNuM yatuM nathI, jenAmAM vidyA ane uttama AcAra , teja supAtra kahevAya . mATe supAtra prate ApeluM dhana kalyANakArI . kaDuM ne ke, // 1 // sA lakSmIryA dharmakarmopayuktA, ___ sA lakSmIryA baMdhuvargopannogyA // sA ladamI- svAMgannogaprasaMgA, .. . yAnyA mAnyA sA tu ladamIralakSmIH // 1 // __ artha- je ladamI dharmakAryomA joDAya , tathA je baMdhuvarganA upatnogamAM Ave be, ane je potAnA paNa upatnogamAM Ave , teja kharekharI ladamI , paNa tethI viparIta ladamIne to " asadamIja" mAnavI. ___ mATe dharmanA arthI mANase nyAyathI upArjana karelu, tathA kSetra, kAla ane lAvadhI nirdoSa thaeTuM evaM dAna kIrti AdikanI apekSA rAkhyAvinAja supAtrane Apaq. have dAna prAyeM karIne hetuvAluM hoya . te dAna devAmAM daza hetu nIce pramANe hoya . (1) rogI athavA jidAcarone dayAthI dAna apAya be.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. (2) madada ApanArane saMgrahathI dAna apAya be. (3) urjanone jayathI dAna Apaq paDe . (4) putrAdikane judA karatI vakhate kAraNIka dAna apAya . (5) lokalajAthI dAna Apa, paDe be. (6) nATa cAraNAdikone garvathI dAna apAya . (7) hiMsakone adharmathI dAna Apa, paDe . (7) sAdhu Adika caturvidha saMghane dharmabuddhithI dAna apAya . (e) Ane duM dAna ApIza to te mane koz vakhate paNa upakAra karaze evI buddhithI dAna apAya je. (10) tathA padelAM ANe mane bahu upakAra karyo ne, evI buddhithI dAna apAya je. evI rIte dAna daza prakAraceM . temAMthI traNa prakAra Aloka saMbaMdhi dAnanA le. kaDaM ne ke, nayalona stathAsneha-strayo dAnasya hetavaH // ye dAtAravayaM mukavA, dhanyAste muktigAminaH // 1 // artha- jaya, lona, tathA sneha e traNe hetu dAnanA , te traNe hetuu~ne gemIne jeThe dAna Ape , te dhanya manuSyo modagAmI thAya . have vadhAre zuM kahevU ? dAna- bhUSaNa supAtra ne. karvA ne ke, uttamaphalaM supAtre, dAnaM vinavasya madhyamo nogaH // adhamaM vysnvyygti-rdhmaadhmmvnivinyaasH||1|| artha- supAtra prate je dAna devU, te dhananu uttama phala , jogo jogavavA te madhyama phala , tathA vyasanamAM kharacaq te adhama phala be, ane dhanane je jamInamAM naMDArI rAkha, te adhamamAM adhama phala be. // 1 // adhaH dipaMti kRpaNA, vitaM tatra thiyAsavaH // saMtastu gurucaityAdau, tauccaiH padakAMkSiNaH // 1 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 upadezataraMgiNI. artha- kRpaNa loko nIcI gatimAM javAnI zvAvAlA hovAthI dhanane nIce jamInamAM naMDArI rAkhe , paNa sajano uMcI gatinAzbako hovAthI te dhanane uMcAM jinaprAsAdAdikamAM vApare. ___ mATe he navyaloko ! lAgyavAna evA tamoe supAtradAnarUpa dharmavidhimA sarvadA udyama karavo. // iti supaatrdaanopdeshH|| have dAnanA phalano upadeza kahe je. annayaM supattadANaM, aNukaMpA nacitra kitidANaM ca // . dohi vimuko naNita, tinni vinoggAzaMditi // 1 // __ artha- A jagatamAM dAna pAMca prakAraceM prasiddha je. vadhabaMdhanAdika jayathI nayanIta thaelA jaMtuu~ne, teThanA prANo bacAvIne je teune nirNaya karavAM, tene paheluM anayahAna kahelu je. kaDaM ne ke, // 1 // jIvAnAM rakSaNaM zreSTaM, jIvA jIvitakAMdiNaH // tasmAtsamastadAnebhyo-'nayadAnaM prazasyate // 1 // artha- jIvonuM rakSaNa karavU te zreSTha kArya , kemake, jIvo jIvitanA anilASi ne, mATe sarva dAnozrI ajayadAna prazaMsavA lAyaka be. // 1 // . yo dadyAtkAMcanaM melaM, kRtsnAM caiva vasuMdharAm // ekasya jIvitaM dadyAta, na ca tulyaM yudhissttir||3|| artha- he yudhiSThira ! koi mANasa kozne suvarNano meru parvata ApI dIe, athavA samasta pRthvIne ApI dIe; tathA eka jIvane jIvitadAna Ape, te banne eka sarakhAM nathI. (arthAt jIvitadAna sarvazrI zreSTha be. // 2 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. ahiMsA sarvajIvAnAM, sarvajJaiH paritnASitam // idaM hi mUlaM dharmasya, zeSastasyaiva vistaraH // 3 // artha- zrI sarvajJa pranue ema kaDaM le ke, sarva jIvonI hiMsA nahIM karavI, e dharmanuM mUla , ane bAkInI dharmakriyA to te ahiMsAnoja vistAra be. // 3 // annayaM sarvasatvebhyo, yo dadAti dayAparaH // tasya dehAdhimuktasya, jayaM nAsti kutazcana // 4 // artha-je mANasa dayAmAM tatpara azne sarva prANIjane ajayadAna Ape , tene mRtyubAda kyAMya paNa naya thato nathI. // 4 // ajayadAna devAthI "A mANasa kaTyANakArI, dayAlu, tathA kRpAnA samuja sarakho ne" evI rItanI kIrti A lokamAM thAya ne ane paralokamAM rAjyasaMpadAdika logono samUha male be. kaDaM ne kedIrghamAyuH paraM rUpa-mArogyaM zlAghanIyatA // ahiMsAyAH phalaM sarva, kimanyatkAmadaiva sA // 1 // artha- lAMbu AyuSya, utkRSTarUpa, ArogyatA tathA kIrti e saghalu ahiMsA, phala be; mATe kAmaghA valI bIjI kaI be ? te ahiMsA kAmaghA // 1 // ___ paNa je dharmabuddhithI hiMsA kare , tene kaTyANa ke, puNya zratuM nazrI. kAM ne ke, hiMsA vighnAya jAyeta, viprazAMtya kRtApi hi // kulAcAradhiyApyeSA, kRtA kulavinAzinI // 1 // . artha- vighnonI zAMtimATe paNa karelI hiMsA kharekhara vighna karanArI thAya ne tema kulAcAranI buddhithI karelI hiMsA paNa kukhano nAza karanArI thAya ne // 1 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. yadi grAvA toye tarati taraNiryAdayati, _pratIcyAM saptarciryadi najati zaityaM kathamapi // yadi mApI syAupari sakalasyApi jagataH, prasUte satvAnAM tadapina vadhaH kvApi sukRtm||2|| artha-jo patthara pANImAM tare, sUrya pazcima dizAmAM udaya pAme, agni kozka yatne zItalatAne naje, tathA A pRthvItala kadAca' sarva jagatanI upara thai jAya, topaNa prANIunI hiMsA kyAMya paNa puNya utpanna kare nahIM. // 2 // sa kamalavanamagnervAsaraM nAvadastA, damRtamuragavaktrAtsAdhuvAdaM vivAdAt // rugupagamamapathyAjIvitaM kAlakUTA, dannilaSati vadhAdyaH prANinAM dharmamichet // 3 // artha- je mANasa prANIunI hiMsAthI dharmane zve, te anizrI kamalonA vanane, sUryAstathI divasane,sarpanA mukhamAMthI - mRtane, vivAdathI kIrtine, apathya lojanathI roganA nAzane, tathA pheranA nadANathI jIvitane zche . // 3 // . __evI rIte anayadAnarUpa dharmanA ArAdhanathI ghaNAM javya mA so modanagaramAM gayA je. jema zrI zAMtinAtha prannue bAja padIne potAnuM mAMsa ApIne pArApatanuM rakSaNa karyu , evA te zrI zAMtinAtha pratu tamone zAMti Apo? evIrIte te zrI zAMtinAtha pranue megharatha rAjAnA navamAM pArApatane ajayadAna ApIne traNe lokamAM karuNAsAgarapaNuM melavyu. tema sumeru nAmano hAthI sasalAne ajayadAna ApavAthI magadhanA rAjA zreNikano meghakumAra nAmano putra zrayo be. tenI kathA nIce pramANe jANavI.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. viMdhyAcala va mAM sAtaso hAthaNIno svAmI sumeru nAme eka hAthI hato. eka dahAko tyAM dAvAnalane jor3ane tene jAtismaraNa jJAna thayuM. tethI pUrvajavamAM dAvAnalathI thaelA duHkhathI jaya pAmIne teNe varSAkAlamAM eka yojanasudhinI miparathI ghAsAdika vRone ukhemIne cokhkhaM medAna karI rAkhyuM. have eka dahADa te vanamAM pharIne dAvAnala lAgyo; tyAre te sumeru hAthI te medAnamAM parivArasahita rahyo; tema hariNAdika bIjA jIva paNa te maidAnamAM cAvIne jarAyA. te vakhate zarIre kharaja zrAvavAthI te sumeru hAthIe potAno eka paga uMco karyo. tyAre bIjArjathI haDaselAto eka sasalo te hAthInA paganI nIce jayA khAlI zravAthI AAvIne jarAyo. tyAre hAthIne dayA - vavAthI teNe traNa divaso sudhi potAno te paga uMcoja dhArI rAkhyo. pI dAvAnala zAMta thavAthI sarva jIvo potapotAne sthAnake gayA; tyAre te hAthI e potAno te paga nIco mUkyo; paNa lohI jarA javAthI te hAthI tyAM pakI gayo; tathA kSudhA ne tRSArthI pIDita ne tyAM te mRtyu pAmyo panI te puNyanA prajAvathI te earl magadhanA rAjA zreNikanI dhAriNI nAmanI rANInA putrapaNe utpanna thayo. te vakhate te rANIne meghavRSTino dohalo utpanna thavAthI tenuM meghakumAra nAma pAruvAmAM AvayaM. patnI tyAM te tyaMta saubhAgyanA jAjanarUpa thayo. bevaDhe te dIkSA lene vijaya nAmanA vimAnamA ekAvatArI deva thayo. evI rIte sumeru hAthI nuM ajayadAna upare dRSTAMta jANavu. 22 have teja ajayadAna upare saubhAgya devInaM dRSTAMta kahe be. jayapura nAmanA nagaramAM makaraketu nAmanA rAjAe koika corane pakakI bAMdhIne zUlie camAvavAno hukama karyo. paNa kamalA nAmanI paTTarANIe ne ekadivasa mATe bokAvyo. tathA te divase teno jojana, vastra, tathA tAMbulAdikathI satkAra karIne teNIe
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. tene rAjAne sopyo. panI bIje divase bIjANAra,zrIje divase trIjI rANIe, ema sAte rANalie teno dhanAdikathI sarakAra karIne rAjAne soMpyo. Apame divase saujAgyadevI nAmanI - mAnItI rANIe vinayapUrvaka rAjIna khuzI karIna tara corane anayadAna apAvyu; tathA tene aTapa ane sAmAnya jojana, vastrAdika ApIne geDI meTyo. tyAre te cora nRtya, gIta Adika karato thako harSita ayo. tyAre rAjAe tene pUjyuM ke, are ! Aje to tane sAmAnya prakAracaM jojanAdika maTyuM be, tyAre tuM kema nAcyA kare ? tyAre te core kaDaM ke, he svAmI ! Ajadanasudhi sarva rANIue joke mAro ghaNo satkAra karyo, topaNa mRtyunA nayathI vAghanI samIpe bAMdhelA evA lIlA yavanA nojanavAlA paNa gheTAnI peThe meM to puHkhaja anulavyu; paNa Aje to rasavinAnA ghAMsasarakhA AhArathI paNa vyApArIne ghera bAMdhelA baladanI peThe hu~ annayadAnathI sukha anulabuM buM; ane tethI. huM nAcyA karaM.evIrIte ajayadAnapara saulAgya devInuM dRSTAMta jANavU. have teja anayadAnapara ArAmikanI kathA kahe . jayapUra nAmanA nagaramAM dhana nAmanA mAlIe dayAnA pariNAmathI pAMca pUrAunuM radaNa karyu hatuM. panI te mAlI marIne eka kulaputra thayo. tenAM mAtapitA bATyAvasthAmAMja mRtyu pAmyAM. paThI te dezAMtara jAto thako vanamAM eka vaDanA vRdanI nIce bege. tyAM rahetA pAMca yadoe tene joyo tyAre te kulaputrane teue pUrvanavano potAno upakArI jANIne kahyu ke, tane AjathI pAMcame divase rAjya malaze. te sAMjalI te harSita thayo. panI pAMcame divase narapAla rAjA aputrI marI javAthI tene vArANasI nagarInu rAjya maTyu. panI te to maMtrIune rAjya soMpIne sukha anunavavA lAgyo. eTalAmAM sImAmAnA rAjAe tenAM nagarane ghero ghATyo. te vAta maMtrIe rAjAne jaNAvI; paNa te to jugAranI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 upadezataraMgiNI. krImAmAM Asakta zrayo hato, tethI te vAta teNe sAMjalI nahIM. tyAre rANIe kahevAthI teNe teNIne kaDaM ke, he kaTyANi ! te vaDapara rahelA pAMca yado rAjya ApeThe, ane harene mATe je zravArnu hoze te aze, mATe tuM pAzA nAkha ? ema kahevAthI te yadoeja sImADAnA rAjAu~ne bAMdhIne tene page paDAvyA. te jo lokone Azcarya thayu. panI eka divase tyAM jJAnI mahArAja AvyA, temane lokoe pUvAthI jJAnIe kahyu ke, ANe pUrvanavamAM pAMca purAunuM rakSaNa karyu hatuM; teja pUrAUnA jIvo A yaharUpa zrayAne ane tejeeja tenA rAjya, rakSaNa karyu . vatI teja ajayadAna upare avaMtisukumAlanI kathA kahe. zrIpura nAmanA nagaramAM kozka mahImAra hato; te potAnI krUra strInA kahevAthI rAtrine cothe pahAre jAla lezne mAglAM pakaDavA gayo; paNa haju ghaNI rAtri hovAthI mArgamAM AvelA AMbAnA vRdanIce beThelA koi munipAse gayo. tyAM te mahAtmAnA upadezathI teNe evaM niyama lI, ke, jAlamA je peheluM mAnalaM Ave, tene mAre geDI devu. pajI teNe samujne kAMgre jai jAlamAM pehelA AvelA mAralAMne joDI dIdhuM. have tyAM deve tenI parIjhA karavA mAMDI. tethI tene teja mAulu vAraMvAra tenI jAlamAM zrAvavA lAgyu. tyAre teNe koDI bAMdhIne te mAulAMne nizAnI karI. bevaTe nirAza zrazne te ghera gayo. tyAM tenI krUra strIe tene krodhathI gharamAMthI kahADI meTyo. tyAre teNe teja sAdhunI pAse jai pharIne dharma pUgyo. tyAre sAdhue jIvadayArUpa peheluM vrata tene kahyu. pharIne pUjavAthI pAMca aNuvrato paNa kahyAM. patrI te dharmane sArIrIte zrArAdhine aMte zuladhyAnathI mRtyu pAmIne te nalinIgulma vimAnamAM deva thayo. tyAMthI cavIne latA nAmanI sArthavAdanI strIne peTe batrIsa strIuno svAmI avaMtisukumAla nAme putra thayo. tyAM potAnA gharanI citrazAlAmAM utarelA su
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. hasti AcAryanA mukhathI paThana thatA nalinIguhma adhyayananu svarUpa sAMjalIne tene jAtismaraNa Ana thayu. tethI pUrvajavarnu smaraNa karIne, tathA dIdA lezne te smazAnamA rahyA. tyAM ziyAkSaNIe karelA upasargone sahana karIne te pharIne nalinIguTama vimAnamAM utpanna thayA. temane jyAM upasarga zrayo te jagoe (jaAyanImAM) temanA putre mahAkAlanuM prAsAda banAvyu. te zrI siprasenajIe karelA pratnAvavAluM mahAkAlanuM devala Aje paNa ujAyanImAM hayAta je. evIrIte ajayadAnapara avaMtisukumAlanuM dRSTAMta jANavU. valI teja ajayadAnapara ajayakumAranI kathA kaheje. - eka dahADo zreNika rAjAe salAmAM kahyu ke, hamaNAM nagaramAM kara vastu soMdhI ne ? tyAre nirdaya evA datrie kahyu ke, hamaNAM mAMsa soMdhU . tyAre ajayakumAre vicAryu ke, bAje mAre teunI parIkSA karavI. panI teNe rAtrie sarva kSatrine ghera jazne juDaM jueM kaDaM ke, are! rAjaputro! Aje rAjAne moTo roga zrayo be. tenAM vaidyoe ghaNAM auSadho karyA, paNa te maTato nathI. paNa jo manuSyanA kAlajAnuM beTAMkanAra mAMsa male to te rAjA jIvI zake; nahIMtara te mRtyu pAmaze. mATe tamo A rAjAnA garAsIbA ge, to zuM ATaluM paNa kArya tamo nahIM karo? tyAre eke kaDaM ke, tamAre joie to eka hajAra sonAmohora Tyo? paNa mane te kAryazrI mukta karo? ane bIjApAse jAu~. paThI ajayakumAra te pravya lezne bIjApAse gayA, ane tene paNa tema kaDaM. tyAre teNe paNa ekahajAra sonAmohoro ApI, paNa mAMsa Apyu nahIM. evIrIte darekane ghera AkhIrAta jamIne teNe ekalAkha sonAmohoro ekaThI karI. tathA pranAte sannAmAM te sonAmohoro dekhADIne teNe kSatrIune kaDaM ke, are kSatri ! tamo kahetA hatA ke, AjakAla mAMsa soMdhU je, paNa te to zrA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 upadezataraMgiNI. TalAbadhA dhanathI paNa malatuM nazrI. tyAre te sarva sati thane mauna dhArI beTA. tyAre ajayakumAre sarvene niSThuryA ke, are ! mUrkho ! potAnuM mAMsa to sarva jIvone vahAluM be; tamo mAMsalubdha zraine phokaTaja babaDyA karo bo. kemake, viSThAmAM rahelA kIDAne ane devalokamA rahelA iMjane jIvitanI ivA tathA mRtyuno jaya tuyaja be. valI durgatimAM gaelo jIva paNa maravAne ito nathI; tathA kutsita evA paNa potAnAM bhojanane teja svAdiSTaja mAne be. valI pazunA zarIrapara jeTalA romakUpo be, teTalAhajAra varSosudhI pazuhiMsA karanAra prANI pakavAya be. valI yA jagatamAM suvarNa, gAya, tathA dhanAdikanuM dAna denArA to sulana be; paNa je prANI ne ajayadAna peDhe te durlana be. evIrIte ajayadAna upare ajaya kumAranuM dRSTAMta jANavuM. have je mANasa jIvahiMsA kare be, te vadha baMdhanAdika duHkhone jogavanAro thAya be. jema eka govAlI bAvalanI zUlamAM juMjaine parovato hato, ane te pApathI tene ekaso AvavAra zUlIpara caDavuM paDyaM be. tenI kathA nIce pramANe jAvI. nAgapura nAmanA nagaramAM eka mAdhava nAme govAla hato. eka dahADo te gAyo carAvavA mATe moTI chaTavImAM gayo. tyAM tApathI pImAyo ko bAvalanA vRkSanIce beThage. eTalAmAM tenAM mastaka parathI juLe tenA kholAmAM kharIne pamI. tyAre nirdayapaNAthI te te june bAvalanI tIkSNa zUlamAM parovI; ane te vicArya ke, chAre !! yA mArA zarIranA balane ( rudhirane ) coranArI be. pI te pApanA udayathI teja javamAM tene zUlI para caDIne marakuM paDyaM. evI rIte bIjA ekasone sAta judA judA javo sudhi corI dinAparAdhathI zUlipara caDIne tene maravuM paDyuM. pI ekasone sAtameve te karma thokuM rahevAthI teNe tApasI dIkSA aMgIkAra karI. tyAM hamezAM te vanamAM rahIne sukelAM phala
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 27 patro khAvA lAgyo. tathA niHsaMga vrata dhAraNa karavA lAgyo. tyAM vevaTe tene vinaMga jJAna utpanna thayuM. eTalAmAM tyAM najadIkamAM rahelI caMpA nAmanI nagarInA narasiMha rAjAnI paTarANI ranAdenAM bhUSaNonI peTI eka core corI. tyAre pagI tenI zodha karatA thakA tenI pAbala lAgyA. tyAre te cora te peTIne te . tApasapAse mukIne eka vaDapara camI gayo. tyAre pagI te sutejA tApasane peTI sahita kamIne rAjApAse lei gayA. pabI te tApasa vinaMgajJAnI hovAthI potAnAM karmane niMdato thako tyAM mauna rahyo; tethI rAjAe tene zUlIe caDAvyo. evI rIte karma daya karIne te devatA thayo. evI rIte jIvahiMsApara te govAlanI kathA jANavI. valI zAstromAM saMjalAya ve ke, jIvahiMsAthI rUpa dhyAnamAM tatpara thaelA sunUma ne brahmadatta cakrI paNa sAtamI narake gayA a. vadhAre zuM kahetuM ? potAnuM hita inAra mANase banne lokamAM sukha karanArA evA ajayadAnanuM zrArAdhana kara. have supAtradAnanuM vivecana kare be. jJAna, darzana, cAritra, tapa, kSamA, samatA, zIla, dama tathA saMyama Adika guNone dhAraNa karavAmAM je pAtrarUpa be, te supAtra kahevAya be. kahyuM ne ke, pAkAreNocyate pApaM, trakArastrANavAcakaH // akSaraddayasaMyoge, pAtramAhurmanISiNaH // 1 // artha - " pA " eTale pApa, ane tethI "trA " eTale ( - tmAnaM ) rakSaNa karavuM; evI rIte te banne ronA saMyogathI "pAtra" zabda thAya be; ema vidhAno kahe be. // 1 // 88 evI rIte nAmapramANe guNavAluM supAtra durlana be. kaM be ke zrAnIyAmAM lakSmI male be, tathA sarva iti sukha paNa " ""
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 3 malebe, paNa jagatamAM uttama evaM supAtradAna durlana be. valI jAgyavAnonIja lakSmI supAtre devAya be. kemake duHkhethI melavelI evI keTalAkanI lakSmIne to rAjA balAtkAre lei le be, keTalAkonI lakSmIne akasmAt agni bAlI nAkhe be, viSayi- jenI lakSmI vezyArjunA gharomAM jAya be, paNa puNyazAlI unI arihaMta prajunA biMbamAM, prAsAdamAM tathA uttama sAdhurjane upayogamAM tAM vastrAdikamAM vaparAya be, zrAvaka udAra manathI jo nyAyopArjita avyathI munirjane kahpe evAM vastra, pAtra, bhojana, auSadha vigere jaktithI Ape, to tene moda male be, to pI devagati tathA manuSyagatinI to vAtaja zI karavI ? jema supAtra dAnathI zAlina traNe lokomAM prakhyAta thaelA be. kema ke, devarUpa tharalA temanA pitA gotra hamezAM temane AbhUSaNA-. dikanI peTI patA hatA, teNe kharIdelAM tathA temanI strIe page lubIne pheMkI dIghelAM ratnakaMbalo rAjAnI rANIne paNa 5rlaja thapaDyAM, te saghaluM temanAM supAtradAnanuM phala hatuM. valI paNa supAtrarUpI te kSetra lAMbA kAlasudhi jaya pAmo, ke jemAM ekavAra vAvelA pravyarUpI cokhA hajAro vakhata sudhi lI zakAya be. pAlathI athavA pare dIdhelA dAnanuM phala to male athavA na paNa male, paNa potAne hAthe dIdhelA dAnanuM phala to maleja be, temAM saMzaya nathI. dhanasArthavAhanA javamAM zrI ruSa deva prabhu paNa sAdhurjane ghRtadAna dIdhuM hatuM, ke jethI temane paNa zrI tIrthaMkara padavI malI be. jarata cakrIe paNa pUrvajavamAM malelA annano pAMcaso sAdhu vacce saMvijAga karI jojana karyu ituM, tethI temane cakrInI tathA mohanI padavI malelI be. tema zreyAMsakumAre paNa zrI prathama prajune selamI rasa vorAvIne supAdAna dIdhuMbe, tethI akSaya trIjanA parvanI pravRtti zraelI be. * valI ucita kAle supAtraprate peluM apadAna paNa, caMdana G 18
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ze upadezataraMgiNI. bAlAe vIra pranuprate zrApelA bAkulAnI peThe bahu phalavAluM thAya ve. te caMdanabAlAnuM dRSTAMta nIce pramANe jANavU. . zrI vIra prannue evo aniprada lIdho hato ke, rAjAnI putrI hoya, dAsIpaNAne prApta az hoya, pagamAM beDI hoya, mastake muMmI hoya, dudhAtura hoya, ragatI hoya, eka paga DehelImAM hoya ane eka paga bahAra hoya, evI koi strI jAvathI jo mane supaDAnA khuNAmAM rahelA bAkulA vahorAve, to mAre pAraNuM karavu. ane evI rItano pranuno anigraha mAse caMdanabAlAthI saMpUrNa zrayo ane te vakhate devoe tyAM dhanAvaha zeThane ghera sAmAbAra kroma sonazyAnI vRSTi karI. te joi tenI paDozaNe vicAryu ke, jyAre ANe phakta thA tapasvIne bAkulA vahorAvIne bATalI badhI zadhi melavI, tyAre hu~ tapasvIne vorAvelA evA ghRtasAkara Adike karIne yukta udhapAkanA jojanathI paNa vadhAre zadhi melavIza; ema vicAri tema karIne te AkAza sanmukha jovA lAgI. te joDne te tapasvIe kahyu ke, are mugdhe! tArA lAvadhI ane te ApelA AdhArmika AhArathI to pASANonI vRSTi zraze; paNa ratnonI kaI vRSTi thaze nahIM. evIrIte supAtradAnapara caMdanabAlAnuM dRSTAMta jANavU. valI tevIjarIte dezAMtara gaelA mUladeve eka mahinAnA upavAsI munine dIdhelA bAkulAnA dAnanA puNyathI utkRSTa rAjya melavyuM hatuM. temaja zrI vIraprannune hu~ caturmAsanuM pAraNuM karAvIza, evA uttama dhyAnathI mRtyu pAmIne jIrNa zeThe bAramo devaloka mekhavyo hato. temaja kobara nAmanA gAmamAM eka caMpaka nAme zeTha vasato hato, teNe guNAkara muninuM pAtra ka kAMgasudhi ghIthInarI Apyu, paNa tene lAla thavAno jANIne teNe niSedha ko nahIM. ane evIrIte lAvanAnA vazathI te zeTha sarvArthasiprite gayA. ahIM dhyAnano nAMgo evo ne ke, te zeThe dAna detAM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. vicArya ke, aho! zrA muni lonI , kemake, te ekalA utAM zrATalAbadhA ghIne zuM karaze? evIrItanA tenA cittane jANIne "are paDa nahIM paDa nahIM" ema kahIne munie temane bAramA devalokamAM sthApyA. evIrIte caMpakaveSThituM udAharaNa jANavU. valI bIjuM dRSTAMta kahe. habUra nAmanA gAmamAM devazarmA ane somazarmA nAmanA be brAhmaNo hatA. teumAM devazarmA mithyAtvI hato, ane somazarmA zrAvaka hato, paNa nirdhana hato. devazarmA dhanavAna hato, paNa kupAtroprate dAna zrApanAro hato. teNe lada lojanano yAga karyo. somazarmA tene ghera lojana pIrasavA AdikanuM kArya karato hato, ane evaM jUI nojana khAine tenI cAkarI karato hato. eka dahADo potAnA nAgamA AvelA sarva prAsuka lADu Adika teNe sAdhuune ane sAdharmIune ApyA. te dAnapuNyanA prajAvadhI te magadha dezanA rAjA zreNikano pAMcaso rANIuno svAmI evo naMdiSeNa nAme putra thayo. tathA te atyaMta lAgyazAlI thazne logo jogavavA lAgyo. valI teja supAtradAnapara rathakAra mRgarnu dRSTAMta kahe. zrIkRSNanA moTA lAi rAme dIdA lIdhI, tathA eka dahADo te nagaramAM jatA hatA, tyAM temanuM anutarUpa jozne kuvAnA kAMgapara pANI naravAne zrAvelI strI tenApara atyaMta mohita thai. ane temanuM rUpa jovAmAM lIna thaelI eka strI ghaDAne badakhe potAnA putranA galAmAM rasI bAMdhIne kuvAmAM pANI khevAmATe nAkhavA lAgI. te jo munie teNIne upayoga ApI tema karatAM nivArI. tathA te vakhate pote evo anigraha lIdho ke, dhikkAra ne mArArUpane!! AjathI mAre nagaramAM jaq nahIM, ema anigraha lekhne te rAmamunirAja vanamA rahevA lAgyA. tathA tyAMthI jyAre kozka sArtha vaTAya, tyAre temanI pAsethI lihA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. ine dharmadhyAnapUrvaka kAla nirgamana karavA loyA mAM tyAM koika rathakAra kASTha levAmA AvI caDyo, tathA zraradhI jAMgelI DAlavAlA koka vRkSanI nIce bhojanamATe beTho. tyAM eka hariNe dekhADela be mArga jemane evA rAmamunirAjane jozne te khuzI thayo thako temane AhAra pANI devAmATe taiyAra thayo. te muni paNa tyAM zrAvyA, eTalAmAM akasmAta pracaMvAyunA vegathI te DAla truTI paDI, ane tethI te traNe tyAM mRtyu pAmIne pAMcame devaloke gayA. valI evIja rIte supAtradAna denArA vaMkacUlAdiko, kozA vezyA, tathA avaMti sukumAla zrAdiko paNa saMsArarUpI samudrane tarI gayA be. dave valI teja supAtradAnapara dhanasAra vyavahArInuM dRSTAMta kahe be. rAjagrahI nAmanI nagarImAM dhanasAra nAme eka vyavahArI rato hato, te mahA dhanADhya tathA ekAMtare upavAsa karanAro, banne vakhata pratikramaNa karanAro, tathA trikAla devapUjA karanAro hato. keka kAle karmayoge te nirdhana thayo. panI strInA kaddevAthI te sAthavAnuM jAtuM lene pravya mAgavAmATe gobara nAmanA gAmamAM potAnA zAlApAse gayo. paNa nirdhanapaNAthI tyAM paNa tenuM dhana nahIM malatAM ula apamAna thayuM. tyAre dilagIra thai te pATo vaDhyo, ane rastAmAM jAvapUrvaka eka mAsopavAsI munine teNe te sAthavAthI pAra karAvyuM. tathA pabI strIne khuzI karavAmATe teNe nadImAMthI keTalAka gola raMgaberaMgI kAMkarA ekaThA karIne potAnA khamIyAmAM jaryA, tathA paDhI ghera Avyo. te vakhate zAsana devInA prajAvathI tenA khaDIzramAnAM kAMkarA bahu mUlyavAlAM ratno thara gayAM evI rIte supAtradAnanA prajAvathI te pharIne dhanavAna thai dAna ApavA lAgyo, tathA jinamaMdiro dika puNyanAM kAryoM karI pRthvImAM te prakhyAta zrayo. -
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 upadezataraMgiNI. valI va strIno jaratAra dhanya zeTha supAtradAnanA mahAmyathI ekAvatArI ya sarvArthasiddhe gaelA be. valI tevIja rIte kayavannAdika ghaNA janya mANaso supAtradAnathI saMsArarUpI samune tarI gayA be. tema valI durAcArI mANaso paNa supAtradAnA mahAtmyathI sArI gati melave be. valI anAdara, vilaMba, vimukhatA, priya vacana, tathA pazcAtApa e pAMce uttama dAnanAM dUSaNo be. tema AnaMdAzru, romAMca, bahumAna, priyavacana, tathA anumodanA e pAMca uttama dAnanAM bhUSaNo be. priyavANI sahita dAna, ahaMkAra vinAnuM jJAna, kSamAvAluM zaurya, tathA tyAgavAluM dhana e cAre bAbato durlana be. vadhAre zuM kahetuM ? kRpaNonuM dhana niSphalaja be. kahyuM be ke, nirbuddhi mANasane zAstrotha, aMdhane dIpakothI, napuMsakane strIthI, kAyarane hathiyArothI, baherAne vAjinothI, kadarUpAne zrAjUSapothI, jvaravAlAne jojanothI, tathA kRpaNane malelAM ghaNAM avyothI zuM thavAnuM be ? mATe je mANasa supAtraprate dhana Ape be, teja dhanya be. kAMbe ke, paMDita mANasa potAnuM dhana supAtrane pebe, mugdha mANasa potAnuM dhana jogomAM vApare be, tathA kRpaenA dhanano phogaTa vinAza thAya be. eka dahAko jojarAjA vanamAM gayA hatA, tyAM teNe eka galatA madhukane jor3ane dhanapAla kavine pUcche ke, zrI madhuka kema gale be ? tyAre kavie kAM ke, jyAre pAtra male be, tyAre dhana hotuM nathI, chAne jyAre dhana hoya be tyAre pAtra hotuM nathI, evI rItanA zokamAM palo zrI madhuka azrupAtathI rudana kare be, ema DuM mAnuM buM. sthAvara chAne jaMgama, ema be nedathI satpAtra be. temAM jinaprAsAdAdika rUpa sthAvara satpAtra daza prakAranuM che. chAne evI rItanA supAtro dIdhenuM dAna mahA phaladAyaka thAya be.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 33 have supAtra prate je dAna Apa, te pratiupakAranI apekSA rAkhyAvinAja Apaq. tene mATe eka nAgavata-udAharaNa kahe je. kozka parivrAjake kozka naktivAna jAgavatane kaDaM ke, varSAkAle hu~ tArA makAnamA rahIza. tyAre te lAgavate kaDaM ke, jo tuM pratiupakAra mArApara na kare, to nale sukhethI rahe. panI te vAta te parivrAjake aMgIkAra karavAthI te nAgavate tene makAna ApyuM tathA nojanAdikathI te hamezAM teno satkAra karavA lAgyo. ema karatAM keTaloka samaya gayA bAda te lAgavatano ghoDo coro corI gayA. paNa eTalAmA prajAta thavAthI te coro te ghoDo laz javAne azakta thavAthI, te te ghoDAne vanamAM eka vRkSasAthe bAMdhIne nAzI gayA. eTalAmAM pranAte te parivrAjaka snAna karavA mATe talAvapara gayo. tyAM talAvapAse rahelI kADImAM te azvane jo ulakhI kahADyo ke thA azva mArA upakArI nAgavatano be. panI teNe te kAmImAM potAnuM dhoelu vastra mukIne potAne sthAnake AvI te nAgavatanA mANasone kahyu ke, hu~ mAruM vastra pelI kADImAM vIsarI Avyo buM mATe lAvI Apo? tyAre tee tyAM mANasone mokaTyAM, ane tyAM te ghomAne joDne te tene lAvyA. te bAbatanI nAgavatane khabara paDyAthI teNe vicAryu ke,A parivrAjake Avo miSa karIne paNa mArApara pratiupakAra kayA me, panI teNe te parivrAjakane bolAvIne kaDaM ke, he jaja ! have tuM cATyo jA? kemake, upakArI prate dIdheluM dAna niSphala thAya ne. valI paNa eka mudhAjIvI muninuM dRSTAMta kahe. __ kozka vairAgyavAna rAjAe dharmanI parIkSA karavAmATe evo DhaMDhero nagaramAM vagaDAvyo ke, rAjA lAmuLe Apeje, mATe jene joztA hoya temaNe Avaq. te sAMjalI kApaDI Adika ghaNA loko tyAM gayA. tyAre rAjAe teu~ne pUjyu ke, tamo tamArI AjIvikA zIrIte calAvoge ? tyAre eke kAM ke, DhuM mukhathI
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 upadezataraMgiNI. bIje kaDaM ke, hu~ pagothI, trIje kaDaM ke, huM hAthothI, tathA cotha kahyu ke, huM lokonI dayAthI AjIvikA calA, bu. panI rAjAe eka jaina sAdhune bolAvI pUjyuM ke, tamo tamArI AjIvikA zIrIte calAvo ge? tyAre te jainasAdhue kahyu ke, hu~ to muphata AjIvikA calAqq. tyAre valI te rAjAe te savane pUjyu ke, tamo te AjIvikA zIrIte calAvoge ? tyAre pehele kaDaM ke, huM kathA karanArobu, tethI rAmAyaNAdika kathA lokone saMjalAvI AjIvikA calAvaM tuM, bIje kaDaM ke, huM khepIyo buM, tethI beghaDIvAramAMja eka yojana page cAlyo jAvaM, ane evIrIte khepa karIne AjIvikA calAvunu, trIje kaDaM ke, DhuM lahI, tethI pustako lakhIne AjIvikA calAIM, cothe kaDaM ke, hu~ nikuka buM tethI lokonI dayAthI AjIvikA calAvulu. pagI jainasAdhue kahyu ke, hu~ eka moTA zAhukArano putra hato, paNa A saMsArane asAra jANIne meM dIkSA lIdhI, ane tethI jainadharmanI A kRpA mujaba jevo AhAra malele, tethI hu~ mArI AjIvikA calAqq. te sAMjalI rAjAe kaDaM ke, aho! A mahAnadharma sarva muHkhothI mukAvanAro ne, ema vicAri putrane rAjya soMpIne te rAjAe jainAcAryapAse dIkSA lIdhI. __ evIrIte supAtradAnapara zAstromAM aneka dRSTAMto prasiddha ke, ahIM graMthagauravanA nayathI vadhAre khakhyAM nazrI. have trIjA anukaMpAdAna- vivecana kare. dIna, darijI, tathA purbala Adika jIvone pAtrApAnI vicAraNA karyAvinA dayAthI je annapAnAdika devU tenuM nAma anukaMpAdAna ne, kaDaM ne ke, uttama mANaso nirguNI lokopara paNa dayA kare , kemake, caM ne te cAMDAlanA gharaparathI potAnA prakAzane kaI kheMcI leto nathI. mahAna puruSo dAna detI vakhate kaI pAtrApAtrano vicAra karatA nathI, kemake, dayAne khAtara zrI vI
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 35 rapracue paNa potAnuM ardha devaSya vastra brAhmaNane Apyu je. jattama buddhivAna mANase potAnA apakArIpara paNa vizeSa prakAre dayA karavI, kemake, daMzatA evA paNa sarpane zrI vIra pranue prabodha ko be. valI zuSdha dharmIpaNuM to dayAzrIja zole ne jema Aryasuhasti mahArAje saMprati rAjAnA jIva raMkane yatheSTa nojanazrI saMtuSTa karyo hato, tathA bevaTe te raMka mRtyu pAmIne saMprati rAjA thayo, ane jainadharmanI ghaNIja unnati teNe karI. have annadAnapara zrIrAmacaMjIna dRSTAMta kahe. rAmacaMtajIe vanavAsazrI AvIne potAnI prajAne pUjyu ke, tamAre ahIM dhAnyanI to sulajatA ne nI ? tyAre lokoe vicAryu ke, rAmacaMJajIne vanavAsamAM anna maleLa lAgatuM nathI, tethI te AvI rIte pUre ne, ema vicAri teu hasI paDyA. pajI keTalAka divaso gayAvAda rAmacaMJajIe potAnI prajAne nojanamATe nimaMtraNa kayu. saghalA lojanamATe besI gayA bAda rAmacaMJajIe ratnothI thAlI narIne te ne pIrasI tyAre teDha kadevA lAgyA ke, he svAmI ! AvI rItanI navIna rasavatI amo khAi zakatA nathI. tyAre rAmacaMjajIe kahyu ke, tyAre tamoe te vakhate kema hAMsI karI hatI ? mATe tamo sAMjalo ke, je dhAnyanI utpatti urkhana be, ane jeno kSya to danadana prate ve evA sarva prakAranA ratnomAM paNa uttama ratnasarakhaM dhAnya je. kemake, prANo annane Adhina ne, mATe te anna sarakhaM ratna A pRthvImAM ko paNa nathI. A pRthvImAM jala, anna, ane miSTa bacana eja uttama ratno, paNa javAhira to pASANarUpa . uttama gAyano, strI, kapUra, kastUri, caMdana, agara, suvarNa, ratna vigere upanoga vakhate to uttama lAge , paNa temano viraha thayA bAda to te duHkhadAi
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. be, paNa anna to hamezAM prIti karAvanAruM be. have anukaMpAdAnapara jagamuzA zegnu dRSTAMta kahe. pATaNa nAmanA zeheramA rahetA mahA dhAnADhya jagamuzAha nAmanA jainadharmI zeTha eka dahADo nojana karavAne bega hatA. te vakhate kozka vRkSa siddha puruSa temanA ghArapAse AvI pahoMcyo, tathA madhyAnakAla thavAthI tene zeThe jojana mATe besADyo. panI tene sarva annapIrasyu, tathA sarva pANI pAyuM to paNa te tRpta thayo nahIM. tyAre te jo camatkAra pAmelA jagamuzAha zeThe tene tenuM kAraNa pUjyuM. tyAre te siddha puruSe kahyu ke, AjathI mAMDIne pAMcame varSe navaM jala ane navaM dhAnya dRSTie pamaze. ema kahIne teja dANe te adRzya zraz gayo. paThI te jagamuzAha zeThe pAMca va sudhi ukAla paDavAno jANIne potAnuM sarva avya kharacIne saghalA dezomAMthI ADatIA mAraphate jeTaluM maTyuM teTaluM dhAnya kharIda karAvIne teno saMgraha karyo. panI jyAre te nayaMkara ukAla lokone mukha devA lAgyo, tyAre teNe dIvhI, khaMlAta, dholakA Adika bAraso moTA moTA zeheromAM dAnazAlA karAvI. tathA kuSTa rAjAnA DarathI te dareka dAnazAlApara evI rItanAM nAmanAM pATIyAM comAvyAM ke, A dAnazAlA "raMkamATenI" . panI teNe ghaNAM rAjA Adikone paNa dhAnyanI sahAyatA karI. have evI rItanI jagamuzAhanI kIrti sAMjalIne vizaladeva rAjAne zo zrama ane tethI teNe paNa potAnA nagaramAM eka dAnazAlA mAMDI. paNa dhana khuTavAthI teNe temAM arthiune tela pIrasavA mADyu. paNa bevaTe te rAjAe paNa potAno ahaMkAra tajIne te jagamuzAhazagne namaskAra karyo. have prajAtamA je jagoe besIne jagamuzAha dAna ApatA, tyAM ADo eka pamado baMdhAvatA, tathA pagadAmA pote besIne tenI aMdarathI yAcakanA hAthamAM dAna zrApatA, ke jethI kulInone te dAnathI lajA thAya nahIM. evI rIte
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. yAcako potAno hAtha te paDadAnI aMdara jagamuzAhapAse dharatA ane jagamuzAha taraphathI temane temanA lAgyapramANe malatuM. ema karatAM karatAM eka dahADo vizaladeva rAjAne evI zvA tha ke, hu~ paNa mArAM jAgyanI parIkSA to karuM, ema vicAra eka dahAmo veSa badalIne te tyAM ekAkI gayo, tathA teNe potAnI jamaNo hAtha pamdAnI aMdara nAMkhyo. tyAre sAmujika zAstranA pAraMgAmI evA jagamuzAhe tenA hAthanI rekhAu~ jo vicAryu ke, zrA koza mahA jAgyavAna rAjA ne, tathA tenApara saMkaTa AvI paDyuM be, mATe tene evI vastu hu~ bApuM ke, jethI tene jIvana paryaMta muHkha sahana karavU paDe nahIM. ema vicAri teNe potAnI AMgalImAM peherelI amUTya maNinI vIMTI utArIne tenA hAthamAM mUkI. palI rAjAe thoDIvAra rahIne pAge potAno DAbo hAtha paDadAnI aMdara rAkhyo, tyAre jagamuzAhe valI potAnI bIjI tevIja vIMTI tenA hAthamAM mukI. evI rIte banne vIMTI lezne rAjA to potAnA mehelamAM Avyo. pI bIje divase teNe jagamuzAhane sanmAnapUrvaka bolAvIne te vIMTIsaMbaMdhi hakIkata jAhera karI. tyAre jagamuzAha zeThe karvA ke, sarvatra vAyasAH kRSNAH, sarvatra haritAH shukaaH|| sarvatra sukhinAM saukhyaM, uHkhaM sarvatra u:khinAm // 1 // arthaH- sarva jagoe kAgaDA zyAma hoya , tema sarva jagoe popaTo lIlA hoya , valI sukhI mANasone sarva jagoe sukha hoya , ane mukhiune sarva jagoe muHkha hoya be. pajI rAjAe te vIMTI, jagamuzAha zeThane pAnI paherAvI. tathA atyaMta sanmAna pUrvaka hAthIpara caDAvIne temane ghera pahoMcADyA. evI rIte anukaMpAdAnapara jagamuzAha zeunI kathA kahI.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 upadezataraMgiNI. valI vikramarAjAnI kathA kahe. vikramAdityarAjAe suvarNapuruSanA prasAdathI pRthvIparanA manupyone suvarNa pIne tejene karajarahita karelA ne, ane hajusudhi paNa tethI teno saMvatsara cAle . eka dahADo te vikramAditya rAjA hAthIpara besI mArge jatA hatA, tevAmAM jamInapara verAelA keTalAka cokhAnA dANA tenI dRSTie paDyA, tethI hAthIparathI utarIne te cokhAnA dANAne teNe mastake dharyA. te vakhate anAdhiSThAyikA lakSmI devIe prasanna az pratyada zrazne tene kaDaM ke, he vikramAditya rAjA! tamo mArI pAse varadAna mAgo? tyAre lokopara anukaMpAvAlA vikramarAjAe teNIne kayu ke, he lakSmI devI ! tamo mane evaM varadAna Apo ke, A mAlava dezamAM kadIpaNa mukAla paDe nahIM. tyAre devIe paNa te varadAna tene Apyu. ane tethI Ajadanasudhi paNa mAlavA dezamAM kAla paDato nathI. kAM ne ke, dayAyukta mana ArogyatAne najadIka kare , prazaMsA vadhAre , saMsArarUpI samuthI tAre , AyuSya vistAre be, zarIrane suMdara kare , gotranI vRddhi kare , dhanane vadhAre , tathA balanI paNa vRddhi kare . have cothA ucitadAnanuM svarUpa kahe. avasara Avye te yogya paroNAne, devagurUnA samAgama vakhate, maMdira caNAvavA samaye, pratimAnI pratiSThA karAvatI velAe, vadhAmaNI ApanArane, athavA kAvya, kathA Adika saMcalAvanAra uttama kavi Adikane dAnApavaM, te ucitadAna kahevAya . have te ucitadAnapara kuMlakAranI kathA kahe. pATaliputra nAmanA nagaramAM paMkapriya nAmano eka kuMjAra vasato hato. paNa te kozka kAraNe irSAthI te nagara tajIne vanamAM jaz eka moTA talAvanI pAlapara kuMpaDI bAMdhIne rahyo hato. eka dahADo avalI cAlanA ghoDAthI kheMcAekho naravAhana rAjA tyAM
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 3e AvI caDyo. te rAjA ludhA ane tRSAthI atyaMta pIDita bhayo / hato. tene A kuMjAre lojana tathA zItala pANI ApyAthI te bahu khuzI thayo. ane tethI rAjAe tenApara khuzI thane tene nagaramAM laz jaz ghaNuM pravya Apyu, tathA garAsa paNa Apyo. - valI koi kavinI kavitAthI khuzI thai tene je rAjA Adiko dAna Ape , te paNa ucita dAna kahevAyace. tepara kathA kahe je. eka dahAmo zaktisiMha rAjAno muMgalarAja nAmanoM putra ghomA khelAvavA mATe vanamAM gayo. tyAM tene koika gopAle anyoktinI kavitAthI raMjana ko. tyAre rAjAe tene alpadAna Apyu, tethI pharIne teNe vaDavRda pratenI anyoktithI raMjana karyo, tyAre rAjAe tene ghera bolAvIne tene jojanamATe besADyo. tathA tenI thAlImAM hIrA mANeka, motI vigere amUTya vastu pIrasIne tene saMtuSTa karyo. valI tevIja rIte siddharAja nRpatie potAnI samazyA puravAmATe potAnA zarIraparano sarva zRMgAra zrIpAla kavine Apyo . valI tevIja rIte jIrNa gaDhano rAjA kheMgAra eka dahADo zikAramATe vanamA gayo hato, tyAM mArga cUkI javAthI teNe eka cAraNane mArga pUjvAthI teNe vakroktipUrvaka karvA ke, jIvahiMsA nahIM : karavI teja zudha mArga je. te sAMjalI rAjAe khuzI thai jIvitaparyaMta jIvahiMsAno tyAga karIne te cAraNane garAsa Apyo. valI tevIja rIte staMjapuramA keTalAka jainI sAdhue tyAMnA yavana rAjAne potAnI kavitAthI khuzI karIne jainazAsananI pratnAvanA vistArI hatI. . valI eka dahADo jyAre sijhasena divAkarano ujayanImAM praveza mahotsava thato ito, tyAre baMdiloko tenI sarvajJaputrAdikanI prazaMsApUrvaka birudAvali bolatA hatA. te vakhate vikramAditya rAjA ghoDA khelAvavA mATe nikaTyo hato. tyAre te rAjAe
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. ta zrAcAryajInI parIkSAmATe manathI temane namaskAra karyo, tyAre AcAryajIe tene dharmalAna pyo. tyAre rAjAe kahyaM ke, mo ne namaskAra vanAja dharmalAna kema Apyo ? tyAre - cAryajI eka ke, nareMdra ! praNAma mana vacana ane kAyAthI traNa prakAre thAya be. temAMthI tamoe mane mAnasika praNAma karyo a. tyAre rAjA khuzI ne AcAryajIne pUcchaM ke, zra dharmalAjanI AziSathI zuM thAya be ? tyAre zrAcAryajIe kahyuM ke, je dharmAnI ziSathI mahAna hAthI, pavananA vegane paNa jI - tanArA ghokArDa, ratho, lIlAyukta strI, cAmarothI zojitI rAjyalakSmI vigere uttama vastu male be, evA dharmalAja tamone jaya po ? valI jo dIrghAyunI AziSa ApavAmAM Ave to te nArakIne paNa hoya be, ghaNA dhanavAnapaNAnI AziSa - pavAmAM Ave to te mlechone paNa hoya be, ghaNA putravAnanI - ziSa pavAmAM Ave to te kutarAune paNa hoya be, mATe sarva sukhaneApanArI to dharmalAjanIja AziSa be. te sAMgalI vikramarAjAe hAthIparathI utarI zrAcAryajIne paMcAMga praNAma karyo, tathA temane eka kroDa sonAmohoro devA mAMDI. tyAre zrAcAjIe kahAM ke, 40 muMjImahi vayaM jaikSyaM, zIrSa vAsovasImahi // zImahi mahIpIThe, kurvImahi kimIzvaraiH // 1 // arthaH- mo to jikSA mAgIne jojana karIe bIe, jIrNa vastro peherIe bIe, tathA pRthvItalapara zayana karIe bIe, mATe amone dhananuM zuM prayojana be ? evI rIte yA nispRhI AcAryajIe te dhana lIdhuM nahIM. tyAre rAjA paNa te dhana pAuM levAnI nA pADavAthI zrAcAryajI nA upadezathI te dhana saMghanA pradhAna puruSoe jinamaMdironA jIrNoddhAra
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 41 mATe vAparyu. evI rIte ucita dAnapara vikramAditya rAjAnI kathA jAvI. valI teja ucita dAnapara vikramarAjAnI bIjI kathA kahe. eka dahAko vikramarAjA vasaMta zatumAM vanamAM krImA karavA gayo hato. tyAM te suMdara kelonA vRddhonA maMrupamAM suvarNanA siMhAsanapara beTho hato. te vakhate tyAM batrIsa jAtanA vAjitrothI manohara pAtronuM nRtya thai rahyuM hatuM. evI rIte tyAM te aneka prakArAM sAMsArika sukha jogavato thako vAraMvAra nI cenuM kAvya japato hato. kvaciddINAveNupravaNaramaNI mItamaNitiH kaciTTazreNiH paThati birudAlImaviratiH // saharSa hete kacidapi hayA daMtinivahAH nadati kSmAMta pravaramaparaM rAjyasadRzam // 1 // evI rIte saMsArasukhamAM nimagna thalA rAjAne dharmAdhikArI maMtrI eka ke, he rAjan ! jo yA zrAtmAne saMsArarUpI kedakhAnAmAMthI zrapaNe bomAvIeM nahIM to pabI, rAjya, dhana, dhAnya, AbhUSaNo, uttama jAti, kula tathA uttama guNo paNa zA kAmanA be ? valI jogomAM to rogono jaya be, sukhamAM dayano jaya , dhAdikano jaya be, dAsapaNAmAM svAmino jaya be, kulamAM kharAba cAlanI strIno jaya be, mAnamAM glAnino jaya be, guNo durjanano jaya be, zarIrane yamano jaya be, paNa de rAjan ! vairAgyane koino paNa jaya nathI. te sAMjalI vairAgyavAn rAjA kahyuM ke, aho ! zra dharmAdhikArie yukta vAta kahI. kemake, bhramaNa karI rahela be cUkuTirUpI jalacaro jemAM, tathA kezorUpI ve zevAla jemAM, chAne karNorUpI be, Avarto jemAM, tathA sphurAyamAn netrorUpI be kamalo jemAM evAM yA zarIrarUpI talAvAMthI hamezAM tRSAtura evo kAla AyuSyarUpI pANIne pI 6
