Book Title: Dighnikayo Part 2
Author(s): Vipassana Research Institute Igatpuri
Publisher: Vipassana Research Institute Igatpuri
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009977/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvangapAli vizaSajJa vinyAsa 1928 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammagiri - pAli - ganthamAlA [ devanAgarI] suttapiTake dIghanikAyo yo bhAgo mahAvaggapALi vipazyanA vizodhana vinyAsa igatapurI 1998 1 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammagiri-pAli-ganthamAlA-2 [devanAgarI] dIghanikAya evaM tatsaMbaMdhita pAli sAhitya gyAraha graMthoM meM prakAzita kiyA gayA hai| prathama AvRttiH 1998 tAivAna meM mudrita, 1200 pratiyAM mUlya : anamola yaha graMtha niHzulka vitaraNa hetu hai, vikrayArtha nahIM / sarvAdhikAra mukt| punarmudraNa kA svAgata hai| isa graMtha ke kisI bhI aMza ke punarprakAzana ke lie likhita anumati Avazyaka nhiiN| ISBN 81-7414-051-4 yaha graMtha chaTTha saMgAyana saMskaraNa ke pAli graMtha se lipyaMtarita hai| isa graMtha ko vipazyanA vizodhana vinyAsa ke bhArata evaM myaMmA sthita pAli vidvAnoM ne devanAgarI meM lipyaMtarita kara saMpAdita kiyaa| kaMpyUTara meM nivezana aura peja-seTiMga kA kArya vipazyanA vizodhana vinyAsa, bhArata meM huaa| prakAzaka: vipazyanA vizodhana vinyAsa dhammagiri, igatapurI, mahArASTra- 422403, bhArata phona : (91-2553) 84076, 84086 phaiksa : (91-2553)84176 saha-prakAzaka, mudraka evaM dAyaka : di kAraporeTa baoNDI oNpha di buddha ejyukezanala phAuMDezana 11 vIM maMjila, 55 haMga cAu esa. roDa, sekTara 1, tAipe, tAivAna Ara.o. sI. phona : (886-2)2395-1198, phaiksa : (886-2)2391-3415 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dhammagiri-Pali-Ganthamala [Devanagari] Suttapitake Dighanikayo Dutiyo Bhago Mahavaggapali Devanagari edition of the Pali text of the Chattha Sangayana Published by Vipassana Research Institute Dhammagiri, Igatpuri -422403, India Co-published, Printed and Donated by The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation 11th Floor, 55 Hang Chow S. Rd. Sec 1, Taipei, Taiwan R.O.C. Tel: (886-2)23951198, Fax: (886-2)23913415 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dhammagiri-Pali-Ganthamala-2 [Devanagari] The Digha Nikaya and related literature is being published together in eleven volumes. First Edition: 1998 Printed in Taiwan, 1200 copies Price: Priceless This set of books is for free distribution, not to be sold. No Copyright-Reproduction Welcome. All parts of this set of books may be freely reproduced without prior permission. ISBN 81-7414-051-4 This volume is prepared from the Pali text of the Chattha Sangayana edition. Typing and typesetting on computers have been done by Vipassana Research Institute, India. MS was transcribed into Devanagari and thoroughly examined by the scholars of Vipassana Research Institute in Myanmar and India. Publisher: Vipassana Research Institute Dhammagiri, Igatpuri, Maharashtra - 422 403, India Tel: (91-2553) 84076, 84086, 84302 Co-publisher, Printer and Donor: The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation 11th Floor, 55 Hang Chow S. Rd. Sec 1, Taipei, Taiwan R.O.C. Tel: (886-2)23951198, Fax: (886-2)23913415 Fax: (91-2553) 84176 4 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta graMtha sutta-sAra Present Text 1. mahApadAnasutaM pubbenivAsapaTisaMyuttakathA bodhisattadhammatA dvattiMsamahApurisa lakkhaNA vipassIsamaJJA byAdhitapuriso kAlaGkatapuriso pabbajito bodhisattapabbajjA mahAjanakAya anupabbajjA bodhisattaabhiniveso brahmayAcanakathA aggasAvakayugaM mahAjanakAyapabbajjA purimapabbajitAnaM dhammAbhisamayo cArikA anujA devatArocanaM visaya-sUcI [1] | 2. mahAnidAnasuttaM [3] paTiccasamuppAdo 9 12 15 16 18 19 21 22 22 23 28 31 .33 34 35 38 5 attapaJJatti naattapaJJatti attasamanupassanA sattaviJJati avimokkhA 3. mahAparinibbAnasuttaM vassakArabrAhmaNo rAja aparihAniyadhammA bhikkhu aparihAniyadhammA sAriputtaha dussIlaAdInavA sIlavantaAnisaMsA pATaliputtanagaramApanaM ariyasaccakathA anAvattidhammasambodhiparAyaNA dhammAdAsadhammapariyAyA ambapAlIgaNikA veLuvagAmavassUpagamanaM nimittobhAsakathA mArayAcanakathA AyusaGghAraossajjanaM 43 43 49 50 52 53 54 56 56 57 59 64 66 67 68 71 72 73 75 77 79 80 82 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhUmicA hetu aTThaparisA aTTha abhibhAyatanAni aTTha vimokkhA AnandayAcanakathA nAgApalokitaM catumahApatha kammAraputtacundavatthu pAnIyAharaNaM pukkusamallaputtavatthu yamakasAlA upavANatthero catusaMvejanIyaTThAnAni AnandapucchAkathA thUpArahapuggalo Anandaacchariyadhammo mahAsudarasanasuttadesanA mallAnaM vandanA subhaddaparibbAjakavatthu tathAgatapacchimavAcA parinibbu kathA buddhasarapUjA mahAkassapattheravatthu sarIradhAtuvibhAjanaM dhAtuthUpapUjA 4. mahAsudarasanasuttaM kusAvatIrAjadhAnI cakkaratanaM hasthiratanaM assaratanaM 82 84 85 86 88 93 94 96 97 99 103 105 106 106 107 108 110 111 112 115 116 119 121 123 125 127 127 129 130 130 6 maNiratanaM itthira naM gahapatiratanaM pariNAyakaratanaM catuiddhisamannAgato dhammapAsAdapokkharaNI jhAnasampatti caturAsIti nagarasahassAdi subhaddAdeviupasaGkamanaM brahmalokUpamaM 5. janavasabhasuttaM nAtikiyAdibyAkaraNaM AnandaparikathA janavasabhayakkho devasabhA sanaGkumArakathA bhAvitaiddhipAdo tividho okAsAdhigamo catutipaTThAnaM satta samAdhiparikkhArA 6. mahAgovindattaM devasabhA aTTha yathAbhuccavaNNA sanaGkumArakathA aTTha yathAbhuccavaNNA govindabrAhmaNavatthu mahAgovindavatthu rajjasaMvibhajanaM kittisaddaabbhuggamanaM brahmanA sAkacchA 131 131 131 132 132 133 138 139 140 145 148 148 149 151 153 154 157 157 159 159 162 162 163 166 168 169 170 171 173 176 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 228 230 232 237 195 198 237 239 239 240 242 244 244 246 248 249 250 251 205 reNurAjaAmantanA 178 dukkhasaccaniddeso cha khattiyaAmantanA samudayasaccaniddeso brAhmaNamahAsAlAdInaM AmantanA 181 nirodhasaccaniddeso bhariyAnaM AmantanA 182 maggasaccaniddeso mahAgovindapabbajjA 182 10. pAyAsisuttaM 7. mahAsamayasuttaM 185 pAyAsirAjaJavatthu devatAsannipAtA 186 natthikavAdo 8. sakkapaJcasuttaM 194 candimasUriyaupamA paJcasikhagItagAthA coraupamA sakkUpasaGkama gUthakUpapurisaupamA gopakavatthu 199 tAvatiMsadevaupamA vedanAkammaTThAnaM jaccandhaupamA pAtimokkhasaMvaro 206 gabbhinIupamA indriyasaMvaro supinakaupamA somanassapaTilAbhakathA 210 santattaayoguLaupamA 9. mahAsatipaTTAnasuttaM 