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. jAya . valI A saMsAramA zrAyuSya to jasanA mojAMnIpeThe naMgura , ane lakSmIto svamanI peThe nazvara ne, ane yauvana to vAdalAMnIpeThe kSaNika , mATe kharekhara A saMsAra vairAgyarUpaja ke. evI rIte saMsAranI asAratA lAvIne vikramarAjAe te dharmAdhikArIne pATha kroDa sonAmohoro nAma tarIke ApI. evI rIte ucita dAnapara aneka dRSTAMto ne. have pAMcamA kIrtidAna- svarUpa kahe. potAnAM kula, vaMza, rUpa, vidyA, guNa AdikonA varNanamATe je lATa, cAraNa, gavaiyA, tathA mAgaNa Adikane je dAna devu te kIrtidAna kahevAya . te kIrtidAnapara vikramarAjAnI kathA kahe. eka dahAmo vikramarAjA jyAre sanAmAM beThelA hatA, tyAre temane tRSA lAgavAthI nIcepramANe kAvya jaNIne pANI mAgyu. svacha sajanacitavavaghutaraM dInArthivachItalaM putrAliMganavatathA ca madhuraM bAlasya sNjlpvt|| elosIralavaMgacaMdanalasatkarpUrapAlImilata paaddttyutplketkiisuurnittpaaniiymaaniiytaam||1|| arthaH- sajanonA mananIpeThe svaca, dInayAcakanI peThe halakuM, putrAdiMgananIpeThe zItala, bAlakanA vacananIpeThe madhura, tathA elacI, laviMga ane caMdanathI navasAyamAna tathA kapuranI zreNithI makhelA gulAba, kamala ane ketakIthI manohara evaM . pANI lAvo ? // 1 // __tyAre maMtri suvarNanA kacolAmAM rAjAmATe jala lAnyo. tyAre pAse beThelA kavIzvare nIce pramANe kAvya kahyu. vakrAMnoje sarasvatyadhivasati sadA zoNa evAdharaste bAhUH kAkutsthavIryasmRtikaraNapaTurdakSiNaste smuH||
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 upadezataraMgiNI. vAhinyaH pArzvametAH kathamapi navato naiva maMcaMtyajatraM sva'tarmAnase'smina kimavanipate te'bupAnAnilASaH evI rItanA kavInA kAvyane sAMjalIne tuSTamAna zraekhA kikramarAjAe pAMDyarAjApAsethI daMga tarIke zrAvelI sarva vastu tene inAmamAM ApI. te neTa zrApramANe hatI. ATha koDa sonA mohoro, trANu motIUnA hAro, pacAsa hAthI, daza hajAra ghomA, tathA cAraso nATako temAM hatA. valI paNa teja kIrti dAnapara vikramarAjAnI bIjI kathA kahe. eka dahAmo vikrama rAjAnI dhobaNa vastro dhoIne temane zrApavA zrAvI, tyAre te vastromA haju kiMcit mela bAkI rahelo hovAthI rAjAe teNIne tenuM kAraNa pUjyuM. tyAre te mahA catura dhobaNe kaDaM ke, he rAjan ! zrA varSAkAla gayo topaNa zrApanA hAthI nadIkinArApara AvIne eTalI badhI dhUDa umAme ne ke, tethI haju nadIna pANI svaccha atuM nathI. dhobaNanA te vacanathI khuzI thazne vikramarAjAe te vastro tathA eka kroma sonAmohoro teNIne znAma ApI. eka dahAmo zrI siddhasena divAkara vihAra karatA thakA ujAyanImAM padhAryA. tyAre saMghe ekA azne AcAryajIne vinaMtI karI ke, he jagavan ! Apa jo vikramarAjAne vaza karIne, oMkAra nagaramAM je brAhmaNo jinamaMdira bAMdhavA nathI ApatA, te bAMdhI zakAya tevaM jo Apa karI bApo, to ApanI vidyA pramANanUta kahevAya. te sAMjalI simasenajI cAra navIna zloko racIne rAjadarabAramAM gayA. ane umIdArane mukhethI rAjApAse nIcepramANe zloka jaNAvyo. didRkunikureko'sti, vArito hAri tiSThati // hastanyastacatuHzloko, yahAgarAtu gachatu // 1 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. arthaH- Apane malavAnI ichAvAlo koika nilu cAra zloko hAthamAM lene kAvyAthI bAraNe ujo ve, te khAve ke cAhayo jAya ? tyAre rAjAe kahyuM ke, tene daza lAkha sonA mohoro zrApo ? chAne tenI icchA hoya to sukhethI ahIM Ave, chAne jo tenI ilA na hoya to te sukhethI jAya. tyAre siddhasenajIe baDIdArane kahyuM ke mAre sonAmohorono khapa nathI, ema kahI te rAjasajAmAM gayA. tyAM vikramarAjA pUrva sanmukha siMhAsanapara beThA hatA. tene joi zrAcAryajIe nIce pramANe eka zloka kahyo. " 44 pUrveyaM dhanurvidyA, javatA zikSitA kutaH // mArgaNaiaughaH samabhyeti, guNo yAti digaMtaram // 1 // artha :- he rAjan ! yAvI apUrvaM dhanurvidyA tamo kyAMthI zIkhyA ? kemake, tamArAM bANono samUha ( pade - yAcakono samUha ) najIka ve be ne dorI ( pa- tamArA guNo ) ulaTA dizAMtaramAM jAya ke !! // 1 // te sAMjalI rAjA pUrva sanmukhanuM siMhAsana boDIne dakSiNatarapha bega tyAre zrAcAryajIe nIce pramANe bIjo zloka kahyo. sarvadA sarvado'sIti, mithyA saMstUyase budhaiH // nArayo lejire pRSThaM, na vakSaH parayoSitaH // 2 // artha :- he rAjan ! hamezAM tamo "sarva vastu ApanArA bo" evI rIte paMkito tamArI phokaTa stuti kare be, kemake zatru tamArI pIThane melavI zakatA nathI, tema parastrI tamArAM vakSasthalane melavI zakatI nathI. // 2 // sAMjalIne vikramarAjA pazcima dizAtarapha bevA. tyAre zrAcAryajIe nIcepramANe trI jo zloka kahyo.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. grAhate tava niHkhAne, sphuTitaM ripuhRdghaTaiH // galite tatpriyAnetre, rAjaMzcitramidaM mahat // 3 // 45 artha :- he rAjan ! tamAruM nisAna vAgate te zatrurjanA hudayarUpI ghamA phUTI gayA; paNa jala to teunI strIunA netromAMthI nikasyuM ! e moDaM Azcarya be ! // 3 // sAMjalIne vikramarAjA uttaratarapha beThA. tyAre zrAcAryajIe nIcepramANe cotho zloka kahyo. sarasvatI sthitA vaktre, lakSmIH karasaroruhe // kIrtiH kiM kupitA rAjan, yena dezAMtaraM gatA // 4 // he rAjan ! sarasvatI to tamArA mukhamAM beThelI be, chAne la mI to tamArA hastakamalamAM beThelI be, tyAre tamArI kIrti zuM ( zokyapaNAnA ) jayazrI kopa pAmI be ? ke je te dezAMtaramAM vAlI gai be. // 4 // evI rIte cotho zloka sAMjalIne vikramarAjAe siMhAsanathI utarI zrAcAryajIne namaskAra karyo; chAne kAM ke de jagavAn ! meM Apane cAre dizAunuM rAjya pI dIdhuM be. tyAre zrAcAryajIe kahyuM ke, he rAjan ! mo nispRhI muni rAjyane zuM karI ? ema kahI AcAryajIe potAno munivyavahAra temane kadI saMjalAvyo. bevaTe rAjAe ghaNI kheMca karI paNa AcAryajIe kaMI paNa vastu lIdhI nahIM. pI vikramarAjA tyArathI jainadharmI rs zuddha zrAvakapaNuM pAlavA lAgyA, tathA hamezAM siddhasena divAkaranA caraNo sevIne teNe zatruMjayAdika tIrthono uvArakaryo, tathA kArAdika zeheromAM jinamaMdiro baMdhAvyAM. evIrI kIrtidAnapara vikramAditya rAjAnI kathA jANavI. vala evIja rIte nojarAjAe paNa potAnI kIrtimATe kA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 upadezataraMgiNI. sidAsa, vararuci, mayUra, tathA bANa Adika kavine seMkaDo game gAma zrAdikanuM dAna prApyuM be. valI te kIrtidAnapara jojarAjA ane dhanapAkha kavinI kathA kahe. sarvadeva brAhmaNano putradhanapAla potAnAlAi zojanAcArye karesA upadezathI pratibodha pAmIne parama jainI zrayo hato. eka dahAmo nojarAjA jyAre zikAre jato hato, tyAre teNe balAtkAre dhanapAsa paMDitane sAthe sIdho. panI tyAM potAnA bANadhI eka hariNane mAryAthI te hariNa pRthvIpara paDIne potAnI puMgamI phaphaDAvavA lAgyuM. tyAre nojarAjAe dhanapAla kavine tenuM kAraNa pUguM. tyAre kavIzvare kaDaM ke, he rAjan ! te hariNa puMgaDI phaphaDAvIne ema sUcave ne ke, rasAtalaM yAtu tadatra pauruSaM unItireSA dharaNInRtAnAM // nihanyate yalinApi urbalo hahA mahAkaSTamarAjakaM jagata // 1 // arthaH- rAjAunu te pauruSa rasAtalamA jAu~ ? tema zrA teunI kunIti ke kemake, balavAna mANasa paNa murbalane je haNe be, tethI arere!! zrA jagat to rAjAvinAnuM lAge // 1 // pade pade saMti naTA raNodyatA, / na teSu hiMsArasa eSa pUryate // dhigIdRzaM te nRpate kuvikramaH, kRpAzraye yaH kRpaNe mRge mayi // 2 // arthaH-valI AjagatamAM pagale pagale sulaTo raNasaMgrAmamAM tatpara yaelA ; paNa teUno hiMsArasa saMpUrNa thato nathI; mATe he rA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. . jan ! dayA karavAne yogya evA hu~ mRgaprate je te zrA tArUM kharAba parAkrama phoravyuM te, te tArA parAkramane dhikkAra . vairiNo'pi hi muJcaMte, prANAMte tRNannadaNAta // tRNAhArAH sadaivaite, hanyate pazavaH katham // 3 // praNAMtakAle mukhamAM tRNa khevAthI .mANaso vairiune paNa boDI muke je; to hamezAM tRNa lakSaNa karanArA evA thA pazuUne zAmATe haNavA joie ! zrAvI rItanI dhanapAlanI vANI sAMjalIne lojarAja manamAM jarA krodhAtura thayo. parI bAgala cAlatAM te rAjA pote banAvelA eka talAvapAse zrAvyo, tathA te talAvanuM varNana karavAne teNe dhanapAla kavIzvarane kayu, tyAre dhanapAle kayuM ke, eSA taTAkamiSato varadAnazAlA, matsyAdayo rasavatImaguNA sadaiva // pAtrANi yatra bakasArasacakravAkAH, ... puNyaM kiyanavati tatra vayaM na vidmH||1|| arthaH- talAvanA miSayI kharekhara bAto eka dAnazAlA lAge be, kemake tyAM matsyAdikarUpa rasoi hamezAM taiyAra hoya , tathA temAM bagalAM, sArasa, cakravAka Adika padiu~ atithi tarIke zrAve , mATe yA talAva bAMdhavAthI keTaluka puNya thAya ne ? te amo jANI kazatA nazrI. // 1 // te sAMjalIne paNa lojarAjA to manamA gusse ayo. panI te nagaramAM AvyAbAda tyAM yajJamaMjhapamAM homavAmATe bAMdhelA bakarAnI bUmo sAMjalIne rAjAe dhanapAla paMmitane kaDaM ke, zrA bakaro zuM bole ? tyAre dhanapAle kaDaM ke te ema kahe ke.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 . upadezataraMgiNI. nAhaM svargaphalopannogatRSito nAbhyarthitastvaM mayA saMtuSTastRNannadaNena satataM sAdho na yuktaM tava // svarga yAMti yadi tvayA vinihatA yAge dhruvaM mANino yajJaM kiM na karoSi mAtRpitRbhiH putraistathA baaNdhvaiH||1|| * artha-he rAjan !mane svargaphalanA upajoganI tRSNA nathI, tema meM tamArI pAse kaMI yAcanA karI nathI; tema DhuMtRNanadaNathI saMtuSTa thayo va. mATe tamAre mane mAravo ucita nathI, valI kadAca tamoe yajhamAM mArelA prANI jo svargamAM jatA hoya, to tamo tamArA mAtapitA tathA putro ane bAMdhavono yajJa kema karatA nathI ? 1 te sAMjalI krodhAyamAna zraelA lojarAjAe dhanapAlanI AMkho kahADI levAne zvayu. dhanapAla paMmite paNa ceSTAthI rAjAno te vicAra jANI lIdho. paThI cAlatAM akAM jyAre te daravAjAmAM AvyA, tyAre kozka DozIne mastaka dhuNAvatI tejee dInI, tathA tenIpAse eka mugdha hokarI paNa unI hatI. te joza rAjAe dhanapAlane tenuM kAraNa pUjyaM. tyAre dhanapAla kavie kahyu ke, he svAmI ! thA mozIne te mugdhabAlikA nIcepramANe pUre ne, ane teno te mozI niSedha kare be. kiM naMdI kiM murAriH kimuta surapatiH kiM jalaH kiM kuberaH kiM vA vidyAdharo'sau kima ratiramaNaH kiM vidhuH kiM vidhAtA // nAyaM nAyaM na cAyaM na khalu na hi na vA nApi nAsau na caiSa krIDAM kartuM pravRttaH svayamiha / hi hale nUpatinnoMjadevaH // 1 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. .. e arthaH- zuM zrA mahAdeva ne ? ke viSNu ne ? ke iMja? ke nala ne ? ke kubera ne ? ke ko vidyAdhara ? ke kAmadeva ne? ke caMja ? ke brahmA ne ? tyAre te mozIe kahyu ke, are mugdhe sakhi! temAMthI te koi paNa nathI;A tolojarAjA pote krImA karavAne jAya . te sAMjalI nojarAjAe kaDaM ke, he kavIzvara! mane viSNu AdikanI upamA zIrIte ghaTI zake ? tyAre dhanapAla kavIzvare kaDaM ke, he rAjan ! sAMjalo. abhyutA vasumatI dalitaM ripUraH kroDIkRtA balavatA bliraajldmiiH|| ekatra janmani kRtaM tadanena yUnA, janmatraye yadakarotpuruSaH purANaH // 1 // artha-valavAna evA tamoe ekaja janmamA pRthvIne udharI ne, zatruTane daTyA ,tathA (balirAjanI) balavAna rAjAunI lakSmIne vaza karIne ane viSNue to traNa janmamAM te traNe kAryo karyA ne. te sAMjalI tuSTamAna zraelA noja rAjAe kavIzvarane kayuM ke, he kavirAja ! tamo kaM; paNa varadAna mAgo ? tyAre dhanapAle kahyu ke, jo ema ne to mane ( mArI ) AMkho Apo ? tyAre rAjAe kaDaM ke, te AMkho to prathamazrIja tamArIpAse be. tyAre kavIzvare kaDaM ke te AMkho be, paNa nahIM hovAsarakhI hatI, kemake, Ape manazrI te le levAnIja zvA karI hatI. tyAre rAjAe kahyu ke, tamoe te zI rIte jANyuM? tyAre kavirAje kahyu ke, AkArairiMgitargatyA, ceSTayA nASaNena ca // netravaRvikAraizca, lakSyate'targataM manaH // 1 // AkAra, iMgita, gati, ceSTA, vacana, ane netra tathA mukhanA vikArathI prANIunuM aMtaraMga mana jaNAya ve. // 1 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 te sAMjalI rAjAe ka meM tamone te tamArAM ca kIrtidAno pyAM be. upadezataraMgiNI. ke, he kavirAja ! tamo zAMta thA ? zrApyAM ityAdi bhojarAjAe ghaNAM valI teja kIrtidAnapara siddharAja rAjAnI kathA kahe. eka dahADo siddharAja grISmaRtumAM, krImA karavAmATe vanamAM gayA hatA. tyAM mArgamAM rAmacaMdra nAmanA sAdhu temane mahayA. tyAre te rAjA temane pRcyaM ke, grISma zatumAM divaso lAMbA kema hoya be? tyAre rAmacaMs hyuM ke, deva zrI giridurgamalla javato digjaitrayAtrotsave dhAvachI raturaMga niSThurakhurakuraNakSamA maMDalAt // vAtoDUtarajo milatsurasaritsaMjAta paMkasthalIdUrvAcuMbanacaMcurA ra vihayAstenAtivR dinam // 1 // - he giridurgane jItanArA rAjan ! tamArA digvijaya samaye doDatA evA suTonA ghoDAuMnI ugra kharInA ghAtathI khodAelI pRthvIparathI pavane karIne uDelI rajathI AkAzagaMgAmAM kAdava thayo, chAne tethI temAM ugelI dhokaDane khAvAnI lAlacI sUryanA ghoDA thojI gayA be, ane tethI divaso moTA thayA ve. te sAMjalI tuSTamAna thapalA siddharAje temane " kavikaTTAramanuM " biruda yuM. evI rIte siddharAje paNa zrIpAla yAdika kavine ghaNuM kIrtidAna zrApyaM be. valI teja kI rtidAnapara kumArapAla rAjAnI kathA kahe. eka dahADo kumArapAla rAjAe sapAda lakSnA rAjAzraNadhipapara caDAI karI; te vakhate tenA sAmaMtoe gupta rIte tenI hAMsI karIke, are! yA vakinI peThe jainadharma pAlanAro be, to hiMsAthI DarIne zatrune zI rIte jItI zakaze ? te vAta rAjAnA ka
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 51 para AvavAthI te sAmaMtone potAnuM bala dekhADavA mATe kumArapAle mArgamAM pamelI eka AkhI sopArInI guNIne potAnA nAlAMvatI ucakI lIdhI, tathA eka dhobInA sAta kamAyAM ke, je eka bIjAparasAthe paDela hatAM, tene nAlAMthI vIMdhI nAMkhyAM. te samaye AmranaTTa kavie samayocita rAjAnI prazaMsA karavAthI kumArapAle tene dareka akSaraprate ghoDA ApyA. palI arNarAjAe keTaluka pravya ApIne kumArapAlanA keTalAka sAmaMtone jyAre potAnA padamAM lIdhA tyAre kumArapAla zokAtura thayo, tyAre eka cAraNe tene karvA ke, kumArapAla mama ciMta kareza, ciMtitraM kiMpi na ho // jiNe tuja rAja samappina, ciMta karesii soi // 1 // pagI jyAre kumArapAlano jaya zrayo tyAre kavie karvA ke, jIyAcciraM kIrtilatAlavAla, kumArapAla ditipAla nAsvAn // yasya pratApo hi vane'pyarINAM, svedodabiMdUnnadhikAMzcakAra // 1 // artha- he kIrtirUpI velaDInA kyArAsamAna ane sUryasarakhA kumArapAla rAjA tamo ghaNA kAlasudhI jaya pAmo ? ke je kumArapAlarAjAnA pratApe vanamA rahelA zatrune paNa adhika pasInAnA biM' karelA be. // 1 // vihAraM kurvatA vairi-vanitAkucamaMDalam // mahImaMDalamudaMDa-vihAraM yena nirmame // 2 // artha- valI je kumArapAla rAjAe pRthvIpara vihAra karatAM thakAM zatruUnI strIunA stanamamalane hAro vivAnuM karyu . // 2 // ityAdi tenI prazaMsAnA aneka kAvyo kavie kahyAM , ane tethI kumArapAlarAjAe tene ghaNuMja kIrtidAna ApeluM .
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 upadezataraMgiNI. valI evIja rIte kumArapAla rAjA eka dahAko potAnA guru zrI hemacaMdrAcAryanI sAthe zatruMjayapara jaI caityanAM darzana karatA hatA, te vakhate hemacaMdrajIe temano DAbo hAtha phATyo hato, te jo kapardi kavie kahAM ke, zrI caulukya sa dakSiNastavakara: pUrva samAsUtrita - prANiprANavighAtapAtakasakhaH zuko jineMAcanAt // vAmo'pyeSa tathaiva pAtakasakhaH zuddhiM kathaM mAnayAt na spRzyeta kareNa cedyatipatiH zrI hemacaMdraH prabhuH // 1 // artha- he caulukyavaMzanA rAjA kumArapAla ! pUrve karelI prAhiMsAthI pApiSTa thalo tamAro jamaNo hAtha to zrI jinezvara prajunI pUjAthI zuddha elo ve; ane tevIja rIte tamAro DAbo hAtha pae ke je pApiSTa hato, tene jo yA mahAna AcArya zrI hemacaMdrajI e sparza karyo nahota, to te paNa zuddha kyAMthI yAta? te sAMjalI kumArapAlarAjAe kapardi kavine ghaNuM pravyApI saMtuSTa karyo. valI teja kIrtidAnapara vizaladevarAjAnI kathA kahe. eka daddAko vizaladevarAjAe jojana karyAbAda hAthamAM eka tRNa lene kA risiMha nAmanA kavine kahyuM ke, tamo A tRnuM vana karo ? ne temAM jo tamo camatkArika jaMgI thI varNana karazo, to tamone huM bevaDo garAsa pIza, ane tema jo nahIM thAya, to tamAro je garAsa be, te paNa yAMcakI lezza. te sAMkavirAje kAMke, kAro'ndhiH zikhinomakhA viSamayaM zvabhraM dIMDurmudhA mAhustatra sudhAmiyaM tu danujastatraiva lInAtRNe //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 53 pIyUSaprasavo gavAM yadazanAddatvA yadAsonije deva vatkaravAlakAlamakhato niryAti jAtiSiAm // 1 // evI rItanA camatkArika varNanane sAMjalIne vizAladevarAjAe te kavirAjane bamaNo garAsa Apyo. valI teja kIrtidAnapara udayasiMha rAjAnI kathA kahe. eka dahAmo yoginI nAmanA nagarathI jalAludina nAmano bAdazAhaM moTuM lazkara lezne gujarAtapara caDI Avyo, tathA te deza jItIne jyAre te pAge vaDhyo tyAre gopagirinA rAjA udayasiMhe potAnuM lazkara lekhne tenApara humalo karyo; tathA te bAdazAhanA lazkarane darAvIne teno saghalo asabAba pote luMTI lIdho tathA evI rIte jaya pAmIne jyAre te nagaramA praveza karato hato tyAre eka cAraNe tene karvA ke, suMdarasariasurahaMdatali, jalapidhanaM vayaNehiM // udayanariMdahiM kaDhInaM, tIhaM nArInayaNehiM // 1 // evI rItanI cAraNe kahelI gAthAne sAMjalIne tuSTamAna zraelA udayasiMharAjAe te cAraNane potAne luTamAM malelo sarva asabAba ApI dIdho. . evI rIte karNarAjA, vanarAja, nIma, AmarAjA Adika rAjAUnA kIrtidAnanA prabaMdho jANI levA. have maMtri, pradhAna, vyApAri AdikonA kIrtidAnanuM svarUpa kahe . temAM prazrama Amradeva maMtrinI kathA kahe__eka dahADo gujarAtanA rAjA kumArapAle koIbaMdinA mukhathI. koMkaNanA rAjA masvikArjunanI prazaMsA sAMjalI. tethI tene krodha caDyo, ane teTatAmATe teNe potAnA maMtri Amradevane tene jItavAmATe balavAna lazkarasahita tyAM mokaTyo. tyAM khaDAzmAM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. deva maMtrie malikArjunane mAryo, tathA tyAM rahetA mAhI - mAnI jIvikAno baMdobasta karAvIne teupAsenI trAso jAlone bAlI nAkhI tathA te dezamAM sarva jagoe kumArapAlanI zrAjJA vartAvI. panI tyAMthI pAnA valatAM sopAraka nagaramAM jIvaMta svAmI tathA zrI yugAdi prajunA maMdiramAM teA mahotsava karyo, tathA tyAMthI melavelI amUlya vastu leine turata pATaNama Ayo, ane sarva vastu teNe kumArapAlarAjAne soMpI. te jo tuSTamAna thalA rAjAe te zranadevane " rAjapitAmahanuM " birudAyuM, tathA tenI sAthe eka kroDa sonA mohoro, sonAnA kalazo, chAne covIsa uttama ghoDA paNa pyA. tyAre deve te traNa kalazone nRgukavAdikamAM jinamaMdiropara caDAvavAmATe rAkhyA, ane bAkInuM rAjA peluM pravya tathA potAnA gharamA raheluM pravya paNa tethe jATa cAraNa zrAdikone pI dIdhuM. te joI rAjAne IrSA thaI, tyAre deve kahyuM ke, he svAmI ! Apa to bAra gAmanA svAmI evA tribhuvanapAlanA putra bo, chAne huM to tamo ke je aDhAra dezonA rAjA be, teno putra tuM, mATe adhika dAna kema na AeM ? te sAMjalI kumArapAla - rAjA saMtuSTa thayA. valI te Amradeva maMtrie jarucamAM zrI munisuvratasvAminA maMdiramAM Arati utAratI vakhate ghaNuM pravya yAcaka lokone pyuM hatuM. kayuM ne ke, dAviMzaddhammalakA bhRgupuraMvasateH suvratasyArhato'gre kurvanmAMgalyadIpaM sa suranaravarazreNiniH stUyamAnaH // yo 'dAdarthivrajasya trijagadadhipateH saguNotkIrtanAyAM ' sa zrImAnAmradevo jagati vijayatAM dAnavIrAgrayAyI 1 54 artha - rucamAM zrImunisuvratasvAmijIpAse maMgala dIpakaratAM kAM, devo ne uttama manuSyonI zreNiuMthI stuti karA -
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 55 elA je zrI Amradeva maMtrIe, trilokanA svAminA guNotkIrtana karanAra lojaka Adikone batrIsa lAkha sonAmohoro ApI be, evA mahA dAnezvarI zrIAmradeva maMtrI jagatamAM jaya pAmo ? valI jyAre te maMtrIzvare narucamAM jinamaMdirano pratiSThAmahotsava ko tyAre tenI udAratA joI cakita thaelA hemacaMtrAcAryajIe paNa karvA ke, kiM kRtena na yatra vaM yatra vaM, kimasau kaliH // kalau cennavato janma, kalirastu kRtena kim // 1 // te sAMjalI eka lAkha ane batrIsa hajAra sonAmohoronuM zrI hemacaMjAcAryapara buMuna karIne Amradeve te sarva javya yAcakone vaheMcI Apyu. evI rIte kirtidAnapara kumArapAlarAjAnA mahAmaMtrI AmradevanI (aMbaDadevanI ) kathA kahI. have teja kIrtidAnapara vimalazAhanI kathA kahe je. vimalazAha zAhukAre jyAre Abu parvatapara jinamaMdiro bAMdhavAno prAraMla karyo, tesamaye te nUmino adhiSThAtA vAlinAha temane aMtarAya karavA lAgyo, tathA madirA ane mAMsanA nivedanI yAcanA karavA lAgyo; tyAre vimalazAhe aMbikAdevInA ArAdhanazrI tene vaza karyo, ane tethI te phakta vaDAMnA nivedazrIja khuzI ayo. panI te vimalazA zene jinamaMdira pUruM karyAbAda atyaMta naktithI saMghanI sevA karI tathA nikuka lokone evA to saMtuSTa karyA ke, hajusudhi paNa " vimala zrIsuprajAta" evI rItanI lokavANI cAlI Ave je; ane yAcaka vigere potAnA yajamAnane te vacana kahIne AzIrvAda Ape be. te AzIrvAda vacanano artha evo ke, jema vimalazAha zeTha ane tenI strI zrIdevIno
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 upadezataraMgiNI. prajAta jagato hato, tevo prajAta tamAro paNa go? valI eka cAraNe vimalazAha zegnI prazaMsA karI ke, maMDImurakIra karai, mishIamaMsaggAha // vimalahiM khaMDaLaMkaDhIjaM, nAna vAlinAha // 1 // . te sAMjalI vimalazAha zene te cAraNane eka lAkha sonAmo horo ApI hatI. evI rIte vimalazAha zeThanA kIrtidAnanI kathA jANavI. valI teja kIrtidAnapara vastupAlanI kathA kahe . vastupAla maMtrI dara varSe traNavAra caturvidha saMghanI pUjA karatA hatA; ane atyaMta dAna ApatA hatA. eka dahADo kozka darikhI brAhmaNe temane vinaMti karI ke, he deva! tamo to kaTpavRdanIpeThe sarva lokonI zchA pUro ge, to eka divasa mArA tarapha paNa dRSTi karo ke, jethI mArI darijatAne to hu~ jalAMjalija delaM. te sAMjalI maMtrie potAnA mANasone kahyu ke, are! Ane kaMiMka vastra Apo? tyAre mANasoe kaDaM ke, vastro bAMdhavAnI eka jADI cAdara ahIM hAjara . tyAre maMtrie jarA hasIne kaDaM ke, te zrApo? paThI te cAdara lezne brAhmaNe kaDaM ke, kvacitsUtraM kvacitUlaM, kApasAsthi kacit kacit // deva tvadarinArINAM, kuTItulyA paTI mama // 1 // artha-zrA vastramA to kozka jagoe sutara, to kozka jagoe puMbaDAM, to kyAMka 'kyAMka to valI kapAsIbA paNa valagelA , mATe he deva! AmAruM vastra to ApanA zatrurjanIkuTI sarakhaM . // 1 // te sAMjalI. jarA haMsIne maMtrIzvare kaDaM ke, pharIne te zloka tuM bola ? te sAMjalI te brAhmaNa sattara vakhata te zloka pharI pharIne ' * bolI gayo; tethI tuSTamAna thaelA maMtrIzvare tene sattaraso sonAmohoro ApI.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. eka dahADo vastupAlamaMtrI yAtrA vakhate naracaM AcAryajIne vAMdavA mATe AvyA; tyAre AcAryajI jarA dhyAnamAM hatA. tyAre maMtrIzvare kaDaM ke, he jagavanU ! A samaye Apa nijAmAM kema ge? tyAre AcAryajIe kahyu ke, huM kaI nijAmAM nathI, paNa samujamAM rahetA lakSmI ane viSNu vAto kare , te sAMjalu bu. tyAre maMtrIzvare pUjyuM ke, te zuM vAto kare ? tyAre AcAryajIe kahyu ke, ladina preyasi keyamAsyazititi vaikuMThakuMge'si kim // ___no jAnAsi piturvinAzamasamaM saMghotthitaiHpAMsunniH mAnIrnIru gannIra eva navitAMnodhizciraM naMdatAta, saMghezo lalitApatirjinapateHsnAnAMbukulyAM sRjana 1 tesAMjalI maMtrIzvare temanA mAnamATe suvarNatuM siMhAsana racAvyuM. eka dahADo bAlacaM sAdhue vastupAlanI prazaMsA karI ke, gaurI rAgavatI tvayi tvayi vRSo badhAdarastvaM puna atyA tvaM ca samubasaNagaNaH kiM vA bahu brUmahe zrImaMtrIzvara nUnamIzvarakalAyuktasya te yujyate bAleM ciramuccakairacayituM tvato'paraH kaH damaH 3 te sAMjalI maMtrIzvare temanu pAdopavezana karyu. __eka dahADo tejapAlamaMtrI nRgukaca (naruca ) nAmanA nagaramAM padhAryA. tyAre munisuvratasvAminA caityamA rahetA AcAryoe temane kaDaM ke, he maMtrIzvara ! eka saMdezo hu~ tamone kahuM te sAMjalo? tyAre maMtrIzvare hAtha joDIne kaDaM ke, he lagavan ! Apa pharamAvo? tyAre AcAryajIe kahyu ke,Aje pAulI rAtrie mane * eka vRddha strIe AvIne kaDaM ke, tejaHpAlakRpAladharyavimalapAravaTAvaMzadhvaja zrImannaMbaDakIrtirardha vadati tvatsaMmukhaM mnmukhaat||
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. AjanmAvadhi vaMzayaSTikalitA brAMtAhamekAkinI vRdhA saMprati puNyapUjannavataH sauvrnndNddspRhaa||2|| te sAMjalI tejapAla maMtrIzvare jinamaMdiropara bahotera sonAnA kalazo ane daMDo caDAvyA. tathA daza hajAra sonAmohoronuM AcAryajIne DhuMgaNuM karyu. valI eka dahADo vastupAlamaMtrI zatrujaya parvatapara sarva saMghanI samada zrI yugAdIza prajunI Arati utAratA hatA te vakhate yAcako dAna levAmATe uparA upara paDatA hatA. te vakhate somezvara kavie karvA ke, zvAsidhisamunnate suragaNe kalpapumaiH sthIyate ___pAtAle pavamAnannojanajane kaSTaM praNaSTo baliH // nIrAgAnagamana munIna suranayazciMtAmaNiHkApyagAta ___ tasmAdarthikadarthanAM ca sahatAM zrIvastupAlaHditaura - arthaH- kaTapavRho to zlAsidhivAlA devopAse gayA, ane mahAdAnezvarI balirAjA pAtAlamAM gayA, kAmadhenu nIrAgI munipAse garcha, ane ciMtAmaNiratna to koNa jANe kyAMyeM cATyuM gayu: mATe have to A pRthvIpara yAcakonI pIDA to vastupAlaneja sahana karavI bAkI rahI . te sAMjalI maMtrIzvare somezvara kavirAjane eka hajAra sonAmohoro ApI. tyAre pharIne somezvare kaDaM ke, . ke nidhAya vasudhAtale dhanaM, vastupAla na yamAlayaM gatA tvaM tunaMdasi nivezayannidaM, didudhAvati jane dudhAvati artha-he vastupAlamaMtrI! A pRthvIpara dhanane geDIne yamane sthAnake koNa gayA nathI! paNa tamoto te dhanane dizAprate doDatA evA kudhAtura mANasane ApatA kA AnaMda pAmo ge||1||
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. te sAMjalI maMtrI zvarepharI ne tene eka hajAra sonAmohoro zrApI. valI te samaye arisiMha kavirAje kaM ke, zrI vAsAMbujamAnanaM pariNataM paMcAMgulivajhato jagmurda kSiNapaMcazAkhamayatAM paMcApi devakumAH // vAMDApUraNakAraNaM praNayinAM jihvaiva ciMtAmaNi jatA yasya kimasya zasyamaparaM zrIvastupAlasya na artha- je vastupAlanaM mukha to lakSmIne nivAsa karavAne ka mala sarakhaM be, tathA hAthamAM rahelI pAMce AMgalI nA miSathI pAMce jAtinAM kalpavRkSo to jene svAdhIna thaelAM be, tema lokonAM vAM bitAne pUranArI jenI jihvA to ciMtAmaNiratnasamAna be, mATe evI rIte zrI vastupAlamaMtrI nuM bIjuM paNa zuM prazaMsavAlAyaka nathI ? te sAMjalI maMtrI zvare tene be hajAra sonAmohoro pI. eka dahADo vIradhavala rAjAe tuSTamAna thaine vA maMtrI ne daza lAkha sonAmohoro inAmamAM pI; paNa te saMthalI sorAmohoro teNe ghera pahoMcatAM pehelAMja mArgamA prAcIne pa dIdhI. tyAre koi kavie kahyuM ke, zrImaMta dRSTvA dvijarAjamekaM padmAni saMkocamavApnuvaMti samAgate'pi dvijarAjalade, sadA vikAzI tava pANipajhe Rs1 - lakSmIvAna evAM kamalo ekaja dvijarAjane kahetAM caMne jone saMkocAi jAya be, paNa he maMtrI zvara ! lAkho vijarAja (brAhmaNa) va te paNa tamAruM hastakamala to hamezAM praphullitaja rahe be !! // 1 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. . evI rItanI potAnI stuti sAMjalIne vastupAsa maMtrI lajAthI nIcuM novA lAgyA; te joi nAnA nAmanA kavie kahyu ke, ekasvaM nuvanopakArakazati zrutyA satAM jaTipataM lagAnamrazirA dharAtalamidaM yahIse veni tat // vAgdevIvadanAraviMdatilakatrIvastupAla dhruvaM pAtAlAlimuddidhIrgharasakRnmArga navAna maargsi||1|| artha- " tuM ekaja jagatano upakArI De" evI saUnonI vANI sAMjalIne lajAthI mastaka namAvIne je tamo nIce jur3e bage tenuM kAraNa hu~ jANuM vaM; he sarasvatInA mukhapara tilakasamAna evA vastupAla maMtrI ! kharekhara tamo pAtAlamAMthI balirAjAne kheMcI kahADavAnI zvAthI mArgane zodho jo. // 1 // te sAMjalI maMtrIzvare te kavirAjane suvarNanI jIna pI. eka dahADo somezvara katri vastupAlane ghera Avyo, tyAre meMtrIzvare temane besavAmATe uttama Asana ApyuM, paNa tepara te bege nahIM; tyAre maMtrIzvare tenuM kAraNa pUjyu; tyAre kavie kahyu ke, annadAnaiH payaH pAna-dharmasthAnaizca nUtalam // yazasA vastupAlena, rudhamAkAzamaMDalam // 1 // artha- vastupAla maMtrIzvare annadAnathI, jaladAnathI, tathA dhamanAM makAnothI pRthvItalane rokyuM , tema yazathI AkAzamamalane rokyu , ( mATe jago nahIM malavAthI hu~ besato nathI.) te sAMjalI maMtrIzvare tene nava hajAra sonAmohoro ApI. eka dahADo vastupAla maMtrI saMghapUjA karatA hatA tyAre vi. jayasenasUrijIe kahyu ke, Aje to iMjanA naMdanavananA udyAnapAlake iMnI sanAmAM jaz evo pokAra karyoM ke,
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI.. 61 deva svarnAtha kaSTaM nanu ka ihamavAnnaMdanodyAnapAlaH // khedastatko'tha kenApyahaha hata hRtaH kaannaatklpvRkssH|| artha- he iMdra mahArAja je to mane moTuM kaSTa thayuM be; tyAre iMdre kahyaM ke, tuM to naMdanavanano udyAnapAla be; tane je zuM kaSTa be ? tyAre udyAnapAle kahyuM ke, arere !! je to koi naMdanavanamAMthI kalpavRkSane upAsI gayuM be ! ! te sAMjalI iMje kAMke, huM mA vAdI stadetatkimapi karuNayA mAnavAnAM mayaiSa // prItyAdiSTo'yamurvyAstilakayati talaM vastupAlanalena // 1 // artha - are ! udyAnapAla ! tuM ema nahIM bola ? te kalpavRkSane to meM manuSyopara kRpA lAvIne manuSya lokamAM javAne kAM be. nete je te kalpavRkSa vastupAla maMtrI zvaranA miSathI pRthvItalane zojAve // 1 // valI te samaye koIke rohaNAcala parvatane prazna karyo ke, ho rohaNa rohati tvayi muhuH kiM pInateyaMsadA artha- he rohaNAcala ! hAlamAM tane cAvI puSTatA te hamezAM kema malatI jAya be ? tyAre rohaNAcale kahyuM ke, prAtaH saMprati vastupAlasacivatyAgairjagatmIyate // tenAstaiva mamArthikuTTanakathA prItirdarI kinnarIgItaistasya yazo'mRtaizca tadiyaM medavitA me'dhikam // 1 // - artha- he jAI ! hamaNAM to vastupAla maMtrI zvaranA dAnozrI jagata AnaMda pAme be; chAne tethI yAcakothI thatA mArA khodA - kathA naSTa tha be; tema guphAuMmAM rahelI kinnarI janAM gItothI mane prIti thai be, ane te vastupAla maMtrI zvaranA yazorUpI amRtathI mArI kaSTatA adhika adhika vRddhi pAme be. // 1 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 upadezataraMgiNI. __eka dahADo prajAsapATaNathI somanAtha mahAdevanA pUjArA tyAM avyA. tyAre vastupAla maMtrIe kahyu ke, tyAM pUjA sevA to sArI rIte cAle nI ? tyAre te pUjArAThae kahyu ke, nAdatenasitaM sitaM saciva te karpUrapUraM smaran kaupIne na ca kupyati pranurasau zaMsana ukUlAni te // digdho ugdhannarairjaleSu vimukhaH zrIvastupAla tvayA karpUrAgarupUritaH pazupati! guggalaM jighrati // 1 // te sAMjalI te pUjArAUne daza hajAra sonAmohoro maMtrIe ApI. valI jyAre maMtrIzvara dAnamaMDapamA rahIne yAcakone dAna ApatA itA tyAre kavi tenI stuti karatA hatA ke, ye pApapravaNAH svannAvakRpaNAH svAmiprasAdoTabaNA ste'pi avyakaNAya maryanaSaNA jihe navaMyastu taaH|| tasmAtataghApaghAtavidhaye bahAdarA saMprati zreyAsthAna vidhAnadhikRtakaliM zrIvastupAlaM stuhi||1|| sUro raNeSu caraNapraNateSa somo, vakro'tivaRcariteSu budho'rthabodhe // nIto guruH kavijane kavirakriyAsu, maMdo'pi ca grahamayo na hi vstupaalH||2|| evI rItanI stuti karanAra kaviu~ne darekane teNe ekeka hajAra sonAmohoro inAmadAkhala ApI. pIyUSAdapi pezalAH zazadharajyotsnAkalApAdapi khaDA nUtanacUtamaMjarijarAdapyuvasatsArataH // vAgdevImukhasAmasUktavizadogArAdapi prAMjalAH keSAM na prathayaMti cetasi mudaH zrIvastupAloktayaH //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. zrIvastupAla tava nAlatale jinAjhA, vANI mukhe hRdi kRpAkarapaddhavazrIH // dehe dyutirvilasatIti ruSeva kIrtiH, paitAmahaM sapadi dhAma jagAma nAma // 2 // aniHsaraMtImapi gehaga - kIrti pareSAmasatI vadaMti // svairaM bramaMtImapi vastupAla, tvatkIrtimAhuH kavayaH satIM tu // 3 // seyaM samujvasanA tava dAnakIrtiH, pUrotarIyapihitAvayavA samaMtAt // adyApi karNavikaleti na lakSyate ya tannAnutaM sacivapuMgavavastupAla // 4 // evI rItanI prazaMsA karanArA dareka kaviu~ne maMtrIzvare hajAra hajAra sonAmohoro ApI. evI rIte seMkaDogame kIrtidAno vastupAla maMtrie zrApelAM. tenI vizeSa hakIkata temanA caritrathI jANI levI. zatrujaya nAmanA mahAtIrthanI yAtrA karanAra zAligarAjAnIsanAmAM eka divase kozka kailAsavAsi brAhmaNa Avyo; tene rAjAe pUjyuM ke hAlamAM kailAsamAM zuM vartI rahyaM ne ? tyAre brAhmaNe kaDaM ke, brAhmI vIkSya zarasyakAraNaziromAlAM marAlAzaya kaMkAla tavAdhikaMThaluThitAM vairasya zudhau kilaM // Adhate navadAlayasya nitarAM malopalonmUlanaM kA nItiH paramasya lakSaNavidhau zrIzAligo garjati //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ . upadezataraMgiNI. __ evI rItanuM kAvya sAMjalIne te brAhmaNane zAligarAjAe ghaNuM dhana prApyu. valI vikrama saMvat 1371 mAM samarAzAhe jyAre zatrujaya tIrthano uddhAra karyo, tyAre rAmajaTTa nAmanA kavie kahyu ke, adhika rekhayA manye, samaraM sagarAdapi // kalau mlechabalAkINe, yena tIrtha samughRtam // 1 // artha- hu~ to sagaracakrIthI paNa samarAzAhane adhika prAkramavAlo jANuM buM, kemake teNe A kalikAlamAM mleDonA lazkarathI jarelA evA paNa samayamA tIrthano udhAra karelo ne. // 1 // * te sAMjalI tuSTamAna thaelA samarAzAhe te kavine suvarNanI jIna ApI. evI rIte sAraMga, saMgrAmasonI, jagasI moNasI, pethama, chAMUNa AdikanA kIrtidAno bIjA graMthothI jANI levA. __ evI rIte ajayadAna, supAtradAna, anukaMpAdAna ucitadAna tathA kIrtidAna malIne pAMca prakAranAM dAnonuM svarUpa kaDaM. have te pAMce dAnomAMthI ajayadAna ane supAtradAnathI zAMtinAtha pranu tathA caMdanabAlA dikonIpeThe moda thAya ne, valI anukaMpAdAna, ucitadAna, tathA kIrtidAnathI meghakumArAdikanI peThe logAdika male . evaM jANIne vivekI mANasoe sarva prakAre dAnadharmanuM ArAdhana karavU. have zIlasaMbaMdhi upadeza kahele. ye yauvane zIladharA narAH syu steSAmaho satpuruSeSu rekhA // te tArakAH syuH pravizaMti pUre, taraMgiNInAM taraNadamA ye // 1 // artha- je mANaso yauvana avasthAmAMja zIlane dhAraNa kare meM,
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. teunIja gaNatrI sajanomAM thAya ne kemake, je tAruDha nadIUnA pUramA praveza kare , teja kharekharA tArU kahevAya . // zrA jagatamA je loko yauvana avasthAmAM paNa zIlathI zaeNagArelA zrazne rahe , teja sajatie janArA . kaDuM ne ke, ye na skhalaMti te dadAH, kRssnnkeshtmonnre|| vArdhake tu sadodyotaH, zirasthapalite'taH // 1 // artha- je zyAma kezorUpI aMdhakAranA samUhamAM skhalanA pAmatA nathI, teja DAhyA puruSo ke kemake, vRddhAvasthAmAM to mastakapara rahelA zvetapAlarUpI caMthI hamezAM prakAza thAya .1 valI yauvanAvasthAmAMja vratapAlavU mukara . kahyu ke, yauvanaM vikarotyeva, manaH saMyaminAmapi // rAjamArge prarohaMti, varSAkAle kilaaNkuraaH||1|| artha- yauvanAvasthA me te muninA manamAM paNa vikAra utpanna kare ne kemake, varSAkAlamAM to rAjamArgamAM paNa aMkurAu~ ugI nikale . // 5 // zIlarUpI ratnavAlA puruSe hamezAM manamAM strInA svarUpanuM nidanikapaNuMja ciMtavaq. jema ke, prAptuM pAramapArasya, pArAvArasya pAryate // strINAM prakRtivANAM, uzcaritrasya no punaH // 1 // artha- apAra evA samujano pAra to pAmI zakAya be, paNa svanAvadhIja vakra evI strIUnA purAcaraNano pAra pAmI zakAto nathI. // 1 // haya vihiNA saMsAre, mahilArUveNa maMDiaMpAsaM // bajjaMti jANamANA, ayANamANAvi bajjati // 5 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 upadezataraMgiNI. artha - arere !! brahmA zrA saMsAramAM strIrUpI pAsa mAMDyo ne ajJAnI paNa phasAi jAya be // be, ke je pAsamAM jJAnI saMsAra tava nistAra- padavI na davIyasI // aMtarA ustarA na syu- ryadi re madirekSaNAH // 3 // artha- saMsAra ! tArAmAM aMdara jo stara evI strI na hota to tarA pArane pahoMca kaMI muikela na hotuM // 3 // kAmaM kulakalaMkAya, kulajAtApi kAminI // zRMkhalA svarNajAtApi, baMdhanAya na saMzayaH // 4 // artha- kulIna evI paNa strI kulanA kalaMka mATe kharekhara thAya beja, kemake, sonAnI sAMkala paNa baMdhanakAraka be, temAM saMzaya nathI // 4 // ityAdika strInuM niMdanika svarUpa jAvIne zIla pAlavaM. have valI prakArAMtarathI zIlanuM mAhAtmya kahe be. manuSyAH kiMkarAyaMte, devA nirdezavartinaH // zIlanAjo'thavA kasya, kalpavRkSo na valanaH // 1 // - zIladhArI puruSapAse manuSyo to cAkara thaine rahe be, tathA devopaNa teno hukama mAthe caDAve be; valI evaM kalpavRkSa sarakhuM zIla kone vahAluM hotuM nathI ? // 1 // zIlaM pradhAnaM na kulaM pradhAnaM, kulena kiM zIlavivarjitena // naike narA nIcakule prasUtAH, svargaM gatAH zIlamupetya dhIrAH // 1 // - zIla uttama be, paNa kaI kulanI prazaMsA yatI nathI,
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. kemake, zIlavinA kukhaM zuM upayogarnu ? valI ghaNA dhIra puruSo nIca kukhamAM paNa janamIne zIlane pAmIne svarge gaelA . // 2 // vinUtayo'pi mA'nUvana , shiilmlaanipcelimaaH|| gehadAhasamudbhUta-mudyotaM kaH samIhate // 3 // artha- zIlane malIna karanArI evI vijUti (avya) paNa upayoganI nathI, kemake, gharane salagAvavAthI utpanna thaelA prakAzane koNa zche ? // 3 // . have te zIkha pAkhavA mATe strIne upadeza kare ne. aizvaryarAjarAjo'pi, rUpamInadhvajo'pi ca // sItayA rAvaNa zva, tyAjyo nAryA naraH paraH // 1 // artha- aizvaryathI rAjAUnA paNa rAjA sarakhA, tathA kAmadeva sarakhA rUpavaMta evA paNa rAvaNane jema sItAe tajyo , tema strIe parapuruSane tajavo. // 1 // sItayA urapavAdannItayA, pAvake svatanurAhutIkRtA // pAvakastu jalatAM jagAma ya satra zIlamahimAvija'nitam // 2 // artha- potAnA apavAdathI DarelI sItAe potAnA zarIranI agnimAM Ahuti zrApI, paNa te samaye agni to jalarUpa thara gayo; mATe temAM zIlanuja mAhAtmya jANavU. // 2 // suvisudhasIlajuto, pAva kitiM jasaM ca iha loe // savvajaNavabahaJcitra, suhagannAgIya paraloe // 3 // artha- uttama ane zucha zIleM karIne yukta zrayalo prANI zrA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 upadezataraMgiNI. lokamAM kIrti ne jaza melave be; tema te sarva lokone vahAlo thA, ne paralokamAM zubha gatine jajanAro thAya be. // 3 // devadANavagaMdhabvA, jarakara rakassa kinnarA // baMjayAraM namasaMti, ukkaraM je karaMti te // 4 // artha- je mAso jagatamAM duSkara brahmacarya pAle be, tene deva, dAnavo, gaMdharvoM, yaho, rAkSaso ne kinnaro namaskAra kare. jo deza kaNayakoDiM, havA kAre kAya jiNanavaNaM // tassa na tattIyapunnaM, jattiya baMjavara dharI // 2 // artha- je mANasa kroDogame sonAmohoronuM dAna Ape be, athavA sonAnuM jinamaMdira baMdhAve be, tene paNa teTaluM puSya yatuM nathI, ke jeTaluM brahmacarya pAlanArane thAya be. // 5 // zranyadarzana nA zAstramAM paNa kAM ne ke, ekarAtroSitasyApi, yA gatirbrahmacAriNAma | na sA RtusahasreNa, prAptuM zakyA yudhiSThira // 1 // artha- he yudhiSThira ! brahmacarya pAlanArAjenI eka rAtrinA upavAsathI paNa je gati thAya be, te gati eka hajAra yajJothI paNa malI zakatI nathI. // 1 // eka dahADo hilapura pATaNamAM zrI hemacaMdrAcArya siddharAjanI sajAmAM padhAryA, tyAre rAjAe zrAsana pavAthI tepara te birAjyA. panI rAjAe pUyaM ke, AjakAla vyAkhyAnamAM zrApazuM vAco ho ? tyAre hemacaMdrajIe kahyuM ke, hAlamAM to sthUlana caritranuM vyAkhyAna vaMcAya be. tyAre rAjAe pUdhuM ke, te caritramAM zuM vRttAMta be ? tyAre AcAryajIe kahyaM ke, pUrvanA paricayavAlI kozA nAmanI vezyAno temaNe tyAga karyo be, tathA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 6e teneja ghera rahI SaTrasa jojana karatAM thakAM temaNe zIla pADyu ne; ityAdika vRttAMta te graMthamAM be. te sAMjalI krodha pAmelA devabodhi Adika brAhmaNo bolI uThyA ke, vizvAmitraparAzaramannRtayo ye zuSkapatrAzinaste'pi strImukhapaMkajaM sulalitaM dRSTvaiva mohaM gatAH // AhAraM saghRtaM payodadhiyutaM nujati ye mAnavAsteSAmijyinigrahaH kathamaho daMnaH samAlokyatAmA artha- vizvAmitra pArAsara Adika zaSiTa ke jeu sUkAM pAMdaDAM zrAdika khAnArAu hatA te paNa manohara evAM strInA mukharUpI kamalane jozneja moha pAmelA ; to je mANaso hamezA ghRta, dahI, dUdha AdikavAlAMnojano jame , teune iMjiyadamana te kyAMthI hoya ? mATe aho AmanuM kapaTIpaNuM to juTa ? // te sAMjalI hemacaMja zrAcAryajIe kahyu ke, siMho balihiradazUkaramAMsannojI, ___ saMvatsareNa ratimeti kilaikavAram // - pArApataH kharazilAkaNanojano'pi, __ kAmI navatyanudinaM vada ko'tra hetuH||1|| artha- balavAna evA hAthIonA tathA zukaranA mAMsane khAnAro siMha to varSamAM phakta ekaja vAra kAmavikArI zrAya De, ane pArevu ( kabutara ) to velu khAya ne utAM paNa hamezAM kAmI thAya ne mATe he brAhmaNo! tamo kaho ke teno hetu zuMje? // 1 // . evI rIte zrAcAryajIe satya uttara ApyAthI rAjA khuzI thayA. valI teja zIlanA mAhAtmyanI prazaMsA kare . . . .
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. vezyA rAgavatI sadA tadanugA panIrasainojanaM ramyaM dhAma manoramaM vapuraho navyo vyHsNgmH|| kAlo'yaM jaladAgamastadapi yaH kAmaM jigAyAdarAta taM vaMde yuvatiprabodhakuzalaM zrIsthUlanna prannuma // 1 // artha- je sthUlalAjIpara vezyA hamezAM rAgavAlI hatI, tathA tenA kahevA pramANe vartatI hatI, valI, je tene tyAM rahI SaTrasa jojana jamatA hatA, makAna paNa suMdara hatuM, zarIra paNa manohara hatuM, vaya paNa yuvAna hatI, samaya paNa varSAkAlano hato, to paNa jemaNe zrAdarapUrvaka kAmadevane jItyo hato, evA te strIune prabodha karavAmAM kuzala evAzrIsthUkhalajIne huM namaskAra karaM. 1 zrInemito'pi zakaDAlasutaM vicArya manyAmahe naTamamuM vayamekameva // devo'piurgamadhiruhya jigAya mohaM ___ yanmohanAlayamayaM tu vazI pravizya // 2 // artha- zrIneminAtha pranu karatAM paNa amo zakaDAlamaMtrImA putra ekaja zrIsthUlanAjIne vadhAre zUrA mAnIe bIe, kemake, zrIneminAthajI pranue to parvatanA killApara car3Ine moharAjAne jItyo hato, paNa A jiteMghiya evA sthUlanajIe to mohanA sthAnakamAMja jazne tene jItyo // 2 // evI rIte zrIsthUlanAjInuM dRSTAMtadhyAnamAM lezne hamezAM zIkhanuM zrArAdhana karavAmAM prayatna karavo. sImAkhAniSu vanakhAniragadaMkAreSu dhanvaMtariH karNastyAgiSu devatAsu kamalA dIpotsavaH parvasu //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI.. 1 ukAraH sakalAderaSu guruSu vyoma sthireSu ditiH zrIrAmo nayatatpareSu paramaM brahma vrateSu vratam // 1 // artha- khANomAM jema hIrAnI khANa, vaidyomA jema dhanvaMtari, dAtAromA jema karNa, devIumAM jema lakSmI, parvomAM jema dIvAlI, saghalA zradaromAM jema UMkAra, moTI vastumAM jama AkAza, sthira vastumAM jema pRthvI, ane nyAyI rAjAumAM jema zrIrAmacaMjI tema sarva vratomAM brahmacarya vrata zreSTha be. // 1 // . zrA zIlavrata uparanA hajArogame dRSTAMto zIlopadezamAlA, zIlakulaka Adika graMthothI jANI levAM, vahIM graMthagauravatAnA jayathI lakhyAM nathI. zrImannemijino dino'ghatamasAM jaMbUprannuH kevalI samyak darzanavAna sudarzanagRhI sa sthUlanako muniH // sAcaMkAri sarasvatI ca sunnagA sItA sunnamAdayaH zIlodAharaNe jayaMti janitAnaMdA jgtynyjtaaH||1|| _ valI evIja rIte zrInemizvara prajunA nAi rathanemijIne jo ke rAgarUpI ghoDe pagaDI nAkhyA hatA to paNa, tathA parvatanI guphAmA rahelI nagna rAjImatIne jozne vikArayukta zrayA hatA to paNa te rAjAmatInA upadezathI pratibodha pAmI tapa tapIne mohe gaekhAjAmatInA upadezana joDne vikAraNa tathA parvatanI rAgakSeSaturaMgama-paunaHponAdhirohapatanazataiH // vihitAbhyAsastaupari-dattapadastvaritameti zivam // 1 // - artha- rAgaSarupI ghoDApara vAraMvAra caDavAthI ane te parathI seMkaDo gamevAra paDavAthI anyAseM karIne anukrame te ghoDApara paga mukIne prANI turata modamAM jAya . // 1 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. valI te brahmacaryavratapara jinadAsarnu dRSTAMta kahe. vasaMtapura nAmanA nagaramAM zivaMkara nAme eka zeTha vasato hato. te parama jainI hato. eka dahAmo te nagaramAM zrIdharmadAsa nAmanA zrAcArya mahArAja padhAryA; temane vAMdavA mATe te zivaMkara zeTha tyAM gayo; panI gurujIne vAMdyAbAda harSasahita zivaMkare karvA ke, he jagavanU! mane mArA manamAM evo manoratha zrayo ne ke, hu~ eka lAkha sAdharmI jAne jamATuM; paNa zuM karuM ke, teTaluM dhana mArI pAse nathI. tyAre AcAryajIe kahyu ke, tuM ahIMthI jarucamAMzrImunIsuvratasvAmijInI jAtrA karavA mATe jA? ane tyAMnA rahevAsI jinadAsa nAmanA zrAvakane tenI strI suhAgadevI sahita nojana karAvaje, tathA tArI zakti mujaba tene vastrAbhUSaNo zrApaje? ane evI rIte tenuM vAtsalya karavAthI tane lAkha sAdharmIune jamADyA jeTaluM puNya prApta thaze. panI te zivaMkare tyAM jarucamAM jazte jinadAsa zegnuM yathokta vAtsaTya karyu. panI te zivaMkara zeThe bajAramA AvI lokone pUjyuM ke, thA jinadAsa uttama mANasa ne ke, kapaTI je? tyAre lokoe te zivakarane kahyu ke, tuM sAMjala? A jinadAsa jyAre sAta varSanI umarano hato tyArathI to te pauSadhazAlAmAM sue ne eka dahAmo tyAM gurunA mukhathI zIlopadezamAlAnuM vyAkhyAna sAMjalIne ekAMtare brahmacarya vrata pAsavAnuM teNe niyama lIdhuM; have evIja rIte A suhAgadevIe paNa sAdhavI pAsethI ekAMtare zIlavrata pAlavAnuM niyama lIdhuM. tyArabAda daivayoge teDha bannenAM paraspara lagna zrayAM; ane temAM ema banyuM ke, je divasa jinadAsane buTo hoya, te divasa suhAgadevIne niyamavAlo hoya, ane je divasa suhAgadevIne buTo hoya, te divasa jinadAsane niyamavAlo hoya. tyAre eka dahADo suhAgadevIe potAnA svAmine kahyu ke, he svAmI ! tamo bIjI strI paraNo? ane hu~ dIdA leza. te sAMgalI jinadAse
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI.. 73 beka jIvitaparyaMta brahmacaryavrata aMgIkAra karyu, evI rIte brahmacarya vratapara jinadAsanI kathA jANavI. ___ evIja rIte valI praupadI, kalAvatI, mRgAvatI, zIlavatI, sulatA, sulasA AdikanA zIlanA mahAtmyavAlAM dRSTAMto jANavAM. ahIM graMthagauravatAnA nayathI vadhAre lakhyAM nathI. evI rIte zIloSadezanuM svarUpa kahyu. have tapopadezanuM svarUpa kahe. cake tIrthakaraiH svayaM nijagade taireva tIrthezvaraiH zrIheturRmahAri dAritarujaM sannirjarAkAraNam // sadyo vighnaharaM hRSIkadamanaM mAMgalyamiSTArthakRta devAkarSaNamAradarpadalanaM tasmAdheiyaM tapaH // 1 // artha- je tapa tIrthakaroe pote karelo , tathA teja tIrthakaroe jene kahyo , tema je lakSmIno hetu je, saMsArane haranAro be, rogone dUra karanAro , uttama nirjarA karAvanAro , turata vighnane haranAro , iMDiyone damanAro be, maMgalarUpa be, vAMchita padArthone karanAro , devonuM AkarSaNa karanAro be, kAmadevanA darpane dalanAro , mATe te tapane ( hamezAM) Adaravo. zrI zaSanadeva pranue varasI tapa karela , tathA zrImahAvIra prajue umAsI tara karela be; valI zrI tIrthakara pranue pote paNa bAra prakArano tapa prarupyo be. valI te tapathI suvarNapuruSAdikanI sidhi thAya ne, ane evI rIte te tapa lakSmInA heturUpa . valI teja tapa cilAtiputrAdikanI peThe saMsArano kya karanAro be. valI zrIpAla mahArAjanI peThe teja tapa kuSTAdika rogone paNa upazamAve . dRDhaprahAri AdikanI peThe teja tapa karmonI nirjarA kare . valI pArikA nagarImAM vaipAyana deve karelA upasargone jema aAMbela Adika tapathI bAra varSIsudhI rokavAmAM AvelA , tema te tapa vighnone haranAro ke. valI teja tapa 10
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 upadezataraMgiNI. iMghiune paNa mahAmunirAjonI peThe dame ke. valI teja tapa pAMmavAdikonI peThe maMgalika karanAro ke. valI teja tapathI harikezI balamuninI peThe devo paNa sevAmAM hAjara thAya . tathA tapasyAthI kAmadeva paNa potAnuM prarAkrama prANIupara calAvI zakato nathI te to prasija je. valI jema dUSaNavAluM evaM paNa suvarNa agnithI zuSTa thAya , tema tapathI prANInuM zarIra ane seno AtmA paNa zuddha thAya . zrI gopagirimAM Ama rAjAne ekAMtarI tAva Avato hato, paNa mahAtapasvI evA zrI bappaTTijI AcAryajIe karelA upacArathI te tAva zAMta zrayo ke. valI tapasvInA mUtrathI pASANo paNa suvarNarUpa zrAya De, jema zrIpAdaliptasUrijIne nAgArjune siddha rasa mokalyo hato, paNa pAdaliptasUrijIete rasane pRthvIpara DholI nAkhyo, ane khapparamAM potAnuM mUtra jarIne te tene AcAryajIe mokalAvyu, tethI krodhAyamAna thaelA nAgArjune te mUtrasahita khapparane lokhaMganI zIlApara palAmI phomI nAkhyu, tyAre te zIlA suvarNamaya thai ga te joznAgArjune pAdaliptasUrijIne namaskAra karyo, tathA temano sevaka ayo. valI tapasvInA hAthanA sparzathI sarva vastu akSayya thAya be. jema zrIgautamasvAmie potAnI labdhithI pAMcaso tApasone eka pAtramA rahelI dIrathI nojana karAvyuM hatuM. ___ have tapa kevo karavo tene mATe kahe . soa tabbo kAyabo, jeNa maNo maMgulaM na ciNte|| jeNa iMdiahANI, jeNa ya jogA na hAyaMti // 1 // artha- tapa evI rItano karavo ke, jethI manane asamAdhi na thAya, ijiunI hAnI na pAya tathA jethI mana vacana ane kAyAnA jogonI hAni na thAya. 9 .
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. pUjAlonnamasidhyartha, tapastapyata yo'spdhiiH|| zoSa eva zarIrasya, na kiMcitapasaH phalam // 1 // artha- je alpabuddhivAlo mANasa mAna, loja, ane kIrtimATe tapa tape , tene to phakta zarIrano zoSaja be, paNa tene kaI tapasAnuM phala malatuM nazrI. vivekena vinA yacca, tatapastanutApakRt // ajJAnakaSTamevedaM, no nriphldaaykm||1|| artha- vivekavinA je tapa tapavo, te phakta zarIrane khedakArIja , tema te ajJAnakaSTaja be, tevI rItano tapa kaI ghaj phala ApanAro nathI. (ahIM tAmali tApasanuM dRSTAMta jAvI levU.) ye rAtrau sarvadAhAraM, varjayaMti sumedhasaH // teSAM padopavAsasya, phalaM mAsena jAyate // 1 // artha- je subuddhi mANaso rAtrie sarvathA prakAre AhArano tyAga kare , teune eka mAsamAM padopavAsanuM phala male . . ane tethIja A urlana manuSya nava pAmIne hamezAM tapa karavo. ahIM bAhubali, DhaMDhaNakumAra, gajasukumAla AdikanAM dRSTAMto jANI levAM. uHkhavyUhApahArAya, sarvaijyisamAdhinA // AraMjaparihAreNa, tapastapyeta zudhadhIH // 1 // artha- zuddha buddhivAna mANase duHkhono samUha dUra karavA mATe sarva iMjinI samAdhipUrvaka AraMjarahita tapa tapavo. yaDUraM yadurArAdhyaM, yacca dUre vyavasthitam // tatsarva tapasA sAdhyaM, tapo hi uratikramam // 1 // artha- je dUra tathA uSprApya , te sagharbu tapathI sAdhi zakAya , mATe tapa mahA balavAna be.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. .. tapasvI mANase krodhano to sarvathA prakAre parihAra karavo; kemakenahIMtara krodharUpI agni taparUpI caMdanane bAlIne jasma kare. . ekena dinena tano-stejaH pAemAsikaM jvaro haMti // kopaH daNena sukRtaM, yadarjitaM pUrvakoTyApi // 1 // artha- tAva ne te ekaja divasamAM umAsanA zarIranA tejane haNe , paNa krodha ne te komogame pUrvomAM melavelA puNyane eka kSaNavAramAMja naSTa kare . jumojavaM haMti viSaM na hi jumaM, na vA nujaMgapranavaM tujaMgamam // adaHsamutpatipadaM dahatyaho, mahoTabaNaM krodhahalAhalaM punH||1|| artha- vRdayI utpanna bhaelu kera vRdane haNatuM nathI, tema sapaMthI utpanna bhaelu kera sarpane haNatuM nathI, paNaM A tapathI utpanna bhaelu pada mahAbalavAna evA krodharUpI pherane bAlI nAMkhe be. kaSAyA dehakArAyAM, catvAro yAmikA zva // yAvajAgraMti pArzvasthA-stAvanmodaH kuto nRnnaam||1|| artha- A zarIrarUpI kedakhAnAmAM jyAMsudhi cAra kaSAyorUpI cokIdAro jAgatA bega ce, tyAMsudhi mANasono moda kyAMthI. nAzAMbarave na sitAMbarave, na tavavAde na ca trkvaade|| na panasevAzrayaNena muktiH, kaSAyamuktiH kila muktirev|| artha- digaMbarapaNAmAM, ke zvetAMbarapaNAmAM, ke tatvavAdamAM, ke tarkavAdamAM ke pakSasevAmAM paNa mukti nathI, paNa kaSAyone je gemavA teja kharekharI mukti ke. (ahIM kuragaDuka muninuM dRSTAMta jAvI levu.)
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. have tapa karyAbAda tenuM ujamaNuM karavaM, te viSeno upadeza. prAsAde kalazAdhiropaNasamaM biMbe pratiSTopamaM puNyazrIsphuTasaMvinAgakaraNaM binaviziSTe jane // saujAgyoparimaMjarIpratininnaM pUrNe tapasyAvadhau yaH zakyodyapanaM karoti vidhinA samyagdRzAM so'grnnii| __ artha- devala banAvyA panI jema tepara kalaza camAvavo, tathA biMba jarAvyA pI jema tenI pratiSThA karAvavI, uttama mANasane jema atithisaMvijAga karavo tema je mANasa tapa pUro thaye bate, saulAgyanI mAMjara sarakhaM potAnI zaktimujaba.ujamaNuM kare be, te samakItimA agresarI ke. zudhaM tapaH kevalamapyudAraM, sodyApanasyAsya punaHstumaH kim // hRdyaM payo dhenuguNena tatuM, jAdAsitAcUrNayutaM sudheva // 1 // artha- kevala zuddha tapa tapavo te paNa manohara , tyAre ujamaNAsahita tapanI to vAtaja zI karavI ? kemake, gAyanA guNathI dUdha manohara to , temAM paNa jyAre sAkara ane jAdA male, tyAre to te amRtasara thAya ne. siMhastapaHprakrama eva tAva-duHkarmadaMtAvalamaMmalInAm // tadadya tasmin prakharAnivezo,yadyaudyApanavistaro'yam artha-tapa nete mukarmorUpI hAthIunI zreNino nAza karavAmAM siMhasamAna be, ane tenuM ujamaNuM karavU, te taparUpI siMhane pAkhara perAvavA sarakhaM . vRdo yathA dohadapUraNena, , kAyo yathA sasannojanena //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. vizeSazonnAM lannate yathokte nodyApanenaiva tathA tapo'pi // 1 // artha- vRkSa jema dohada pUravAthI, zarIra jema uttama rasavAlAM jojanazrI, tema yathokta ujamaNAthI tapa paNa vizeSa zolA pAme be. lakSmIH kRtArthA saphalaM tapo'pi, __dhyAnaM sadoccairjinabodhilAnnaH // . jinasya natirjinazAsanazrI guNAHsyurudyApanato narANAm // 1 // artha- ujamaNuM karavAthI mANasonI lakSmI kRtArtha thAya ne, tapa saphala thAya , uttama dhyAna thAya , samakItanI prApti thAya , pranunI jakti thAya ne, tathA jinazAsananI zonA thAya be, ityAdi guNo prApta thAya be. __ evaM vicArIne puNyanA arthI mANasoe hamezAM ujamaNuM karavAmAM prayatna karavo. have jAvanAno upadeza kahe. jheyAnyaMgAni dAnAdI-jyeva dharmanarezinuH // - tasya teSvadhunA jIvo, nAvanAmA nigadyate // 1 // artha- dharmarUpI rAjAnAM dAna Adika aMgo jANavAM ane teumA lAvanArUpI jIva be. dAnaM tapastathA zIlaM, nRNAM lAvena vRrjitam // . arthahAnidudhApIDA, kAyaklezazca kevalam // 1 // artha- nAvanAvinAnA. mANasonAM, dAna, tapa, ane zIla phakta (anukrame) dhananI hAnIrUpa, ThudhAnI pImArUpa, tathA zarIranA kaSTarUpaja le. cirAdekena dAnAdi-klezaiH puNyaM yadarjitam // tasyAnumodanAnAvAta, kaNAdanyastadarjayet // 1 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. jae artha- koz mANase ghaNA kAlasudhI dAnAdika kvezone sahana karIne je puNya melavyu hoya, te puNyane tenA anumodanathI bIjo mANasa dANavAramAM paNa melavI zake . jAvanA te laratarAjAnI peThe uttama jogothI paNa mukti denArI ne valI marudevA mAtA ke jeNIe koipaNa divase ekAsaNAdika kaM; paNa tapa karyo na hoto, te paNa nAvanAthI mode gaelAM ne. prasannacaMDa rAjazaSi paNa nAvanAthI kevalajJAna pAmyA . valI gautamasvAmie pratibodhelA paMdaraso tApaso paNa nAvanAthI mode gaelA . valI eka deDako ke je zrIvIraprajune vAMdavAmATe Avato hato te mArgamAM ghoDAnI kharIthI kacarAvAthI mRtyu pAmIne darAMka deva thayo, tathA bevaTe te lAvanAthI kevalajJAna pAmyo be. ahIM sarva lAvanA kulaka potAnI mele vAMcI levaM. aucityena guNoccayaH priyagirA dAnaM gRhasthakramaH lakSmyAMnazcayasecanena vipinaM sAmena tavajJatA // premNA strIjanavighramaH sumunitA brahmavratenAMginAM dhate nAvanayAzritaH saphalatAM sarvo'pi dhrmkrmH||1|| artha- jema ucitatAthI guNono samUha, priya vANIthI dAna, lakSmIthI gRhasthAzrama, jalasamUhanA secanathI vana, samatAthI tatvajJAna, premazrI strIuno vilAsa, tathA brahmacaryathI jema uttama munipaNuM saphala thAya ne, tema prANIno sarva prakArano dharmakrama jAvanAthI saphala thAya . vittasAdhyamiha dAnamuttama, zIlamapyavikalaM su'rdharam // uHkarANi ca tapAMsi nAvanA, / svIyacitavazageti nAvyatAm // 1 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ . upadezataraMgiNI. artha- ahIM uttama dAna dhanathI thAya ne tema nirmala zIkha paNa udhara ne, tapo paNa mukara , ane lAvanA to potAnA manathI thAya , ema nAva. nAvasyaikAMgavIrasya, sAnidhyAdvahavaH zivam // yayu3ko'pi dAnAdyai- vahInairdhanairapi // 1 // artha- eka lAvanArUpI sunnaTanA sahAyazrI ghaNA mode gaelA , paNaM lAvanA vinAnA ghaNA evA dAnAdikathI paNa koza mode gayA nathI. nAvo dharmasya hRnmitraM, nAvaH karmedhanAnalaH // satkRtyannaghRtaM nAvo, jAvo nIvI zivazriyaH // 1 // artha-jAva ce te dharmano dilojAna dostadAra ne, karmorUpI kASTone bAlavAmAM agnisamAna , puNyarUpI annamAM ghRtasamAna ne, tathA mokSarUpI lakSmInI kaTimekhalA ne. . iti nAvanopadezaH jAtaH zrIyutasomasuMdaraguruH zrImatapAgalapa statpAdAMbujaSaTpado vijayate shriinNdirtnognniH|| pAdAMnoruharatnamaMdiragaNistasyAlilIlAdharastabvabdhaprannavopadezasariti prAcyastaraMgo'nnavat // 1 // iti zrItapAgabanAyaka zrIsomasuMdarasUri zrIratnazekharasUri naMdiratnagaNiziSya ratnamaMdiramuniguMphitAyAM zrIupadezataraMgiNyAM dAna, zIla, tapo,nAvaneda caturvidhajinadharma prakAzakaH paMcadazopadezapezalaH prathamastaraMgaH // zrIrastu //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 1 atha ghitIyaH saptadetropadezarUpastaraMgaH jinannavanabiMbapustaka-caturvidhazramaNasaMgharUpANi // saptadetrANi sadA, jayaMti jinshaasnoktaani||1|| artha- jinazAsanamAM kahelAM jinanavana, jinabiMba, pustaka ane caturvidha zramaNa saMgharUpa sAte kSetro hamezAM jayavaMtAM varte ne. have temAMthI prathama jinajavanano upadeza kahe . jinannavanaM nirmApyaM, saphalIkarnu nijAM lakSmIm // dhanyaiH svaparazreyaH-puNyodyahodhilAnAya // 1 // artha- dhanya puruSoe potAnI lakSmIne saphala karavA mATe, ane potAnA ane paranA kaTyANathI utpanna zratAM puNyathI bodhilAla mATe jinamaMdira baMdhAva. tenApara dRSTAMta kahe je. ___ eka dahADo koraMTaka nAmanA gAmamA vikrama saMvata 1252 mAM zrI devasUri mahArAja caturmAsa rahyA. tyAM nAhaDa nAme maMtri hato; tenA nAnA lAnuM nAma sAliga hatuM. teDha bannenA pAMcaso kuTuMbone AcAryajIe pratibodha ko. Asu suda pApa navamIne divase tejee AcAryajIne kaDaM ke, amArI gotradevI je caMDikA be, te balidAnamAM pAmAnI mAgaNI kare , mATe have amAre zuM karavu ? te sAMjalI gurumahArAje rAtrie caMDikAne prayada karIne teNIne kahyu ke, tuM pUrvanavamAM zrIpura nAmanA nagaramAM dhanasAra nAmanA vyApArInI jainadharmI strI hatI. pAMcamane divase pavitra vastro peherIne tuM bAlaka putrane ghera rAkhIne devamaMdire ga te jo tAro bAlaka putra tArI pAula raDato raDato rastAmAM cAlavA lAgyo; eTalAmAM kozka laDakevA pADAe tene pADI nAkhyo ane tethI te mRtyu pAmyo. tyAre tuM paNa te putra viyoganA puHkhathI mRtyu pAmIne caMDikA az ce, ane pUrvanavanA vairazrI tuM bIjA 11
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. pADAne paNa zAmATe haNe je? jarA dayA rAkha ? ane zAMta thA? tyAre caMDikAe kahyu ke, he jagavan ! huM mArekarmI buM, ane tethI jIvahiMsA tajavAne zaktivAna thatI nathI. tyAre prAcAryajIe kaDaM ke jo ema , to tuM nAhaDamaMtrinA kuTuMbane tArAM balidAnathI mukta kara? paThI te vAta teNIe paNa kabula rAkhI. pI dhamamAM dRDha thaelA nAhaDamaMtrie koraMTakAdikamAM "nAhaDavasahi" Adika bahotera jinamaMdiro baMdhAvyA. ane teunI pratiSThA zrAcAryajIe vikrama saMvata 1255 mAM karI. valI nAhaDa maMtrie jAvojIvaparyaMta nojana karyA pehelAM jinapUjanAdikano anigraha lIdho. ramyaM yena jinAlayaM nijannujopAtena kArApitaM modAthai khadhanena zudhamanasA puMsA sadAcAriNA // vedyaM tena narAmareMjamahitaM tIrthezvarANAM padaM prAptaM janmaphalaM kRtaM jinamataM gotraM samudyotitam // 1 // artha-je zubhamanavAlA tathA sadAcAri mANase potAne hAthe upArjana karelA dhanathI moda mATe jinamaMdira baMdhAvyuM be, te mA so devothI pUjAelA tIrthakarapadane melave ne, valI teaija potAnA janmanuM phala melavyu , tathA teNeja jinazAsanane ane potAnA gotrane paNa dIpAvyuM . valI potAnAM gharo to sugharI, kAgaDA, cakalAM vigere potAnI zakti mujaba banAve , paNa jAgyavAna to teneja jANavo ke, je potAnI zakti mujaba uttama jinamaMdira baMdhAve .te para dRSTAMta kahe je. zrIriyaM puruSAna prAyaH, kurute nijakiMkarAna // kurvate kiMkarIM tAM ye, tairasau ratnasUrasA // 1 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. artha-prAyeM karIne lakSmI puruSone potAnA cAkara kare ve paNa teNIne je dAsIrUpa kare ,tethIjA pRthvI ratnagarjA bhaelI. te sAMjalIne AmarAjAe gopagirimAM zrImahAvIrapranu, maMdira baMdhAvyuM te maMdira ekaso eka hAtha UMcuM hatuM. sADAtraNa koDa sonAmohorono rasa karIne tenI pratimA banAvIne temAM sthApana karI. te maMdiramAMraMgamaMmpa banAvavAmAM ekavIsa lAkha sonAmohoro kharacI. mUla maMmapamA eka lAkha pacIsa hajAra sonAmohoro kharacI. valI te rAjAe vikrama saMvata 011 mAM eka kroDa sonAmohoro kharacIne zrI bappaTTijInA sUripadanomahotsavako. valI te rAjAe teja AcAryajInA upadezazrI zatrujaya ane gIranArapara udhAro karyA . tenuM vizeSa vRttAMta caturviMzatiprabaMdhamAMthI jANI levU. ye kArayaMti jinamaMdiramAdareNa biMbAni tatra vividhAni vidhaapyNti|| saMpUjayaMti vidhinA satataM jayaMti te puNyannAjanajanA janitapramodAH // 1 // artha- je mANaso AdarapUrvaka jinamaMdiro baMdhAve ne, tathA temAM vividha prakAranAM biMbo jarAve be, ane teune hamezAM vidhipUrvaka je pUje je, te puNyazAlI tathA harSa utpanna karanArA loko jayavaMtA varte ne. je uttama puruSo AdarapUrvaka avya kharacIne uMcAM toraNovAlAM jinamaMdiro baMdhAve , ane temAM suvarNamaya biMbo sthApe , tepuruSoja A jagatamAM jIvatA bega , kemake, te gaNadharAdikanI padavI logavIne modamAM jAya je. te para dRSTAMta kahe... hemAcAryajIe pratibodhelA zrIkumArapAla rAjAe tAraMgAjI, tathA khaMlAta Adika nagaromAM 1544 navAM jinamaMdiro baMdhAnyAM
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. be. teupara teNe suvarNanA daMmo ane kalazo sthApana karyA be. valI teNe pATaNamA potAnA pitAjI trinnuvanapAlanA nAmanI yAdagIrI mATe " tihuNavihAra" nAmarnu bahotera devakulikAsahita jinamaMdira baMdhAvyuM . te maMdiramAM teNe covIsa sonAnI, covIsa rupAnI, covIsa pIttalanI ityAdi pratimA sthApI hatI. valI temAM 125 AMgulanI ariSTharatnanI zrIneminAtha pranunI pratimA temaNe sthApI hatI. sarva malI temAM unnu kroDa sonAmohoro kharacI hatI. temAM udayana, Amradeva, kuberadatta Adika aDhAra hajAra zrAvako hamezAM nRtyagAyana sahita snAtramahotsava karatA hatA. zrImaunagRhe jinapratikRtau jainapratiSThAvidhau zrIjaine tapane jinArcanavidhau zrIsaMghapUjAdike // zrIjainAgamalekhane ca satataM zrItIrthayAtrAdike yeSAM vaM viniyogameti dhaninAM dhanyAstaeva ditau // 1 // __ artha- je dhanavAna mANasonuM vya jinamaMdiramAM, jinapratimAmAM; jinapratiSThAvidhimAM jaina tapamAM, svAmivAtsalyamAM, jainAgama lakhAvavAmAM, tathA tIrthayAtrAdikamAM vaparAya ne, teu~neja A pRthvImAM dhanya che. kAM ne ke, jvalanajalacauracAraNa-nRpakhaladAyAdabaMdikodhRtam // dhanyo'sau yasya dhanaM, jinannavanAdau zunne lgnm||1|| ___ artha- agni, jala, cora, cAraNa, rAjA, uSTapuruSo, pitarA , tathA nATaAdikanA nayazrI mukta aelu evaM je mANasanuM dhana jinamaMdira Adika zunna kAryamA lAgeluM ne, teneja dhanya . temAM paNa jinamaMdira baMdhAvavAthI apAra puNya thAya ,kAM ne ke, kASTAdInAM jinAvAse, yAvaMtaH prmaannvH|| tAvaMti varSaladANi, tatkartA svargannAga navet // 1 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 upadezataraMgiNI. artha- jinamaMdira bAMdhavAmAM jeTalAM kASTa AdikanAM paramAguDa hoya ne, teTalAM lAkha varSIsudhI teno kartA svarganuM AyuSya jogave . paramANunuM laukika svarUpa nIcepramANe be. jAlAMtaragate sUrya, yatsUdanaM dRzyate rajaH tasya triMzatamo nAgaH,paramANuH sa ucyte||1|| artha- jAlImAMthI sUryano tamako paDatAM je sUkSma raja dekhAya , te rajano paNa je trIzamo nAga te paramANu kahevAya ne.. nUtanAghAravAsa-vidhAne yatphalaM navet // tasmAdaSTaguNaM puNyaM, jIrNodhAre vivekinaam||1|| artha- naIM jinamaMdira baMdhAvavAmAM jeTaluM puNya zrAya , tethI AvagaNuM puNya vivekIne jIrNodhArathI zrAya be. valI Aja hetuthI padma nAmanA cakravartIe potAnI mAtAnA harSa mATe hamezAM ekekuM jinamaMdira baMdhAvyuM hatuM. valI teja bAba tapara saMprati rAjAnuM dRSTAMta kahele. ___ saMprati rAjA trikhaMDa jaratatrino digvijaya karIne zola hajAra mukuTadhArI rAjAu~thI parivaryo thako ujAyanImAM Avyo. te vakhate nagaranA lokoe teno ghaNAja AnaMdathI pravezamahotsava ko. pagI te potAnA mehelamAM jaz potAnI mAtA kamalAne page paDyo. paNa te vakhate potAnI mAtAne dilagira mukhavAlI joDne teNe pUjyuM ke, he mAtAjI! mArA jevo Apane putra ne, topaNa tamo kema dilagira thA ge? tyAre mAtAe kahyu ke, he vatsa ! saMsAra sAdhanArAM, tathA vaTe naraka ApanArAM evAM tamArAM rAjyopArjanathI mane kaI paNa harSa yato nathI; paNa jo tamo jinaprAsAdo karAvIne mArI pAse Avo, to mane ghaNo harSa vAya. te sAMjalI saMpatirAjAe moTA nimittiAu~ne bolAvIne teune po
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. tAnA AyuSyanuM pramANa pUjyu; tyAre tejee kahyu ke, he rAjan ! tamAraM AyuSya so varSonuM . tyAre rAjAe maMtriune pUjyuM ke, ekaso varSanA keTalA divaso thAya? tyAre maMtrie kA ke, ekaso varSonA utrIsa hajAra divaso thAya. panI teNe zatrujayAdika tIrthomAM jinamaMdiro baMdhAvavAmATe potAnA mANasone hukama karyo ane hamezAM eka maMdira saMpUrNa zrayAnI khabara melavIne te potAnI mAtAne caraNe namavA lAgyA. te sAMjalI kamalA mAtA paNa harSa sahita hamezAM potAnA putrane potAne hAthe tilaka karatI hatI. evI rIte saMprati rAjAe savAlakha jinamaMdiro baMdhAvyAM. teu~mA bannu hajAra to sighapurAdikamAM zrInemizvaravihArAdika karAvyAM. nevyAsI hajAra jIrNodhAra karAvyA. savAkoDa jinabiMbo - rAvyAM. hAlamAM paNa siMdhudezamAM AvelA marogpuramAM saMprati rAjAnI banAvelI paMcANu hajAra moTI pittalanI jinapratimA be. te mAMhelI zrImahAvIra pranunI pratimA giranArapara kharataravasatimAM vidyamAna be. valI te saMprati rAjAe sAtaso to dAnazAsA karAvI. valI teNe anArya dezomAM paNa jainadharmanA phelAvA mATe prathama sAdhuveSadhArI puruSone mokalyA hatA, tathA evI rIte tyAMnA lokane sAdhunA vyavahArathI jANItA karIne pAlathI tyAM uttama sAdhuUne paNa jainadharmanA phelAvA mATe mokaTyA hatA. evI rItanAM puNyanAM kAryoM karIne saMprati rAjAe potAnuM dhana, ane potAno janma saphala ko hato. jinannavanaM jinabiMbaM, jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAta tasya narAmarazivasukha-phalAni karapalavasthAni // 1 // artha- je mANasa jinamaMdira, jinapUjA, ane jinamatano phelAvo kare be, tene nara, deva, ane modanAM sukho hathelImAM AvI paDe be. lokane sAdhana uruSAne mokalyAnadharmanA phelAvA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. zrI devasUrijInA upadezazrI siddharAje paNa vikrama saMvat 1103 mAM pATaNamAM zrIkRSanadeva prabhunuM jinamaMdira baMdhAvyaM hatuM. temAM paMcyAsI aMgulanA pramANavAlI zrISanadeva prajunI pratimA sthApana karI hatI, ane te maMdiranuM nAma " rAjavihAra " rAkhavAmAM zrAvyaM hatuM. eka dahADo te jinamaMdiramAM pAsila nA - mano koika nirdhana zrAvaka pUjA karavA mATe zrAvyo; tathA moTI pratimA joine Azcaryasahita te pratimAnuM te mApa levA lAgyo. te vakhate nevu lAkha sonAmohoronA adhipati bADA nAmanA vyApArInI hAMsI nAmanI bAlavidhavA putrI paNa darzana karavA vahatI. pAsilane te pratimAnuM mApa leto joine teNIe hAM - sIthI tene pugyaM ke, zuM tAre vI navI pratimA karAvavI be ? te sAMjalI pAsile kahAM ke, he behena ! te samaye tamAre pratiSThAmaho - tsavapara jarUra padhAravuMja. teNIe paNa te kabula karyu. panI pAsile daza upavAsa karIne rAsanI adhiSThAtA aMbikAdevInaM - rAdhana karyu. tyAre te saMtuSTa thane tene kahyuM ke, suvarNanI khAmAthI tane navuM jinamaMdira bAMdhavA mATe joize teTaluM dhana nikalaze ema kahI te adRzya zra. pI te khANamAMthI pastAlIsa hajAra sonAmohoronI kimata jeTaluM suvarNa nikasyAthI te 5vya kharacIne pAsile eka suMdara jinamaMdira baMdhAvyaM. te vakhate teNe hAMsIne paNa nimaMtraNa karIne zrI devasUrijI ne hAthe pratiSThA karAvI. hAMsIe paNa nava lAkha sonAmohoro kharacIne te jinamaMdirano raMgamaMrupa bAMdhyo. have jIrNoddhArano upadeza kahe be. * 62 jIrNodhAraH kRto yena, vijavena sucAruNA // jinAzA pAlitA tena, klezakUpArapAradA // 1 // artha- je mANase potAnA uttama pravyathI jIrNoddhAra karelo be, te klezarUpI samudrano pAra pahoMcAkanArI jinAzA pAlelI be
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 02 upadezataraMgiNI. have te jIrNodhArapara dRSTAMta kahe. jAMba nAmanA maMtrinA vaMzamAM aelo saGana nAmano siddharAjano eka koTavAla hato tene yogya jANIne siddharAje saurASTra dezano hAkema ko hato. te saUne traNa varSanI upaja ekaThI karIne rAjAnI AjJA lIdhAvinAja bahotera lAkha sonaiyA kharacIne giranArapara zrInemizvara pranunA jinamaMdirano ughAra karAvyo, kemake, te jinamaMdira pUrva kASThonuM bAMdhelu hatuM, ane tenApara vIjalI paDavAthI temAM nukazAna thayuM hatuM.panI keTaleka kAle kozka pujene te vAta jAhera karI rAjAne karvA ke, sajAna to rAjapavyano AvI rIte gera upayoga kare . tyAre rAjAne somanAtha javAno aligraha hovAthI te miSa karIne te pATaNathI cATyo. somanAthane namana karIne te saMkalI nagarImAM Avyo. te vakhate sajane temanI sAme AvIne temane namaskAra karyoM paNa rAjAete vakhate potAnuM mukha pheravI nAMkhyuM. tyAre sajAne vicAryu ke, rAjA mArApara gusse zrayA je. pI sajane to vAmanasthalImAM (vaNathalImAM) jazne sAMmato tathA vyApAri pAsethI bahotera lAkha sonAmohoro ekaThI karI. pI sijharAje AliMga pradhAnane pUjyu ke A parvata kayo ? ane ahIM kayuM tIrtha ke ? tyAre pradhAne karvA ke, he svAmI! Ato zrI giranAra tIrtha , mATe tenAM darzana karyAvinA ApaNe jaq ucita nathI. te sAMjalI rAjA giranArapara. caDyA, ane tyAM navaM manohara jinamaMdira joDne harSathI bolI uThyA ke, je mANase AbuM suMdara jinamaMdira baMdhAvyuM be, tenI mAtAne dhanya !! teja samaye pAula rahelA sajAne kahyu ke, dhanya ne mAtA mayaNavadevIne ke, jeNIe evI rItanA puruSaratnane janma Apyo be. te vacana sAMjalIne siddharAje sajananI sanmukha joyuM, ane maMtrine pUjyu ke, A zuMge? tyAre AliMgamaMtrie kahyu ke, he svAmI! eka bAju to A zrIgiranArajInA jIrNodhAranuM puNya , tathA te
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. e jayAra karavAmAM jeTaluM pravya kharacAyuMje, teTaluM avya saMgha Apane samarpaNa kare , mATe te bannemAMthI je levAnI ApanI zyA hoya te pharamAvo? te sAMjalI atyaMta pramudita zraelA sidharAje kaDaM, ke 'mAre to tIrthoghAranA puNyanIja jarUra ; vyanI jarUra nathI. ema kahI teNe te tIrthanI pUjA mATe, tathA tenA rakSaNa mATe bAra gAmo naMDAramA ApyAM; tathA zatrujaya ane giranAra, e banne tIrthone joDavAmATe teNe bAra yojananI rezamI vastranI dhajA baMdhAvI; tathA saMghepaNa ekatuM kareluM pravya kharacIne vAmanasthalImAM (vanathalImAM) vIrapranu AdikanAM cAra jinamaMdiro baMdhAvyA. evI rIte sajana ( sAjaNa ) koTavAlatuM dRSTAMta sAMjalIne bIjA javya lokoe paNa jinamaMdirono jIrNoddhAra karAvyo. yAvattiSTati jaineM, maMdiraM dharaNItale // dharmasthitiH kRtA taav-aunsaudhvidhaayinaa||1|| artha- A unIApara jyAMsudhi jainamaMdira hayAtimAM rahe , tyAMsudhi jainamaMdira baMdhAvanAre (A jagatamAM) dharmanI sthiti karelI , ema jANavU. __ eka dahAmo zrIdevasUri mahArAja mematA gAmamAM caturmAsa karIne phalavadhi gAmamAM padhAryA; ane tyAM mAsakaTapa karyo tyAMnA pArasa nAmanA eka zrAvake te samaye nagaranI najadika kADImAM eka maToDIno Dhaga joyo, tathA tepara puSpo paDelAM joyAM. tevAta AcAryajIne kahevAthI AcAryajIete Dhagane bahuja jAlavaNIthI khodavAnuM kahyu. paThI te pArasa zrAvake tema karyA bAda temAMthI zrI pArzvanAthajInI pratimA nikalI. paLI temanA adhiSThAtA pArzva nAmanA yadete zrAvakane svapnamAM eka jinabaMdira bAMdhI temAM te pratimA sthApana karavAnuM kaDaM. tyAre pArasa zrAvake kaDaM ke, mArI pAse avya nathI, mATe prAsAda zI rIte baMdhAvU. tyAre yahe kaDaM 12