214 saGkhadhamaupamA aggikajaTilaupamA uddeso 214 dve satthavAhaupamA kAyAnupassanA AnApAnapabbaM 215 gUthabhArikaupamA kAyAnupassanA iriyApathapabbaM 216 akkhadhuttakaupamA kAyAnupassanA sampajAnapabbaM 216 sANabhArikaupamA kAyAnupassanA paTikUlamanasikArapabbaM 217 kAyAnupassanA dhAtumanasikArapabbaM 217 saraNagamanaM yaJakathA kAyAnupassanA navasivathikapabbaM 218 uttaramANavavatthu vedanAnupassanA 220 pAyAsidevaputto cittAnupassanA 221 dhammAnupassanA nIvaraNapabbaM 222 tassuddAnaM dhammAnupassanAkhandhapabbaM 223 / saddAnukkamaNikA dhammAnupassanA AyatanapabdhaM 224 | gAthAnukkamaNikA dhammAnupassanA bojjhaGgapabbaM 225 | saMdarbha-sUcI dhammAnupassanA saccapabbaM 227 207 253 256 257 258 259 260 261 262 263 [33] Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciraM tidvatu saddhammo ! cirasthAyI ho saddharma ! dveme, bhikkhave, dhammA saddhammassa ThitiyA asammosAya anantaradhAnAya sNvttnti| katame ve? sunikkhittaJca padavyaJjanaM attho ca suniito| sunikkhittassa, bhikkhave, padavyaJjanassa atthopi sunayo hoti| a0ni0 1.2.21, adhikaraNavagga bhikSuo, do bAteM haiM jo ki saddharma ke kAyama rahane kA, usake vikRta na hone kA, usake aMtardhAna na hone kA kAraNa banatI haiN| kaunasI do bAteM ? dharma vANI suvyavasthita, surakSita rakhI jAya aura usake sahI, svAbhAvika, maulika artha kAyama rakhe jAMya / bhikSuo, suvyavasthita, surakSita vANI se artha bhI spaSTa, sahI kAyama rahate haiN| ...ye vo mayA dhammA abhijJA desitA. tattha sabbeheva saGgamma samAgamma atthena atthaM vyaJjanena byaJjanaM saGgAyitabbaM na vivaditabbaM, yathayidaM brahmacariyaM addhaniyaM assa cirtttthitikN...| dI0 ni0 3.177, pAsAdikasutta ...jina dharmoM ko tumhAre lie maiMne svayaM abhijJAta karake upadezita kiyA hai, use artha aura byaMjana sahita saba mila-jula kara, binA vivAda kiye saMgAyana karo, jisase ki yaha dharmAcaraNa cira sthAyI ho...| Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta graMtha prastuta graMtha dIghanikAya, bhAga-2 (mahAvaggapAThi) suttapiTaka ke prathama nikAya, dIghanikAya ke tIna khaMDoM meM se dvitIya khaMDa hai| hameM pUrNa vizvAsa hai ki yaha prakAzana vipazyI sAdhakoM aura vizodhakoM ke lie atyadhika lAbhadAyaka siddha hogaa| nidezaka, vipazyanA vizodhana vinyAsa 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutta-sAra 1. mahApadAnasutta eka samaya sAvatthI meM anAthapiNDika ke jetavana ArAma meM vihAra karate hue bhagavAna ne bhikSugaNa ke anurodha para unheM pUrvajanma-saMbaMdhI dhArmika kathA kahI / unhoMne batalAyA ki Aja se ikyAnave kalpa pahale vipassI bhagavAna, arahaMta aura samyaka saMbuddha saMsAra meM utpanna hue the| unake bAda sikhI, vessabhU, kakusandha, koNAgamana, kassapa aura ve svayaM samyaka saMbuddha hue haiN| ina sabakA saMkSipta paricaya dene ke bAda unhoMne vipassI bhagavAna kI jIvanI kA vistAra se ullekha karate hue batalAyA ki unake pitA rAjA bandhumAna aura mAtA devI bandhumatI thii| unakI rAjadhAnI kA nAma bhI bandhumatI thA / ve tusita deva-loka se cyuta ho kara, smRti aura saMprajJAna ke sAtha, apanI mAtA kI kokha meM praviSTa hue the| unake utpanna hone para naimittika brAhmaNoM ne batalAyA thA ki inakA zarIra mahApuruSa ke battIsa lakSaNoM se yukta hai | yadi ye ghara meM rahe to cakravartI rAjA hoMge aura ghara se be-ghara ho pravrajita hue to samyaka saMbuddha hoNge| rAjA bandhumAna ne vipassI kumAra ke lie sarva-prakAra kI sukha-suvidhAeM juTAyIM aura pAMcoM kAmaguNoM kA prabandha karavAyA / paraMtu alaga-alaga avasaroM para vRddha, rogI, mRta aura saMnyAsI ko dekha kara unake mana meM nirveda jAgane se ve apane sira-dAr3hI mu~r3avA, kASAya vastra pahana, ghara se be-ghara ho pravrajita ho gye| tatpazcAta ekAMta meM dhyAna karate samaya unake mana meM yaha vicAra AyA ki yaha saMsAra bahuta kaSTa meM par3A hai| koI janmatA hai, jIrNa hotA hai, mara jAtA hai| eka sthiti se cyuta hotA hai aura dUsarI meM utpanna ho jAtA hai| isase bAhara nikalane kA rAstA kaise jAnA jAye ? taba sahI ciMtana ke dvArA, apanI prajJA jagA kara, unhoMne yaha jAna liyA ki nAmarUpa ke kAraNa vijJAna, aura vijJAna 13 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] ke kAraNa nAmarUpa, nAmarUpa ke kAraNa chaha indriyAM, chaha indriyoM ke kAraNa sparza, sparza ke kAraNa vedanA, vedanA ke kAraNa tRSNA, tRSNA ke kAraNa upAdAna, upAdAna ke kAraNa bhava, bhava ke kAraNa janma aura janma ke kAraNa bur3hApA, mRtyu, zoka, vilApa, duHkha, daurmanasya aura upAyAsa hote haiM / isa prakAra isa 'kevala duHkha - samUha' kI hI utpatti hotI hai / tadanaMtara unhoMne yaha bhI jAna liyA ki nAmarUpa ke nirodha se vijJAna, vijJAna ke nirodha se nAmarUpa, nAmarUpa ke nirodha chaha indriyAM, chaha indriyoM ke nirodha se sparza, sparza ke nirodha se vedanA, vedanA ke nirodha se tRSNA, tRSNA ke nirodha se upAdAna, upAdAna ke nirodha se bhava, bhava ke nirodha se janma aura janma ke nirodha se bur3hApA, mRtyu, zoka, vilApa, duHkha, daurmanasya aura upAyAsa- sabhI niruddha ho jAte haiM / isa prakAra sAre duHkhoM kA nirodha ho jAtA hai / isa sAre prapaMca kI utpatti aura nirodha ko jAnakara bodhisatva vipazyI ke cakSu aise dharma meM khule jisake bAre meM pahale kabhI sunA hI nahIM thaa| unameM jJAna jAga uThA aura jAga uThe - prajJA, vidyA, Aloka | tatpazcAta bodhisatva ne pAMca upAdAna skaMdhoM meM udaya - vyaya ko dekhA - yaha rUpa hai, yaha rUpa kA samudaya hai, yaha rUpa kA asta jAnA hai; yaha vedanA hai, yaha vedanA kA samudaya hai, yaha vedanA kA asta ho jAnA hai; yaha saMjJA hai, yaha saMjJA kA samudaya hai, yaha saMjJA kA asta ho jAnA hai; yaha saMskAra hai, yaha saMskAra kA samudaya hai, yaha saMskAra kA asta ho jAnA hai; yaha vijJAna hai, yaha vijJAna kA samudaya hai, yaha vijJAna kA asta ho jAnA hai| ina pAMcoM skaMdhoM ke utpatti - vinAza ko dekhakara unakA citta zIghra hI citta-maloM se sarvathA mukta ho gayA / taba samyaka saMbuddha hue vipassI bhagavAna ne apane buddha-cakSu se saMsAra ko dekhaa| isake phalasvarUpa unhoMne vividha prakAra ke prANiyoM ko dekhA - alpa raja vAle, adhika raja vAle; tIkSNa indriya vAle, mRdu indriya vAle; acche AkAra vAle, bure AkAra vAle; bAta ko jaldI samajhane vAle, bAta ko dera se samajhane vAle; paraloka kA bhaya khAne vAle, paraloka kA bhaya na khAne vAle / taba unake mana meM huA ki jo koI zraddhA ke sAtha merI bAta suneMge unake lie amRta arthAta kSa dvAra khula jAyegA / tadanaMtara vipassI bhagavAna ne sarvaprathama medhAvI rAjaputra khaNDa aura