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ e- upadezataraMgiNI. ke, A pratimAnIpAse tuM akSatano svastika hamezAM karaje, ane te adato suvarNamaya thapa jaze, ane te pravya vAparIne tuM jinamadira baMdhAvaje. panI te pArasa zrAvaka hamezAM tema karato gayo, ane jinamaMdira baMdhAvavA lAgyo. ema karatAM thakAM eka bAjuno to sarva maMjhapa taiyAra thayo. eTalAmAM te zrAvakanA putre potAnA pitAjIne pUjyuM ke, A bhavya tamoe kyAthI melavyu? te pArasa zrAvake pravyAgamana- kharekhalaM svarUpa tene kahI batAvyu. ane tyArathI tene pravya malavA na lAgyu, ane tethI Ajadanasudhi paNa te jinamaMdira teTaluMja adhuruMce. te maMdiramA vikrama saMvata 11ee mAM phAgaNasudi dazamane divase pratimAnI pratiSTA zraza tathA1204 mAmAhAsudi terasane divase tepara dhajA camI; ane evI rIte te phalavadhi ( phalodhi ) pArzvanAthajInuM tIrtha prasiddha ayu. kArayaMti jineMzANAM, tRNavAsAnapIha ye|| . maNiratnavimAnAni, tairlanaMte nave nave // 1 // artha- je A jagatamAM zrI jinezvaronAM ghAsanAM paNa maMdiro baMdhAve , teune dareka navomAMmaNi ane ratnonAM vimAno male . mANikyahemaralAyaiH, prAsAdAna kArayati ye teSAM puNyaikamUrtInAM, ko veda phalamuttamam // 1 // artha- valI je mANaso mANeka, suvarNa tathA ratnAdikothI jinamaMdiro baMdhAve , te puNyazAlIunA uttama phalane to jAeNIja koNa zake meM ? ( have tepara dRSTAMta kahe je.) zrI vimalazAha nAmanA zeTha gujarAtanA rAjA jImadevanA pradhAna hatA. eka dahaDo koi uSTe rAjAnA karNo naMlekhAthI rAjAnI tenApara itarAjI zrai. tethI pAMcaso ghomA, pAMca kroDa sonAmohoro, tathA ghaNAM ghaMTosahita te tyAMthI rAtrie nAzIne caM
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. e? jAvatImA gayo tyAre tenA marathI tyAMno dhArAvarSa rAjA nAzI gayo; paThI tyAMnA mAMDalikoe vimalazAhane tyAMno rAjA - rAvyo. panI te vimalazAha zeThe zAkaMnarI, medapATa, jAvAlipura vigerenA rAjAune jItIne Abupara batra dhAraNa karyu. valI eka dahADo teNe roma nagaranA bAra subAune harAvIne potAnA cAkaro karyA; ane teunAM bAre utro pote dhAraNa karyA. valI Abupara vAgatAM tenAM nizAnonAM zabdo sAMjalIne naya pAmelA nImarAjAe tene koDa sonAmohoronI leTa karI. eka dahAmo te vimalazAha zeThe dharmasAra sUrijInA mukhazrI evI vANI sAMjalIke, canahiM gaNehiM narayAnaaM / bajUMti jIvA, taM jahA m-|| hAraMnnayAe mahApariggahAe kuNimAhAreNaM paMciMdiavaheNamiti // artha- jIvo cAra sthAnakothI narakanuM AyuSya bAMdhe je. te zrAvI rIte ke mahA AraMlathI, mahAparigrahathI, (mAMsAdikanA) kvISTa jojanathI, ane paMceMjinA vadhazrI. te sAMjalIne pApothI DarelA vimalazAha zeThe gurumahArAjane caraNe namIne karvA ke, he svAmI ! meM saMgrAmamA hajAro manuSyono vadha karyo karAvyo ; to mane tenI AlocanA Apo? te sAMlalI AcAryajIe kahyu ke, have tamo sarva jIvoprate amArIpaTaha vajaDAvo? tathA jinamaMdira Adika baMdhAvIne puNyonAM kAryo karo? te sAMjalI vimalazAha zeThe aMbA mAtAjInuM ArAdhana karyu. tyAre te prasanna thazne temane kahevA lAgI ke, tamo kaI varadAna mAgo ? tyAre vimalazAha zeThe karvA ke, putranI prApti tathA jinaprAsAdanI niSpattirUpa be varadAna Apo? tyAre devIe kAM ke, kAMto putraprAptinuM varadAna mAgo ? athavA prAsAdaniSpa
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ U3 upadezataraMgiNI. ttinuM varadAna mAgo? te bemAMthI eka varadAna ApIza. tyAre te mATe zeThe potAnI strI zrIdevIne pUjyuM, tyAre teNIe kahyu ke, prAsAdanI niSpattija varadAna mAgo ? putranI ApaNe kaI jarUra nathI. pI aMbAmAtAe bahoMtera lAkha sonAmohoro sahita jinaprAsAda bAMdhavAmATe vimalazAha zegne arbudAcalapara nUmi soMpI. panI tyAM vimalazAha zege jinamaMdira bAMdhavAno prAraMna karyo, paNa divase karelI caNatara rAtrie pamIjavA lAgI. ane evI rIte u mahinA vItI gayA. tyAre zeThe aMbikA mAtArnu smaraNa karIne tenuM teNIne kAraNa pUNyu; tyAre devIe kahyu ke, A jUminA adhiSThAtA vAlInAhanuM tAre traNa upavAsapUrvaka ArAdhana karavU; ane tema karavAthI jo te viravadya naivedya mAge to tAre tene te Apaq. paNa madirAdika sAvadya naivedya Apaq nahIM; ane tema batAM jo te sAmo thAya, to tAre khaja kadAmIne tene DarAvavo. pajI vimalazAha zeThe tene ArAdhavAthI te pratyakSa thai sAvadya naivedya yAcavA lAgyo; tyAre vimalazAha zeThe khaja kahADI tene DarAvyo; ane te khajamAM aMbikAnA avataraNathI te vAlInAha tyAMthI nAzI gayo. tathA bevaTe aMbAjInA vacanathI tyAM detrapAla zrazne te rahyo. ane paThI vighnarahita jinamaMdira saMpUrNa thayu. temAM vikrama saMvata 107 mAM mUlanAyaka zrI yugAdIza pranunI sthApanA zraz. valI tyAM aMbikA devI tathA vAlinAha detrapAlanI paNa derImA sthApanA karI. valI te pratiSThAmahotsavamA vimalazAha zeThe caturvidha saMghanI atyaMta sevA karI; tathA yAcakone evA to teNe khuzI karyA ke, Aje paNa te yajamAnane " vimala zrI suprajAtanI" AziSa Ape ne. sAraM tadeva sAraM, niyujyate yajineMnavanAdau // aparaM punaraparadhanaM, pRthvImalakhaMDapiMDaM vA // 1 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. e3. artha- teja avyane uttama jANavU, ke je jineanuvanAdikamAM vaparAya be, ane bAkInuM dhana to paratuM athavA pRthvInA melanA piMDa sara je. te para have vastupAla tejapAlanI kathA kahe . mahAmaMtrI vastupAla ane tejapAla prathama yAtrA mATe jyAre dholakAthI haDAlA gAme AvyA, tyAre evI khabara malI ke, mArgamA jhuTArunI moTI dhADa temanI rAha jotI beThelI be. tyAre tee paraspara vicAra karIne rAtrie sarva pravya trAMbAnA kakhazomAM jarIne eka talAvane kAMThe AvelA ghanA kSetramA rahekA khIjamAnA vRkSa nIce dATavA mAMDyu, paNa tyAM jamIna khodatAM temanAM lAgyothI ulaTuM suvarNanidhAna nikaTyuM. te jo temane moTuM Azcarya zrayu. panI te nidhAna tathA potArnu paNa saghaluMjavya tyAM tejee sthApana karyu. panI teDha ciMtAtura zrayA thakA jyAre pAga vyA tyAre, anupama devIe tenuM kAraNa pUjyu; tyAre teue teNIne ekAMtamAM sarva hakIkata kahI. tyAre teNIe kahyu ke, he svAmI ! dhana evI rIte gupta na rakhAya, paNa evI rIte rAkhaq ke, je dhanane sarva koi jo zake, paNa lei zake nahIM; arthAt te anya kharacIne jinamaMdiro baMdhAvavAM; kemake, uttama puruSono teja AcAra je. kaDuM ne ke, adhaH dipaMti kRpaNA, vittaM tatra yiyAsavaH // saMtastu gurucaityAdau, tauccaiHpadakAMkSiNaH // 1 // ___ artha- je kRpaNone nIcI gatimAM jAvAnI zvA hoya, teja nIce nUmimAM avyane dATe ce, paNa jeUne jaMci gatimAM jAvAnI lA , evA uttama mANaso to moTAM jinamaMdirAdikamAM te avya kharace . evI rItanAM teNInAM vacanothI utpannathaela ne viveka jeune
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ e upadezataraMgiNI. evA te vastupAla ane tejapAle te dhanane zatrujayAdikapara jinamaMdiro bAMdhavAmAM vAparyu. evI rIte te maMtrIzvaroe 1313 navAM jinamaMdiro baMdhAvyAM ne, tathA 3300 jinamaMdirono jIrNoddhAra karelo . valI tee eka lAkha ADatrIsa hajAra navAM jinabiMbo jarAvyAM , pacIso mAhezvaronAM prAsAdo baMdhAvyAM ne batrIsa kIbATa karyA ne, 'sAtaso dAnazAlArDa karAvI , coryAsI vAvo baMdhAvI , pAMcaso pauSadhazAlA, pAMcaso jainamage, pAMcaso zaivamage, tathA pAMcaso pAThazAlA paNa baMdhAvI ke valI hamezAM pAMtrIsaso jaina muni temane tyAMthI AhArapANI letA hatA. pUrve dholakAmA luNiga, mAladeva, vastupAla ane tejapAla nirdhana sthitimA rahetA. hatA. luNiganI jyAre aMtAvasthA AvI tyAre teNe potAnA kuTuMba pAse puNya mATe traNalAkha navakAro mAgyA hatA. tyAre vastupAle temane kahyu ke bIjuM kAMi paNa tamo mAgo? tyAre luNige kahyu ke, arbuda parvatapara vimalavasatimAM eka jina- . maMdira baMdhAvavAno mane manoratha hato, mATe te jo bane to karajo? paThI vyApAramA dhananI vRddhi thavAthI vastupAle caMghAvatInA rAjA pAsethI vIza lAkha rupIyA jamInapara pAtharIne 36 mUDhaka jamIna lIdhI. te vakhate mAtAnA pUjArI e kaDaM ke, haju rupIAnI cAre bAjunae jamIna khAlI rahe , tyAre tepara paNa rupIATha mUkIne teune saMtoSyA. panI tyAM jinamaMdira bAMdhavAnI taiyArI karI, tyAre zojanaziTapIe kahyu ke, A jinamaMdirano pAyo to suvarNathI puravo jozye. tyAre maMtrIzvare suvarNanI iMTo lAvI ApI. tyAre te zirUpIe kahyu ke, he svAmI! meM to tamArI - dAratAnI parIkSA karI , mATe yA iMTo to Apa ApanA naMDAramAMja rAkho ? paThI maMtrIzvare ArAsaNa ane arbudAcala vacce kArIgaro ane majuro mATe jagoe jagoe lAmunA rasomAM sthApyAM, tathA gAmAMnA belo mATe jagoe jagoe ghAsanI gaMjI
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ e upadezataraMgiNI. ane pANInA avAmA tathA dhAnyanA kogaroM sthApyA. te jinamaMdira bAMdhavA pAbala paMdaraso zalATone kAme lagAmavAmAM zrAvyA hatA; tathA teumATe jojanAdikano sarva baMdobasta maMtrIzvare karI Apyo hato. temAM caNavA mATe lAvavAmAM AvelA ArasapahANonI kimmata teTalAM vajananAM rUpAM sarakhI pamI hatI. vikrama saMvata 1203 mAM te prAsAda bAMdhavAno prAraMja karavAmAM Avyo hato, ane 12e2 mAM temAM pratiSThA karavAmAM AvI hatI. tenI pAula kula kharaca bArakroma ane trepana lAkha sonAmohorono thayo hato. teprAsAdanuM "luNigavasahI" nAma pADyu, paNa lokomAM " tejalavasahI " nA nAmathI prasiddha thayu. pratiSThA samaye tyAM jAlapuranA rAjA udayasiMhAdika coryAsI rANA bAra mAMgalIko, cAra mahAdharo, tathA coryAsI jhAtinuM mahAjana eka thayuM hatuM. te vakhate vastupAle udayasiMha rAjAnA pradhAna yazovIrane pUjyu ke, A jinaprAsAdanI bAMdhaNImAM je guNa doSo hoya te kahI batAvo ? tyAre teNe sannAvacce zolana zilATane kahyu ke, he zojana! A kIrtistaMjapara je tArI mAtAno hAtha teM koto.ce, te ayuktaja kemake, Apara to pravya kharacanAra vastupAlanI mAtAno hAtha jozto hato, ke jeNIe zrAvAM puruSaratnone potAnI kudimAM utpanna karyA ne tuM to teno phakta paisA mATeno cAkaraja be. have te bAMdhelAM thA jinamaMdiramAM nIce pramANe doSo je. eka toje teM yA staMnomAM jinabiMbo kotaryA ne te ayukta ne, kemake, tethI AzAtanA thAya tema be. garjAgAramA praveza karavAnI jagoe je banne siMhothI toraNa karyu be, te devanI vizeSa pUjAno anAva sUcave . pUrvajanI mUrtiune jinanI pAgla besADavAthI saMtAna ane zadhino nAza thAya tevU . AkAzamAM muniu~nI mUrtiune besADavAthI anyadarzanIuthI zrAnI aTapa pUjA thaze. jinamaMdiranA raMgamaMrupamAM puttalIuno
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ e6 upadezataraMgiNI. vilAsa aghaTita . valI ahIM karelAM nAnAM pagathI saMtAnano anAva sUcavanArAM be. bAra hAtha lAMbAM nAroTI anucita be, kema ke, tenA nAMgavAthI prAsAdano vinAza thavAno saMpnava ke. valI bAhyaghAramA je kasoTInA staMjo karyA te paNa ayukta be, kemake, te mUlyavAna hovAthI sarvanI dRSTie pamavAthI kadAca prAsAdalaMgano laya rahe . ityAdi ghaNAM dUSaNo nivedana karyA. tenAM te vacanone satya mAnIne zojanAdike yazovIranI stuti karI tathA kahyu ke, je banavAnuM hatuM te banI cukyuM . eka dahADoM maMtrIzvaranI strI anupamadevI eka jainasAdhune AhAra ApI namaskAra karatI hatI, te vakhate pramAdazrI sAdhunuM ghIthI nareluM pAtra teNInApara paDI gayuM, ane tethI teNInuM navaraMgI cIra ghIvAluM thayuM, te joi gharanA kozka muSTa cAkare sAdhune gAla ApI. tyAre anupamadevIe krodha pAmIne tene gharamAMthI kahAmI meTyo, ane kahyu ke, huM jo koI telInI ke kaMdoznI strI hote to, dareka pagale mArAM vastro ghRta ane telathI malIna zrate. A to mAhaM parama lAgya be ke, munirAjanA pAtrathI mAru dehasiMcana zrayaM. ityAdi A maMtrIzvara mATenuM vizeSa vRttAMta prabaMdhAmRtadIrdhIkA vigerecI jANI levU tathA ema vicAri sarva lokoe potAnI lakSmIne dharmamArge vAparIne potAno janma saphala karavo. svai'vyarjinamaMdirANi racayatyabhyarcayatyarhatakhinakatyA yatinAM tanotyupacayaM vastrAnnapAtrAdinniH // dhatte pustakalekhanodyamamupaSTabhyAtisAdharmikAna dInAbhyudharaNaM karoti kalayatyevaM supuNyArjanam // 1 // artha- prANI potAnAM vyothI jinamaMdiro baMdhAve , jine
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ee upadezataraMgiNI. zvarone pUje be, RNa prakAranAM jaktithI munirjane vastra, anaM tathA pAtra pramukha pe be, pustako lakhAve be, svAmIvAtsalya kare be, dInono uccAra kare be, tathA evI rIte uttama puNya - pArjana kare . tapa galanAyaka zrI dharmaghoSasUrijInA upadezathI petharuzAde tathA jAMUNazAhe vikrama saMvata 1321 mAM jIrAvalI tathA zatruMjayAdikapara suvarNa kalazo sahita coryAsI jinamaMdiro baMdhAvyAM a. te vakhate devagiri tathA oMkAra Adika nagaromAM brAhmaNoe jinamaMdira nahIM bAMdhavA devAthI temaNe tyAMnA rAjA rAmadevanA moTA pradhAna hemAdikanA nAmothI ghaNI dAnazAlA mAMDI; tathA temAM kApamI vigere paMthine lAgu, dAla, zAka, jAta vigere tene peTapUra pavA mADyaM ane tethI te paMthi hemAdikanI atyaMta prazaMsA bolavA lAgyA; ane te nagaromAM paNa hemAdikanI kIrti loko ghare ghare gAvA lAgyA. te joi te hemAdika pradhAno vicAryu ke, ApaNe to kaI paNa dAna zrApyaM nathI, mATe kharekhara koika kAraNathI mahA puNyazAlI jIve zrApaNAM nAmothI zra dAnazAlA khulI karI be. panI te viSenI bAtamI melavatAM te sarva vRttAMta teja'nA jANavAmAM Avyo. paThI te hemAdika pradhAnoe rAjAne kahIMne te pethaDazAhane devagirinA cauTAmAM jinamaMdira mATe jago chApAvI. pakSI jyAre tyAM pAyo khodavA mAMDyo, tyAre jamInamAMthI mItuM pANI nikaTyuM. te devagirimAM mItuM prANI bahu durlana hatuM, tethI koi cADI Ae jazne kAMke, tyAM to mItuM pANI nikaTyuM be, mATe tyAM Apa vAva baMdhAvo ne pethaDazAhane sATe bIjuM sthAnaka zrApajo. tyAre rAjAe ka ke, prajAte huM teno tapAsa karIza. te vAtanI pethaDazAhane bAtamI malavAthI te gupta rIte rAtrie te pANI mAM nimaka nakhAyuM; pate rAjA jyAre tenI tapAsa karavA zravyo; tyAre te pANI 13
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. khAru jaNAyAdhI tyAM jinaprAsAda karavAnI pethaDazAhane teNe buTa zrApI. paThI anukrame keTaleka kAle suvarNakalaza tathA dhvaja sahita te jinaprAsAda vikrama saMvata 1335 mAM saMpUrNa Ayu. tenA cAkaro jyAre tenAM kharacanuM nAmuM mAMmavA bega, tyAre phakta temAM khapelA doraDAMunIja kimmata coryAsI hajAra rupIthAnI thakSa evaM vicAri tee nAmuM mAMgaq tajI dIdhuM. paThI te prAsAdanuM "amUTyaprAsAda " nAma pADavAmAM Avyu. temAM coryAsI AMgulanI pArasanI zrI mahAvIrapranunI mUrti sthApavAmAM AvI. tenuM vizeSa vRttAMta ratnamaMDanasUrie karelA sukRtasAgara nAmanA kAvyazrI jANI levaM. jarNodhAraH zrutaparimalAmoditAtmanyajatraM pAtre dAnaM nagavati jinAdhIzvare nityannaktiH // dInAnAtho caraNamanizaM vizvavizvopakAraH / prANitrANaM phalamidamaho caMcalAyAH zriyo'syAH artha- jIrNodhAra karavo, siddhAMtonA parimalathI sugaMdhi zrAtmAvAlA evA supAtra prate hamezAM dAna zrApa, jinezvara pranunI hamezAM lakti karavI, tema hamezAM dIna ane anAtha mANasono ucAra karavo; samasta jagatapara upakAra karavo, tathA prANIunuM rakSaNa karavU; eja A caMcala lakSmInuM phala . hAthInA kAnasarakhI caMcala evI lakSmInu teja phala ne ke, tethI jIrNodhArAdika puNyakArya karavaM. jema bAhaDadevamaMtrie, zatrujaya tIrthano najhAra, revatAcalapara pagadhI bAMdhavAnuM kArya, nRgukabamA samalikA vihArano najhAra, tathA banne tIrthonI yAtrA, evI rItanA potAnA pitA udAyana maMtrinA cAre manoratho saphala karyA ne. te nIce pramANe jANavA. bAhaDadevamaMtri eka dahADo zrI zatrujayapara yAtrA mATe gayA,
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ee upadezataraMgiNI. tyAM sakala saMghanuM vAtsaTya karyAbAda temaNe pUrvana jIrNa zrayarbu kASTamaya devala dUra karIne navu pASANamaya jinamaMdira baMdhAvavAnuM zaru karyuH ane te kArya potAnA mANasone soMpIne te pATaNamAM gayA, tyAM rAjAe temano moTA zrAbarathI pravezamahotsava karyo. keTalekakAle te jinamaMdira saMpUrNa zrayAzrI, tenI vadhAmaNI ApanAra mANasane temaNe zola suvarNanI jIhA ApI. eTalAmAM pAMca divaso vItyAbAda kozka bIjA mANase AvIne khabara ApI ke, jamatImAM vAyu jarAvAthI tamAruM jinamaMdira phATI gayuM . te sAMjalI bAhaDa maMtrIe tene batrIsa sonAnI jIhA ApI. te joza parivAre kaDaM ke, he svAmI! A vakhate to Apane zoka thavAnuM kAraNa be, batAM Apane harSa kema thayo? te sAMjalI maMtrie kahyu ke, haju mAjhaM aizvarya danadanaprate vadhatuM ne, ane tethI A samaye tevA khabara je majhyA , te harSadAyaka ne, kemake, tethI hu~ te maMdira pharIne paNa baMdhAvI zakIza. panI teNe zalATone kahyu ke, have tamo jamatIvinA pharIne te uttama jinamaMdira baMdhAvo? tyAre zalATe kaDaM ke, namatIvinA jinaprAsAda karAvavAthI saMtAna thatAM nathI. te sAMjalI maMtrie kahyu ke, urgatinI vadhAmaNI zrApanAra saMtAnanuM mAre prayojana nathI, mAre to phakta jinaprAsAdaja prayojana je. panI teNe te jinaprAsAda traNa koma ane traNa lAkha sonAmohoro kharacIne pharIthI baMdhAvyu. panI tyAM zatrujayapara jyAre kumArapAla rAjA hemacaMjAcArya sahita padhAryA, tyAre parvatapara dhamadhamATa zabda thayo, te sAMjalI hemacaMghAcAryajIe kumArapAla rAjAne kaDaM ke, evo vRkSavAda ne ke, ekI vakhate jo be puNyazAlI jIvo A parvatapara caDavA mAMjhe to, uparanI trazilA teupara pake. mATe duM ane Apa jude jude samaye tepara camIzaM. jo ke tIrthamA mRtyu to nAgyathIja thAya , paNa tethI jinazAsananI hIlanA thAya. pI tepara teje jude jude samaye caDyA.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. valI te bAhama maMtrIe giranArapara pagathI baMdhAvI, ke jethI vRyo zrane bAlone paNa tepara caDavAnuM sugama thayu. te pagadhI bAMdhavA pAgala temaNe tresaTha lAkha sonAmohoro kharacI hatI. kA De triSaSTilakSaNammANAM, girinAragirau vyayAt // navyA bAhaDadevena, padyA harSeNa kAritA // 1 // artha- tresaTha lAkha sonAmohoro kharacIne bAdaDadeva maMtrie zrI giranAra tIrthapara harSathI manohara pagathI baMdhAvI . jinnavaNANi je nadharaMti, natI smiiypddiyaaii|| te naMdharaMti appaNaM, nImAna navasamuddA // 1 // __ artha- je mANaso naktizrI jIrNa zraelA tathA paDI gaelAM jinamaMdirono uddhAra kare , te mANaso jayaMkara evA zrA navasamutramAthI potAnA zrAtmAno uddhAra kare . gopagiripara AmarAjAe potAnuM amUlya siMhAsana zrI bappanaTTijI sUrijIne besavA mATe arpaNa karyu, te joza krodhAtura thaelA brAhmaNoe rAjAne kahyu ke, he svAmI ! A zvetAMbaro to zUjo , teune siMhAsana Apaq ucita nathI. evI rIte vAraMvAra rAjAne kahevAthI rAjAe te navalada nAmanu siMhAsana pALa potAnA jaMDAramA mukAvyu, tathA tenI jagoe eka nAnuM siMhAsana rAkhyu. prajAte jyAre AcAryajIe te joyu, tyAre rAjAnA manano abhiprAya jANI temaNe kaDaM ke, maIyamAnamataMgajada, vinayazarIravinAzanasarpam // hINo darpAddazavadano'pi, yasya na tuTyo juvane ko'pi // 1 // te sAMjalI khajAtura zraelA zrAmarAjAe pharIne te navalakSa
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. siMhAsana tyAM sthApyu. pharIne te brAhmaNo rAjAne jyAre kahevA gayA, tyAre rAjAe pAtra apAtranI parIkSA mATe tathA te brAhmaNone pratibodha zrApavA mATe ATha hajAra rupAmohoro sannAmAM maMgAvI ane brAhmaNone kahyu ke, mAre A supAtrone ApavI je. te sAMjalI sarve brAhmaNo kahevA lAgyA ke, he svAmI ! amo caturvedI brAhmaNo jIye, mATe amArAsarakhA bIjAM koNa uttama pAtro ? evI rIte AtmaprazaMsA karatA thakA kahevA lAgyA ke, te vya amone Apo ? ema kahI eka bIjApara haDaselA mArI teue te sarva pravya khuMTI lIdhuM. bIje divase zrI bappanaTTIjI sUrirAjane bolAvI temanI pAse savA koDa sonAmohoro mukIne rAjAe temane kahyu ke, he jagavan! Apa kRpA karIne zrAvya grahaNa karo? evI rIte vAraMvAra rAjAe kahevAzrI AcAryajIe tene kaDaM ke, he rAjan! AraMnne gasthi dayA, mahilAsaMgeNa nAsae baMnnaM // saMkAe sammataM, paJcajA davagahaNeNa // 1 // artha- AraMja karavAthI dayA rahetI nathI, strInA saMgathI brahmacaryavrata nAza pAme , zaMkAthI samyaktva khaMDita thAya , tathA avya levAthI pravrajAno vinAza thAya . ityAdika zAstronI gAthA kahIne te avya temaNe lIdhuM nahI. panI te Ama rAjAe AcAryajInA upadezathI te avya kharacIne ekaso jinamaMdirono udhAra karAvyo. yatraNamayImapi kuTI, kuryAddadyAttathaikapuSpamapi // nakyA paramagurubhyaH, puNyonmAnaM kutastasya // 1 // artha-je mANasa naktithI parama gurumATe eka ghAsanI paNa UMpaDI baMdhAvI Ape , tathA temane phakta ekaja puSpa zrApe , tenAM puNya, paNa koNa mApa karI zake tema ? // 1 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 upadezataraMgiNI. kiMpunarupacitaghana-zilAsamudrAtaghaTitajinannavanam // ye kArayaMti samatayo-vimAninaste mhaadhnyaaH|||| - artha- je uttama buddhivAna mANaso mahAn bhane uttama pASANothI jinanavana baMdhAve , teunA puNyanI to tyAre vAtaja zuM karavI? te mahA lAgyavaMta puruSo devalokamAM jaz vase // 2 // jinannuvana baMdhAvavA mATe kayo mANasa adhikArI ? te have kahe. nyAyopArjitavito, matimAna sphItAzayaH sdaacaarH|| gurvAdimato jinannavana-kArakasyAdhikArI syAt // 1 // artha- je mANase nyAyathI dhana upArjana kareluM , tema je buddhivAn , manohara zrAzayovAlo ne, sadAcAri , tathA je guru zrAdikathI anumata thaelo , teja mANasa jinamaMdira baMdhAvavAne adhikArI ve. ( tepara have dRSTAMta kahe.) __ rAjagRhI nAmanI nagarImAM dhanasAra ane guNasAra nAmanA be bAMdhavo hatA. teumAMthI moTA dhanasAranI strI zilAdika guNoeM karIne zonitI hatI; paNa nAnA nAz guNasAranI kAlI nAmanI strI mahA murAcArI hatI, ane teNInA kahevAthI te nAno nAi potAnA moTA lAzthI judo zraz pRthak gharamA rahevA lAgyo. daivayoge te nAnA nAine tyAM lakSmI vRddhi pAmI, ane moTA lAnI lakSmI alpa yaz gai. eka dahADo nagaramAM keTalAka zalATo dhaMdhA arthe zrAvI caDyA, ane tee guNasAranA gharanAM ghArapAse tenI strI kAlIne amUlya AjUSaNovAlI joi pUjyuM ke, he zegaNI ! A nagaramAM ko nuvana baMdhavanAro ? te sAMjalI potAnA dhananA madathI teNIe kahyu ke, mAro jeTha dhanasAra nuvana baMdhAvavAno , mATe tene tyAM tamo jAu~ ? patrI te jyAre dhanasArane ghera gayA tyAre tenI strIe tejene AvavAnuM kA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 103 raNa pUrIne besADyA. lojana mATe dhanasAra zeTha jyAre gherAvyA, tyAre teNIe te zalATonI sarva hakIkata kahIne kahyu ke, zrA lokone mArI derANIe mokaTyA je. te sAMjalI te zeThe te strInAM AMjUSaNo veMcIne tyAMnA eka jIrNa prAsAdano jIrNodhAra te zalATo pAse karAvyo. pI pratiSThAnA kharaca mATe pravya upArjana karavA mATe te dhanasAra zeva paradeza cATyA, tyAM mArgamAM temane eka yogI maTyo. te yogIne zeThe potAnuM vRttAMta jaNAvavAthI te yogI tene eka parvatanI guphAmAM teDI gayo. te guphAmAM aMdhAra hovAthI yogIe neMsanAM ghubaDAM zalagAvIne temAM ajavAlu karyu. tyAra bAda te guphAmAM teune vIMnI, jamarA tathA strI zrAdikanA upaJavo zrayA, paNa zIlavratadhArI te sAhasika zeTha tethI maryo nahIM. yogI to tyAM eka strIne jora lapaTAi gayo, tathA te strIe tyAMja tene mArI nAMkhyo. zeva to jyAre guphAnI aMdara pahocyo tyAre teNe tyAM eka suvarNanA hiMcolApara eka mahA tejasvI vyaMtarejane joyo. te vyaMtareje paNa zeThane jo tene ghaNAM zrAdaramAnapUrvaka potAnI pAse besADyo, ane kahyu ke, he zeTha ! tamo mArA lAi tulya jage, pUrvajanmamAM huM rAjagRhI nagarImAM jinadAsa nAme vyApArI hato, ane te samaye meM je jinamaMdira baMdhAvyu hatuM, teno tamoe jIrNodhAra karAvyo , mATe hu~ tamArApara tuSTamAna zrayo buM; ema kahI teNe tene amUTya ratnonI poTalI ApIne tene sthAnake meTyo. paThI tyAM te dhanasAra zeThe moTA mahotsavapUrvaka pratiSThAmahotsava koM, saMgharnu atyaMta naktithI svAmivAtsalya karyu, ane eka ratnajaDita suvarNanI jIhvA teNe potAnI lAlI kAlIne ApI. tyAre saMghAdika lokoe te jIhA ApavAnuM tene kAraNa pUgyAthI teNe jaNAvyu ke, amone zrA jIrNodhAra tathA pratiSThA Adika mATe dhanaprAptinuM kAraNa te mArI jAnInI jIhvAja ne. panI te dhanasAra zeThe ka jIvita
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 upadezataraMgiNI. paryaMta potAnuM avya dharmamArge vAparI saphala kayu. jevaTe strIsahita zrI dharmaghoSa AcAryajI pAse dIdA lei kAla karI pehelA devalokamAM te mahA zazivaMta deva zrayA. have pauSadhazAlA mATeno upadeza kahe. puNyA9 pauSadhAgAraM, tatraitya grAhako janaH // vratAdipaNyaM krINAti, krameNAnaMtalAnadam // 1 // artha- pauSadhazAlA ne te eka puNyanI kAna ne, kemake, tyAM Avelo grAhaka bratAdirUpa karIzrANuM kharIda kare , ke je karIvANuM anukrame anaMta lAla denAraM thAya ne // 1 // kalibuddhiH kurukSetre, yathA snehavatAmapi // tathA syAdharmazAlAyA-madhamasyApi dharmadhIH // // - artha- jema snehIjane paNa kurukSetramA kvezanI buddhi utpanna thAya , tema dharmazAlAmAM adhama prANIne paNa dharmabuddhi thAya . have tepara dRSTAMta kahe.. pethaDadeno deda nAmano pitA kozka kAryaprasaMge devagiri nAmanI nagarImA gayo; tyAM rahelA AcAryajIne namavA mATe te kozka upAzrayamAM gayo, ane tyAM AcAryajIne vAMdyAbAda, tyAM eka bAjue beThelA keTalAka zrAvakone paNa teNe namaskAra karyo, te zrAvako tyAM ekaThA zrazne eka pauSadhazAlA bAMdhavAno vicAra karatA hatA. teUnA te vicArane jANIne dedA zeThe temanI pAse kholo pAtharI kahyu ke, jo mArApara kRpA karIne tamo mane AjJA Apo to hu~ ahIM te pauSadhazAlA baMdhAvU, kemake, hUM to eka saMghano dAsa buM. te sAMjalI te zrAvakomAMnA eka mukhya zrAvake temane kahyu ke, Apa kaho nage te yuktaja , paNa te pauSAdhazAlA sarva saMghanI baMdhAvelI joie, paNa eka dhaNInI baMdhAvelI na joie. kemake, jo eka AsAmI te baMdhAve to te zayyAtara zrAya,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI 105 ane tethI muni tenA gharanuM annAdika le nahIM; ane jo ghaNAM loko ekaThA thai baMdhAve to muni hamezAM akekanA gharano tyAga kare. evI rIte yuktithI tene samajAvyA batAM paNa teNe mAnyu nahIM. tyAre valI eka bIjo zrAvaka bolI uThyo ke, ahIM jo koi / pauSadhazAlA bAMdhavAne zaktivAn na hoya to to ApanI haTha paNa vyAjabI gaNAya, paNa atre tevA ghaNAce, paNa te batAM jo tamo te pauSadhazAlA suvarNanI iMTonI baMdhAvo, to tema paNa karIeM. te sAMjalI dedA zeThe saMghane page paDI kaDaM ke, huM te pauSadhazAlA suvarNanI iMTothI baMdhAvIza. paThI te zegne AcArya mahArAje samajAvyA ke, tema karavAthI zrA kalikAlamAM bahu vighna thavAno saMjava ne, kemake, te kImatI jANIne puSTa loko lojanA mAryA teno vinAza karaze. tyAre zeThe kahyu ke, huM te pauSadhazAlA iMTonI banAvI tenApara suvarNatuM pataraM jamAvIza. tema karavAno paNa guru mahArAje jyAre niSedha karyo, tyAre teNe te suvarNa jeTalI kimmatarnu kezara le te dhuMTAvIne cunAmAM nAkhyuM, ane evI rIte karIne paNa te pauSadhazAlA teNe baMdhAvI. ane te pauSadhazAlA "kuMkulolazAlAnA" nAmazrI jagatamAM prasiddha zraz. yastanoti varapauSadhazAlAM, sarvasibhilalanAvaramAlAm // sarvadaiva lannate suvizAlA, bodhibIjakamalAM vimalAM sH||1|| artha- je mANasa sarva prakAranI sighiurUpI strIne varavAmAM varamAlA sarakhI evI vizAla pauSadhazAlA baMdhAve , te mANasa hamezAM nirmala evI bodhibIjarUpI lakSmIne melave . // 1 // jema gopagiripara zrI bappanaTTijI mahArAjanA upadezathI zrAma rAjAe eka manohara ane vizAla pauSadhazAlA baMdhAvI 14
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 upadezataraMgiNI. hatI. te pauSadhazAlAmA eka hajAra to staMno hatA. temAM sAdhu, sAdhavI, zrAvaka ane zrAvikA sukhethI AvI jaz zake, te mATe tenAM traNa vizAla ghAro karyA hatAM. valI temAM dUra dUra beThelA sAdhune pamilehaNa tathA svAdhyAyAdika sAta mAMmalika velAunI cetavaNI ApavAmATe madhyastaMnamAM moTA nAdavAlo ghaMTa bAMdhavAmAM Avyo hato. temAM valI vyAkhyAnano maMDapa traNalAkha sonAmohoro kharacIne bAMdhyo hato. ane temAM evAM to caMkAMtAdika tejasvI ratno jaDAvyAM hatAM ke, jethI rAtrie paNa tyAM bilakula aMdhakAra jaNAto nahoto, ane tenA tejazrI rAtrie paNa sAdhu trasakAyAdikanI virAdhanA vinA pustako vigere vAMcI zakatA hatA. pApaniSkaMdhanaM dharma-sadanaM kArayati ye // tArayati navAbdheH svaM, te janAH kulatejanAH // 1 // artha- kulano udyota karanArA evA je mANaso pApone nAza karanArI pauSadhazAlA bAMdhe , te potAnA AtmAne A javarUpI samuthI tAre je. // 1 // tepara dRSTAMta kaheje. siddharAja jayasiMhanA vakhatamAM tenA rAjyano pAMca hajAra ghoDesvArono adhipati zAMtu nAme eka senApati hato. te zrI devasUrijI mahArAjano paramajakta hato. eka dahADo teNe coryAsIhajAra sonAmohoro kharacIne rAjamehela sarakhaM eka potArnu ghara baMdhAvyu, ane te gharane joi sarva loko tenI tAripha karavA lAgyA. eka dahADo teNe potA, te ghara zrI devasUrijI mahArAjane paNa batAvyuM, paNa gurumahArAje tenAM vakhANa karyA nahIM; tyAre senApatie pUjyuM ke, he nagavan ! sarva loko to A suMdara gharanAM vakhANa kare , paNa Apa kema karatA nathI? te sAMjalI devasUrijInA ziSya zrI mANikyacaMprasUrijIe kahyu ke, he senApati! tamoe jo AvI pauSadhazAlA baMdhAvI hote to to, gu
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadeza taraMgiNI. 107 rumahArAja tenI prazaMsA karate, paNa gRhasthInA gharanI prazaMsA sAdhu kare nahIM, kemake gRhasthInA gharamA culo, khAMDaNI, sAvaraNI vigere hiMsaka padArthono upayoga thAya be. te sAMjalI zAMtu maMtrie te gharanI pauSadhazAlA banAvI, ane temAM puruSanA zarIra jevaDA be darpaNa baMdhAvyA. kArayati narA dhanyA, jAvAtpauSadhazAlikAm // saMsArasAgaraM tIrtvA, te lanaMte paraM padam // 1 // artha- je dhanya mANaso jAvathI pauSadhazAlA baMdhAve be, te zrA saMsArarUpI samudrane tarIne moche jAya be. have te para dRSTAMta kahe be. pATaNamAM eka jaDa nAme koika nirdhana zrAvaka raheto hato. te kaMsArAne ghera ghUgharA ghasIne tethI hamezAM malatA pAMca 5mothI te potAnI AjIvikA calAvato hato. eka dahADo teNe hemacaMdrAcAryajI ne kahyuM ke, he jagavan! mane sAtaso sonAmohoronA parigrahanuM pratyAkhyAna karAvo. te sAMjalI hemacaMdrAcArye tenA hastanI rekhArDa joi parANe tra lAkha sonAmohoronuM niyama karAvyaM. eka dahAko tene ghera putra zravavAthI tene dUdha pAvA mATe eka bakarI vecAtI levA mATe te grAmAMtare gayo. tyAM bakarInA TolAMmAM eka bakarI ne gale teNe iMdranIlamaNI bAMdheluM joyuM. te bakarInuM tucha mUlya pIne teNe govAla pAsezrI vecAtI sIdhI. pIte maNi siddharAjane teNe dekhADyAthI teNe potAnA hAramAM nAkhavA mATe savA lAkha sonAmohoro AnaDane Apa kharIda karyu. eka dahADo teNe keTalIka maMjIvanI guNI veMcAtI lIdhI, paNa tenA jAgyathI temAMthI suvarNa nIkalI paDyuM, khane tethI te karorupati thai gayo. paDhI potAnA parigrahapramANane yAda lAvIne te coryAsI pauSadhazAlA baMdhAvI, tathA covIse .
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 upadezataraMgiNI. tIrthakaronAM covIsa judAM judAM jinamaMdiro baMdhAvyAM, ane evI te teNe sAte kSetramAM nevu lAkha monAmohoro kharacI. valI staMjatIrthamAM koika nIma nAmanA zrAvake nagaranI aMdara jago nahIM malavAthI nagaranI bahAra ghaNuM pravya kharacIne caMdana ne hAthIdAMtothI eka pauSadhazAlA baMdhAvI. tyAre koike tene kahAM ke, yA nagaranI bahAra pauSadhazAlA karI, te to phokaTa dravya kharacyuM, kemake, temAM to kadAca jillavIne nivAsa karaze. te sAMjalI meka ke, koka vihAra karIne zrAkelA muni kharokhara temAM kAyotsargAdika dhyAna dharaze ane tethI te pauSadhazAlA saphala thaze. bevaDhe nagaranI vasatI vadhavAthI te pauSadhazAlA hAla nagaranI aMdara zrAvI gai be. valI vastupAle paNa sAtaso pauSadhazAlAI baMdhAvI be. ema vicAri bIjA jAgyavAn puruSoe paNa pauSadhazAlA baMdhAvI puNya saMpAdana karavuM. have jinabiMbono upadeza kahe. aMguSThamAnamapi yaH prakaroti biMbam - vIrAvasAnavRSabhAdi jinezvarANAm // svarge pradhAna vipuladhisukhAni bhuMktvA pazcAdanuttaragatiM samupaiti dhIraH // 1 // artha- jedhIra mANasa zaSanadeva prajuthI mAMDIne mahAvIra prabhuparyaMtanA aMguThA jevamAM paNa biMbo jarAve be, te svargamAM uttama zazinAM sukhone jogavIne pAvalathI mode jAya be. bharatacakrIe potAnI vIMTImAM zrI AdinAtha prajunI maNimaya pratimA karAvI hatI; ane te pratimA Aje paNa devagiri |dezanA kavyapAka nagaramAM mANikyasvAminA nAmathI prasiddha be. valI teja cakrIe aSTApada tIrthapara sarva jinezvaronI potapotAnA zarIranA pramANanI ratnamaya mUrti bharAvelI be. valI broM
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 10 e jarAvelI zrI neminAtha prajunI mUrti giranArapara birAje be. saMprati rAjAe savAkroDa navAM jinabiMbo jarAvyAM be. jAvaDI zAhe potAnA pitAnA puNya mATe jaMgaNIza lAkha sonAmohoro kharacI ne zatruMjayapara zrI ruSanadeva prajunI tathA be puMkarI kajInI pratimA karAvI be. te pratimAnI pratiSThA vikramanI 108 nI sAlamAM zrI vajrasvAmIjIe karAvelI be. kahyuM ve ke, aSTottare ca kila varSazate vyatIte zrIvikramAdatha bahuvivyayena // yatra nyavIvizata jAva DirAdidevaM zrI puMmarI kayugalaM navajI tinedi // 1 // ema vicAri navya puruSoe jinabiMbo karAvavAM. jo vyAjavImasAgaragatairmAnuSyadehAdikA sAmagrI na sukhena labhyata iti prAyaH pratItaM satAm // tadyuSmAbhirimAM purAtanazubhairApAdya sadyo'naghAM sarvapratimAdike pratidinaM dharme kurudhvaM manaH // 1 // * artha- he javya loko ! AjavarUpI jayaMkara samudramAM paDIne manuSyadehAdikarUpa sAmagrI sukhezrI prApta yatI nathI, ema sarva buddhivAnone khAtarI be. mATe hamezAM jinapratimAdika dharmakAryamA manane joDaj. have te para vastupAlamaMtrI nuM dRSTAMta Ape be. eka vakhate dihinA bAdazAhanI mAtA makke haja karavA mATe javA sAruM jyAre khaMjAtabaMdaramAM zrAvI tyAre vastupAla maMtrIe prathama teNIne mANaso mAraphate luMTAvI, ane pachI teno sarva sabAbIne pote svAdhina karyo, ne beka makkAsudhi te te nI sAthe gayo. valI tyAM makkAmAM paNa teNInA mAna khAtara tethe traNa lAkha sonAmohoro kharacIne toraNa bAMdhyuM ne pAlI teNIne
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 upadezataraMgiNI. , sukhe samAdhe dIDahI pahoMcADI. te vakhate sanmukha zrAvelA bAdazANIne puyuMke, tArI haja to sukhe samAdhe thainI ? te sAMjalI tenI mAtAe kahyuM ke, mArA dharmaputra vastupAlanI kRpAthI mArI haja sukhe samAdhe thai be. se sAMjalI harSita tharalA bAdazAheturata vastupAlane dIhI bolAvyo. te jyAre dilhI Avyo tyAre bAdazAhe tenI sanmukha jar3a ghaNA AdaramAnathI tenuM sAmaiyuM karyu. pabI bAdazAhe tene jyAre potAnuM ardha rAjya pavA mAMDyaM tyAre vastupAle kahyuM ke mAre rAjyano khapa nathI, phakta nAgapura pAse velI mammANInI khANamAMthI traNa jinapratimA thAya tevA pattharo joie bIe. te sAMjalI tuSTamAna thaelA bAdazAhe te khI khAtene svAdhina karI. pabI vastupAle te khANamAMthI mammANInA uttama pattharo kaDhAvIne temAMthI eka rUpanadevaprabhunI eka puMDarIkajInI, ne eka pArzvanAthajInI ema RNa janya pratimArja karAvI. ne anukrame zatruMjaya parvatapara tathA tejalapuramAM suMdara jinaprAsAdo karAvI temAM sthApI valI te maMtrie ralonI, suvarNanI, rUpAnI, pittalanI, ArasapAnI, tathA mammApInI sarva malI savA lAkha jinapratimArja karAvI che, chAne te sarva pratimArjane teNe pote karAvelA pAMca hajAra jinAlayomAM sthApana karI . je mAso pote karAvelI jinapratimAme potAne hAthe pUje be, tathA te pratimAne jinAlayomAM sthApI bIjArjane hAthe pUjAve be, tenuM puNya vyAju mukelA dravyanI peThe vRddhi pAme be. valI jinapUjA karanArane hInajAtipaNuM prApta yatuM nathI. jema jayakumAra dana nAmanA mlekhanA putra jinapratimAnI jeTa mokalI hatI, chAne te pratimA joine te A'IkumArane jAtismaraNa jJAna thavAthI teNe dIkSA lIdhI hatI, tathA bevaDhe te moche gayA hatA. kAM ve ke, kumArane
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. nirmAyAhatabiMbamAItapadasthAnAnimaM dhArmikaH / khAtmAnaM ca paraM ca nirmalayati stutyarcanAvaMdanaiH // maMtrIzreNikasUrivAkasutaM mohAMdhakArasthitaM dIpaH puSyati kasya cApi na mudaM shreyHshriyaamaaspdm|| valI svayaMjUramaNa samupramA matsyarUpe rahelA lavya jIvo tyAM jinapratimAnA AkAravAlA matsyone joDne jAtismaraNa jJAna pAmI anazana karI svarge jAya , valI zayyaMjavasUrijI paNa jinapratimAnA darzanayI pratibodha pAmelA ne. karvA ne ke, sijanavaM gaNaharaM, jiNapaDimAdasaNeNa pamibuddhaM // maNagaNiaraMdasakA-liagassa nijuhagaM vaMde // 1 // zrI zayyaMjavAcAryajInI kathA lokaprasiddha be. pitalasuvannaruppaya- rayaNehiM caMdakaMtamAIhiM // jo kAraveza jiNavara-paDimaM so pAvae mukhaM // 1 // artha- pittalanI, sonAnI, rUpAnI, tathA caMjakAMtAdika ranonI jinapratimA je koi karAve , te kharekhara moda pAme ne. jema nImazrAvake Abu parvatapara jinamaMdira baMdhAvIne temAM mUla nAyakanI 51 aMgulanI pratimA sthApavA mATe ghaNIvAra gAlI gAlIne uttama pittalano rasa karAvavA mAMDyo. eTalAmAM pAlaNapuranA rahevAsI dhanAzAe zrAvI tene vinaMti karI ke, he jIma ! A pratimA banAvavAmAM tuM mAro lAga le? paNa jIme nA pADavAthI te rasa DhAlatI vakhate dhanAzA potAnA UnAnI bAMhomAM guptarIte keTaluka suvarNa lAgyo, ane hAtha paholA karavAnA miSathI te suvarNa te pittalanA rasamAM nAMkhI dIdhuM, ane tethI Aje paNa te pratimA atyaMta UgaUgAyamAna dekhAya ne, te para zyAmatA AvatI nathI. ane hAlamAM te pratimA kuMjamerupara
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. * pUjAya be. valI vanavAsamA rahelA lakSmaNajIe sItAne pUjavA mATe eka bAnI pArzvanAthajInI pratimA banAvI cApI hatI, paNa sItAnA zIlanA mAhAtmyathI te pratimA vajramaya thai gai. je paNa maMDadurgamAM te pratimA pUjAya be, te pratimAno mahimA evo beke, tethI sarva upapravono nAza thAya be. sanmRttikAmala zilAtala dArurUpyasauvarNaratnamaNicaMdanacAruviMbam // kuvaiti jainamiha ye svadhanAnurUpaM te'pyAmarIM ca zivasaMpadamApnuvaMti // 1 // 112 artha- je loko hIM potAnI zaktimujaba uttama mATInI, uttama pattharanI, kASThanI, rUpAnI, sonAnI, maNirjanI, tathA caMdananI jinapratimA banAve be, te paNa devalokanI tathA monI saMpadA melave be. saMvata 1371 mAM jyAre samarAzAde zatruMjayano ucAra karyo, tyAre tethe jATa yAdikone caudaso sonAnI vIMTI ApI. te samaye maTTa nAmanA jATane zeThe mUlathI lAkhanI vIMTI zrApI. pI jyAre te sarvane jojanamATe besADyA, tyAre te mallanaTTe potAnI vIMTI cAMgalI mAMthI kahADIne nIce melI. te joi zeThe tenuM kAraNa pUvAtha teNe kadhuM ke, yA vakhate zra uSNa nojanatha tamArI ApelI lAkhanI vIMTI jaMgalI jAya mATe meM nIce mUkI be ne tema jo na karUM to pachI mArA dezamAM jai duM lokone tamArI taraphathI neTa malelI vastu zIrIte batAvI zakuM ? te sAMjalI zeThe te vIMTI hAthamAM lei tapAsI joi, ane te lAkhanI mAluma paruvAthI tenI mApha mAgIne zeThe tene daze cAMgaadmAM ratnajati suvarNanI vIMTI paherAvI. te vakhate sakala saMghanI samakSa te malajATa bolI uThyo ke,
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. adhikaM rekhayA manye, samaraM sagarAdapi // kalau mlecchabalAkIrNe, yena tIrthaM samuddhRtam // 1 // te sAMjalI tuSTamAna thalA samarAzAha zeThe tene jIvitaparyaMta varazAsana karI pyuM. 113 kArAya pratimAM jainI, pUjayaMtIha cAnizaM // ye janAste sutaM pUjyA, javaMti mahatAmapi // 1 // artha- je mANaso jaina pratimA karAvIne yA jagatamAM hamezAM pUje be, te turata mahAna puruSone paNa pUjanIka thAya be. te para dRSTAMta kahe. jinadAsanI putrI hAMsInAM gAMdhAra nagaranA rahevAsI kezavanA putra mukuMda sAthe lagna karyA hatAM. lagna karyAbAda jAna teIne leine gAMdhAra nagara prate cAlI, chAne seDhI nadIne kinAre sarva loko jojana mATe bevA. tyAre hAMsIe kahyaM ke, huM jinapUjA karyAvinA jojana karatI nathI. te sAMjalI teNInA devaroe marakarI thI nevela ekaTI karIne teInA mATe eka jinapratimA banAvI, tathA te pratimApara patro ne puSpo caDAvIne hAMsIne tenuM pUjana karavAne kayuM. teNIe paNa namaskArapUrvaka te pratimAnuM jAvI pUjana karyu ne tyArabAda teNIe jojana karyu. teja va khate tenA zIlamAhAtmyathI te pratimA vajramaya thane devatAthI adhiSThita i. pakSI jyAre tyAMthI jAna cAlavA lAgI tyAre te adhiSThAyaka deve sarva gADAMTane yaMtrI rAkhyAM. tyAre te loko tyAM eka jinamaMdira baMdhAvIne temAM te pratimAne sthApI, nete prajAva jor3ane sarva loko jainadharmI thayA, tathA panI sukhe samAdhe gAMdhAra nagare tena' pahoMcyA. have te pratimAne hamezAM tyAM 15 2.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 upadezataraMgiNI. eka vRddha strI pUjavA lAgI, tathA tenI pAse dravyanI yAcanA karavA lAgI. eka dahADo teNInI jaktithI tuSTamAna yaelA - dhiSThAyaka deve te svapnamAM kahyuM ke, tAre hamezAM havethI prajAtamAM va pratimAnA hAthamAM rahelI ekeka sonAmohora levI. pItema karatAM te vRddha strI pAse ghaNuM pravya thayuM. eka dahADo tepInI paDozaNe teNIne pUjayaM ke, tArI pAse TaluM badhuM pravya kyAMthI zravyaM ? te sAMjalI te DozIe mugdhapaNAthI yathArtha bAta kahI saMjalAvI. te sAMjalI ne bIje divase te paDozaNa prajAtamAM vahelI tyAM jazne pratimAnA hAthamAMthI sonAmohora levA lAgI, to te sonAmohora turata te pratimAjInA hAthamAMja cahoMTI gara, ane tyArathI rUSTamAna thapalA adhiSThAyake pelI DozIne paNa sonAmohora patI baMdha karI. hajusudhi paNa te sonAmohora te pratimAjInA hAthamAM coMTelI mAluma paDe be, valI tyAM jalayI dIvArDa bale be, chAne pakhAlanuM pANI kyAM jAya be ? te mAluma paDatuM nathI. ema vicArI bIjA janya mANasoe pa jipratimA rAvavI. have jaina pustako lakhAvavA mATeno upadeza kahe . ye lekhayaMti jinazAsanapustakAni vyAkhyAnayaMti ca paThaMti ca pAThayaMti // zRevaMti rakSaNavidhau ca samAjiyaMte te devamartyazivazarma narA lanaMte // 1 // artha- je mANaso jinazAsananAM pustako lakhAve be, tenI vyAkhyA kare be, jo be, jAve be, sAMjale be, tathA te pustakonuM je rakSaNa kare be, te devatAnAM, manuSyanAM chAne mohanAM sukho melave be.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI.. lekhayitvA sadA zAsra, zrotavyaM ca vickssnnaiH|| niraMtarasukhamAptya, prAraMnAdAsamAptikam // 1 // artha- hamezAM vicakSaNa mANasoe zAstra lakhAvIne niraMtara sukhanI prApti mATe AdyathI te aMta sudhi sAMjala. sadjhAnAMbuprapA dharma- satraM pustkvaacnaa|| yena kAryeta tenApna-maihikAmuSmikaM sukham // 1 // artha- uttama jJAnarUpI pANInA paraba sarakhaM, tathA dharmanI dAnazAlA sara, evaM pustakonuvAMcaq je kareM , teNe thA loka ane paralokasaMbaMdhI sukha melavyuM . eSA zunnA pustakadAnazAlA, nAnAvidhArthAvalinnojyamAlA // pUrvarSinAmAmRtapUrapUrNA, sadA satAM syAtsukhasevanIyA // 1 // artha- vividha prakAranA arthonI zreNirUpI lojanovAlI, tathA pUrvAcAryAnA nAmorUpI amRtanA samUhathI: jarelI evI A pustakarUpI dAnazAlAne sajAnoe hamezAM sukhethI sevavI. dharme yatnaH zunnA buddhiH, saaraasaarvnirnnyH|| heyopAdeyavijJAnaM, saMvegopazamau zrute // 1 // artha- siddhAMto jANyAthI dharmamA prayatna thAya ne, uttama buddhi Ave , sArAsArapaNAno nizcaya thAya ne, heyopAdeyaMgeM jJAna thAya ne, tathA bevaTe tethI vairAgya ane zAMtatA thAyaje. zrIdharmaghoSa sUrijInA upadeSathI pethaDazAhe temanA mukhathI zragyAre aMgo sAMjalavA mAMDyAM, temAM pAMcamA aMga madhye jyAMjyAM "goamAe" evI rItano zabda Avato gayo, tyAM tyAM te nA
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 upadezataraMgiNI. mathI AnaMda pAmIne dareka nAme teNe ekeka sonAmohora mukI, ne evI rIte te bIsa hajAra sonomohorothI te gamanI pUjA karI, ane te vyathI teNe sarva zAstro lakhAvIne jugukalAdika dareka zeheronA bhaMDAramAM rAkhyAM valI tevIja rIte zrIkumArapAla rAjA sAtaso laiyA rAkhIne va lAkha ne bIsa hajAra gamo lakhAvyAM be. valI temaNe dareka: AgamanI baba prati to sonAnA akSarothI lakhAvI be. hemacaMdrAcArye racelAM vyAkaraNa tathA caritrAdika graMthonI temaNe ekavIsa ekavIsa pratirja lakhAvI be. vadhAre zaM kahe ? sarva dAnomAM jJAnadAna ti zreSTha ve ema jJAnIe kaheluM be. kahyuM be ke, jJAnAjjayopagrahadAnanedA - tacca tridhA sarvavido vadati // tatrApi nirvANapathapradIpa jJAnasya dAnaM pravaraM vadaMti 1 have te jJAnadAna pustakavinA thai zakatuM nathI, ane tethI hamezAM nAvika zrAvako pustaka lakhAvavAM te yuktaja be. lekhayaMti narA dhanyA, ye jainAgamapustakAn // te sarvavAGmayaM jJAtvA, siddhiM yAMti na saMzayaH 1 - dhanya puruSo jainAgamanAM pustako lakhAve be, te kevalajJAna pAmIne moke jAya be, temAM saMzaya nathI. valI jinAgama lakhAvanArane yA saMsAramAM paNa kaI kaSTa yatuM nathI. kAMbe ke, na te narA durgatimAmuvaMti, na mUkatAM naiva jaDasvabhAvam naivAMdhatAM buddhivihInatAMca, ye lekhayaMtyAgamapustakAni 1 artha- je loko AgamonAM pustako lakhAve be, te durgatimAM jatA nathI, terjane muMgApaNuM, mUrkhatA, aMdhapaNuM, tathA nipI. // 1 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. pustako lakhAvavAM e sarva prakAranuM puNya karavArako kama te pustako dharmanI dAnazAlA sarakhAM je. jema paryuSaNa parvamAM zrI kaTpasUtra vAMcavA sAMjalavAthI zrAvako dAna, pUjA, zIla, tapa vigeremAM udyama kare be, ane tethI ghaNuM puNya melave . valI pustakavinA paMDitapaNuM paNa prApta atuMnathI. jema zrIvastupAla maMtrie sAta kroDa sonAmohoro kharacIne suvarNanI zAhIthI tathA maSInI zAhIthI, tADapatro ane uttama kAgalopara pustako lakhAvIne sAta sarasvatI naMDAro sthApyA hatA, ane tethI zrIudayapranasUrijIe temane nIcepramANe AzirvAda thApyo hato. * jaMbadhIpo jaladhiparikhAnUSito yAvadAste jyotiScakraM suragiritaTIM paryaTatyeva yAvat // yAvatkUrmo vahati vasudhAM tvadyazaHpuMjasArdhaM jIyAjainaM mukhamiva paraM pustakaM vastupAla // 1 // artha- he vastupAla ! jyAMsudhI samugharUpI khAzrI jUSita zraelo A jaMbUdhIpa hayAta ne, tathA A jyotiScakra jyAMsudhI meruparvatanA taTane bhramaNa kare , ane jyAMsudhI kAcabAe A pRthvIne dhArI rAkhI ne, tyAMsudhI A zrI jinezvara pranunA uttama mukha sarakhaM pustaka tamArA yazanI sAthe jayavaMtuM varato? ema vicAri bIjAIe paNa pustako lakhAvavAM tathA te pustakonA rakSaNamATe uMdarAdika jIvonA tathA jala agni vigerenA upanavavinAnAM sthAnako baMdhAvavAM. ema jANI pustako lakhAvavAno Adara karavo. kaDaM ne ke, tairAtmA supavitritaH svajananaM tairnirmalaM nirmitaM taiH saMsAramahAMdhakUpapatatAM hastAvalaMbo dade
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 . upadezataraMgiNI. dattaM tairiha sarvasaukhyajananaM sadjJAnadAnaM nRNA zrIsarvacaritrapustakamaho ye lekhyNtyaadraataa| artha- je mANaso AdarapUrvaka zrI sarvajJa prajurjanA caritrarUpa pustakane lakhAve , tejee potAno AtmA pavitra karelo ne, tee potAno janma nirmala karelo ne, tejee saMsArarUpI moTA aMdhArA kuvAmAM par3hatA prANIune hAthathI Teko Apelo , ane tee A jagatamAM sarva sukha utpanna karanAruM uttama jJAna- dAna lokone Apelu . ye tIrthanAthAgamapustakAni, nyAyArjitAthairiha lekhayaMti te tatvato muktipuronivAsa-. svIkArapatraM kila lekhayaMti // 1 // artha- je mANaso A jagatamAM potAnAM nyAyopArjita - vyathI jinezvara prajunA AgamonAM pustako lakhAve , te tatvathI ( jozya ) to kharekhara mukti purInA nivAsanAM svIkArapatro lakhAve . _valI zAna laNanAra mANasa hiMsAdikano paNa tyAga kare , ane tethI tene sugati male . kaDaM ne ke na zukaH kvApi mAMsAzI, catvare rAmapAThataH yasyAbhyAsaH zrutAM'zepi, tasya hiMsAmati kutaH 1 artha- cauTAvacce rAmano pATha karanAro hovAthI popaTa ko paNa jagoe mAMsanadI hoto nathI, kemake, jJAnanA aMzano paNa jene anyAsa hoya , tene hiMsAbudhi kyAthI hoya? ahIM jJAnazrI kevA kevA phAyadA zrAya ? tepara cilAtI
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 11 putra, rauhiNeyaka, kSullakakumAra, darinaprasUrijI siddhasena divAkarAdikanA dRSTAMto jANI levAM. yadi gAthApadaM caikaM, guNAya mahate javet // dhanyAsta eva ye jJAnaM samyagArAdhayatyaho // 1 // artha - jyAre gAthAnuM eka pada paNa moTA guNamATe thAya be, tyAre terjaneja dhanya mAnavA ke, je samyak prakAre jJAnane rAdhe. yAnapAtrasamaM jJAnaM, buDatAM javavAridhau // mohAMdhakArasaMhAre, jJAnaM mArtaMDamaMDalam // 2 // artha - zrAjavarUpI samudramAM bukatA prANIne jJAna be te vahAsarakhuMbe, tema moharUpI aMdhakArano nAza karavAmAM te sUnA maMDalasara be. tRtIyaM locanaM jJAnaM, dvitIyo hi divAkaraH // acauryaharaNaM vittaM vinAsvarNavibhUSaNam // 3 // , artha- jJAna be te trIjAM locanasarakhuM, bIjA sUryasarakhuM, tathA corothI paNa na harAya evAM vyasarakhaM zrane suvarNavinA zrA - bhUSaNasarakhaM be. lekhanIyamato jainaM, zAstraM vAcyaM subuddhiH // zrotavyamuttamairjJAnaM tRtIyaM netraminiH // 4 // " artha- mATe jJAnarUpI trIjA netranI ivAvAlA uttama buddhivAnU mANasoe jainazAstro lakhAvavAM, vAMcavAM ne sAMjalavAM. 4 have niyamagrahaNano upadeza kahe be. niyama grahaNa karavAthI Aloka ne paralokamAM paNa lAna thAya be. jema vakacUla zrAvakane jAyA phalacyA dikanAM ni
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 upadezataraMgiNI. yamo potAnAM zrAtmAnI rakSA mATe thaelAM be. valI vimalanA putra kamale jo ke uTha niyamo lIdhAM hatAM, to paNa tene te niyamo mahAlAkAraka nivaDelAM be. have namaskArasmaraNano upadeza kahe be. vimucya niSAM carame triyAmA yAmArdhamAge zucimAnasena // duSkarmarakSodamanaikadako, dhyeyastridhA zrI parameSThimaMtraH // 1 // artha - rAtrinA belA ardha pahore nijA boDIne zuddha cittazrI duSkarmarUpI rAkSasane dalavAmAM samartha evA paMca parameSThI maMtrane mana, vacana ne kAyAthI dhyAvavo. kiM maMtrayaMtrauSadhimUlikAbhiH kiM gAruDasvargamaNIMDujAlaiH // sphurati citte yadi maMtrarAjapadAni kalyANapadapradAni // 2 // - jo manamAM kalyANapada apanAeM maMtrAdhirAjanAM pado sphurAyamAna thai rahelAM be, to maMtra, yaMtra, auSadhi, jamI buTI gAruDI vidyA, ciMtAmaNi tathA iMdrajAlono paNa zuM khapa be ? zrImannamaskArapadAni sarva siddhAMtasArANi navApi nUnaM AdyAni paMcAtimahAMti teSu, mukhyaM mahAdhyeya mihAmanaMti - nave namaskAranAM pado kharekhara sarva siddhAMtonAM sArarUpa be; temAM paNa pahelAM pAMca pado mahAn be, kemake, tejanuM dhyAna zrIM mukhya kalaMbe // 3 // *
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. paMcAdau yatpadAni tribhuvanapati nirvyAhRtA paMcatIrthI tIrthASyevASTaSaSTirjinasamayarahasyAni yasyAkSarANi yasyASTau saMpadazcAnupamatamamahA sidhyo'dvaitazaktijayAlokayasyAbhilaSitaphaladaH zrI namaskAra maMtraH 4 - je namaskAranA pahelAM pAMca padone to zrI jinezvara prajue paMcatI thIMrUpa kahyAMbe, ane jenA aDasaTha rone jinasiddhAMtanA rahasyarUpa kahelA be, ane tenI ATha saMpadAne to pUrva zaktivAlI anupama mahAsiddhirUpa kahelI be, evI rItano banne lokomA icchita phalone denAro zrI navakAra maMtra jaya pAmo paMcatAyAH daNe paMca - ratnAni parameSTinAm // 121 prAsye dadhAti yastasya, saGgatiH syAdbhavAMtare // 1 // artha- je mANasa mRtyu samaye parameSThI namaskAra rUpa pAMca ratnone potAnA mukhamAM dhAraNa kare be, tenI javAMtaramAM sajati thAya. yAtAH prayAMti yAsyati, pAraM saMsAravAridheH // parameSThinamaskAraM, smAraM smAraM ghanA janAH // 1 // artha - parameSThi namaskAranuM smaraNa karIne ghaNA mANaso saMsArarUpI samunA pArane pahoMcyA be, pahoMce be, tathA pahoMcaze. siMheneva madAMdhagaMdhakariNo mitrAMzuneva dipAdhvAMtaudho vidhuneva tApatatayaH kalpaNevAdhayaH // tArkSyaNeva phaNAnRto ghanakadaMbeneva dAvAgnayaH satvAnAM parameSThimaMtramahasA valgaMti nopazvAH // 1 // artha- siMhathI jema madonmatta gaMdhahastI, sUryanA kiraNathI jema rAtrisaMbaMdhI aMdhakArano samUha, caMdrathI jema tApanI zreNirDa, kalpavRkSathI jema zradhi, garuruthI jema sarpo ne varasAdanA 16
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 upadezataraMgiNI. samUhathI jema dAvAnaTo tema parameSThimaMtranA tejazrI prANIune upanavo vRddhi pAmatA nazrI. saMgrAmasAgarakarIMpanujaMgasiMha urvyAdhivahiripubaMdhanasaMnnavAni // cauragrahannamanizAcarazAkinInAM nazyaMti paMcaparameSThipadairnayAni // 1 // artha- paMca parameSThinA padothI, sAMgrAma, samuja, hAthI, sarpa, siMha, survyAdhi, agni, zatru, baMdhana, cora, graha, cama, rAkSasa, ke zAkanInA layo nAza pAme . dhyAto'pi pApazamanaH parameSThImaMtra: kiM syAtapaHprabalito vidhinAcitazca // ugdhaM svayaM hi madhuraM kathitaM tu yuktyA ___ saMmizritaM ca sitayA vasudhAsudheva // 1 // . __ artha- parameSThImaMtra te dhyAna. dharavAthI paNa pApone upazamAvanAro ; tyAre tene jo tapathI balavAna ko hoya, ane vidhipUrvaka te maMtrane jo pUjyo hoya, to to pagI tenA mAhAtmyanI vAtaja zuM karavI ? kemake, udhane svanAvadhIja madhuraM to kayuM zrane temAM jo sAkara mizrita karavAmAM Ave, to to te zrA jagatamAM amRtasarakhaMja . maMtANamaMto paramozmuti,dheyANadheyaM paramaMzmuti // tatANatataM paramaM pavitaM, saMsArisatANauhAhayANaM 1 .. artha-zrA navakAra maMtra, sarva maMtromAM paramamaMtrarUpa, sarva dhyAnomAM paramadhyAnarUpa, sarva tatvomAM paramatatvarUpa, tathA saMsArathI tAranAro, ane muHkhone haranAro .
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 123 tANaM annaM tu no asthi, jIvANaM navasAyare // bumutANaM zmaM mutaM, navakAraM supoyaNaM // 1 // artha-zrA navarUpI samujamAM buDatA jIvone A uttama navakAramaMtrazivAya bIjaM paNa koi paNa zaraNuM nathI. aNegajammaMtarasaMciANaM, uhANasArIriyamANasANaM // kuto annaghANahavija nAso, na jAva patto navakAramaMto // 1 // artha- jyAMsudhI navakAra maMtra prApta bhayo nathI, tyAMsudhI aneka navomAM saMcaya aelAM evAM zarIra ane mana saMbaMdhI muHkhono nAza kyAthI thAya? hara uhaM kuNa suhaM, jaNa jasaM sosae navasamudaM * ihaloe paraloe, suhANamUlaM ca nvkaaro||1|| artha- navakAra maMtra je te puHkhane hare , sukha kare , jaza . utpanna kare , lavarUpI samutrane zoSe , tema A loka ane paralokamAM paNa sukhonuM mUla navakAramaMtraja be. AsatAM manujA dUre, tirazcAmapinizcitam // maMtro'sau sAtiM date, prAMtakAle smRto'pihi // 1 // artha- manuSyo to eka bAju raho, paNa tiryaMcone paNa A navakAramaMtra, mRtyu samaye smaraNa karavAyI kharekhara sajati zrApe. jiNasAsaNassa sAro, canadassa puvANa jo smudhaaro|| jassa maNe navakAro, saMsAro tassa kiM kunn||1|| artha- jinazAsananA eka sArarUpa, tathA caude pUrvanA ucA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 upadezataraMgiNI. rarUpa evo A navakAra maMtra jenA manamAM vasI rahelo , tene zrA saMsAra zuM karavAno hato? eso maMgalanilaja, navavila sylsNtijnna|| navakAraparamamaMto, ciMtieamito suhaM de||2|| artha-zrA navakAramaMtra parama maMgalarUpa, navono nAza karanAro, sarva zAMtine utpanna karanAro, ane ciMtita sukha denAro . A navakAramaMtranA mAhAtmyavAlA rAjasiMha, ratnavatI AdikanAM dRSTAMto SamAvazyakamAM prasi je. tema A kAlamAM paNa te navakArano mahimA dRSTie paDe . tepara kathA kahe . dyAva nAmanA gAmamAM sImAka nAme eka zeTha vasato hato. eka dahADo tene ko maMtravAdI yogI maTyo. tene te zere dIranuM lojana karAvyu, tethI te maMtravAdI yogIe tene karvA ke, he zreSThi! tAre jo kaI kArya hoya to mane kahe, ke jethI mArI meMtrazaktithI hu~ tAro manoratha saMpUrNa karaM. te sAMjalI zeThe kartuM . ke, he yogIM! mane aSTApadaparvatapara javAno manoratha ne. te sAMjalI yogIe eka pATalo caMdanAdikathI pUjyo, ane potAnA amogha maMtrathI tene maMtoM. paThI zeTha tepara jevo bege ke, turata te pATalo AkAzamArge uDavA lAgyo, ane madhyAnhakAle zraSTApadaprate pahoMcyo. te vakhate tyAM sUryanA atyaMta uSaNakIraNothI te zegne bahu tApa lAgavA mAMDyo, paNa te pATalo tyAMthI yAge haThyo nahIM. te jo zeThe mRtyuno naya vicAri namaskAramaMtrasmaraNa karyu, ane te maMtranA prajAvathI te pATalo pAge AkAzavATe uDIne te yogI pAse zeThasahita Avyo. te jo yogIe kaDaM ke, meM haju pATalo pAge AvavAno to maMtra kahyo nathI, batAM te kema zrAvyo? tyAre zere kahyu ke, meM navakAramaMtrano jApa karyo, tethI te pAge Avyo ne te sAMjalI te yogIe paNa
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 125 tyArathI namaskAra maMtra japavA mAMDyo, ane tethI te tene sarva navakAramaMtranA mAhAtmyapara siddhi karanAro thayo . evI rIte bIjAM dRSTAMto paNa jANI levAM. ve nyAyanItino upadeza kahe. nyAyamArga sevavAthI loka ne paralokamAM paNa yaza, kIrti, pratiSThAdika lAno thAya be, tathA sati malebe. kahAM beke, yAMti nyAyapravRttasya tiryaco'pi sahAyatAm // paMthAnaM tu gacchaMtaM, sodaro'pi vimuJcati // 1 // artha - nyAyamArge cAlanAra mANasane tiryaco paNa sahAya karebe, anyAyamArga cAlanAra mANasane sago jAi paNa tajI peDhe. paMceMdriyano nigraha, pratikramaNa, sAmAyika, tathA pauSadha, ane puSkara evI pratimAdika vahyAzrI moTo lAna thAyaDe. iMjina viSayo kharekhara anartha karanArA be. kAM ve ke, , kuraMgamAtaMga pataMga bhRMga mInA hatAH paMcabhireva paMca // ekaH pramAdI sa kathaM na hanyAt, yaH sevate paMcabhireva paMca // 1 // artha- hariNa, hAthI, pataMga, camara tathA matsyo anukrame zrotreMDa, sparzeSi, nayaneMdri, ghrANeMSi tathA raseMjinA lolupIpapAthI haNAlA, to je pramAdI mANasa te pAMce iMDiyAne lolupI ine sevebe, te kema haNAya nahIM ? caturdagdhaM parastrIji, hastau dagdhau pratigrahaiH // jihvA dagdhA parAnnena, gataM janma nirarthakam // 1 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 upadezataraMgiNI. artha- jenI AMkho parastrIne ( jovAthI ) dagdha thaelI ne, jenA hAtho corI karavAthI dagdha thaelA , tathA jenI jIhAparanA annathI dagdha zraelI , teno janma nirarthaka gayelo . ___evI rIte vairAgyanI vAsanAvAlo prANI zunna gatine melave; ahIM pradezI rAjAdikanAM dRSTAMto lAvI levAM. have caturvidha zramaNasaMghanI naktipUjAno upadeza kahe. raleSuciMtAmaNiratnayagha-sArastarUNAmiva klpvRkssH|| deveSu sarveSvapi vItarAga-sta supAtreSu susaadhusNghH||1|| artha- ratnomAM jema ciMtAmaNiratna uttama , tathA vRkSomAM jema kalpavRkSa uttama ne, tathA devomAM paNa jema vItarAga pranu uttama ne, tema supAtromAM zramaNasaMgha uttama be. jJAnAdinizzeSaguNogharatnA kare ca biMjarivAnaso'taH // saMghe niyukto nijavitalezaH, syAdadayaH dIpaparidaye'tra // 1 // artha- jJAnAdikarUpa sarva guNonA samUharUpI ratnonA samUhavAlA evA saMdhamAM, jalanA biMnI peThe nAkheDhuM potAnuM alpa avya paNa akSya prAya . zrI zramaNasaMghane ratnAkaranI upamA yuktaja je. kaDaM ne ke, paMcaparamihirayaNAI, bahumalAI jassa majjaMmi // upA~ti sayA vihu, sa saMgharayaNAyaro jayana // 1 // - artha- je saMgharUpI ratnAkaramAMthI paMcaparameSThIrUpa amUsya ratno utpanna thAya , te saMgharUpI ratnAkara hamezAM jayavaMto varto, zramaNasaMgha ne te pacIsamA tIrthakararUpa ne, kemake, tene sarva tIrthakaro paNa namaskAra kare. kaDuM ne ke,
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. lokebhyo nRpatistato'pi hi varazcakrI tato vAsava: sarvebhyo'pi jinezvaraH samadhiko vizvatrayInAyakaH // so'pi jJAnamahodadhiH pratidinaM saMghaM namasyatyaho vajasvAmivaunnatiM nayati taM yaH sa prazasyaH ditau||1|| artha- lokothI uttama rAjA, tethI uttama cakrI, tethI jattama iMja, ane te sarvathI uttama traNe jagatanA nAyaka zrI jinezvara pranu be; evA jhAnanA dariyA sarakhA jinezvara paNa hamezAM je saMghane name , te saMghanI vajrasvAmInI peThe je unnati kare , te jagatamAM prazaMsanIya thAya je. (ahIM saMghanI jaktipara zrI vajrasvAmino samasta prabaMdha vAMcI levo.) putrajanmavivAhAdi-maMgalAni gRhe gRhe // paraM nAgyavatAM puMsAM, zrIsaMghA_dimaMgalam // 1 // artha- putrajanmanAM tathA vivAhAdikanAM maMgalo to ghare ghare hoya , paNa zrI saMghanI pUjAdikanuM maMgala to lAgyavAna puruSoneja gheraM hoya . rucirakanakadhArA prAMgaNe tasya petuH, pravaramaNinidhAnaM tagRhAMtaH praviSTaM // amaratarulatAnAmuzamastasya gehe, navanamiha saharSa yasya pasparza sNghH||1|| artha- A jagatamA je mANasanA gharane saMghe sparza karelo ne, tenA AMgaNAmAM manohara suvarNadhArA pamelI be, ane uttama mapiunu nidhAna te mANasanA gharamAM dAkhala thayuM , tathA tene ghera kaTpavatI jagelI .
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 upadezataraMgiNI. zrA hetuzrIja zrI vastupAla maMtrI dareka varSe traNavAra saMghanI pUjA karatA hatA. kaDaM ne ke, ekaM vAsaH surezaiH kRtasukRtazatairjanmakAle jinAnAM dataM dIdAdaNe vA dhvajavasanamatho ekamevAMbaraM ca // sUryAdInAM grahANAMpunarapividhinA datamasmina daNe'sau zrIsaMghe nUri yacannadharitasurapo dAnadAtA sa maMtrI // 1 // artha- karelAM ne seMkamo game sukRta jee evA iMsroe jinonA janma vakhate ekaja vastra ApyuM ne, tathA dIdA vakhate paNa ekaja vastra Apyu , tema brahmAe sUryA dika grahone paNa ekaja aMbara-vastra (AkAza) Apyu , paNa A vastupAla maMtrIe to saMghaprate ghaNAM vastro dezne iMzAdikothI paNa potAnI kIrti vadhArI je. te dAna detI vakhate vastupAle kayuM hatuM ke, kadA kila naviSyati, mgRhaaNgnnnuumyH|| shriisNghcrnnaaNnoj-rjoraajipvitritaaH||1|| artha- zrI saMghanAM caraNakamalonI rajonI zreNizrI mArA gharanA AMgaNAnI nUmi have kyAre pavitra thaze ? ___ema vicArine lAgyavAna puruSe potAnI zaktimujaba daravarSe zrI zramaNasaMpanI pUjA karavI. arhatAmapi mAnyo'yaM, pUjyaH puNyavatAmapi // sevyaH surAsurezAnAM, saMghaH pUjyastato budhaiH // 1 // artha- A saMgha zrI arihaMta pranuune paNa mAnanIka , tema / puNyavAnone paNa pUjanIka , valI deva ane dAnavonA iMzone paNa sevanIka ne, mATe buddhivAna mANasoe saMghane pUjavo.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 12e saMghaH saguNasaMghasaMhatikaraH saMgho jinaivaiditaH saMghaH zAsanavRdhiheturasakRtsaMghaH satAM muktidH|| tanatyA vihitaM jujArjitadhanaiH saMghasya yaiH pUjanaM kiMtai mana pUjitaM sukRtiniH kiM vA na labdhaMphalama artha- saMgha ne te uttama guNonA samUhane karanAro , tIrthakarothI vaMdAelo , hamezAM zAsananI vRdhino hetu be, tathA uttama mANasone mukti upajAvanAro ne, evI rItanA saMgha- potAnI nujAthI upArjana karelAM dhanathI je mANasoe pUjana kareluM , te puNyazAlIue zuM pUjyuM nathI? tathA zuM phala melavyuM nathI? arthAt sarva melavyuM . . saMghanI pUjA vastra, pAtra, alaMkAra tathA tAMbUla Adika nedothI cAra prakAre karAya je. kAM ne ke, nyAyopAtaiH sitairvastraiH, saMghamabhyarcayaMti ye|| tohapaMjare lakSmI, kurute sArikAvratam // 1 // artha- je mANaso nyAyathI upArjana karelAM evAM nirmala vastrothI saMghanI pUjA karene, tenA ghararUpI pAMjarAmAM lakSmI menAnIpeThe zrAvIne raheje. yajanmaiva guNAspadaM jagati yabRMgAra Adyo nRNA zItoSNAdyamupavaM harati yannirlajannAvApaham // mAsAdadhvajakaitavAdiva surairAropyate mUrdhni yat taheyaM gurave vizudhavasanaM dhanyaiH supuNyAtmane // 1 // artha- je vastrano janmaja guNothI ( taMtuthI), tathA je mANasono mukhya zaMgAra , tathA je vastra ThaMDI tathA tApAdi
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. kanA upapravane hare , valI je nirlajatAnA nAvano nAza kare be, valI je vastrane devo paNa prAsAdapara rahelI dhvajAnA miSadhI mastake dhare , evaM pavitra vastra puNyazAlI gurune Apaq. patagRhAdikaM pAtraM, deyaM yogyaM susAdhave // saMsArasAgarotAra-hetave dhAtuvarjitam // 1 // artha- saMsArarUpI samuzrI taravAmATe dhAtuvinAnuM yogya pAtra uttama sAdhune samarpaNa karavaM. paTTakUlAdivAsAMsi, svarNAditilakAni ca // sAdharmikANAM samyaktva-zuddhyai deyAni naavtH|| artha- samyaktvanI zudhimATe sAdharmika lokone lAvadhI paTTakUdAdika vastro tathA svarNAdikanA tilako devAM. karvA ne ke, sAhamiyaMmi pate, gharaMgaNe jassa hui neho // jiNasAsaNannaNiyamiNaM, sammate tassa saMdeho ? artha- gherane AMgaNe svAmIlAi AvyA utAM paNa, tenApara jene sneha thato nathI, tenA samyaktvamAM saMdeha ne, ema jinAgamomAM kaheluM be. rupyasvarNAdikaiSTaMkaiH, kramukaiH zunnannAvataH // nAgavabIdalairdeyaM, tAMbUlaM zrAvakaiH sadA // 1 // artha- zrAvakoe hamezAM zula lAvadhI rUpAnA tathA suvarNanA sikkAsahita, sopArIsAthe nAgaravasInA pAnonuM tAMbUla Apaq. evI rItanA prakArothI vivekI mANasoe saMghanI pUjA karavI. yaH sasAranirAsalAlasamatirmuktyarthamuttiSThate yaM tIrtha kathayati pAvanatayA yenAsti nAnyaH smH|| .