purohitaputra tissa ko svayaM anubhava kiye gaye dharmaduHkha, samudaya, nirodha tathA mArga kA upadeza diyA jisase inheM bhI vimala dharmacakSu utpanna huA - 'jo kucha samudayadharmA hai vaha saba nirodhadharmA hai|' isa prakAra isI jIvana meM dharma - - 14 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA sAkSAtkAra kara, sabhI saMzayoM se mukta ho, unhoMne buddha aura dharma kI zaraNa grahaNa kI aura zanaiH zanaiH unake citta nitAMta Asava-vihIna ho gaye | phira dharma ke mahatva ko bhAMpa kara bahuta bar3I saMkhyA meM anya loga bhI ghara se be-ghara ho bhagavAna ke pAsa dharma sIkhane ke lie Aye aura isI prakAra Asava-vihIna hue| una dinoM rAjadhAnI bandhumatI meM ar3asaTha lAkha bhikSuoM kA mahAsaMgha nivAsa karatA thaa| bhagavAna ne unheM saMbodhita karate hue kahA - 'bhikSuoM! cArikA ke lie jAo, bahuta logoM ke hita ke lie, bahuta logoM ke sukha ke lie, logoM para anukaMpA karane ke lie, devoM aura manuSyoM ke artha, hita aura sukha ke lie / ekAkI nahIM, do-do hokara jAo | Adi meM kalyANakArI, madhya meM kalyANakArI, aMta meM kalyANakArI, artha-yukta, vizada, kevala paripUrNa, parizuddha brahmacarya kA prakAzana kro| thor3e se maila ke kAraNa dhUmila dRSTi vAle aise loga haiM jo dharma kI bAta na sunane ke kAraNa hAni uThA rahe haiM / ve dharma ko samajhane vAle ho jAyeMge / aura chaha chaha varSoM ke aMtarAla para prAtimokSa ke vAcana ke lie rAjadhAnI bandhumatI meM Ate rhnaa|' yaha sunakara adhikAMza bhikSu eka hI dina meM cArikA ke lie nikala par3e aura chaha varSa bAda rAjadhAnI meM lauTa Aye / usa samaya bhikSu-saMgha ke lie prAtimokSa kA pATha karate hue vipassI bhagavAna ne kahA 'kSAMti aura titikSA parama tapa haiM; pravrajita zramaNa dUsaroM ko hAni nahIM pahu~cAtA, na dUsaroM ko kaSTa detA hai / buddha-jana nirvANa ko sabase uttama batalAte haiN|' 'saba prakAra ke pApoM kA na karanA, kuzala karmoM kA saMcaya karanA, citta ko nirmala karate rahanA - yaha buddhoM kI zikSA hai|' 'kaThora vacana, durvacana na kahanA, dUsaroM kI hiMsA na karanA, prAtimokSa meM saMyama baratanA, bhojana kI mAtrA ko jAnanA, ekAMta meM sonA-baiThanA, samAdhi kA abhyAsa - yaha buddhoM kI zikSA hai|* aMta meM bhagavAna ne kahA eka samaya mujhe suddhAvAsa devoM ne kahA thA ki Aja se ikyAnave kalpa pahale vipassI bhagavAna ne saMsAra meM janma lekara saMbodhi prApta kara dharmacakra pravartita kiyA thA aura hama loga unhIM ke zAsana meM brahmacarya kA pAlana kara, sAMsArika bhoga-vilAsoM se virakta ho, yahAM utpanna hae haiN| anya deva-lokoM ke devoM ne bhI apane Apa ko bhagavAna vipassI se lekara unake 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaravartI samyaka-saMbuddhoM sikhI, vessabhU, kakusandha, koNAgamana, kassapa tathA merA sAkSI honA batalAyA thA / tathAgata kI dharma-dhAtu itanI bIMdhane vAlI hotI hai ki isase vaha atIta kAla meM parinirvANa prApta kiye hue, sAre prapaMca ko chinna-bhinna kiye hue, sAre duHkhoM se vimukta hue, buddhoM ko unake sAre vivaraNa sahita unheM jAna lete haiN| 2. mahAnidAnasutta eka samaya jaba bhagavAna kuru-deza meM kuruoM ke nigama kammAsadhamma meM vihAra kara rahe the, AyuSmAna Ananda ne unase kahA - 'Azcarya hai bhaMte ! adbhuta hai bhaMte ! kitanA gaMbhIra hai aura