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. . 131 yasmai tIrthapatirnamasyati satA yasmAbunaM jaayte| sphurtiryasya parAvasaMti ca guNA yasminsa sNgho'rthytaam|| artha- je saMgha saMsArathI virakta buddhivAlo thazne muktimATe prayatna kare ne, tathA jene pavitrapaNAthI tIrtharUpa kahe , tathA jenAsamAna bIjo koipaNa nathI, valI je saMghane tIrthakara pranu paNa namaskAra kare , tathA jethI buddhivAnone kalyANa thAya ne, valI je saMghanI prakhyAti ne, tathA jenAmAM guNo vasI rahyA ne, te saMghanI pUjA karavI. nAvArtha- AcArya, upAdhyAya, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa evo je saMgha, kriyA, jJAna, darzana, dAna, zIla, tathA tapAdika rUpa puNyothI muktimATe udyama kare , valI je saMghane mahAn zaSi utkRSTa tIrtharUpa gaNe , valI A AryadezamAM utpanna vAthI te saMghasamAna bIjo koi paNa nathI. kemake, supravya, sukulamA janma, sipatra, samAdhi, ane saMgha e pAMce sakAro purkhana kahyA . valI dharma dezanA detI velAe " namo tiththassa" ema kahIne zrI tIrthakara pranu paNa te saMghane namaskAra kare be. valI te saMghazrIja jinaprAsAda, jinapratimA, tIrthayAtrA, padapratiSThA, svAmivAtsatya, dAna zAlArDa, amArI paTaha vigere mAMgalIkanA kAryoM thAya je. valI te saMghano mahimA paNa moTo je, kemake, rAjA jevA paNa saMghanI AjJA potAnA mastakopara caDAve , ane tenI virAdhanA karatA nathI. valI je saMghanI sAme thai ulaTI rIte cAle ne, teDha gaI jisarAjA tathA namucIpradhAna AdikanIpeThe muHkha pAme be. valI teja saMghamAM dAna, zIla tathA satyAdika guNo vasI rahelA be. evI rItanA mahA pranAvika saMghane vastupAlamaMtrInI peThe puNyazAlIe lo
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 upadezataraMgiNI jana, pAna, khAdima, svAdima Adika AhArothI, tathA vividha prakAranA vastro, pAtro tathA AjUSaNo AdikathI satkArapUrvaka pUjavo. kaDaM le ke, caulukyaH paramArhato nRpazatasvAmI jinezAjJayA nigraMthasya janAya dAnamasamaM na prApa jAnanapi // .. saMprAptastridivaM svacArucaritaiH satpAtradAnenchayA vajUpo'vatatAra gurjaranuvi zrIvastupAla dhruvam // 1 // artha- he vastupAlamaMtrI ! parama jainadharmI, tathA seMkaDo game rAjAu~no adhikArI evo caulukyavaMzano rAjA kumArapAla jineprajunI AjJAthI jANatA utAM paNa sAdhulokane ghaNuM dAna daz zakyo nahIM. ( rAjapiMDa jaina muni ne levo kaTape nahIM, ema zrI jinezvarapranue jinAgamomAM kaheluM .) bevaTe potAnA manohara AcaraNozrI te devalokamAM gayo, paNa supAtroprate dAna devAnI potAnI zvAzrI te tamAraM rUpa karIne kharekhara A gurjara nUmimAM pAge avatarelo hoya ema nAsana thAya be. (AvI rIte kozka kavie vastupAlamaMtrImATe utpredA karelI .) ratnAnAmiva rohaNaH ditidharaH khaM tArakANAmiva svargaH kaTapamahIruhAmiva saraH paMkeruhANAmiva // pAthodhiH payasAM zazIva mahasAM sthAne guNAnAmasAvityAlocya viracyatAM nagavataH saMghasya puujaavidhiH||2|| artha- ratnoluM sthAnaka jema rohaNAcala parvata , tArAunu sthAnaka jema AkAza meM, kaTaSavRdonuM sthAnaka jema svarga me, . kamalonuM sthAnaka jema talAva , pANInuM sthAnaka jema samuja ne, * tathA teuna sthAnaka jema caMja , tema A saMgha, vinayAdi a
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 133 neka guNonuM sthAnaka , ema vicArIne A lAgyavAna saMghanI pUjAvidhi karavI. yannakteH phalamarhadAdipadavI mukhyaM kRSeH zasyavat cakrivatridazestAdi tRNavata prAsaMgikaM gIyate // zaktiM yanmahimastutau na dadhate vAco'pi vAcaspateH saMghaH so'ghaharaH punAtu caraNanyAsaiH satAM mNdirm||1|| ___ artha- khetImAMthI jema dhAnya, tema je saMghanI naktinuM mukhya phala arihaMtAdikanI padavI ne, tathA cakrIpaNuM ane iMjapaNuM to khetaramAM ugatAM ghAsanI peThe prAsaMgika , valI je saMghanA mAhAtmyanI stuti karavAmATe bRhaspatinI vANI paNa samartha nathI, evo pApone haranAro te saMgha potAnA caraNanyAsothI sajAnonAM gharane pavitra karo ? have te saMghavAtsaTyapara dRSTAMta Ape le. eka dahADo zrI hemacaMjAcArya zAkaMjarI nagarImAM padhAryA te nagaramAM eka dhanAzA nAme nirdhana zrAvaka raheto hato. teNe potAne zIyAlAmA uDhavAmATe, potAnI strIne hAthe sutara kaMtAvIne teno eka jADo cophAla banAnyo hato, paNa nAva AvavAthI teNe te cophAla zrI hemacaMjasUrijIne vorAvyo. paThI jyAre te he. macaMtrAcArya pATaNamAM padhAryA tyAre kumArapAlAdika bahotera rAjAu~ tathA kubera Adi aDhAra hajAra zrAvako potapotAnI zajhisahita temanI sAme AvyA. te vakhate AcAryajIe potAnA zarIrapara teja jADo pANakorAMno cophAla uDhyo hato. te jo kumArapAla rAjAe temane kahyu ke, he lagavan ! zrApa mArA guru zrazne AvAM nirmAtya vastro pahero bage, tethI mane khajA zrAya
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 upadezataraMgiNI. ne. te sAMjalI hemacaMja mahArAje temane kayu ke, he rAjana! tamo A pRthvIpara rAjya karoge, ane tamArA A vastradAna denArA sAdharmI zrAvako jyAre mahA muzIbane potAnuM gujarAna calAve be, tethI tamone zulajA nathI thatI? amo nispRhI muni to jo sAmAnya vastro peherIyeM toja amArI gurunA jalavAi rahe . kemake sarvajJa prajue paNa kaDaM ne ke, tyaktasaMgo jIrNavAsA, mlktinnklevrH|| . najana mAdhukarI vRttiM, municaryA kadAzrayet // 1 // te sAMjalI kumArapAla rAjAe anigraha sIdho ke, AjathI have mAre daravarSe svAmivAtsalya karavU, ane nirAdhAra zrAvakane daravarSe mAre daravarSe hajAra sonAmohoro ApavI. evI rIte dAna detAM thakAM tene varSanI eka kroDa sonAmohoro joztI itI ane cauda varSA daramyAna teNe evI rIte cauda koDa sonAmohoro sAdharmI nALane ApI. kalporvIruhasaMtatistadajire ciMtAmaNistatkare lAdhyA kAmadhAnaghA ca suranI tasyAvatIrNA gRhe // trailokyAdhipatitvasAdhanasahA zrIstanmukhaM vIdate saMgho yasya gRhAMgaNaM guNanidhiH pAdaiH smaajaamti||1|| artha- guNonA jaMDArarUpa evo saMgha je mANasanA gharanA AMgaNAmAM Ave , tenA AMgaNAmAM kalpavRdonI zreNi ugelI ne, tenA hAthamAM ciMtAmaNi ratna AveDhuMce, tene ghera manohara kAmadhenu utarelI , tathA traNe lokanA adhipatipaNAne sUcavanArI lakSmI tenI sanmukha jue . ( have tepara dRSTAMta kahe .) tapagaDa nAyaka zrI somatilakasUri eka vakhate suragirimAMzA.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 135 jagasiMhanA gharamAM tIrthaMkara prajune namavA mATe gayA. te vakhate temanA upadezathI jagasiMha zeThe sAtaso sonAmohoro kharacI ne saMghane tAMbUla pyAM tAM valI vizalazAhanI strI khImAbAIe zrI somasuMdarajI mahArAjanA upadezathI sarva dezonA zrAvakone sAkaranI lANI karI hatI. eva te hIM saMghapUjApara bIjAM paNa prAcIna ne arvA - cIna dRSTAMto potAnI meleja vAMcI levAM. have sAdharmika vAtsalyano upadeza kahe be. sAdharmikANAM vAtsalyaM, jojanAcchAdanAdibhiH // yastanoti naro jAvAt, tajanma saphalaM bhavet // 1 // artha- je mANasa jAvathI jojana tathA vastrAdikothI sAdharmI lokonuM vAtsalya kare be, teno janma saphala thAya a. kahAM ve ke, na kayaM diNUkaraNaM, na kayaM sAhammiprANavacalaM // hiyayaMmi vIrA, na dhariu hArija jammo // 1 // artha- jeNe dIna lokono uccAra karyo nathI, tathA jeNe svAmivAtsalya karyu nathI, tema jeNe hRdayamAM zrI vItarAga prabhune dhAryA nathI, te potAno janma phokaTa gumAvyo be. have te sAdharmikavAtsalya jAvanA vazathI aneka prakAranuM be. jema prati upakAranI hAthI moTA zAhukArone jojana pa zAhavAtsalya kavAya be. durjanAdikone jayazrI jojana - pavaM te sAMDavAtsalya kahevAya be. mAta pitA, tathA zvasurapakSAdikanA svajanone prIti zrAdikanI vRddhimATe je jojana dAna devuM, te svajanavAtsalya kahevAya be. paNa te traNe dAnomAM dharmabuddhino
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 upadezataraMgiNI. annAva hovAthI te dAno nirarthaka ne. sArthaka dAna to te kahevAya ke prati upakAranI zvAvinAja phakta dharmabuddhithI paisAdAra ane garIba evA sAdharmI jAne jeda rAkhyAvinA sanmAnapUrvaka udAra cittathI je dAna devU. ane teja dAna mahA lAjakArI thAya je. kaDuM ne ke, mithyAdRSTisahasreSu, varameko hyaNuvratI // aNuvRttisahasreSu, varameko mahAvratI // 1 // artha- hajAro game mithyAdRSTimAM eka aNuvratadhArI zreSTha ne, ane hajAro game aNuvratIumAM eka mahAvratadhArI zreSTha je. mahAvratisahasreSu, varameko hi tAvikaH // tAtvikasamaM pAtraM ca, na nUtaM na naviSyati // 1 // artha- hajAro game mahAvratimAM eka tatvavettA zreSTha ne, tatvavettAsamAna supAtra ayuM nathI, ane aze paNa nahIM. __ jama naratacakrIe bAravratadhArI zrAvakone teunI ulakhANamATe kAkINI ratnathI bAra tilako karyA hatAM, ane beka jIvitaparyaMta temaNe sAdharmIvAtsalya kayu hatuM. valI tevIja rIte saMprati rAjAe trikhaMga jaratakSetramA dareka gAme svAmivAtsalya kayu . balI vaDhavANanA rahevAsI evA ratna nAmanA eka zrAvakapAse dakSiNAvarta zaMkha hato, te zaMkhe tene eka dahADo svapnamAM kaDaM ke, have hu~ vastupAlapAse javAno vaM. te sAlalI teNe bahumAnapUrvaka tene sAta divasosudhi rAkhyo. eTalAmAM sAta lAkha mANaso sahita vastupAla tyAM saMgha kahADIne zajaya jatAM AvI pahoMcyA. tyAre te ratna zrAvake te saMghane atyaMta AdaramAnathI lojana karAvIne te zaMkha vastupAlane soMpyo. te ratnazrAvakanuM vRttAMta catuvizati prabaMdhathI jANI levaM.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. . 135 sidhipuraMdhrIvaraNaM, zrAvakadharmazriyo varAntaraNam // kRtajinamatasAphalyaM, racayata sAdharmikeSu vAtsakhyam // artha- mokSarUpI strIsAthe varAvanAlaM, zrAvakadharmanI khamInA uttama AjUSaNa sarakhU tathA jinamatane saphala karanAraM, evaM sAdharmikavAtsalya karo ? nAgapura nAmanA nagaramAM pUnama nAme eka mahA dhanADhya zrAvaka vasato hato. tene maujuddIna bAdazAhanI bIbI premakalAe potAno lAi karyo hato. teNe vikrama saMvata 1273 mAM pehelI zatrujayanI yAtrA karI hatI. panI vikrama saMvata 1286 mA teNe bIjIvAra yAtrA karI. te vakhate tenIsAthe saMghamAM 1700 gADA tathA keTalAka mAMDaliko paNa hatA. panI te pUnama zrAvaka saMghasahita jyAre dholakApAse Avyo tyAre vastupAla ane tejapAla maMtrI tenIsAme gayA. te samaye pavanathI jeje dizAmA saMghanI raja umatI hatI, te te dizAtarapha te maMtri: javA lAgyA. te jo bIjA mANasoe teuMne kahyu ke, he maMtrIrAja ! te bAju to ghaNI raja uDe , mATe tamo Atarapha Avo ? tyAre maMtrIe kahyu ke, A rajano sparza to puNyothI thAya . te rajano sparza karmono nAza kare . kahyu ke, zrItIrthapAMtharajasA virajInavaMti, tIrtheSu ca bramaNato na nave bramati // vyavyayAdiha narAH sthirasaMpadaH syuH, pUjyA navaMti jagadIzamathArcayaMtaH // 1 // artha- tIrthamArganI raz2athI mANaso karmarahita thAya ne, ane tIrthomAM jamavAthI mANasone javamAM jamaparatuM nathI, valI 18
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 upadezataraMgiNI. tIrthamAM dhana kharacavAthI mANaso sthira saMpadAvAlA thAya be, tema tIrthamAM prajunI pUjA karavAthI pUjanIka thAya baM. pachI tyAM: te maMtrI ne punaDa banne ekaThA thayA, saMgha paNa talAvane kinAre sthira thayo. te vakhate maMtrie vicArya ke, saMghanA cararajothI mArAM gharanuM zrAMgaNuM kyAre pavitra thaze ? ema vicAri teNe saMghane bhojanamATe nimaMtraNa karyu. panI prajAte rasoi taiyAra thayA bAda saMghanA loko jyAre jojana mATe zrAvyA, tyAre maMtri te sarvanA caraNAne potAne hAthe dAlana karavA lAgyA, tathA terjane tilaka karavA lAgyA. ema karatAM be pohoro vyatIta thayA, tyAre tejapAle vastupAla maMtrI ne kahyuM ke, he jAi have saMghanI jakti bIjArja paNa karaze, tamo jojana karIhayo ? tyAre vastupAle kahyuM ke, huM pAlathI jojana karIza, kemake, yAvo avasara vAraMvAra malato nathI. pI saMghane jojana karAvI ne temaNe vastrAdikanuM dAna prApyaM. tyArabAda pUnamazAhanI preraNAthI maMtrI paNa saMghanI sAthe zatruMjayapara padhAryA, tathA tyAM jAvapUrvaka yAtrA karIne te banne potapotAne sthAnake gayA. jinanaktiH kRtA tena, zAsanasyonnattistathA // sAdharmikeSu vAtsalyaM, kRtaM yena subuddhinA // 1 // artha- je subuddhi mANase sAdhamanuM vAtsalya karyu be, te jinanakti tathA zAsananI unnati karelI be. (tepara dRSTAMta kahe be.) thApaka nAmanA nagaramAM zrImAlI vaMzano jU nAme eka zeTha vasato hato, tene pazcima mAMgalI kanuM biruda masyuM hatuM. eka dahADo maMrupaDurgamAM kAMUNazAda pAse te AjUnA mATe evaM varNana karyu ke, jUzA potAne ghera velA sAdharmIkone jojana karAvyAvinA pote jojana karatA nathI. te sAMjalI camatkAra pAmelA jAMjaNe tenI parIkSA karavA mATe tajavIja karI, chAne tethI te
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 13 bIsa hajAra sAdhakonA saMgha sahita jude jude mArgethI caudasane divase thApa nagaramAM Avyo. te divase AzAde to pauSadha lIdho hato, paNa tenA jAi jinadAse saMghane lo jANI turata temane jojanamATe nimaMtraNa karyu, tathA eka pohoranI aMdara samasta saMghane sonA ne rUpAnA thAlomAM jojana karAvyuM, tathA upara vastrAdikanuM dAna paNa pyuM. te joi phAMUzAhe Azene page pamI kahyuM ke, Ape mAro aparAdha kSamA karavo, kemake, va rIte karIne me ApanI parIkSA karI. evI rIte tenI kSamA mAgIne zatruMjayanI yAtrA karIne kAMUNa zeTha maMrupa durgamAM gayA. cakre tena jinArcanaM sa vidadhe samyaggurUpAsanaM tatvaM tena jinAgamasya viditaM saMghonnatiM sa vyadhAt // satyaMkAritameva tena sudhiyA nirvANasaukhyaM javAt yaH sAdharmikagauravaM vitanute hRSTo gurUNAmiva // 1 // " artha- jeNe harSita thane gurujanI peThe sAdharmIkonuM vAtsalya karyube, te jinapUjA karelI be, sArI rIte gurunI upAsanA karelI be, teNe jinAgamanuM tatva jAeyuM be, teNe saMghanI unnatti karIbe, valI te subuddhie mokSa sukhane vegathI hastagata kareluM be. jema suragirimAM jagasiMhazAhe dravya pIne potAnA trAso sATha sAdharmIkone potAnA jevAja zAhukAro banAvyA hatA. evI rIte chahIM jAvaruzAha, udAyanamaMtrI, bAhaDamaMtrI, pethaDazAha, kAMkaNazAha, jagamuzAha, tathA jImAzAha zrAdikanA hajArogame dRSTAMto jANI levAM. ema vicAri sarva mANasoe saMghavAtsasya karIne potAno janma saphala karavo. jinaukaH pauSadhokazca, jainAgamasulekhanam // sAdha sAdharmi kurvannapavo javet // 1 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 upadezataraMgiNI. artha- jinamaMdira, pauSadhazAlA, jinAgamonuM lakhAvavaM, sAdhu tathA sAdharmIkonI nakti ityAdika zunna kAryoM karavAyI prANI apanavI thAya be. jinamaMdirAdika sAte kSetromAM nakti karanAro mANasa mahA zrAvaka kahevAya be. kaDaM ne ke, nareSu dharaNIpatistaruSu divyakAraskaraH ___ kariSvamarasiMdhuraH phaNadhareSu zeSaH punH|| suparvasu puraMdaro giriSu ratnasAnuryathA . tathA sukRtavatsvasau mahAzrAvakaH kathyate // 1 // artha- mANasomA jema rAjA, vRdomA jema kaTpavRkSa, hAthIumAM jema airAvaNa, nAgomAM jama zeSanAga, devomA jema iMja tathA parvatomA jema meru tema puNyazAlIumAM (sAte detronI nakti karanAro mANasa ) mahAzrAvaka kahevAya be. zrI hemacaMtrAcArye paNa kumArapAla pAse nIce pramANe mahA zrAvakanuM lakSaNa kaDaM . evaM vratasthito nakayA, saptadevyAM dhanaM vapan / dayAvAnatidIneSu, mahAzrAvaka ucyate // 1 // artha- evI rIte vratamA rahelo, tathA naktithI sAte kSetromAM dhanane vAparanAro, ane ati dIna prANI prate dayAlu evo mAesa mahAzrAvaka kahevAya .. iti zrI tapAgaca nAyaka zrI somasuMdarasUri, zrIratnazekharasUri paM0 naMdiratnagaNi ziSyaratnamaMdiragaNi guMphitAyAM zrI upadezataraMgiNyAM zrI jinanavanAdi saptatrivitta vitaraNa viveka prakAzakazcatvAriMzaupadezamanoharo vitIyastaraMgaH samAptaH zrIrastu //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 141 tRtIyastaraMgaH prArabhyate have pUjApaMcAzaka nAmano trIjo taraMga kahe. pUjayA pUryate sarva, pUjyo navati pUjayA // zabhivRdhikarI pUjA, pUjA sarvArthasAdhanI // 1 // artha- pUjAthI sarva vastu male be, tema pUjAzrI prANI pUjanIka thAya ne, pUjA ne te zadhinI vRddhi karanArI tathA sarva arthAne sAdhanArI be. je mANasa vidhi pUrvaka rAgaSeSa vinAnA zrI jinezvara prajune pUje je, te mANasa trIje nave mode jAya , kadAca te nAre karmI hoya to te sAta ATha nave to mode jAya ja. kaDuM ne ke, jiNapUaNaM tisaMU, kuNamANo sohae sammataM // titthayaranAmagutaM, pAvara seNIyanariMdaca // 1 // artha- trikAla jina pUjA karanAra mANasa potAnuM samyaktva zuddha kare , tathA zreNika rAjAnI peThetIrthakara nAma gotrane pAme je. vehelA uttama ane sugaMdhi puSpo nahIM malavAthI savAramA vAsahepanI pUjA karavI. kartuM ne ke, mAtaH prapUjayeghAsai, madhyAhnekusumairjinaM // saMdhyAyAM dhUpanairdIpai-stridhA devaM prapUjayet // 1 // artha- prajAte vAsakSepathI, madhyAhne puSpothI, tathA saMdhyAkAkhe dhUpa ane dIpakothI, evI rIte trikAla zrI jinezvara prajunI pUjA karavI. sAmAnya prakAranAM tu puSpothI jinapUjA karavI nahIM. kaDaM ne ke,
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 . upadezataraMgiNI. ___na zuSkaiH pUjayeddevaM, kusumaina mhiigtaiH|| na vizIrNadalaistubai- zunnai vikAzinniH // 1 // artha- sUkAM, pRthvIpara pamelAM, tuTelI pAMkhaDI vAlAM, tuna azula, tathA nahIM praphullita zraelAM evAM puSpothI devapUjA karavI nahIM. . puSpadyarcA tadAjJA ca, tad vyaparirakSaNam // utsavastIrthayAtrA ca, jaktiH paMcavidhA jine // 1 // artha- jinezvara prajunI puSpAdikothI pUjA, temanI AjJA, temanA vyarnu rakSaNa, temano utsava, tathA temanA tIrthanI yAtrA evI rIte pAMca prakAre jinannakti thAya . __ caMpaka, mAlatI, kamala, mogaro, tathA gulAba Adika uttama puSpo, tathA zrAdi zabdathI motIu~nA hAra, suvarNanA batra, mu. kuTa, kuMDala Adika paNa jinapUjA mATe jANI levAM. temAM paNa AjUSaNanI pUjA zAzvatI je. kaDuM ne ke, - mlAyati puSpanicayAH maharArdhakena, vaigaMdhyameti divasena kRtouNgraagH|| jIryati ramyavasanAnyapi narivarDaM, noM jIryate yugazatairjinaratnapUjA // 1 // artha- puSponA samUho aradhA pohoramAM zlAni pAme , vilepana eka divasamAM nirgadha thAya ne, manohara vastro ghaNe varSe jIrNa thAya , paNa ratnAdikonA AjUSaNothI karelI pUjA seMkaDo game yugomAM paNa jIrNa thatI nathI. jyAre vastupAla maMtrI sAta lAkha manuSyo sahita giranArapara yAtrA karavA gayA hatA, tyAre temanI strI anupamA devIe batrI
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 143 salAkha sonAmohoronI kimatanAM AjUSaNothI zrI nemIzvara pranunI pUjA karI hatI. kaDaM ne ke, ghAtriMzatammaladai-rekadA raivatAcale // nemIzvarasyAnupamA, pUjAM cakre pramodataH // 1 // artha- anupamAdevIe eka divase raivatAcalapara harSathI zrI neminAtha pranujInI batrIsalAkha sonAmohorothI pUjA karI hatI. valI te joDne tejapAla maMtrIe harSita zrazne batrIsalAkha sonAmohoronI pote paNa tyAM pUjA karI. valI zatrujayapara anupamA devIe zrI zaSanadeva pranunI paNa batrIsalAkhanA AjaraNothI pUjA karI, te jo tenI derANI lalitA devIe paNa batrIsalAkhanA AjaraNothI pUjA karI. zojanA nAmanI dAsIe paNa te vakhate eka lAkha sonAmohoronA AmaraNothI pUjA karI, ane vastupAla maMtrIe te sarvathI adhika pUjA karI. valI devagirinA rahevAsI dhAi deva nAmanA zrAvake motI, pravAlAM, hIrA, mANeka tathA suvarNanAM puSpothI zrI zaSanadeva prajunI AMgI karAvI hatI, ane panI navalAkha caMpAnA puSpothI pUjA karI hatI. jinezvara pranunI AjJA paNa samyak prakAre pAlavI. kaDaM ne ke, ANA tabbo ANA saMjamo, taheva dANamANAe // ANArahiu dhammo, palAlaphuhabba paDihA // 1 // artha- jinanI ANA teja tapa, saMyama, tathA dAna , ANAvinAno dharma palAla puSpanI peThe paDavAi be, arthAt nirarthaka le. ANAkhaMDaNakArI, javi tikAlaM mahAvinUpae // pUei vIyarAyaM, saJcaMpi niratthayaM tassa // 1 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. artha- jinanI ANAne khaMDita karanAro mANasa kadAca trikAla .moTI adhithI pranune pUje, to paNa tenuM te sarva kArya nirarthaka le. __valI deva avyanuM rakSaNa karavU, tathA te avyanI je vRddhi karavI te paNa jinapUjAja . kaDuM ne ke, vaDhUto jiNadavaM, titthayarataM lahai jIvo // nakhaMto jiNadavaM, apaMtasaMsArija napi // 1 // artha- jinajavyane vadhArato zrako jIva tIrthakarapaNuM pAme be, ane jinapavyanuM jahaNa karato thako jIva anaMta saMsAri thAya be, ema kaDaM . nakaNe devadahassa, paratyAgamaNeNa y|| . satamaM narayaM jaMti, satavArAja goamA // 1 // - artha- he gautama ! devaSavya lakSaNa karavAthI, tathA parastrI gamana karavAzrI mANasa sAta vAra sAtamI narake jAya . valI acAra mahotsava, paryuSaNamAM kalpasUtranuM zravaNa, tathA prajAvanAdika je uttama kAryoM karAyace, te saghalAM zAsananI jannattinA hetu hovAthI jinanaktirUpaja . ___ evaM'jANIne puNyavAna mANasoe tIrtha yAtrAdika mahotsavo pUrvaka jinanakti karavI. sayaM pamajaNe punaM, sahassaM ca vilevnne|| sayasAhassIA mAlA, aNaMtaM gIyavAzraM // 1 // artha- jinapratimA pramArjana karyAzrI sogaguM, vilepana karavAthI hajAragaNuM, puSpamAlA caDAvavAthI lAkhagaNuM, ane tenI pAse gIta ane ane vAjitronI pUjA kothI anaMtagaNuM upavAsonuM puNya thAya ..
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 145 maNasA hoz canatthaM, phalaM nahiassa sNnv|| gavaNassaya pAraMnne, hoi phalaM ahmovaaso||1|| gamaNe dasamaM tu nave, taheva uvAlasamaM gae kiNci|| majje pakuvavAso, mAsovAsaM ca dizeNaM // 2 // saMpato jibanavaNe, pAva ummAsiyaM phalaM puriso|| saMvariyaM tu phalaM, bAraMmiya saMviu lahaz // 3 // pAyakhaNeNa pAvaza, varisasayaphalaM ta jiNe mhie|| pAvaz varisasahassaM, aNaMtapuraNaM jiNe thunniie||4|| artha- jinamaMdira prate javAnI manamAM zlA karavAthI eka upavAsa,, tyAM javAne upavAthI bannu, javAnI taiyArI karatAM zra marnu, jatAM thakAM daza upavAsamuM, thomuka cAlavAthI bAra upavAsa,, madhya lAge pahoMcavAthI pakSopavAsamuM, jinamaMdira jovAthI mAsopavAsa, jinanuvanapAse pahoMcyAthI mAsInU, jinamaMdiranA ghAramA gayAthI varasItaparnu, jinezvaraprajune jovAthI so varSanA upavAsajeM, jinezvaraprajune pUjavAthI eka hajAra varSAMnA upavAsa,, tathA jinezvara pranunI stuti karavAyI anaMta upavAsonuM puNya thAya . jema rAvaNa rAjAe aSTApada parvatapara jarata rAjAe baMdhAvelAM jinamaMdiramA zrI zaSanadeva prajunI pUjA karIne, potAnI maMdodarI Adika zola hajAra rANI sahita nRtya karavA mAMDyu hatuM, ane te samaye vINAno tAra truTI javAthI, jinaguNanA gAyananA raMgamAM naMga paDavAnA DarathI potAnA zarIranI nasa tromIne paNa tevI rItanI jinanaktithI teNe tIrthakara gotra karma bAMdhyu hatuM ane tethI te mahAvideha detramA tIrthakara thaze. ema vicAri bIjAu~e paNa jinapUjA mATe udyama karavo.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 upadezataraMgiNI. aMgapUjA, agrapUjA, ane lAvapUjA ema pUjAtraNa prakAranI . pUSpAdika camAvavAthI aMgapUjA thAyaDe, naivedya Adika mUkavAzrI agrapUjA thAya , tathA stuti AdikathI jAvapUjA thAya be. aMgapUjA jalazrI, puSpothI tathA AjUSaNothI ema traNa prakArodhI pAyaje. jalapUjA, karpUranA jalathI, puSponA jalazrI, kesaranA jalathI tathA nirmala sAmAnya jalathI ema cAra prakAre thAya. puSpa pUjA kamala, caMpaka, mAlatI Adika atyaMta su. gaMdhi puSpothI hAro guMthIne tathA buTAM puSpothI paNa thAyane.zrAjUSaNa pUjA, mukuTa, kuMmala, ratnajaDIta hAra vigere thI thAya. evI rIteja dhUpapUjA, vAsadepanI pUjA ityAdika aMgapUjAmAM AvI jAya je. sonArUpAnA zradato, nAlIera, modaka, vividha prakAranAM pakavAno vigere jinapratimApAse dharavAM, e agra pUjA ne tathA stuti AdikathI lAvapUjA thAyace. te pUjA aSTaprakArI, sataraledI, ekavIsa prakArI vigere aneka prakArothI thAya . ema vicAri jAgyavAna mANase yathAzakti jinapUjA karavI. kAM ne ke, puSpairgadhairbahuparimalairahataiSUpadIpaiH "sannaivedyaiH zunnaphalagaNairvArisaMpUrNapAtraiH // kurvANaste jagadadhipaterarcanAmaSTanedAM sarvAzaMsArahitamatayo vizvavaMdyA navaMti // 1 // artha- sarva prakAranI AzArahita buddhivAlA je mANaso pupothI, sugaMdhiu~thI, baDhu parimalavAlA zradatozrI, dhUpothI, dIpakothI, uttama naivedyothI, uttama phalonA samUhothI ane jalathI jarelAM pAtrothI evI rIte ATha prakArothI jinapUjA kare , te jagatathI paNa vaMdAya . evI rIte ATha prakAranAM sAdhanonI jogavA kadAca na male
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 147 tozradata ane dIpaka pUjAto avazya karavIja kemake, akSatapUjAthI akSya sukha male , tathA dIpakapUjAthI utkRSTuM teja male be. valI dIpakapUjAthI sarva prakAranAM vighano tathA marakI zrAdikanA upavano nAza zrAya je. (have te aSTaprakArI pUjAnA phalono upadeza kahe .) pUara jo jiNacaMda, tinnivi saMjjAsu pavarakusumahiM // so pAva surasukhaM, kammeNa mukaM sayAsukaM // 1 // artha-je mANasa traNe saMdhyAvakhate uttama puSpothI zrI jinezvara pranune pUje je, te devalokanuM sukha pAme , tathA anukrame zAzvatA sukhavAlI mukti pAme . zkkeNavi kusumeNaM, natI vIarAyapUAe // pAvaz paramavinUiM, jIvo sirikumArapAluvva // 1 // artha-kti pUrvaka eka puSpathI paNa je mANasa vItarAga pranunI pUjA kare , te zrIkumArapAla rAjAnI peThe utkRSTI zadhipAme zrI kumArapAla rAjAe pUrva navamAM potAnI pAse rahelI pAMca koDIunI kimmatanAM phakta aDhAra puSSothI vItarAga pranunI pUjA karI hatI, ane te puNyathI te mahArAjAdhirAja zrayA, bahotera rANA tenA caraNonI sevA karavA lAgyA, aDhAra dezonA te rAjA thayA, caudaso navAM jinamaMdiro teNe baMdhAvyAM, sAte vyasanonuM teNe nivAraNa karyu, brahmacarya vrata dhAraNa karIne teNe aDhAre dezomAM amArIpaTaha vagamAvyo. zrI hemacaMtrAcAryanA caraNone ArAdhavAvAlA thayA, ane evI rIte jinanaktithI te ekAvatArI zrayA ne. ityAdi tenuM sarva vRttAMta kumArapAla prabaMdhazrI jANI levU. aMgaM gaMdhasuaMdha, vannaM ruvaM suhaM ca sohaggaM // pAvaz paramapayaMpi, puriso jiNagaMdhapUAe // 1 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 upadezataraMgiNI. artha- sugaMdhi avyothI jinapUjA karavAcI mANasa potAnuM sugaMdhavAluM zarIra, rUpa, varNa, sukha tathA saujAgya, ane mokSa paNa pAme. nAvArtha- sugaMdhi barAsa, caMdana, karpUra kastUrI vigere vAsa depathI jinapUjA karavAzrI mANasonuM zarIra sugaMdhayukta thAyane, tene uttama svarUpa male me, modaka zrAdikanAM uttama jojano male me, padminI Adika uttama saulAgyavAlI strI male be, tathA vaTe guNadhara kumAranI peThe mokSa paNa male . valI zrI jinezvara pratu pAse uttama prakAranA adata, ghaG AdikanA lAkhogame dANAthI, jJAna, darzana ane cAritranI kaTapanA pUrvaka je traNa puMjo kare be, te akhaMDa sukhone me lave . kaDaM ne ke, adatairujjvalaiH sthAlaM, nRtaM yena jinAgrataH // zreyonistAdRzaireva, tairAtmA paripUritaH // 1 // artha-je mANase ujjvala akSatozrI zrI jinezvara prajju zrAgala sthAla jarIne meTyo , te mANase tevAMja ( ujjvala ) kaTyANothI potAnA AtmAne paripUrNa karelo . (zrA akSata pUjAparanI kathA zrI pArzvanAtha pranunA caritrathI jANI khevI.) __ karpUrAdikano uttama dhUpa karavAthI teno dhuMvAmo je UMco caDe be, te evaM sUcave ne ke, te dhUpapUjA karanArI paralokamAM Urdhvagati thaze tathA thA lokamAM tene uMcA prakAranA logonI sAmagrI malaze, ane sakala loko tenI prazaMsA karaze. jo deza dIvayaM jiNavarassa, navaNaMmi paramannattIe // so nimmalabudhidharo, rama naro survimaannesu||1|| artha- je mANasa parama jatithI jinezvara prajunA maMdiramA
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 14e dIpakakare ne,te nirmala budhivAlo zrazne deva vimAnomAM krIDA kare.. jo jiNavarassa puraja, deza pazvaM praashntie|| emeva tassa jhajjara, pAvapayaMgo na saMdeho // 2 // artha-je mANasa jinezvara pranunI samIpe utkRSTa naktithI dI- . paka dhare , tenAM pApa pAlo balIne jasma thAya , temAM saMdeha nathI. jiNabiMbANaM puraja, dIvaM ditassa pavarasaghAe // dehassa ho dIti, rayaNANi bahuppayArANi // 3 // artha- parama zrayAthI jinabiMbanI pAse dIpaka dharavAthI potAnA zarIranI kAMti vadhe , tathA uttama ratno male be. te dIpakapUjApara have dRSTAMta kahe. maNiyArapura nAmanA nagaramAM sUryanA maMdiramAM eka svayaMjU nAme pUjAro hato. eka dahADo kaMjJaka kArya prasaMge te eka ghAMcIne ghera jara tela lAvIne eka jinamaMdiramA gayo. tyAM teNe gaMjArAmAM eka vastrAjUSaNothI zonitI thaelI jinapratimA dIThI. te pratimAnI pAse teNe lAvadhI dIpaka karyo, ane tenuM teja joza te vicAravA lAgyo ke, pUrva meM ghaNA devonI pAse dIpako karyA , paNa A devanI pAse karelA dIpako sarakhA zolatA nahotA. ema ciMtavatAM teNe manuSya javanuM AyuSya bAMdhyu. anukrame tyAMthI kAla karIne te vItazokA nAmanI nagarImAM tejasAra nAme rAjA ayo. tyAM keTalAka logo nogavyAbAda vairAgyathI potAnA maNiratha kumArane rAjya soMpIne teNe kevalI jagavAna pAse dIkSA lIdhI. dIdA pAlI kAla karI te vijaya vimAnamAM deva thayo, tathA tyAMthI cavIne te mode jaze. A tejasAranI kathA pAMcaso graMthonA pramaNavAlI , ane tenuM vizeSa vRttAMta prAkRtanASAmAM manoramAnA caritrathI vAMcI khe.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 upadezataraMgiNI. dIpaM vidhAya devAnA-magrataH punareva n|| gRhakArya ca kartavyaM, tiryagrUpI bhavennaraH // 1 // artha- devonI pAse dIpaka dharIne, te dIpakathI gharanuM kArya karavU nahIM, nahIMtara tema karyAthI tiryacapaNuM prApta zrAya be. iMjapura nAmanA nagaramAM jyAre ajitasena nAme rAjArAjya karato hato, tyAre tyAM eka devasena nAme zeTha vasato hato. teja nagaramAM eka dhanasena nAmamo UMTono vyApArI raheto hato. tene ghera rahelI uMTaNIumAMthI eka uMTaNI hamezAM devasenane ghera AvavA lAgI. te uMTaNIne dhanasena lAkaDIuno prahAra kare topaNa te te devasena-ghara geDe nahIM. pI evaM jANIne devasene te uTaNIne vecAtI lIdhI. eka dahAmo te nagaramAM dharmaghoSa nAmanA AcArya padhAryA, temane devasena zeThe pUjyuM ke, he nagavan ! A uMTaNI mAraM ghara gemIne bIje kozpaNa sthAnake rahetI nathI, tenuM zuM kAraNa je? tyAre AcAryajIe paNa potAnA jJAnathI jANIne kaDaM ke, he zreSThI ! A uMTaNI pUrvanavamAM tamArI mAtA hatI. te hamezAM jinezvaraprannu Agala dIpaka karIne, teja dIpakathI potAnAM gharanAM kAryo karatI hatI. te dIpakamAM kAkaDI salagAvIne cUlo saMdharUkatI hatI. te karmanI AlocanA nahIM levAthI te uMTaNI thaine, ane pUrvajavanA snehathI te tArA gharanuM AMgaNuM geDatI nathI. ema vicArIne devasaMbaMdhi nirmAtya vastu paNa grahaNa karavI nahIM, tema devapravya vyAje paNa rAkhavU nahIM. Dhoaz bahunnatijuGa, nevaUM jo jiNaMdacaMdANaM // khaMjara so varanoe, devAsuramaNuanAhANaM // 1 // artha- je mANasa bahunnaktipUrvaka zrI jinezvara prannune naivedya dhare be, te mANasa deva, dAnava, ane manuSyonA adhipatinA uttama logo jogave.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 151 .. pakavAna, puDalA, lAta, dAla, ghI, judI judI jAtinAM zAka, dahI, zIkhaMDa, lavaMga, vigere naivedya jANavAM. evI rIte naivedya pUjA jANavI. varatarupavaraphalAiM, Dhoyaz jo jiNavarassa natIe / jammaMtarevi sahalA, jAyaMti morahA tassa // 1 // artha- je mANasa naktipUrvaka zrI jinezvara pranu Agala uttama vRdonAM suMdara phalo dhare , tenA sarva manoratho janmAMtaramAM saphala thAya be. __nAlIera, sopArI, dAmima, AMbA vigere phalo jANavAM. evI rIte phalapUjA jANavI. Dhoya jo jalannariaM, kalasaM natI vIyarAyANAM // so pAva paramapayaM, supasatthaM nAvasudhIe // 1 // artha- je mANasa naktithI zrI vItarAga pranune jalathI jarelo kalaza caDAve , te lAvazuddhithI mokSapadane pAme be. kapUra, kesara, caMdana, kasturI vigere sugaMdhi anyothI mizrita karekhAM jalothI jalapUjA jANavI. ..zrA AThe prakArI pUjApara tenAM phalonAM dRSTAMto pUjASTaka nAmanA graMthathI vAMcI levAM. mano vAkkAyavastrorvI-pUjopakaraNasthitau // zudhiH saptavidhA kAryA, shriijineNjaarcndnne||1|| artha- zrI jinezvara prannunI pUjA samaye, manazudhi, vacanazuddhi, kAyazuddhi, vastrazudhi, nUmizudhi, pUjAnAM upakaraNonI zuddhi, tathA sthitizudhi, ema sAta prakAre zuddhi karavI. ghara jukAna, vyApAra tathAstrIzrAdikanA dhyAnanA parihArathI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 upadezataraMgiNI. mananI zuddhi thAya ne, sAvadhavacananA parihArathI zrane mauna dhAraNa karavAthI vacanazuddhi thAya ne kahyu be ke, vicadaNa mANasoe vyAkhyA vakhate, pUjA vakhate pratikramaNa vakhate, lojana vakhate, gamanavakhate tathA bIjAUnAM SaNo bolavAmAM mauna rahe. valI sAvadha kAryane sAdhanArI evI hAyanI ke vRkuTInI saMjJA paNa karavI nahIM. te para jigaha koTavAla- dRSTAMta kahe je. ___eka dahAmo nImarAjAe jiNaha koTavAlane tenI bahAurIthI khuzI thazne dholakA nagara pyu.tenagaramAM tenI bAdAurIthI ko paNa cora ke khuMTArA vasatA nahotA,ane tethI te potAnuM niSkaMTaka rAjya calAvato hato. tyAM teNe zrI kalikuMbha pArzvanAthAdikanA cAra jinamaMdiro baMdhAvyAM, ane temAM mauna dharIne te trikAla pUjA karato hato. eka dahADo saurASTranA rahevAsI kozka cAraNe tenI parIkSA mATe rAjAno eka uMTa coryo. tyAre polIsanA mANaso te cAraNane bAMdhIne jiNaha koTavAlapAse le gayA. te vakhate madhyAnhakAla hovAthI koTavAla jinamaMdiramA ekAgra manazrI mauna dharIne pUjA karato hato. polIsanA mANasoe tene kaDaM ke, zraA uMTanA corane amoe pakaDyo . te sAMjalI koTavAle AMgalInI saMjJA karIne tenuM mastaka bedavAne teune hukama karyo. paNa te polIsanA mANaso samajI zakyAM nahIM. te jora koTavAle puSparnu eka DITIjaM tomIne saMjJA karI. te jora jayajIta zraelA cAraNe kaDaM ke, zkajiNahA naI jiNavaraha,na milaI tAretAra jehiM amAraNapUjAi,te kima mAraNahAra // 1 // ikkA corI sA karI, jA kholaDara na maa|| bIjA corI ju kara, tu cAraNa cora na thA // 2 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 153 te sAMjalI maMtrie mithyAuHkRta deza, tenuM svarUpa pUrIne, te cAraNane peherAmaNI sahita ravAnA karyo. - snAnAdikanIzuddhi pUrvaka kAyazuddhi karavI. upalakSaNathI jinapUjana karatAM zarIre kharaja karavI nahIM, tema dhuMkavu ke zlezmAdika kahADa, nahIM. sAMdhelu, balevU, phATelu, ane paranuM vastra jinapUjA karatAM nahIM peheravaM, evI rIte vastrazuddhi jANavI. mala, tathA zlezmAdika azuci padArthothI apavitra thaelI nUmipara rahI devapUjA karavI nahIM. upaladANathI kalaza, rakAbI, loTA vigere pUjAnAM upakaraNone gharanAM kAryomAM vAparavAM nahIM. coryAsI prakAranI AzAtanA varjavAthI sthitizuddhi thAya ne. saMsArapAragaM vIta-rAgaM muktisukhapradam // caMpakAdikavistIrNa-kusumaiH pUjayedbudhaH // 1 // artha-zrA saMsArarUpI samuzrI pAra gaelA, ane modasukhane denArA evA zrI vItarAga pranune caMpaka Adika praphulita pupothI DAhyA mANase pUjavA. jinapUjA samaye apavitra puSpo vAparavAM nahIM, tema hAthathI paDelAM, pRthvIpara paDelAM, page aDakelAM, sukAelAM, kharAba vastramA rAkhelAM, nAlithI nIce dhAraNa karelAM, puSTa lokothI sparzita thaelAM, kIDAthI khavAelAM vigere dUSaNayukta zraelAM puSpo jinapUjAmAM vAparavAM nahIM. je mANasa dUSaNayukta puSpothI jinapUjA kare , tene paNa tevuja male . tepara dRSTAMta kahe. kAmarUpa nAmanA nagaramA mAtaMgonA kulamAM eka dAMto sahita putrano janma bhayo. evI rItano tene joi teno pitA to nAzI gayo, ane tethI te putranI mAtA jayathI te putrane gharanI bahAra geDI zrAvI. eTalAmAM rayavADIe caDelA rAjAe te bAlakane jo tene le lIdho, ane pAlIpoSIne moTo ko. pagI dIkSA
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 upadezataraMgiNI. lavAnI svAthI rAjAe tene rAjyanI gAdIpara besADyo, ane pote dIkSA lIdhI. keTaleka kAle te rAjazaSine jJAna avAthI te te tene pratibodhevAmATe tyAM padhAryA. te samaye rAjA lokonI sAthe temane vAMdavA mATe gayA. te vakhate pelI mAtaMgI paNaM temane vAMdavA mATe tyAM AvI hattI. rAjAne jo teNIne atyaMta harSa thayo, ane rAjAne paNa teNInApara mAtRsneha zrAvyo. te samaye te rAjajJaSie sarva vRttAMta temane kahI saMlalAvyo. panI rAjAe jyAre temane potAnA pUrva javano vRttAMta pUgyo, tyAre rAjazaSijIe kahyu ke, tuM pUrva navamAM kozka nagaramAM mahA dhanADhya vyApArI hato. eka samaye jinapUjA karatAM padmAsanapara paDelAM keTakhAMka puSpo teM prajune caDAvyAM hatA. tyArabAda te karmanI AlocanA nahIM karavAyI tuM mRtyu pAmIne A mAtaMganA kulamA utpanna thayo. paNa jinapUjAnA pratnAvathI tane rAjya maTyu. te sAMjalI te rAjAne jAtismaraNa zAna ayu, ane tethI dIkSA le te svarge gayo, ane tyAMthI moke jaze. evI rItanI kathA sAMjalIne azuci puSpothI jinapUjA karavI nahIM. valI damayaMtIe potAnA vIramatInA pUrva navamAM covIse jinezvaronI ratnonAM tilakothI pUjA karI hatI, ane tethI teNInA lalATamAM mahA tejasvI tilaka hatuM, ane traNa khaMDanA svAmI nalarAjAnI te paTarANI zra hatI. valI puSpapUjA karavAthI tIrthakaranI padavI paNa male ne, kemake, tIrthaMkaro paNa pUrvanA tIrthakaronIja pUjA karavAthI tIrthakara padane pAmyA be. dhUpaM dahati pApAni, dIpo mRtyuvinAzakaH // naivedyairvipulaM rAjyaM, pradakSiNA zivapradA // 1 // artha-dhUpapUjA pApone bAle be,dIpaka mRtyune nAza karanArone, naivedyathI vistIrNa rAjya male ne,ane pradakSiNA mokne ApanArI je. vIramatInA para jinapUjA karAvI rItanI kamI
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 155 vItarAga pranunI ratnothI pUjA karavAzrI cakravartinI padavI male ne, vadhAre zuM kahevU ? tethI mohanI paNa prApti thAya. vItarAgaM smarana yogI, vItarAgatvamaznute // IlikA jamarInItA, dhyAyaMtI umarI yathA // 1 // artha-vItarAgarnu smaraNa karato zrako yogI vItarAgapaNuM pAme ne, jema namarIne dhyAvatI evI ilikA namarIpaNAne pAmI. jinasya pUjanaM haMti, prAtaH pApaM nizAnavam // AjanmavihitaM madhye, saptajanmakRtaM nizi // 1 // artha-pranAte kareluM jinapUjana rAtrinA pApono nAza kare , madhyAnakAle kareluM jinapUjana jIvitaparyaMtanuM pApa nAza kare , tathA rAtrie kareluM jinapUjana sAta javAnAM pApono nAza kare ne evI rIte yogya avasare karelI jinapUjA lAnakAraka thAyaje. kaDaM ne ke, jlaahaaraussdhsvaap-vidyotsrgkRtikriyaaH|| satphalAH svaskhakAle syu-revaM pUjA jineshvre||1|| artha- jalapAna, jojana, auSadhagrahaNa, nijA, vidyA, tathA malazuddhi Adika kriyA potapotAne avasare karavAzrI jema saphala thAya , tema jinapUjA paNa jANavI. te jinapUjA paNa peyamazAhanI peThe ekAgra manathI karavI. pethaDazAha zeTha hamezAM trikAla jinapUjana karatA hatA. eka dahADo te pUjA samaye sigharAja rAjAe tene pAMca vAra mANaso mokalIne bolAvyo, paNa pUjAnA ekAgrapaNAthI jyAre teNe javAba Apyo nahIM, tyAre rAjA pote tyAM zrAvyo. te samaye pethaDazAhane devapUjAmAM lIna thaelo josne tenI pAula puSpo ApavAne beThelA mAesane ugamIne rAjApote guptarIte besIne puSpo zrApavAlAgyo.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 upadezataraMgiNI. paNa puSpo ApavAnI vidhine nahIM jANavAthI te bIjAM bIjAM puSpo ApavA lAgyo. te jora pethaDe pAcaM vAlIne joyu, to rA. jAne joyA; teja vakhate te unno zravA jato hato, paNa sijharAje teno hAtha kAlIne tene besADI dIdho, ane devapUjAmAM tenuM ekAgrapaNuM jozne khuzI thai kahevA lAgyo ke, he pethaDazAha ! hu~ tamone bolAvaM te vakhate jo tamo jinapUjAmAM ho to tamAre Avaq nahIM. ema kahIne rAjA potAne sthAnake gayo. evI rIte ekAgra cittathI trikAla devapUjana karavU. . svargastasya gRhAMgaNaM sahacarI sAmrAjyalakSmIH zunnA saunnAgyAdiguNAvalivilasati svairaM vapurvezmani // saMsAraH sutaraH zivaM karatalakoDe lugnyaMjasA yaH zradhAnjarajAjanaM jinapateH pUjAM vidhatte janaH // 1 // artha- zradhAnA samUhano nAjanarUpa evo je mANasa zrI jinezvara pranunI pUjA kare , tene svarga to gharanA prAMgaNAMrUpa thAya ne, manohara evI rAjyalakSmI to tenI sobataNa thAya ne. tema tenA zarIrarUpI gharamAM saulAgyAdika guNonI zreNi vilAsa kare , saMsAra sukhethI tarAya ne, ane moda to turata tenI hathesImAM AvIne raheje. (tepara dRSTAMta kahe.) . . devapAla nAme kozka govAla gAyone vanamAM carAvato hato. eka dahADo nadInI paDI gaelI lekhaDamAM teNe eka jinapratimA joi. paThI teNe vanamAMja eka kuMpaDI bAMdhIne temAM te pratimAne teNe sthApana karI, ane evo anigraha lIdho ke, A pratimAnI pUjA kayo vinA hu~ jojana karIza nahIM. evI rIte hamezAM te pratimAne te pUjavA lAgyo. eka dahADo nadImAM pUra Avyu, ane te pUra sAta divasosudhi rahyu, ane tethI te devapAlane sAta japavAso thayA. Agme divase pUjA karIne teNe jojana kayu, tenI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 157 evI dRDhatA joDne zAsanadevIe tuSTamAna thai tene varadAna mAgavAnuM kahyu. tyAre teNe pAsenA eka nagaranuM rAjya mAgyu. zAsanadevIe paNa te rAjya tene Apyu. panI keTalAka ahaMkArI sAmaMto, jeTha te devapAlanI AjJA nahIM mAnatA hatA, teune paNa teNIe bAMdhIne vaza karyA. jIvita paryaMta rAjya pAlIne te svarge gayo. (evI rIte jinapUjAnuM phala jANIne temAM udyama karavo.) jinapUjanaM janAnAM, janayatpekamapi saMpado vipulAH // jalamiva jaladavimuktaM, kAle zasyazriyo hykhilaaH||1|| artha- eka jinapUjana paNa ( puNyAnubaMdhi puNyathI) mANasone vistIrNa saMpadA Ape ke kemake Ajaidika avasare varasAdathI paDeluM pANI dhAnyanI saghalI saMpadAune Ape be. (tepara dRSTAMta kaheje.) eka parvatamA eka nIla ane nIlaDI vasatAM hatAM. eka dahAmo tyAM koI jainamuni AvI caDyA. te munie teunI pAse jinapUjA, phala kaDaM. te sAMjalI nIlaDIe potAnA laghukarmapaNAthI te aMgIkAra kayu, ane tyArathI ne nIlamI vanamAM rahelA eka jinamaMdiramAM jazne zrI zaSanadeva prajune pUjavA lAgI. te jo nIle teNI ne kahyu ke, are !! A to vANIAnA pArasanAtha , mATe te ApaNe pUjavAnA nathI. evI rIte te nIla te epIne vAraMvAra vArato, paNa nIlaDIe potAnuM kArya tajyuM nahIM. anukrame keTaleka samaye te nIlamI kAla karIne pAsenA eka nagaranA rAjAnI putrI thai. yauvanapaNuM pAmIne eka dahAmo jyAre te pharukhAmAM beThI hatI, tyAre teja nIlane tyAMthI jato teNIe joyo, ane tene jovAthI teNIne jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. paLI te nIlane teNIe bolAvIne kaDaM ke, tuM mane ulakhe ? evI rIte kahIne tepIe tene karvA ke, pUrva navamAM teM mAruM kaDaM
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 upadezataraMgiNI. mAnyu nahIM. evI rIte tene upadeza dene tene jinapUjanamAM dRDha karyo. te rAjaputrI paNa keTaluka sukha jogavIne svarge gai. __ mATe ema vicArine lAgyavAna mANase lAvapUrvaka jinanakti karIne potAnuM jIvitavya saphala karavaM. tepara dRSTAMta kahe. koieka nagaramAM naMdaka ane janaka nAmanA be vyApArI vasatA hatA. teu bannenI ukAno sAma sAmI hatI. laka hamezAM prajAtamAM uThIne potAnI phukAne jato hato, ane naMdaka to hahezAMprajAtamAM uThIne devapUjA mATe jinAlayamAMjato hato. te jo jaSaka hamezAM manamA ema vicArato hato ke, dhanya me A naMdakane, ke je hamezAM prajAtamAM uThIne bIjuM kArya goDIne jinapUjA kare . ane hu~ mahApApI darIjI dhana melavavAnI zvAthI prajAtamAMja ahIM AvIne pAmaronAM mukho jo buM, mATe mArAM jIvatarane dhikkAra ne, evI rItanA zuJja.dhyAnarUpI jalathI te hamezAM potAnAM karmorUpI melane dUra karato hato, ane puNyarUpI bIjane siMcato hato. naMdaka hamezAM ema ciMtavato hato ke, hu~ jyAre devapUjAmAM rokA buM tyAre mahA pakko naSaka grAhako pAsethI khUba dhana kamAi le je; paNa karuM zuM ? kemake meM mUrkhe devapUjAno anigraha lIdho be; have te devapUjAthI malavAnuM phala to ekabAju rahyu, paNa AthI to ulaTuM pravya paNa pedA thaz zakatuM nathI. evI rItanA kuvikaTapothI naMdaka potAnuM puNya hArI gayo ema vicAri DAhyA mANasoe ekatAnathI jinapUjana karavU. ekaiva hi jinapUjA, argatigamanaM nRNAM nivArayati // prApayati zriyamakhilA-mAmuktenaktito vihitA // 1 // _artha- ekaja jinapUjA mANasonA purgatigamanane nivAre , tema naktithI neka monasudhinI saghalI lakSmIne prApta karAve . (valI thA jinapUjA sarva puNyakaraNIu~mA mukhya hovAthI kA
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. ra 15e raNa paDye niHsaMga yatipaNa javya jIvone teno upadeza dene vajrasvAminI peThe karAve .) phalaM pUjAvidhAnuH syA-saunnAgyaM janamAnyatA // aizvarya rUpamArogyaM, svargamokSasukhAnyapi // 1 // artha- pUjA karanAra mANasane, saujAgya, lokotaraphanuM mAna, moTAI, rUpa, ArogyapaNuM, ane svarga tathA modanAM sukho paNa phalarUpe thAya ne. kaDaM ne ke, khIreNa jonniseaM, kara jiNaMdassa natirAeNa // so khIradhavala vimalo, ramai vimANosu cirakAlaM // 1 // artha- je mANasa naktirAgathI jinezvarapranune dUdhathI aniSeka kare , te dUdhasarakho ujjvala ane nirmala thaIne lAMbA vakhatasudhi vimAnomAM rame be. kaMcaNamotiyavidyuma-rayaNAjaraNehiM naavsNjuto|| jo puuye| jiNaMda, so pAve sAsayaM ThANaM // 1 // . artha- kaMcana, motI, paravAlA tathA ratnAdikanAM AnaraNothI nAvasahita je mANasa jinezvarapranune pUje je, te kharekhara mokSasukha pAme be. (jema zrIvastupAlamaMtrIe poteja narAvelAM savAlAkha jinabiMbone, tathA zatrujayaparanA jinabiMbone suvarNa ane ratnonAM AjUSaNo paherAvyAM hatAM.) yaH puSpairjinamarcati smitasurastrIlocanaiH so'rcyate yastaM vaMdata ekazastrijagatA so'harnizaM vaMdyate // yastaM stauti paratra vRtradamanastomena sa stUyate yastaM dhyAyati klRptakarmanidhanaH sa dhyAyate yoginniH 1 artha- je mANasa caMpaka Adika sugaMdhi puSpothI jinezvara pranunI pUjA kare , te mANasa vikasvara thaelAM evAM devAMganA
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 upadezataraMgiNI. nAM nayanothI pUjAya be. ane je mANasa prajune ekaja vakhata vaMdana kare be, te hamezAM traNe jagatothI vaMdAya be. valI je mANasa jinezvaraprajunI stuti kare be, te paralokamAM iMdronA samUhathI stavAya be, ane je mANasa temanuM dhyAna dhare be, te karmarahita tha yogIthI paNa dhyAvAya be. naureSA javavAridhau zivapadaprAsAdaniHzreNikA mArga: svargapurasya durgatipuradhArapravezArgalA // karmagraMthiziloccayasya dalane daMnolidhArAsamA kalyANaikaniketanaM nigaditA pUjA jinAnAM parA 1 artha- zrI jinezvara prajunI pUjA A javarUpI samudramAM nAvasamAna be, tema mokSapadarUpI mehelanI nIsaraNI be, svargapurano mArga be, durgati nagaranAM dhAramAM praveza karavAne mI jAgola - sarakhI be, jogAMtarAya tathA dAnAMtarAya Adika karmorUpI pattharonA samUhane jAMgavAmAM vajradhArAsarakhI be ne kalyANanA eka sthAnaka rUpa . netrAnaMdakarI javodadhitarI zreyasta romaMjarI zrImadharmamahAnareMznagarI vyApalatAdhUmarI // harSotkRrSazuprajAvalaharI jAvaddiSAM jitvarI pUjA zrI jinapuMgavasya vihitA zreyaskarI dehinAm artha - zrI jinezvaraprabhunI karelI pUjA netrone AnaMda karanArI be, javarUpI samudramAM vahANasamAna be, kalyANarUpI vRdanI mAMjara be, zrImAn dharmarAjAnI nagarI be, zrApadArUpI velone nAza karavAmAM dhUmarIsarakhI be, durSano utkRrSa tathA uttama jAvonI laharI sarakhI be, jAvazatrurjane jItanArI be, tathA prANInuM kalyANa karanA be. ( tepara dRSTAMta kahe be. )
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. . 161 * jayaMtI nAmanI nagarImA eka narasiMha nAme rAjA hato. te niHputrI hato. teja nagaramAM eka kamala nAme zeTha vasato hato, tene rUpa, lAvaNya, saujAgya tathA vinayAdika guNothI manohara evo suMdarakumAra nAme putra hato. rAjAnI tenApara atyaMta prIti thavAthI teNe tene putra karIne rAkhyo, ane tethIte hamezAM rAjAnIsAthe aradhA Asanapara besato. eka dahAmo te nagaramAM eka zrIpAla nAme koTidhvajazeTha utrIsa jAtanAM karIbANAsahita vyApAra karavAne Avyo. teNe ratna, motI, prabAlAMvigerethI eka suvarNano thAla jarIne, tepara eka divyasugaMdhivALu eka hajAra pAMkhaDIunu kamala mukyuM, ane te thAla rAjAne neTa ko. te vakhate kamalanI sugaMdhithI sarva sanA khuzI thaI. rAjAe paNa te kamala hAthamAM le vicAryu ke, zrAvaM manohara kamala mAre muMdarakumAraneja Apa,. ema vicAri teNe te kamala te kumArane Apyu. te lei suMdarakumAra jyAre ghera AvavA lAgyo, tyAre mArgamAM jinamaMdira joi teNe vicAryu ke, zrA uttama kamalato jinezvara prannune caDAvaq teja yogya je. ema vicArI teNe te kA mala jinamaMdiramAM AvIne jinapratimAnA mukuTapara mukyu, ane tethI te pratimA bahuja suMdara dekhAvA lAgI. eTalAmAM tyAM darzana karavA mATe vyApArInI cAra putrI AvI hatI. tee te dIvya kamala jozne suMdara kumAranI atyaMta anumodanA karI. anukrame te suMdarakumAra te cAre kanyAne paraNyo. ane te puNyathI te pAMce tyAMthI kAla karIne devalokamAM mahA zadhivaMta devo thayA. tyAMcI cavIne te eka moTA vyApArInA putro zrayA, ane yAMpaNa eka dahADo uttama jinapUjA jozne teune jAtismaraNa jJAna yu. panI dIkSA le kevalajJAna pAmI teDha mode gayA. darzanADuritadhvaMsI, vaMdanAghAMgitamadaH // pUjanAtpUrakaH zrINAM, jinaH saadaatsurjumH||1|| 21
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 . upadezataraMgiNI. - artha-jinezvara pranu ( temanAM) darzanathI pApono nAza karanArA ne, vaMdanathI vAMchita arthane denArA ne, pUjavAthI lakSmIne pUranArA , ane evI rIte te sAdAt kaTpavRkSa sarakhA . (tepara dRSTAMta kahe.) ___ arbudAcalanA paramAravaMzanA rAjA pAhahaNe eka pittalanI pratimA galAvI nAMkhI, ane te pApathI tene galatkRSTano roga zrayo. gotrIe tenuM rAjya le lIdhuM; panI mRtyunA DarathI te dezAMtaramA gayo. eka dahADo namatAM thakAM tene zIradhavala nAmanA AcAryajIno melApa thayo. temanI pAse teNe potAnuM pApa kahI batAvyuM gurue paNa tene pratibodha prApyo. panI pazcAttApa thavAthI teNe gurujIne caraNe namI kahyu ke, he jagavan ! Apa kRpA karIne te pAtakanA dayano upAya kaho? tyAre gurue tene kahyu ke, he rAjan ! have tamo jinamaMdira tathA jinapratimA Adika puNyanAM kAryoM karo? te sAMjalI teNe potAnA nAmazrI prahAdanapura (pAlaNapura ) nAmarnu nagara vasAvyu, ane tyAM teNe suvarNanA zola koMgarAMvAluM pAdahaNavihAra nAmanuM jinamadira baMdhAvyu. te maMdiramAM teNe zrI pArzvanAthajInI pratimA sthApI. te puNyanA prajAvathI tenA kuSTarogano nAza thayo. jIvita paryaMta jinanaktikarIne te devaloke gayo. pApaM lupati murgati dalayati vyApAdayatyApadaM puNyaM saMcinute zriyaM vitanute puSNAti nIrogatAm // vairAgyaM vidadhAti pakhavayati prItiM prasUte yazaH varga yati nivRtiM ca racayatyarcAhatAM nirmitA // 1 // artha- karelI evI zrI arihaMta pranunI pUjA pApane lopeje, purgatine dale , ApadAne naSTa kare , puNyane ekahuM kare , ladamIne vistAre , ArogyapaNAne puSTa kare , vairAgya kare , prI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI.. 163 tine navapasava kare , yazane utpanna kare , svarga zrApe ne, tathA modane racI mele . yAMti iSTaritAni dUrataH, kurvate sapadi saMpadaH padam // bhUSayati nuvanAni kIrtayaH, pUjayA vihitayA jagajuroH artha- jagatanA guru evA zrI tIrthakara pranunI pUjA karavAthI uSTa pApo dUra jAya , saMpadA potAnuM sthAnaka kare , tathA kIrti juvanane zonAve . ( tenApara dRSTAMta kahe .) __ vANArasI nAmanI nagarImAM devapAla nAme eka vyApArI vasato hato. teNe lakSmInuM caMcalapaNuM jANIne potAnuM dhana sAte kSetromAM kharacI nAMkhyu, ane pote caNAvelAM jinamaMdiramA te hamezAM vividha prakAranI pUjA karAvato hato. anukrame te nirdhana tha gayo, tethI te eka pAsenA gAmamAM gayo, ane tyAM khetI Adika karIne ghaNIja muzIbate te potAnI AjIvikA calAvavA lAgyo, tathA nirdhana hovAthI te potAnA jinamaMdiramAM kaI paNa pUjAdika kArya karI zakyo nahIM. te jora pratimAnA adhiSThAyaka deve vicAryu ke, hAlamAM A maMdiramA pUjAdika kArya kema atuM nathI ? panI avadhijJAnathI jyAre teNe zegnuM svarUpa jANyu, tyAre tenApara upakAra karavA mATe te deva dUra dezamA rahelA evA tenA jANejArnu svarUpa karIne tene ghera Avyo, ane potAnI mAmIne pUjyuM ke, mArA mAmA kyA ? teNIe kaDaM ke te khetare gayA be. te sAMjalI te mAmAne malavA mATe khetare gayo, ane tyAM mAmAne praNAma karIne teNe tenI AjIvikAnuM svarUpa pUjyu. tyAre zeThe paNa potAnuM sarva vRttAMta tene kahI batAvyu. panI jyAre madhyAnhakAla thayo tyAre jANeje kaDaM ke, he mAmAjI ! cAlo have ApaNe jojana mATe ghera jazeM. te sAMjalI mAmAe kaDaM ke, ATalA sAMga jyAre kapAza raheze, tyAre ghera javAze. te sAMjalI te
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 upadezataraMgiNI. jANeja rUpa zraelA deve te sarva sAMgaDe ekadama vADhI nAMkhyA. ane teno nAro bAMdhyo. panI te nAro legne jevA teu~ banne ghera zrAvyA kete samaye mAmIe potAnA yAramATe uttama lojana karI rAkhyu hatuM; paThI jevI te yArane jojanamATe besADe be, tevA te mAmolANeja banne gharamAM dAkhala thayA. teune AvatA joi te muSTa mAmIe potAnA jArane DhoranI koDamAM saMtADyo ane tenApara ghAsa nAkhI dIdhuM. nANeje paNa pelo sAMgano nAro te yArapara nAMkhyo. panI mAmo jyAre lojanamATe besavA lAgyo tyAre jANeje kahyu ke, he mAmAjI! tamo devapUjA karyAvinA kama lojana karo nage ? tyAre mAmAe kahyu ke, nirdhanapaNAthI te sarva kArya hu~ visarI gayo jaM. tyAre jinapUjA vinA lojana na karavU evaM niyama nANeje mAmAne Apyu. pagI te banne jyAre lojana mATe bega tyAre uSTa mAmIe teu~ne atyaMta rasavinAnuM jojana pIrasyu. te jo nANeje kaDaM ke, are ! vAsaNamA rahelI lApasI, dAla, jAta vigere pIrasonI ? te sAMjalI mAmIe te nojana pIrasyAM. pajI lojana karyA bAda jANeje kaDaM ke, he mAmAjI! have to cAlo to ApaNe bajAramA jaeM. te sAMjalI mAmAe kahyu ke, haju to A sAMgaThamAMthI anAjanA kaNo kahADavAnA . te sAMjalI nANeje muzala lezne te nArApara jorathI mAravA nADyu, ane tethI anAjanA kaNIAu~to buTA paDyA, paNa aMdara rahelA te uSTa yAranA hAmakAM khokharAM zraz gayA. panI nANeje mAmIne kahyu ke, have tamo A dANA ekakA karI lejo? ema kahI te banne bajAramAM gayA. tyAra bAda zegaNIe potAnA yArane temAMthI kahADyo, tathA jyAM rudhira nikaTyuM hatuM tyAM tyAM zaMkhanI cUrNa dAbIne tene potAne ghera ravAnA karyo. have te jANejarUpa gaelA deve hamezAM jinapUjA- mAhAtmya dekhADIne, tathA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. . 165 avyano naMDAra paNa dekhAmIne zene dharmamAMjaDha ko. parI saMpatti thavAthI teNe potAnA eka putrano vivAha karavAmAMDyo. temAM mAMmavAne divase te zeThe saghalA sagAune tathA nAtIlAune jojana mATe teDyA; mAmIe potAnA yArane paNa notaraM Apyu hatuM. ane tethI te paNa strIno veSa lene paMgatamAM beDe besI gayo. te vakhate saghalA puruSavarganI AgatAsvAgatA zeTha karavA lAgyA, ane nANeja strIunI AgatAsvAgatA karavA lAgyo. palI strIunI paMgatamAM pIrasato pIrasato nANeja jyAre te yAra AgalaM Avato, tyAre tene dhImethI te kaheto ke, te divase sAMgaThanI nIce tuM hato ke ? tyAre te kahe to ke, "nahIM, nahIM, duM nahIM." tyAre te nANeja lokone ema samajAvato ke, yA strI kahe ke, mAre te lAku joztA nathI. evI rIte vAraMvAra kahIne te jANeje tene kazuM paNa pIrasyuM nahIM. paThI te vAtanI mAmIne khabara paDavAthI teNIe guptarIte potAnA te yArane bAra lADu ApyA, ane te lAmu teNe kAkhamAM kaMcuka nIce saMtADI rAkhyA. pajI nojana karyAbAda sarva strI jyAre potapotAne ghera javA lAgI, tyAre jANeje teNIune kahyu ke, tamo sarve mArA mAmAnA mAMgavAne vadhAvatI jAu~ ? te sAMjalI saghalI strI potAnA hAtho uMcAkarIne eka panI eka vadhAvatI cAlI. anukrame te strIveSadhArI yArano paNa vAro Avyo, ane tethI teNe potAnA hAtho UMcA nahIM karatAM emane emaja maMjhapane vadhAvyo. te joi nANeje kaDaM ke, ema baMdhahAthe na vadhAvAya, ema kahI balAtkAre jyAre tenA hasto lAMbA karyA, ke turata pelA corelAlAmuDha nIce jaz paDyA. paLI te zegaNInuM saghaluM juSTa vRttAMta lokomA jAhera thayu. je. vaTe te nANejarUpa deva zegne pratibodhIne potAne sthAnake gayo. zeThe paNa dIkSA lei tapa tapIne potAnuM AtmakArya sAdhyu. ....
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 upadezataraMgiNI. zrIma jineMdrapadapaMkaja pUjanena jJAna kriyAkalitasagurusevanena // svAdhyAyasaMyamatapovinayAdinA ca kasyApi puNyapuruSasya dinAni yAMti // 1 // artha- zrImAn jinezvara prajunA caraNakamalone pUjavAthI, jJAna kriyAvAlA uttama gurune sevavAthI tathA sajjAyadhyAna, saMyama, tapa, ne vinayAdikathI koi puNyazAlI puruSanAja divaso jAya be. koika paMDita mANasaja jinezvara prajune namIne potAnAM mastakane, temanA guNo sAMjalIne potAnA karNAne, temanI mUrti jone potAnAM netrone, temanuM stavana karIne potAnI jiddAne, temanuM pUjana karIne potAnA hastone, temane maMdire jai potAnA carone, tathA temanuM smaraNa karIne potAnA manane pavitra kare be. jinapUjana karyA vinAnI sarva kriyA niSphala be. kAM beke, he, nAtha! jeNe tamone vAMdyA nathI, pUjyA nathI, jaktithI stavyA nathI, tathA uttama dhyAnathI tamone dhyAvyA nathI, teNe vanamAM rahelI mAlatInI peThe potAno janma nirarthaka gumAvyo be. mATe teja mANasane dhanya jAvo ke, jenuM dravya jinapUjA mATe vaparAya be. kahyuM be ke, jinapUjA, jinamaMdira, jinabiMba, tathA niyAtrA dikamAM vidhipUrvaka je dravya kharacAya be, teja saphala be, bAkInuM pravya to niSphala be. have tepara dRSTAMta kahe. gajapura nAmanA nagaramAM zrIdhara nAme eka vaNikU raheto hato. te eka. dahADo sAdhunA mukhazrI jinapUjAnuM phala sAMjayuM. ane tethe te hamezAM trikAla jinapUjA karavA lAgyo. eka dahAmo dhUpapajA karatAM thakAM teNe evo nigraha lIdho ke, jyAre dhUpa tha raheze tyAre huM ahIMthI jazza. eTalAmAM tyAM eka
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 167 sarpa zrAvI caDyo, tene joDne paNa te nirjaya zrazne tyAM sthira rahyo. paThI krodhathI sarpa jeTalAmAM tene DaMkhavA zrAvyo ke, turata zAsana devatAe te sarpane upAmIne dUra pheMkI dIdho, ane lakSmInI vRddhi karanAruM eka ratna te zrIdhara zegne zrApyu. te ratnanA prajAvathI te koTIdhvaja ayo. eka dahADo teNe lokonA mukhathI sAMnaTyu ke, kAmarUpa nAmanA yadanI vUjA karavAthI sarva vAMchita phale . te sAMjalI lojane vaza thai teNe te yadanI pUjA karI, tathA lokonAM vacanathI teNe caMDI, gaNeza vigerenI paNa pUjA karavA mAMmI. ema karatAM thakAM eka dahADo coronI dhADe AvIne tenuM sarva javya luMTI lIdhuM. ane tethI tenI AjIvikA paNa bahu muHkhathI cAlavA lAgI. te jo teNe traNa upavAsa karIne gotradevInI ArAdhanA karI. tyAre teNIe pratyakSa zrai kahyu ke, teM mane tajIne yada, caMDI vigerenI ArAdhanA karI ne, mATe te tane anya Apaze, ema kahI te to gussAmAMja aMtAna thai gai. paMjI teNe zAsana devI, ArAdhana karyu, to teNIe pratyakSa yaza tene pharIne jainadharmamAM dRDha karyo, tathA koDogame sonAmohoro ApI. tyArabAda te zrIdhara zeTha trikAla jinapUjA karato zrako vaTe mRtyu pAmIne devalokamAM devapaNe utpanna thayo. varapUjayA jinAnAM, dharmazravaNena sugurusevanayA // zAsanannAsanayogaiH, sRjati saphalaM nijaM janma // 1 // artha- ( mANaso ) jinezvara pranunI uttama pUjAthI, dharma zravaNathI, gurusevAthI, tathA zAsanodyotanA yogathI potAno janma saphala kare . jinapUjana vinA rAjyAdika paNa niSphalaja le. kartuM ne ke, je mANasa vItarAgaprajunuM maMdira ke temanuM biMba, ke temanI pUjA karato nazrI, tenuM rAjya, tenuM dhana, tenuM zarIra, tenAM AjUSaNo, tenI
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 upadezataraMgiNI. paMDitAi, tathA ternu uttama kula paNa zA upayogarnu ? krodha, rAga, gheSa tathA mAnathI rahita zrazne ekAgramanathI jinapUjA karavI. dharmane sAMjalavAthI, jovAyI,karavAthI, karAvavAthI, tathA anumodavAthI, paNa te ka sAta peheDI sudhi pavitra kare be. te dharmarnu zravaNa gurusevAthI thAya ne. kemake, vicakSaNa mANasa paNa gurunI sahAyatA vinA dharmane jANI zakato nathI. kAraNa ke, uttama locanavAlo mANasa paNa aMdhakAramA rahelI vastune dIpakanI sahAyatA vinA joi zakato nathI. te para dRSTAMta kahe. - gopagirimAM eka dahADo keTalAka mAtaMga nATakakAro AvyA; teumAM eka naTI ghaNIja svarUpavAna hatI. teNIne joza tyAMno Ama rAjA mohita thayo, ane teNInI sAthe nogavilAsa karavAnI tenI zvA i. te bAbatanI tenA mAnanIka guru zrI bappanaTTIjIne khabara paDavAthI temaNe rAjAne pratibodhavA mATe tenA mehekhanA dhArapara anyoktinuM nIce pramANe kAvya khaDIthI lakhyu. zaityaM nAma guNastavaiva navataH svAnnAvikI svachatA kiM brUmaH zucitAM brajaMtyazucayaH saMgena yasyApare // kiM cAtaH paramasti te stutipadaM vaM jIvitaM dehinAM vaM cennIcapathena gachasi payaH kastvAM niroDu dmH||1|| __ artha- he pANI ! tAro guNa zItala , tema tArI svacchatA paNa svAnAvika , valI tArAM pavitrapaNAnAM amo zuM vakhANa karIye? kemake tArA saMgathI bIjA azuci padArtho paNa pavitra thAya ne, valI tArA samAna bIjI kA pavitra vastu be ? tuM prApIune jIvita ApanAra be; evaM paNa tuM jo nIca mArgamAM jaze, to panI tane aTakAvavAne koNa samartha aze? ." ityAdika kAvyothI pratibodhine AcAryajIe tene te zrakAyathI aTakAvyo. Ama rAjAe paNa tethI jIvita paryaMta parastrI
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 16e gamananI bAdhA lIdhI; ane te pApanA prAyazcitta mATe teNe jinamaMdira baMdhAvyu. ityAdi teno vizeSa vRttAMta bappanaTTIprabaMdhazrI jANI levo. tathA hemacaMprAcArya ane kumArapAla rAjA zrAdikanA paNa gurumahAtmyanA prabaMdho jANI levA. ajJAnatimirAMdhAnAM, jJAnAMjanazalAkayA // .netramunmIlitaM yena, tasmai zrIgurave namaH // 1 // artha- ajJAnarUpI aMdhakArathI aMdha thaelA mANasonAM netrane je gurumahArAje jJAnarUpI aMjanazalAkAthI khullAM karyA , evA zrI gurumahArAjapate namaskAra thA ? jinabiMbArcanaM sevA, gurUNAM prANinAM dayA // zamo dAnaM tapaH zIla-meSa dharmo jinoditaH // 1 // artha- jinabiMbanI pUjA, gurunI sevA, prANIuparanI dayA, samatA, dAna, tapa, ane zIla, e rUpadharma zrI jinezvaroe kahyo . mANasoe evI rItano dharma zrArAdhIne potAnA janmane saphala karavo. kaDaM ne ke, jinapUjA, gurusevA, jIvadayA, supAtradAna, guNono anurAga, tathA AgamazravaNa eTalAM A manuSya janmarUpI vRdanAM phalo . temAM paNa jinapUjA ne te, atyaMta maMgalakArI, pApone nAza karanArI, tathA manorathone pUranArI je. te pUjAnA dhyAnathI paNa atyaMta lAla zrAya be. tepara dRSTAMta kahe. kAkaMdI nAmanI nagarImAM jyAre jitArinAme rAjA rAjya karato hato, tyAre tyAM eka mahA dalitrI DozI vasatI. hatI. eka dahADo tyAM zrI vIra prannu AvIne samosA. temane vAMdavA mATe jitAri rAjA prajA sahita temanI pAse Avyo. te avasare te vRghaDozI tyAMcI lAkaDAMno jAro lene cAlI jatI hatI. e
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 upadezataraMgiNI. TelAmA rAjAdikathI pUjAtA zrI vIra pranune teNIe paNa joyA. temane jo atyaMta harSathI vismita zrazne te vicAravA lAgI ke, aho yA jagatamAM eka Aja kharekhara deva ne, kemake, temane sura asura vigere AvIne seve . meM pUrva navamAM kharekhara zrAvA vItarAga pranune pUjyA nathI, ane tethI A javamA hu~ zrAvaM kaSTa sahana karuM bu. mATe have A samaye to te zrI vIra prannune pUju, ke jethI AvatA navamAM mane kaSTa sahana karavU paDe nahIM. ema vicArine te DozI to tyAM kASThano nAro geDIne, tathA keTalAMkatyAMthI puSpo lezne prajune pUjavAmAMTe turata zrAvI, paNa gharapaNane lIdhe tenI AMkho nabalI hovAthI te mArgamAM pattharanI Thesa lAgavAthI paDI gai, ane tyAM rahelo eka khIlo tenA mastakamAM khuMcI javAthI te tyAMja mRtyu pAmIne, pUjAnA dhyAnanA pratnAvathI deva rUpe thai. tyAM avadhijJAnathI potAnA pUrvajavano vRttAMta jANIne te deva zrI vIra pracane vAMdavA mATe Avyo. eTalAmAM tyAM jitAri rAjA paNa zrAvI pahoMcyo, tathA te devane jozteNe prannune pUjyuM ke, he jagavan ! A deva atyaMta kAMtivAlo kema ? te sAMjalI pranue kahyu ke, he rAjan ! teM mArgamA jemozIne mRtyu pAmelI joz , tenoja jIva amArI pUjAnA dhyAnathI zrA devarUpe thayo ne, ane te halukarmI hovAthI thomIja mudatamA mode jaze. jinannavanaM jinabiMbaM, jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryaat|| tasya narAmarazivasukha-phalAni karapayavasthAni // 1 // artha- jinamaMdira, jinabiMba, jinapUjA, tathA jinamatane je karene, tene manuSya, deva, tathA modasukhanAM phalo hathelImAM Ave ve. kAM ne ke, kASTha AdikanAM jinamaMdiramA jeTalAM paramANu be, teTalAM lAkha varSosudhi teno kartA svarga logavanAro thAya .
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 171 ahIM 36 hajAra jinaprAsAda baMdhAvanAra saMprati rAjA, caudaso cammAlIsa jinaprAsAda baMdhAvanAra kumArapAla rAjA, pAMcahajAra jinaprAsAda baMdhAvanAra vastupAla maMtrI, zatrujaya, tathA bhRgukabAdikano uddhAra karanAra bAhama maMtrI, coryAsI jinaprAsAda baMdhAvanAra pethamazAha, tathA sAjana koTavAla AdikanAM dRSTAMto jANI levAM. jinabiMba karAvanArane, kugati, dalitA ke urjAgyapaNuM paNa AvatuM nathI. ahIM savAkoDa jinabiMbo jarAvanAra saMprati rAjA, savAlAkha biMbo jarAvanAra vastupAlamaMtrI, jAvamazAha AdikanA dRSTAMto nAvI khevAM.. valI je mANasa jinapUjA kare , tene cakravartIpaNuM, vAsudevapaNuM, tIrthakarapaNuM, tathA iMjapaNuM vigere uttama padavI prApta thAya be, ane bevaTe modasukha paNa male be. pUjA, paJcarakANa, paDikamaNuM, posaha tathA paropakAra e pAMce pakAro A jagatamAM murkhana . jinapUjA prajAvatInI peThe karavI. paccakhANa kapardI yadanI peThe karavU. paDikamaNuM paNa padasaMpadA sahita maunamumAthI eka cittathI karavaM. tepara dRSTAMta kahe . dITahImAM sAjaNasiMha nAme eka zrAvaka vasato hato. te haMmezAM banne vakhata paDikama' karato hato. ane tene ebuM niyama hatuM ke, paDikamaNAvinA mAre jojana karavU nahIM. eka dahADo pIrojazAha bAdazAhe tene kedakhAne nAkhyo. tyAM rahI teNe cokIdArone pacAsa sonAmohoro zrApIne pacAsa paDikamaNAM kA~. eTalAmAM bAdazAhe tenApara tuSTamAna thazne tene peherAmaNI ApI geDI meTyo, ane tethI te vAjinAdikanA moTA utsavapUrvaka potAne dhera gayo. te jo jaya pAmelA te cokIdAro neTano miSa karIne tene te pacAsa sonAmohoro pAnI devA AvyA. te vakhate zene te ne kahyu ke, te samaye jo tamoe pacAsa to zuM ? paNa pa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 upadezataraMgiNI. cAsa hajAra sonAmohoro mAgI hote to hu~ tamone te zrApIne paNa mAjhaM pratikramaNa karavAno hato. ema kahI teNe bahumAnapUrvaka te sonAmohoro tene ApI dIdhI. parvatithine divase pauSadha karavo. pAMcamA paropakAranuM varNana graMthakAra aradhA zlokathI kahe. paropakAraH puNyAya, pApAya prpiiddnm| artha-paropakAra ne te puNya mATe zrAya be, tathA parane je mukha devaM te pApane arthe thAya . ' ahIM zrIkRSNa, tIrthakara prannu, munisuvratasvAmI vigerenAM dRSTAMto potAnI meleja jAvI levAM. _zrIkRSNe saMtuSTa thaelA deve dIdhelI nerI vagADIne ghArikA . nagarImA vAraMvAra u mAsane aMte marakonA upapravane zAMta karyo hato. tIrthakaroe sAMvatsarika dAna dene jagatane anRNI karelu be. munisuvratasvAmijI paNa pratiSThAnapurathI eka rAtrimA sATha yojana vihAra karIne azvane pratibodhavA mATe tathA tenI rakSA mATe bhRgukacamAM AvelA hatA. ityAdi paropakAranAM ghaNAM dRSTAMto zAstromAM prasiddha . upasargAH dayaM yAMti, niyaMte vighnavadayaH // manaH prasannatAmeti, pUjyamAne jinezvare // 1 // artha- zrI jinezvara prannunI pUjA karavAthI upasargono nAza thAya , vighnanI vasIu bedAzjAya , tathA manane AnaMda thAya. jema pUrvanavamAM krodha pAmelA daipAyana asure ghArikA nagarIno jaMga karavAne zvayu hatuM, paNa nagaranA lokoe jinapUjA, snAnapUjA, tathA aAMbela Adika tapo kA~, ane te puNyazrI bAra varSosudhimAM tyAM kaM; paNa upajava thayo nahIM. ane panI lokonAM puNya zithila avAthI te upasarga tyAM thayo. zrI zAMti
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 173 nAtha pranu paNa jyAre garnamAM hatA, tyAre temanI acirA mAtAjInA snAnodakathI bharakIno upajava zAMta ayo hato. hAlamAM paNa aSTottarI pUjAthI nUta, preta, pizAca AdikathI thatA upanavo zAMta pAmele. pUjAkoTisamaM stotraM, stotrakoTisamo japaH // japakoTisamaM dhyAnaM, dhyAnakoTiMsamo layaH // 1 // artha- kroDo jinapUjA karavAthI je puNya thAyaDe, te puNya eka jinaguNonA stavanathI thAya ne, ane kromogame tevAM jinastavanothI je puNya thAya be, te puNya namaskArarUpa jinezvara pranunA japathI thAya ne tema kromogame tevA japathI je puNya thAyace, te puNya pracanA nirakSara dhyAnathI thAyane ane je puNya tevA kromo game dhyAnothI thAyace, te puNya moha, mAna, mada vigerethI rahita thazne ekAgratAthI temAM lIna thavAthI thAya be. paNa te sarvamA uttama nAva hovo joe. kaDuM ne ke, maMtra deve gurau tIrthe, daivajhe svapnanneSaje // yAhazI nAvanA yasya, sidhivati tAdRzI // 1 // artha- maMtramAM, devamAM, gurumAM, tIrthamA, nimittiAmAM, svasamAM, tathA auSadhamAM jevI jenI nAvanA tevI siddhi thAya. have tepara dRSTAMta kahe. kusumapura nAmanA nagaramAM dhanasAra nAme eka zeTha hato, te hamezAM trikAla jinapUjA karato hato. eka dahADo teNe potAnAM nyAyopArjita avyathI eka jinamaMdira baMdhAvyuM. paNa te kArya tenA putrone rucyu nahIM. karmavaze anukrame te zeTha nirdhana ayo, tyAre tenA putro tene kahevA lAgyA ke, tamoe puNya karyu, tethI sarva dhana naSTa thayu. evI rIte sAMjalatAM utAM paNa zeTha to zraddhA . rAkhIne hamezAM yoj thornu paNa puNya karavA lAgyo. eka dahAmo
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 upadezataraMgiNI. guru tene pUyuM ke, hAlamAM tamone sukha to benI ! tyAre teNe kAM ke, saMtoSarUpI sukha be, paNa lokomAM dharmanI apacAjanA thAya be. te sAMjalI gurue tene pArzvamaMtra nAmano mahAmaMtra pyo. pI te zeThe potAnA jinamaMdiramAM rahelI pratimApAse kamala dikanI pUjApUrvaka te maMtrano jApa karyo. tethI saMtuSTa thaelA dharaNeM pragaTa thai tene kahyuM ke, tuM icchita vastu mAgI le ? tyAre zeThe kayuMke, kamalanI pUjAthI mane jeTaluM puNya mahyuM be, teluM vyapo ? te sAMjalI dharaNeM kAM ke, teTalAM puNyanuM phala yApavAne to cosaThe iMdro paNa samartha nathI, chAne te puNyanuM varNana karavAne kevalI paNa samartha nathI. kahAM be ke, sAgaropamanuM zrAyuSya hoya, tema te AyuSya vyAdhi AdikathI rahita hoya, sarva vastu saMbaMdha paMDitapaNuM hoya, ne kroDogame jIhArDa hoya topaNa zrI jinapUjAnA phalanuM varNana karavAne te zaktivAna nathI. tyAre zeThe kahyuM ke, eka puSpanuM phala Apo ? teTalaM pavAne paNa jyAre te asamartha thayo tyAre te eka pAMkhaDInuM phala mAgyaM, paTI teluM paNa jyAre te pavAne samartha thayo tyAre zeThe tene kahyuM ke, tyAre to Apa Apane sthAnake padhAro ? paDhI dharaNeMje kayuM ke, devadarzana vRthA hoya nahIM, mATe meM tArA gharanA cAre khuNAmAM ratnothI narelA kuMjo rAkhyA be, ema kahI te dRzya thayo. pabI zeThe putrone puNyanuM phala dekhADIne te dharmamAM sthira karyA. chAne te dhanazrI te jIvitaparyaMta jinapUjAmAM tatpara rahIne sukhI thayo. saMsArAMzodhibeDA zivapurapadavI durgadAriSabhUmRd naMge daMgolinUtA suranara vijavamA zikalpakalpA // duHkhAgneraMbudhArA sakalasukarI rUpasaubhAgyabhRtra pUjA tIrthezvarANAM bhavatu bhavabhRtAM sarvakalyANakartrI // 1 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 175 artha- saMsArarUpI samuSmAMdhI taravAne nAva sarakhI, mokSapadanI padavI sarakhI, jayaMkara dalitArUpI parvatane jedavAmAM vajrasarakhI, sura, nara vigerenAM sukhonI prApti karAvavAmAM kaTapavRkSa sarakhI, puHkharUpI agnine garavAmAM jaladhArA sarakhI, sakala sukhone karanArI, tathA rUpa ane saulAgya vadhAvanArI, evI jinapUjA prANIune sarva kalyANonI karanArI thA ? __ zrI jinezvara pranunI pUjA logo ane mukti denArI ne, mATe te pUjA hamezAM karavI. A loka ane paralokanAM sukhonI vA karanAra evA je mANase jinezvara pranunI pUjA karI nathI, te mANasa puHkhIja thAya ne. ane jinapUjA karanAra hamezAM sukhI thAya be. te para dRSTAMta kahe. dazapura nAmanA nagaramAM vajrakarNa nAme rAjA hato. tene zikAra karavAnuM vyasana paDyu hatuM. eka dahADo vanamAM kozka jainamunie tene upadeza karyo ke, he rAjan ! jIvahiMsA karavAthI zrA java ane parajava, bannemAM duHkha logavavAM paDe be. te sAMjalI rAjAe temane kahyu ke, he jagavan ! tyAre have mArAM karmoM zI rIte naSTa thAya ? tyAre munie kahyu ke, zuddha evA zrI vItarAga pranunI pUjA karavAthI karmono laya zrAya . te sAMjalI rAjAe evo anigraha lIdho ke, AjathI have mAre zrI jinezvara pranu zivAya bIjA kozne paNa namaskAra karavo nahIM. eka dahADo teNe potAnA svAmI siMhodara rAjAne namatAM thakAM tAtvika rIte to munikAmA rahelI jinapratimAneja teNe namaskAra ko. te joi krodha pAmelA siMhodare moTAM lazkarathI tenI nagarIne ghero ghATyo. te samaye rAmacaMghajI tathA lakSmaNajIe potAnA sAdharmika evA vajrakarNa rAjAne madada karIne siMhodarane bAMdhyo. tathA pajI tene vajrakarNa sAdhe mitrA karAvI ApI. zAstramA paNa kaDaM ne ke.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 upadezataraMgiNI aho sAtvikamUrdhanyo, vajakoM mhiiptiH|| sarvanAze'pi yo'nyasmai, na nanAma jinaMvinA // 1 // artha- aho ! vajrakarNa rAjA kharekhara mahAsAtvikaziromaNi hato, kemake sarvasvano nAza zrayA utAM paNa teNe zrI jinezvara pranu zivAya bIjAne namaskAra ko nahIM. ( vajrakarNa rAjAnI savistara kathA rAmAyaNathI vAMcI levI.) ye devaM snapayaMti zAmyatitamAM teSAM rajaH karmaNAM ye nAthaM paripUjayaMti jagataH pUjyA navaMtyeva te // maMgalyAni jinasya ye vidadhate tavighnanAzo naveta pAdAbje praNamaMti ye nagavataste vaMdanIyAH staam||1|| artha- je mANaso zrI jinezvara pranune snAna karAve , teunI karmorUpI raja zAMta thAya ne, valI je prajune pUje je, te jagatane paNa pUjanika thAya , tema je mANaso zrI jinezvara pranupAse maMgala dhare , teunAM vighnono nAza thAya , tathA je te prajunAM caraNakamalane name , te vidhAnone paNa vaMdanIka thAya . __ valI ghaNI vATovAlI Arati pranupAse karavAthI kromo kahaposudhi mANaso devalokamAM vase , tathA temAM karpUra meTyAthI bevaTe tene moha paNa male be. valI kahyu be ke, dhUpa pApone bAle. be, dIpaka mRtyune nAza karanAro ne, naivedya pUjAthI vistIrNa rAjya male ne, tathA prajune pradidANA karavAthI moda male ne, valI jinapUjA vakhate yathAzakti dAna paNa Apa, kemake, Amradeve bhRgupuramAM zrI munisuvratasvAmIjInI pUjA karIne yAcakone batrIsa lAkha sonAmohoro zrApI hatI.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 177 gaMdhaizcAruvilepanaiH sukusumai pairkhNgaadtairdiipainojyvrairvinuussnngnnairvsvairvicitraiH phlaiH|| nAnAvarNasuvarNapUrNakalazaiH stotraizca gItAdinniH pUjAM pUjyapadasya ke'pi kRtinaH kuvaiti saukhyaavhaam|| artha- sugaMdhithI, manohara vilepanothI, uttama puSpothI, dhUpothI, akhaMDa adatozrI, dIpakothI, uttama naivedyothI, A jUSaNonAM samUhothI, vastrothI, vicitra phalothI, nAnA prakAranA suvarNa kalazothI, stotrothI, tathA gItAdikothI, kozka kRtArtha mANasoja sukho ApanArI zrI jinezvara pranunI pUjA kare . ityAdi bahu nedonI racanApUrvaka jeje devapUjA kare be, te svargAdikanAM sukho logave be. vadhAre zuM kahevU ? koipaNa prakAre karelI jinapUjA niSphala jatIja nathI. kAM ne ke, asarvanAvena yadRcchayA vA, parAnuvRttyA vicikitsayA vaa|| ye tvAM namasyaMti cinecaM, te'pyAmarauM saMpadamApnuvaMti __ ahIM maNikAra zreSThi tathA seDaka viprAdikazrI kathA vAMcI levI. puNyavAna mANasoe valI parvane divase to jinapUjA, tapa, dAna, zIla Adika puNyanAM kAryo vizeSa prakAre karavAM. jema jagatamAM dIvAlI Adikane divase loko lAmu AdikanAM uttama nojano jame be, sArAM sArAM vastro pahere , tema paryuSaNAdika parvamA vizeSa prakAre puNya karavaM. kAM ne ke, maMtromAM jema parameSThi maMtra, tIrthomAM jema zatrujaya, dAnomAM jema annayadAna, guNomAM jema vinaya, vratomA jema brahmacarya, niyamomAM jema saMtoSa, tathA tapomAM jema samatA , tema sarva parvomAM paryuSaNAparva zreSTha je. valI tevIja rIte asADa comAsu, kArtika comAsuM, phAgaNa comAsu, ane caitra tathA Azvina mAsanI a
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 upadezataraMgiNI. vAi paNa uttama parvo be. ityAdi pavatithimAM pratikramaNa - dika karyAthI zubhakarmo baMdhAya be. kAMbe ke aSTamInI tithi The karmoMno nAza karanArI beM, caturdazI mokSa ApanArI beM paMcamI kevala jJAna ApanArI be. aSTAhikAdimahimAM jinapuMgavAnAM kurveti ye sukRtinaH kRtinaH subhaktyA // karmASTakaM jagati te hi navASTakasya madhye vidhUya zivadaM zivadhAma yAMti // 1 // artha- je puNyazAlI jIvo uttama naktizrI zrI jinezvara prabhurjano aAi mahotsava kare be, te yA jagatamAM kharekhara va javanI aMdara AThe karmono nAza karIne sukha denArA moprate jAya be. sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha, jinapUjA, snAtrapUjA, vilepanapUjA, brahmacarya, dAna, dayA pramukha kriyA caturmAsanAM - bhUSaNo be. valI te caturmAsamAM zrAvakoe vyAkhyAna zravaNa, jinadarzana, guruvaMdana, pratyAkhyAna, zrAgamazravaNa, tathA zaktimujaba tapa vigere paNa kAryo karavAM valI sAMvatsarika parvane paNa upalI krIyArjanI sAthe AlocanA tathA kSamAyAcana pUrvaka saphala karavuM. jiNAeM pUjattAe, sAhUNaM pajuvAsa | AvassayaMmi sajjAe, naUmeha diye dile // 1 // artha - jinezvaronI pUjAmAM, sAdhurjanI paryupAsanAmAM, zrAvazyakamAM, tathA sajjAya dhyAnamAM danadanaprate udyama karavo. eka dahADo zrI hemacaMdrAcArye kumArapAla rAjAne upadeza dadhAthI te trikAla jinapUjAmAM tatpara thayA, hamezAM aDhAraso
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 17 koTIdhvaja zAhukArosahita potAnA banAvelA tihuzraNavihAra nAmanA jinamaMdiramAM te snAtrapUjA karavA lAgyA, caturdazIne divase pauSadhavrata levA lAgyA, sAdharmILanAM vAtsaTya karavApUrvaka lojana karavA lAgyA, dareka varase garIba zrAvakone kromogame sonAmohoro devA lAgyA, potAnA agIyAra lAkha ghoDAune hamezAM vastrathI gAlelaM pANI pAvAno temaNe mANasone hukama karyo hato, sAte vyasanonuM nivAraNa karyu, evI rIte aneka pueyanAM kAryo te rAjAe karelAM . . devapUjA dayA dAnaM, dAkSiNyaM damadadate // yasyaite SaT dakArAH syuH, sa devAMzI naraH smRtaH // 1 // artha- devapUjA, dayA, dAna, dAkSiNatA, damatA, tathA dadatA ( DahApaNa ) eu"dakAro" jenI pAse , tene devAMzI puruSa jANavo.. jema zrI vikramAditya rAjAe, sidhasenadivAkare pragaTa karelI pArzva pranunI pratimA jozne atyaMta jAvapUrvaka tenI pUjA karI hatI. valI eka dahAmo teja rAjAe nIce paDelA adatanA kaNane, hAthI uparathI pote utarIne potAnA mastakapara caDAvyA, te jora dhAnyanI adhiSThAtA devIe khuzI thazne tene varadAna mAgavAnuM kaDaM, tyAre vikrama rAjAe kahyu ke, mArA mAlavadezamA koipaNa divase ukAla na paDe tevu varadAna Apo? te sAMjalI devIe tevu varadAna Apyu, ana tethI Ajadanasudhi paNa mAlavAmAM ukAla paDato nathI. valI teja rAjAe suvarNapuruSanI sighithI ka jIvitaparyaMta saghalI pRthvIne karajarahita karI hatI, ane tethI Aje paNa teno saMvatsara cAle . pUjyapUjA dayA dAnaM, tIrthayAtrA jpstpH|| zrutaM paropakArazca, maya'janmaphalASTakam // 1 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 upadezataraMgiNI. artha - jinapUjA, dayA, dAna, tIrthayAtrA, japa, tapa, jJAna, paropakAra e ve manuSya janmanAM phalo be. kAM be ke, trikAla devapUjA karavI, yazane ekaTho karavo, lakSmIne supAtre pavI, nyAyamArgapara manane doDAva, kAma, krodha Adika zatrurjane mAravA, prANI prate dayA karavI, jinezvara prajue kahelA siddhAMto sAMjalavAM, ane tema karIne vegathI muktirUpI strIne varavI jinapUjA karavAthI jaya thato nathI, daridratA nAza pAme be, tathA kugati paNa malatI nathI. devapUjA gurUpAstiH, svAdhyAyaH saMyamastapaH // dAnaM ceti gRhasthAnAM, SaT karmANi dine dine // 1 // artha- devapUjA, gurusevA, sajjAyadhyAna, saMyama, tapa, ane dAna e kAryo gRhasthoe hamezAM karavAM. zrAvakonAM gRhakArya, kAnanuM kArya, vyApAra, dhanopArjana dika kAryo to yA lokane sAdhanAeM be, paNa upara jAvelAM kAryo paraloka sAdhanAeM be, mATe zrAvakoe te kAryo hamezAM karavAM. zAstramAM kahyuM ve ke, trikAla jinapUjA karavI, hamezAM saMghanuM sanmAna karavuM, sajjAyadhyAna karavuM gurusevA karavI, vidhipUrvaka dAna devuM, pratikramaNa karavuM zaktipramANe vrata pAlavaM, jJAnanI pATha karavo, ityAdi dharmakAryo zrAvako karavAM. maMDapadurgamAM kuMvarapAla nAmanA zrAvaka hamezAM dareka pahore sItA mahAsatIe karAvelI zrI supArzvanAtha prajunI pratimAnI pUjA karatA jema zreNika rAjA vividha prakAranAM puSpAdikothI jinapUjA karelI be, te jinapUjA karavI, zrIkRSNa jema nemIzvara praju pramukha aDhAra hajAra sAdhurjane vAMdyA hatA tema gurumahArAjane vaMdana kara. - yAMsakumAranI peThe dAna devuM, sudarzana zevanI peThe zIla pAlavaM.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 salavA. upadazetaraMgiNI. AdIzvara pranunI peThe tapa karavo. jarata cakrInI peThe nAvanA jAvavI. vadhAre zuM kahevU ? kAmadeva zrAvakanI peThe dharmamAM dRDhatA rAkhavI. __ eka dahADo zreNika rAjA tathA anaya kumAre nagaranI bahAra zveta ane zyAma raMganA be mehelo baMdhAvyA. pI dharmI ane pApIunI parIkSAmATe tee nagaramAM evo paTaha vagaDAvyo ke, je dharmI hoya tee zveta mehelamAM jaq, ane je pApI hoya teue zyAma mehelamA jaq. te sAMjalI saghalA vyApArI tathA kAlakasUkara Adika pApIThe zveta prAsAdamAM dAkhala thayA, ane AnaMda zrAvaka tathA kAmadeva zrAvaka banne jaNa zyAma prAsAdamAM dAkhala thayA. te jo zreNika rAjAe teune pUjyu ke, tamo ahIM kema AvyA ? tyAre te banne mahAn zrAvakoe kahyu ke, amo to gRhasthI jIe mATe mahA AraMja vigere pApomAM pamelA bIe. te sAMjalI rAjAe teune namaskAra karI teunu pUjana kayu. jinapUjA, viveka, satya, pavitratA, supAtradAna vigere zrAvakonAM AjUSaNo , paNa mukuTa, kaMkaNa, hAra, munikA virere kharekharAM kaMI AjUSaNo nathI. kaDuM ne ke, gurunI AjJA, te tilakarUpa , zrAgamonAM vacanonuM zravaNa kuMDalarUpa , jJAna hArarUpa be, dAna kaMkaNarUpa be, mahAn tIrthonI yAtrA karavI te caraNonuM jUSaNa , evI rItanAM divya AjUSaNo uttama zrAvakoe aMgIkAra karavAM. eka dahADo ghArikA nagarImAM zrI neminAtha pranu saMdhyA samaye AvIne samosaryA. tyAre zrIkRSaNe potAnI sannAmAM kaDaM ke, prajAtamAM zrI neminAtha pracane je mANasa prathama jazne namaskAra karaze tene duM mAro pATavI ghoDo ApIza. te sAMjalI ghoDAnI lAlacathI azvapAla rAtrieja prajune jaz vAMdI Avyo. zAMbakumAre potAnA gharamAMja rahIne pranunI dizAsanmukha sAta ATha pa
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 upadezataraMgiNI. galAM cAlIne tathA uttarAsaMga karIne, ekaso zrApa kAvyonI stutipUrvaka pracane vaMdana karyu. pranAte prajunA mukhathI te banneno vRttAMta jANIne zrIkRSNe zAMbakumArane te pATavI ghoDo prApyo, ane azvapAlane ajavya jANIne nagaramAMthI kahADI meTyo. kiMkaraMti surAstasya, tasya mitraMti shtrvH|| yena janmAMtaropAtA, pUjA puNyamahauSadhI // 1 // artha- je mANase janmAMtaramA puNyarUpI mahAn auSadhirUpa jinapUjA melavelI , tenI pAse devo to cAkararUpa zrazne rahe, tathA zatrupaNa tenA mitro thAya ne. paropakAraH sukRtaikamUlaM, paropakAraH kamalAukUlam // paropakAraH prajutAvidhAtA, parApakAraH zivasaukhyadAtA artha- paropakAra , te puNyanuM mUla be, lakSmInI sADI ne, moTA karanAro ne, tathA moda sukhane ApanAro ve. (tepara huSTAMta kahe.) ... eka dahAmo saudharme potAnI - sanAmAM kaDaM ke, he devo? zrIkRSNa vAsudeva kono paNa avaguNa bolatA nathI. te sAMjalI kozka deve tenI parIkSAmATe zrIkRSNAne javAnA mArgamA eka kutarAnuM muDaI meTyu, ane temAMthI atyaMta sugaMdha phelAvA lAgI. . te jo zrIkRSNe tenA sarva avaguNo dUra karIne kahyu ke, nIlamanA thAlamAM jema motI, tathA AkazamAM jema tArA tema zrA kutarAnA zyAma zarIramAM tenA dAMtonI zreNi zole . te jo tuSTamAna thaelA deve pratyada thaz temane varadAna mAgavAnuM kaDaM. tyAre zrIkRSNe kaDaM ke, jo tuM mArApara tuSTamAna zrayo hoya to tuM tema kara ke, jethI sarva lokone rogano upava na thAya. kemake, zrA mAruM ane thA paranuM evI gaNanA to kuja mANasonI
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 173 hoya , udAra mANasone to A sarva pRthvI kuTuMbarUpaja be. te sAMjalI te deve temane eka caMdananI nerI ApI, ane kahyu ke, A rI vagADavAthI mAsasudhimAM rogano upajava nahIM thAya, ema kahI te deva aMtardhyAna thayo. panI keTaleka kAle te nerI sAcavanAra mANase lonathI tenA TukaDA karI vecI nAkhyA. panI roganI zAMti mATe zrIkRSNe dhanvaMtari ane vaitaraNI nAme be vaidyo banAvyA. ema vicAri sarva lokoe paropakAra karavo. pUjAmAcaratAM jagatrayapateH saMghArcanaM kurvatAma tIrthAnAmannivaMdanaM vidadhatAM jainaM vacaH zRNvatAm // sadAnaM dadatAM tapazca caratAM savAnukaMpAkRtAM yeSAM yAMti dinAni janmasaphalaM teSAM sapuNyAtmanAm // artha-traNe jagatanA svAminI pUjA karatAM akA, saMghanI nakti karatAM thakAM, tIrthonI yAtrA karatAM thakAM, jainavacana sAMjalatA thakAM, supAtre dAna ApatAM thakAM, tapa tapatAM thakAM, tathA prANIupara dayA karatAM kAM je puNyazAlIUnA divaso nirgamana thAya ne, tenoja janma saphala be. valI devanI pUjA karatAM thakAM, satya vacana bolatAM, thakAM, sajanono saMga karatAM thakAM, tathA dAna detAM thakAM jenA divasoM jAya , tenAja gotrane janmane ane jIvitane amo uttama mAnIe bIe. nijA lIdhAbAda paMcaparameSThInuM dhyAna dharavU, divase jinapUjA karyAbAda vyApAra Adika kArya karavU, sAdhuUne vaMdana karavU, pramAdano tyAga karavo, siddhAMto sAMjalavAM, sarvapara upakAra karavo, supAtre dAna Apaq, vigere uttama kAryo karavAM. have tepara dRSTAMta kahe.. caMpA nAmanI nagarImAM jinadAsa nAme eka zrAvaka vasato hato te trikAla jinapUjana karato hato, banne vakhata pratikramaNa karato
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 upadezataraMgiNI. hato, tathA pratyAkhyAna Adika karIne gurusevAmAM paNa tatpara rato hato. eka dahADo te AThamane divase pauSadhavrata lezne rAtrie eka zUnya gharamAM kAyotsarga dhyAnamA rahyo hato. eTalAmAM parapuruSamAM Asakta thaelI tenI strI potAnA yArasahita teja gharamAM eka khATalo lejhne AvI. te khATalAnA pAyAmAM eka aeNIvAlo khIlo hato. aMdhArAmAM te khATalo teNIe tyAM nAkhyo, ane tethI te khIlo jinadAsanA pagamAM khuMcI gayo. tethI tene ghaNuM kaSTa thayuM, merunI peThe niSkaMpa rahI koyotsarga dhyAnamAMja te mRtyu pAmIne devalokamAM devapaNe utpanna bhayo. tathA tyAMthI AvIne teNe potAnI strIne pratibodha Apyo. vaMdyAstIrthakRtaH sureMjamahitAH pUjAM vidhAyAmalAM sevyAH sanmanayazca pUjyacaraNAH zravyaM ca jainaM vacaH // sahIlaM paripAlanIyamatulaM kArya tapo nirmalaM dhyeyA paMcanamaskRtizca satataM nAvyA ca saMjJAvanA // 1 // __ artha- iMzothI pUjAelA emA tIrthakaronI nirmala pUjA karIne temane vAMdavA, pUjyapAda evA uttama muniu~ne sevavA, jinavacana sAMjala, nirmala tapa tapavo, hamezAM paMcaparameSThInuM dhyAna dharavU tathA zula lAvanA lAvavI. kartavyaM jinavaMdanaM vidhiparairharSolasanmAnasaiH saccAritravinUSitAH pratidinaM sevyAH sadA sAdhavaH // zrotavyaM ca dine dine jinavaco mithyAvanirnAzanaM dAnAdau bratapAlane ca satataM kAryA ratiH zrAvakaiH // 1 // artha- harSathI javasAyamAna manavAlA thazne hamezAM vidhipUrvaka jinavaMdana karavU, uttama cAritrathI nUSita zraelA munine hamezAM sevavA, dana danaprate mithyAtvano nAza karanAraM evaM jina
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 105 vacana sAMjalaq tathA vrata pAlavAmAM ane dAnAdikamAM paNa hamezAM zrAvakoe prItI karavI. __ ahIM kumArapAla rAjAnu, cilAtiputranuM, vaMkacUlanu, mAsa- . tusamuninu, caMdanabAlAnu, mUladevatuM, tathA zAlijanuM aMbaDaparivrAjakanuM vigere dRSTAMto jinapUjanAdika upare jANI sevAM. dayA dIneSu vairAgyaM, vidhivajinapUjanaM // vizudhA nyAyavRttizca, puNyaM puNyAnubaMdhyadaH // 1 // artha- garIbo prate dayA, vairAgya, vidhipUrvaka jinapUjA, ane zuddha nyAyavRtti, e puNyAnubaMdhi puNya .. iti tapagajeza zrI somasuMdarasUri zrI ratnazekharasUri paM0 naMdiratnagaNi ziSya paM ratnamaMdiragaNi guMphitAyAM zrI upadezataraMgaeyAM pUjApaMcAzaka nAmA tRtIyastaraMgaH samAptaH // zrIrastu // ___ caturthastaraMgaH prArabhyate have tIrthayAtrAnA upadezarUpa cotho taraMga kahe je. vapuH pavitrIkuru tIrthayAtrayA,citaM pavitrIkuru dhrmvaaNuyaa| vittaM pavitrIkuru pAtradAnataH, kulaM pavitrIkuru saccaritraiH artha- he javya mANasa ! tuM tIrthayAtrAthI zarIrane pavitra kara? dharmanI svAthI manane pavitra kara ? supAtra dAnathI dhanane pavitra kara ? tathA uttama AcaraNothI kulane pavitra kara ? zrIsiddhasena divAkarajInA pratibodhathI vikramarAjAe cauda mukuTabaddha rAjA, sIttera lAkha zrAvako, siddhasenadivAkara pramukha pAMca hajAra AcAryo, ekaso jaMgaNotera suvarNanAM jinamaMdiro, eka kroDa daza lAkha ane pAMca hajAra gADAMTa, zraDhAra
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 upadezataraMgiNI. lAkha ghoDA, utrIsaso hAthI, tathA bIjI paNa keTalIka sAmagrI sahita zrIzatrujaya tIrthanI yAtrA karI hatI. prannAvanA zrIjinarAjacaityaM, jinamatiSThA jinatIrthayAtrA // amAriretAni mahAvRSANi, paMcApi paMcAMgaramAkarANi // 1 // artha- pranAvanA, jinamaMdira, jinabiMbanI pratiSThA, jinatIrthonI yAtrA, tathA amAripaTaha e pAMce mahAdharmanAM kAryo, paMcAMgI lakSmInA hAthorUpa je. have tepara dRSTAMta kahe. eka dahADo aDhAraso koTidhvaja vyApAriunI sAthe kumArapAla rAjAe pauSadha grahaNa karelo hato, te vakhate kumArapAla rAjA zrI hemacaM mahArAjane vAMdine temanI pAse bega hatA. te vakhate hemacaMghajI mahArAje temane tIrthayAtrAno upadeza Apyo ke, AraMlonI nivRtti, vyanI saphalatA, saMgharnu vAtsaTya, jIrNa caityono najhAra, e saghalAM tIrthayAtrAnAM phalo ne, ane tethI tIrthakara gotra baMdhAzne AvaTe moda male . te sAMjalI kumArapAla rAjAe temane pUjyuM ke, he lagavan ! yAtrA keTalA prakAranI ne? tyAre AcArya mahArAje kaDaM ke, aSTAhikA, rathayAtrA, tathA tIrthayAtrA ema yAtrA traNa prakAronI be. te sAMjalI kumArapAla rAjAe bahotera rANA tathA aDhAraso koTidhvaja zAhukAro ane lAkho game bIjA zrAvakonA saMghasahita zrI vimalAcala, giranAra vigere tIrthonI ghaNAja AmaMbarathI yAtrA karI. temAM dareka sthAnake snAtramahotsava, dhvajAropaNa, saMghavAtsaTya, Adika kAryoM temaNe karyA, teno vizeSa vRttAMta jinamaMmana vAcakanA racelA kumArapAla prabaMdhathI jANI levo.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI.. 177 have te tIrthayAtrA nIcepramANe vidhipUrvaka karavI. ekAhArI nUmisaMstArakArI, .. panayAM cArI shudhsmykaavdhaarii|| yAtrAkAle sarvasaJcitahArI, puNyAtmA syAd brahmacArI vivekI // 1 // artha- vivekI evo puNyazAlI mANasa yAtrA samaye eka vakhataja lojana karanAro hoya,' pRthvIpara saMthAro karanAro hoya, page cAlanAro hoya, zuddha samyaktvane dharanAro hoya, sarva prakAranAM sacittone pariharanAro hoya, tathA brahmacArI hoya. AbujI pAse rahelA uvara nAmanA gAmamA rahenAra pArasazAhanA putra dezalazAhe cauda koDa sonAmohoro kharacIne zatrujaya zrAdika sAta tIrthonI yAtrA karI je. kaDaM ne ke, zrIdezalaH sukRtapezalavitakoTI shcNcccturdshjgjaanitaavdaatH|| * zatrujayapramukha vizrutasaptatIrtha yAtrAzcaturdaza cakAra mahAmahena // 1 // valI teja dezalazAhanA vaMzamAM zraelA lamazAha tathA vIjaDazAhe vikrama saMvata 1353nI sAlamAM vimalavasatino uddhAra karyo. sadA zunnadhyAnamasAralakSbhyAH , .. phalaM caturdhA sukRtAtiruccaiH // tIrthonnatistIrthakRtAM padApti guNA hi yAtrAmannavAH syurete // 1 // artha- hamezAM zuladhyAna, asAra evI lakSmInu phala, uMceprakAre puNyanI prApti, tIrthanI unnati, tathA tIrthakarapadanI prApti , eTalAM tIrthayAtrAthI zratAM phalo jANavAM.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. tIrthayAtrAmAM mArgamAM devapUjA, dareka gAmanAM caityonI paripATI, saMghavAtsatya Adika kAryo karavAthI zula dhyAnaja rahene, paNa dhAnya, ghRta, carma, vastra AdikanA vyApArInI peThe te samaye, "kAla Adika thAya to ThIka" evI rItarnu purdhyAna kaMthatuM nathI. valI te samaye caMcala evI lakSmI ne sAte detromAM jomavAthI tenI saphalatA paNa thAya je. valI barI pAlavAthI dAna, zIla, tapa tathA lAvanArUpa puNyonI prApti thAya je; valI te samaye jago jagoe mahotsava karavAzrI tIrthanI unnati paNa thAya ne, ane parajavamAM tethI tIrthakaragotra zrAya . . jema thArApA nAmanA nagaranA rahevAsI zrImAla jJAtinA zeThe moTA ADaMbarathI zrI zatrujaya tIrthanI yatrA karI hatI. te samaye tenI sAthe sAtaso to devAlaya hatAM; temAM eka hajAra pAMcasone daza jinabiMbo hatAM. cAra hajAra gAmAM hatAM. pAMca hajAra ghoDAu~ hatA. bAvIso ghaMTo hatA; nevu pAlakhI hatI. sAta pANInI parabo hatI. beMtAlIsa jala vahana karanArA balado hatA. trIsa jalavahana karanArA pAmA hatA. ekaso rasoi karavAnAM moTAM kaDAyAM hatAM. batrIsa AcAryo hatA. ekaso kaMdoI hatA. ekaso bIjA rasozyA hatA. baso mAlI hatA. ekaso taMbolI hatA. ekaso utrIsa ukAno hatI. cauda luhAro hatA. sola sutAro hatA. ane te tIrthayAtrAmAM teNe bArakroma sonAmohoro kharacI hatI. eka kroDa sonAmohoro kharacIne teNe jJAnanaMmAra karAvyo, ane te jJAnagaMDAramA balAkha ane uMgaNacAlIsa hajAra pustako teNe lakhAvyAM. te dareka pustakanI akekI prati teNe suvarNanI sAhIthI lakhAvI, ane bAkI saghalI maSInI sAhIthI lakhAvI. valI traNaso ATha zrAvakone teNe potAnA sarakhAja dhanADhya karyA. valI teNe be evI to uttama koraNInAM jinamaMdiro baMdhAvyAM ke, ekeka jinamaMdiranI kimmatazrI sAdhA
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. raNa koraNInAM tevAM coryAsI coryAsI jinamaMdiro thAya. valI potAnA mRtyu samaye teNe sAte detromA sAta kroGa sonAmohorono vyaya karyo. 18 zrI tIrthapAMtharajasA virajIjavaMti, tIrtheSu baMjramaNato na nave maMti // avyavyayAdiha narAH sthira saMpadaH syuH, pUjyA javaMti jagadIzamathArcayataH // 1 // artha - zrI tIrthamArganI rajathI prANI karmorUpI rajathI mukta thAya be, tIrthomAM jamavAthI yA javamAM jamavuM paDatuM nathI, tIrthamAM pravyano vyaya karavAthI prANI sthira saMpadAvAlA thAya be, june pUjavAthI te paNa pUjanIka thAya be. 'jema zrIvastupAle vikrama saMvata 1205 mAM pehelI zrI zatrujaya tIrthanI yAtrA karI hatI. te samaye temanI sAthe covIsa to hAthIdAMtanAM jinamaMdiro hatAM, ekaso vIsa kASThanAM jinamaMdiro hatAM, pastAlI saso gADAM datAM, sAtaso pAlakhI hatI. pAMcaso kArigaro hatA, sAtaso AcAryo hatA, be hajAra zvetAMbara munirja hatA, gyAraso digaMbaro datA, ugaNI saso sAdhavITa hatI, cAra hajAra ghoDA hatA, be hajAra uMTo hatA, ane, sAta lAkha to mANaso hatAM. evI rIte pehelI yAtrA karyA bAda tethI adhikAdhika zrADaMbarathI temaNe bIjI yAtrA karI hatI. surASTra dezamAM zrAvelA gomaMgala nAmanA gAmanA rahevAsI dhArAkazAha nAme zeva hatA. tene sAta putro hatA, sAtaso sunnaTo hatA, teraso gADAM hatAM, ane tera kroma sonAmohoro tenI pAse hatI. telI sAmagrIsahita zrI zatruMjaya tIrthanI yAtrA karIne te raivatAcalapara gayA. paNa te samaye te tIrthane digaMbaroe svAdhina
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 upadezataraMgiNI. karelu hatuM. ane tethI teNe tyAMnA rAjA kheMgArasAthe yuddha karavaM praDyu. temAM tenAM sAta putro, tathA sAtaso sunnaTo mAryA gayA. tethI te zeTha bappanaTIjIsUrinA sevaka AmarAjApAse gopagirimAM gayA. ane tyAM vyAkhyAnamAM jaz temaNe potAno vRttAMta zrAcAryajI mahArAja.pAse nivedana karyo. te sAMjalI zrI bappanaTTIjI sUrirAje te zrI giranAra tIrthano mahimA vyAkhyAnamAM kahI batAvyo. te sAMjalI AmarAjAe evo anigraha lIdho ke, giranArapara zrI neminAtha pranunAM darzana ko vinA mAre nojana karavU nahIM. te joi tyAMnA bIjA eka hajAra zrAvakoe paNa tevoja anigraha lIdho. panI tyAMthI saMgha cAlavA lAgyo te vakhate eka lAkha sunaTo, ekalAkha ghoDATha, sAtaso hAthI, vIsahajAra uMTo; traNa lAkha pAlA, vIsahajAra zrAvako vigereno parivAra hato. batrIsa upavAse te rAjA anukrame staMjatIrthamAM padhAryA. tathA panI aMbikA devInA prasAdathI digaMbarono parAjaya koM, ane tyAMthI prayANa karI giranAranuM tIrtha svAdhina kayu. sadvyaM satkule janma, sidhadetraM samAdhayaH // saMghazcaturvidho loke, sakArAH paMca urlannAH // 1 // __ artha- sadravya, sukulamA janma, sighadetra, samAdhi tathA caturvidha saMgha e pAMca sakAro A jagatamAM purkhana . zatrujayaH zivapuraM, nadI zatrujayAnnidhA // zrIzAMtiH zaminAM dAnaM, zakArAH paMca urkhnnaaH||1|| artha- zatrujaya tIrtha, zivapura, zatrujayI nadI, zAMtinAtha pranu tathA zamiyo (muniyo) prate dAna, e pAMca zakAro urlana . je mANaso sarva prakArothI vidhipUrvaka zrA tIrthayAtrA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 11 kare, teThae caMjamA potAnuM nirmala nAma lakheLu , teue A pRthvIne pavitra karelI , valI te kRtArtha puruSo sajanone vaMdanIka , tema te vaMzanA AjUSaNa rUpa , valI atyaMta avyavAna yA thakAjIve , ane jaya pAme , tathA teja kaTyANanA sthAnaka rUpa . evI rItano upadeza zrI dharmaghoSa sUrijInA mukhathI sAMjalIne pethaDazAha tathA chAMUNazAhe vimalAcalanI ghaNAja ADaMbarathI yAtrA karI hatI. teno vizeSa vRttAMta ratnamaMmana sUrijIe karelA sAgarakAvyathI jANI levo. jarata cakrIe zatrujaya tIrthapara svarNamaya prAsAda baMdhAvIne temAM maNimaya pratimA sthApI hatI. temanA samayamAM navANuM kroma nevyAsI lAkha ane coryAsI hajAra rAjA saMghapati zrayA hatA. sagara cakrIe tAmramaya prAsAda baMdhAvIne temAM ratnamaya biMbo sthApana karyA hatA. tenA samayamAM pacAsa kroDa paMcANulAkha ane paMcotera hajAra rAjA saMghapati zrayA hatA. pAMvo ane vikramAditya vacce coryAsI hajAra rAjA saMghapati zrayA hatA. tairAtmA supavitrito nijakulaM tairnirmalaM nirmitaM taiH saMsAramahAMdhakUpapatatAM hastAvalaMbo dade // labdhaM janmaphalaM kRtaM ca kugatighAraikasaMrodhanaM ye zatrujayamukhyatIrthanivahe yAtrAsu kRptodymaaH||1|| artha- jee zrI zatrujaya tIrthanI yAtrAmA udyama karelo be, teue zrAtmAne pavitra karelo ne, potAnA kulane nirmala kareluM be, saMsArarUpa aMdhakuvAmAM paDatA mANasone hastAvalaMbana dIdheluM ne,janmanuM phala melavyuM, tathA kugatinAghArane aTakAvyuM be.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 upadezataraMgiNI. kAM ve ke, hajAro game pApo karIne, tathA seMkaDo game jIvone mArIne paNa tIrtha melavIte tiryaco paNa mode gaelA The. tIrthana sarva mahimA zatruMjayamAhAtmyathI jANI levo. valI hIM bAvana devAlayanI yAtrA karanArA sAraMgazAha, cammAlIsa devAlayanI yAtrA karanAra sonapAla zAha, covisa devAlayanI yAtrA karanAra sAliMgazAha, samarAzAha vigerenAM dRSTAMto jANI levAM. zrI bappanaTTIjI sUrijI AkAzagAminI nAmanI vidyAnA balathI hamezAM paMcatIrthAMnI yAtrA karatA hatA. iti zrI tapAgala nAyaka zrI somasuMdara sUri zrI ratnazekhara sUri paM0 naMdiratnagaNi ziSya paM0 ratnamaMdiragaNi guMphitAyAM zrI upadezataraMgiNyAM caturthastIrthayAtropadezastaraMgaH // zrIrastu // paMcamastaraMgaH prArabhyate ve dharmopade rUpa pAMcamo taraMga kahe. yatkalyANakaro'vatArasamayaH svapnAni janmotsavo yatnAdikavRSTiriM'vihitA yaDUparAjyazriyaH // yaddAnaM vratasaMpaDujjvalatarA yatkevalazrIrnavA yayAtizayA jine tadakhilaM dharmasya visphurjitam // 1 // 1 artha - jinezvara prajunA janmasamaye je kalyANaka thAya be, temanI mAtAne je uttama svapno Ave be. temano je janmotsava thAya be, iMDa je temanI pAse ratnonI vRSTi kare be. valI temane je rUpAne rAjyanI zojA maMle be, temanuM je varasIdAna be. uttama vrata be, tema kevalajJAnanI je temane lakSmI be, tema temane je uttama atizaya be, te saghaluM dharmanuM mAhAtmya be. valI nirAdhAra evA paNa kumArapAlane je zraDhAra dezonA rajyanI prApti thai, zrI pAlarAjAnA kuSTanI zAMti thai, vikramarAjAne
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 upadezataraMgiNI. agnivetAla vaza thayo, narata rAjAne cakrIpaNAnI prApti az, bAhubalIne atyaMta bala prApta ayu, ajayakumAra tathA zAkhilajAdikone apUrva zadhi prApta thai, sujUma cakrIne mADhAu~no thAla cakrarUpa thayo, te saghaLu dharmaja mAhAtmya jANavU. valI dharmazrIja samu, megha, agnivigere vaza thAya ne. iMja, cakrI, vAsudeva vigere je saMpadAu~ne logave , te saghaLu dharmanuja mahAtmya . saudharmejane batrIsalAkha vimAno, coryAsI hajAra sAmAnika de. vo vigerenI zaddhi dharmazrIja malelI . valI cakravartine u khaMgajaratadetra, batrIsahajAra dezo,nava nidhAno,cauda ratno,unnukoDagAma, nandu kroDa pAlA, coryAsIlAkha hAthI, teTalAja ghomA, tathA teTalAja rayo, cosaThahajAra rANI, ekalAkha ajavisa hajAra vArAMganADha, sevA karanArA batrIsahajAra mukuTabaddha rAjA, vigere je saMpadA malelI, te paNa dharmanA prajAvaTIja malelI . vAsudevane tethI adhi zadhi male , tema kozne ciMtAmaNiratna, kAmadhenu, dakSiNAvartazaMkha, citrAvelI, suvarNasidhi, kalpavRkSa vigere je uttama padArtho male be, te paNa dharmanoja pratnAva jANavo. ArogyaM saunnAgyaM, dhanADhyatA naaykvmaanNdH|| kRtapuNyasya syAdiha, sadA jayo vAMvitAvAptiH // 1 // artha- puNyazAlI puruSane A jagatamAM hamezAM ArogyatA, saulAgya, dhanADhyapaNuM, nAyakapaNuM, AnaMda tathA inita vastunI prApti thAya . dharmathI zrI AdinAtha pranunI peThe ArogyapaNuM male je. kemake, coryAsIlAkha pUrvanA AyuSyanI aMdara koipaNa divase temanuM mastaka paNa mukhyu nazrI; valI varasItapane pAraNe jArI evA sekhaDIrasanA pAraNAthI paNa temane kaI nukazAnI yA nahIM. vasudevanI peThe dharmathI saulAgya thAya ne kemake, sAmAnyapa 25
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 NAmAM paNa hakane dharmazrI dhanahiNI rANI upadezataraMgiNI. NAmAM paNa temanAM bahotera hajAra kanyA sAthe lagna thayAM hatAM. zAlijatrAdikane dharmathI dhanADhyapaNuM prApta thayu je. kumArapAlAdikane dharmathI rAjya maDyu je. rohiNI rANIne dharmazrIja zokano anAva ane AnaMda thayo je. tema bAhubali Adikane dharmazrIja ilita vastuni prApti thaelI ... dine dine maMjulamaMgalAvaliH, susaMpadaH saukhyaparaMparA ca // iSTArthasirbihulA ca buddhiH, sarvatra sidhivati hi dharmAta // 1 // artha- danadana prate manohara maMgalonI zreNi, uttama saMpadArja, sukhonI zreNi, vAMchita padArthonI siddhi, atyaMta buddhi, ane sarva jagoe siddhi dharmazrIja thAya ne. __ maMgalo A jagatamA vyathI ane nAvathI ema be prakAranAM ve. dadhi, dUrvA, akSata, caMdana vigere vya maMgalarUpa je. paNa tethI paNa adhika dharmarUpa maMgala . valI darpaNa, nAsana, svastika, kalaza, matsya, puSpamAlA, zrIvatsa, tathA naMdAvarta nAmanA pAu maMgalopaNa avya maMgalarUpa je. valI puNyazAlI puruSone ghera devapUjA, gurusevA, vivAha Adika mahotsava, baMdiThanA jayajaya zabdo vigere maMgalo hamezAM zrAya . valI gharanA ghArapAse madonmatta hAthI phule ke sonerI sAjazrI nUSita thaelA ghoDA hepArava kare be; vINA, mRdaMga, zaMkha vigerenA maMgalika zabdo thAya , te saghaluM dharmanuMja mahAtmya . ahIM zrI zAMtinAtha cakrI AdikanAM dRSTAMto jANI levAM. valI dharmathIja dhammila zrAdikanI peThe uttama saMpadA male be. vikramarAjAnI peThe dharmadhIja suvarNa puruSanI prApti zrAya be. valI dharmazrIja ajaya
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 1e kumAra zrAdikanI peThe utpAdikI, vainayikI, kArmakI, zrane pAriNAmikI nAmanI cAra prakAranI buddhi prApta thAya je. puMsAM ziromaNIyaMte, dharmArjanaparA nraaH| AzriyaMte ca saMpani-latAnniriva pAdapAH // 1 // artha- dharma upArjana karavAmAM tatpara evA puruSo jagatamA ziromaNirUpa thAya ne, tema latAu~thI jema vRdo tema saMpadAu~thI te zrAzrita thAya . . ahIM sAraMgazAha, samarAzAha, jagasiMzAha, pethaDazAha, vastupAla, vimalazAha, jAvaDazAha, bAhamamaMtrI, kumArapAla rAjA, AmarAjA vigerenAM dRSTAMto jANI levAM. valI nAgilAne tajanAra lavadevanA lAi navadattanI peThe lajAthI dharma thAya ne, metArya munine haNanAra sonInI peThe jayazrI dharma thAya ne, vitarkathI caMDarUjAcAryanA ziSyanI peThe dharma thAya ne, sthUlanA para mAtsarya karanAra siMhaguphAnivAsI sAdhunI peThe mAtsaryathI dharma thAya , arhannaka yati mAtAnI peThe athavA sthUlanajanA nAnA nAz zrIyakanI peThe snehathI dharma thAya ne, suhasti mahArAje pratibodhelA makanI peThe lonathI dharma thAya be, bAhubalinI peThe hatthI dharma thAya ne, dazArNalaSa rAjAnI peThe animAnazrI dharma thAya , ( ahaMkAranA saMbaMdhamAM gautamasvAmI, siddhasena divAkara, harijana sUri vigerenAM saMbaMdho paNa jANI levA.) nami vinaminI peThe vinayathI dharma thAya , brahmadatta cakrInI peThe zRMgArathI dharma thAya , AnIra tathA zrAyarakSita AcAryanI peThe kIrtithI dharma thAya ne, kArtika zegnI peThe mukhathI dharma thAya ne, gautama svAmie pratibodhelA paMdaraso traNa tApasanI peThe kautukadhI dharma thAya ne, ilAputranI peThe vismayazrI dharma thAya , ajayakumAra tathA ArSakumAranI peThe vya
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 upadezataraMgiNI. vahArathI dharma thAya ne, jaratacakrI tathA caMjAvataMsanI peThe jAvathI dharma thAya be, kIrtidhara, sukozIla, zrAdikanI peThe kulAcArathI dharma thAya ne, jaMbUsvAmI, dhanagiri, vajrasvAmI, prasannacaMDa tathA cilAtiputrAdikanI peThe vairAgyathI dharma thAya ne. kSamAne viSe gajasukumAla, kuragamukamuni, vIrapranu, pArzvapranu, khaMdhakamuni AdikanAM dRSTAMto jANavAM. zIlaviSe sudarzana zreSThI, mahI pranu, neminAthajI, sthUlanajI, sItA, praupadI, rAjImatI AdikanAM dRSTAMto jANavAM. samyaktvaviSe zreNikarAjA, nArAyaNa, tathA vikramarAjA zrAdikanAM dRSTAMto jANavAM. pranAvikapaNAviSe zrI hemacaMtrAcArya, jIvadevasUri, kAlikAcArya, jinapranasUri, viSNukumAra, yazodevasUri, AryakhapuTAcArya, bappanaTTIsUri, pAdaliptasUri, dharmaghoSasUri, mAnadevasUri, mAnatuMgasUri, harilaprasUri vigerenAM dRSTAMto jANavAM, vadhAre zuM kahe ? sarva prakArathI karelo dharma mahAlAnakArI thAya ne. kaDuM ne ke, dharmaH zruto'pi dRSTo'pi, kRto vA kArito'pi ca // anumodito'pi rAjeMDa, punAtyAsaptamaM kulam // 1 // artha- he rAjeMja! sAMjalelo, dIlo, karelo, karAvelo bhane anumodelo evo paNa dharma beka sAta pehemI sudhi pavitra kare le. phalaM ca puSpaM ca sutarustanoti, vitaM ca tejazva nRpaprasAdaH // zAI prasidhi nanute suputro, nuktiM ca muktiM ca jinedhrmH||1|| artha- uttama vRkSa phala ane puSpane vistAre , rAjAnI kRpA dhanane ane tejane vadhAre , uttama putra dhana zrane prazaMsAne vistAre , ane jinadharma nukti ane muktine vistAre je. AMbA, dADima Adika uttama vRdo svAdiSTa tathA manohara
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. phalo Ape , tathA caMpaka zrAdika uttama jAtinAM puSpavRkSo sugaMdhi puSpone Ape be, rAjAnI meherabAnI hoya to udayana, vAgnaTTa AdikonI peThe anyanI tathA tejanI prApti thAya ne, uttama putra potAnA kulanI ane pUrvajonI prakhyAti kare . tene mATe zrI AdinAtha pranu, vIrapranu, rAmacaMjajI AdikanAM dRSTAMto jANI levAM. tevIja rIte zrI jainadharma pAMDavo tathA sagaracakrI AdikanI peThe A lokamAM rAjAdhi zrAdikanA logo tathA paralokamA moha Ape be. rAjaprasAdo divyAstraM, vANijyaM hastiratnayoH // jainadharmastathaiko'pi, mahAlAnAya jAyate // 1 // artha- rAjAnI kRpA, divya zastra, tathA hAthI ane ratnono vyApAra jema, tema eka paNa jainadharma mahAdAnakArI pAya . rAjAnI kRpA jema tIrthojhAra, yAtrA zrAdikanAM mahA khAna mATe thAya ne, tema jema cakra ratna Adika divya zastrothI nara-. tacakrI, vAsudeva, baladeva, cemArAjA, koNikarAjA, karakaMga, zilAditya Adika rAjAue rAjyasamRdhi melavelI , valI zvetahAthI vikrama rAjAne ApavAthI jAvaDanA pitA nAvaDazAhe temanA pAsezrI madhumatI Adika coryAsI gAmo mekhavyAM hatAM, valI metArya ane kRtapuNye zreNika rAjAne ratna ApavAthI tenI putrI sAthe lagna karyA hatAM, tathA zrAnaDa zrAvake sigharAjane maNi ApIne pAMcaso gAmonI mAlekI, tathA savAkoDa sonAmohoro melavI hatI, tema jainadharma paNa mokSa Adikano mahAlAla zrApe je. kaDaM ne ke, dhumaNisparzapASANa-dakSiNAvartazaMkhavat // kRSNacitrakavaziva-zAnadaM jinazAsanam // 1 // artha- ciMtAmaNi ratnanA sparzathI jema pASANa, tathA dakSiNAvarta zaMkha, ane citrAvelInI peThe jinazAsana lAla denA .
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1e upadezataraMgiNI. atinirmalA vizAlA, sakalajanAnaMdakAriNI prvraa|| kIrtirvidyA lakSmI-dharmeNa viz2annate loke // 1 // artha- dharmathI A lokamAM ati nirmala, vizAla, saghalA lokone AnaMda karanArI evI kIrti, vidyA tathA lakSmI phelAya . kIrti lAgyazrI male ne, kAM ne ke, je mANasane rAjA sajano tathA guru vakhANe , tene uttama puruSa jANavo. valI je mANasane luccAu, cAraNo, tathA vezyA vakhANe , tene adhama puruSa jANavo. nirmala brahmacaryavrata pAlanArA sthUlajajInI, rAmacaMghajInA nyAyI rAjanI, tema zrI yugAdi devanI paNa kIrti haju vidyamAnaja be. vidyA paNa puNyazrIja male je. jema zrIbappanaTTIjI mahArAja sAtaso zloko hamezAM kaMThe karatA, vajrasvAmIjIe pAlaNAmAM sutAM thakAMja agyAre aMgono abhyAsa karyo hato, urbalikA puSpamitramuni hamezAM ghRtAdika snigdha padArthonuM jojana karatA hatA, utAM vidyAnA adhyayananA zramathI te hamezAM . purbalaja rahetA hatA; zrI somapranasUrijIne eka gAthAnA ekaso artho karavAnI zakti hatI; devasUrijI mahArAjanI vAdalabdhi jagatamAM prasiddhaja; hemacaMjAcAryajIne vyAkaraNAdika anekazAstro racavAnI zakti hatI. malayagirijI tathA ajayadevasUrijI mahArAjane aneka siddhAMtopara TIkA karavAnI zakti hatI. te saghalo dharmanoja prajAva hato. valI lakSmIpaNa puNyane anusaranArIja je. jema muhaNasiMha zeTha jagatamAM satyavAdI prasighahatA. eka dahADo tene jUTuM bolAvavA mATe bAdazAhe sanA samada pUjyu ke, tArA gharamAM keTaluM avya ? tyAre muhaNasiMha zeThe potAnI sarva dezAvaronI pehemIu~nuM saravAyuM vAMcI kahyu ke, mArA svAdhinamAM coryAsI lAkha sonAmohoro . te sAMjalI saMtuSTa zraelA bAdazAhe tene bIjI sola lAkha sonAmohoro ApIne tene koTIdhvaja ko. tathA moTA utsavapUrvaka tenA gharapara teNe ko
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. 1ee TidhvajanI patAkA baMdhAvI ApI. paThI te lakSmIne zeThe dAna ApIne kRtArtha karI. sukulajanma vinUtiranekadhA, priyasamAgamasaukhyaparaMparA // nRpakule gurutA vimalaM yazo, navati dharmataroH phalamIhazama // 1 // artha- uttama kulamAM janma, aneka prakAranI vinUti, priya sajanono samAgama, sukhanI zreNi, rAjyakulamAM moTAi, tathA nirmala yaza e saghalAM dharmarUpI vRdanAM phalo . .... ikSvAku Adika uttama kulomAM dharmanA mAhAtmyathIja janma thAya je; valI te janmane zolAvanArI lakSmI paNa dharmazrIja thAya ne lakSmI ne te kharekhalaM manuSyanuM jUSaNa je. kemake rAmacaMghajI mahArAja uttama kulanA hatA, topaNa vanavAsa samaye jyAre te vaziSTha RSinA AzramamAM padhAryA, tyAre te samaye te nirdhana hovAthI zaSie temane kaMI sanmAna ApyuM nahIM. pI rAvaNano jaya karIne, ane laMkAnuM adhipatipaNuM melavIne jyAre te pAga teja zrAzramamAM AvyA tyAre vaziSTha kRSi unnA thai tenI sanmukha gayA, tathA temane Asana Adika yApI temanI ghaNIja AgatasvAgata karI. tyAre rAmacaMajIe temane kahyu ke, teja tamoge, ane teja huM buM, tathA teja tamAro Azrama , paNa pUrve to tamo mane kaM; paNa zrAdaramAna prApyu nahIM, ane hamaNAM Apo ge tenuM zuM kAraNa ? tyAre vaziSTha zaSie kaDaM ke, teja tamo ge, teja hu~ bu ane teja amAro Azrama ke, paNa pUrve jyAre tamo padhAryA hatA, tyAre tamo nirdhana hatA, ane hamaNA to tamo sadhana thayA ge, ane tene khezne huM tamone AdaramAna ApuM bu. mATe dhanamarjaya kAkustha, dhanamUlamidaM jagat // . . aMtaraM naiva pazyAmi, nirdhanasya mRtasya ca // 1 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezataraMgiNI. artha- he rAmacaMghajI ! tamo dhana melavo? kemake, A jagata dhana ne mUla jenuM evuja nirdhana mANasa zrane muDadAM vacce kaMpaNa huM aMtara joto nathI. dharmo mahAmaMgalamaMganAjAM, dharma:pitA puuritsrvkaamH|| dharmo jananyuddalitAkhilArtiH,dharmaH suhRpardhitanityaharSaH __ artha- prANIune dharma mahAmaMgalarUpa , tema pitAnI peThe sarva ilitone zrApanAro ne, valI mAtAnI peThe sarva pImAune dUra karanAro, tathA mitranI peThe harSa vadhAranAro . bujheH phalaM tatvavicAraNaM ca, dehasya sAraM vratadhAraNaM ca // arthasya sAraM kila pAtradAnaM, vAcaH phalaM prItikaraM narANAm // 1 // artha-budhinuM phala tatvavicAra ne, zarIranusArthaka vratadhAravArUpa ne, dhanaphala supAtradAna be, ane vANInuM phala lokone prema upajAvavo, te be. __evI rIte A zrI upadezataraMgiNI nAmanA graMthanuM gujarAtI bhAvArthavAluM nASAMtara jAmanagara nivAsi paMmita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAje gurumAhArAja zrI cAritravijayajInI kRpAthI karelu . temAM je jUla cuka thai hoya te "minAmikkaDaM" iti tapagameza zrI somasuMdara sUri zrI ratnazekhara sUri. paM0 naMdi ratnagaNi ziSya zrI ratnamaMdiragaNi guMphitAyAM. zrI upadeza taraMgiNyAM dharmopadeza rUpaH paMcama staraMgaH samAptaH // zrIrastu // hInapuNyA na pazyaMti, rAgAMdhAstatvasaMsthitim // tAnne'tAnnaphalaM caiva, lagnaMte te narAdhamAH // 1 // samApto'yaM graMthaH // zrIrastu //