gaMbhIra-sA dIkhatA bhI hai yaha pratItyasamutpAda, kintu mujhe yaha sApha-sApha dikhalAI par3atA hai|' isa para bhagavAna ne unheM samajhAyA- 'aisA mata kaho Ananda ! yaha pratItyasamutpAda gaMbhIra hai aura gaMbhIra-sA dikhalAI bhI detA hai / Ananda ! isa dharma ke na jAnane se hI yaha prajA ulajhe sUta-sI, gAMTheM par3I rassI-sI, ja-balvaja-sI, apAya, durgati aura patana ko prApta hotI hai aura saMsAra se pAra nahIM ho paatii|' tatpazcAta bhagavAna ne unheM, kAraNoM ke vizleSaNa sahita, pratItyasamutpAda kA siddhAMta samajhAyA- "nAma-rUpa ke kAraNa vijJAna hotA hai, vijJAna ke kAraNa nAma-rUpa / nAma-rUpa ke kAraNa sparza hotA hai, sparza ke kAraNa vedanA, vedanA ke kAraNa tRSNA, tRSNA ke kAraNa upAdAna, upAdAna ke kAraNa bhava, bhava ke kAraNa janma aura janma ke kAraNa bur3hApA, mRtyu, zoka, vilApa, duHkha, daurmanasya aura upAyAsa hote haiM / isa prakAra isa 'kevala duHkha-puMja' kA samudaya hotA hai|" tadanaMtara bhagavAna ne batalAyA ki AtmA ko mAnane vAle AtmA kA prajJApana cAra prakAra se karate haiM- 1.yaha rUpavAna aura sUkSma hai; 2.rUpavAna aura anaMta hai; 3.rUparahita aura sUkSma hai; 4.rUparahita aura anaMta hai | AtmA ko nahIM mAnane vAle ina prajJaptiyoM ko nakArate haiN| Atma-darzI AtmA ko tIna prakAra se jAnatA hai -- 1.vedanA merI AtmA hai; 2.vedanA merI AtmA nahIM, a-pratisaMvedana merI AtmA hai; athavA 3.na vedanA merI AtmA hai, na a-pratisaMvedana merI AtmA hai, merI AtmA vedanA dharma vAlI hai / ye tInoM prakAra ke ciMtana ThIka nahIM haiN| pahale prakAra ke ciMtana meM yaha doSa hai ki vedanAeM tIna prakAra kI hotI haiM - sukhada, du:khada aura adu:khada-asukhada - aura ina tInoM meM se jisa samaya jo prakaTa hotI hai usa samaya vahI anubhava 16 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] hotI hai, anya do prakAra kI nahIM; aura ye saba anityadharmA bhI haiM; to jo koI jisa kisI vedanA ko AtmA mAna letA hai vaha thor3I hI dera meM niruddha ho jAtI hai aura taba aise lagane lagatA hai ki merI AtmA to calI gii| dUsare prakAra ke ciMtana meM yaha doSa hai ki jahAM a-pratisaMvedana hai arthAta, kucha bhI anubhava nahIM hotA, vahAM 'maiM hUM'- aisA nahIM kaha sakate / tIsare prakAra ke ciMtana meM yaha doSa hai ki yadi sArI-kI-sArI vedanAeM sarva prakAra se sarvathA naSTa ho jAeM to vedanAoM ke sarvathA niruddha ho jAne se 'maiM hUM' - aisA kaha pAnA saMbhava nahIM rahatA / paraMtu jo vyakti na vedanA ko AtmA samajhatA hai, na a-pratisaMvedana ko, aura na hI ise vedanA-dharma vAlA mAnatA hai. vaha loka meM kisI ko 'maiM aura merA' karake grahaNa nahIM karatA. grahaNa na karane vAlA hone se trAsa nahIM pAtA, trAsa na pAne se svayaM parinirvANa ko prApta hotA hai / taba vaha apanI prajJA se jAna letA hai -- 'janma kSINa huA, brahmacarya pUrA huA, jo karanA thA so kara liyA, aba isase pare karane ko kucha rahA nahIM / ' aisA vyakti saMsAra meM jitane bhI adhivacana, vacana-vyavahAra, nirukti, bhASA-vyavahAra, prajJapti, prajJapti-vyavahAra, jJAna, jJAna ke jo viSaya hote haiM unheM jAna kara mukta hotA hai| aise vyakti ke lie yaha kahanA a-yukta hotA hai- 'nahIM jAnatA hai, nahIM dekhatA hai, yaha isakA darzana hai|' tadanaMtara bhagavAna ne yaha samajhAyA ki 'prajJA-vimukta' kauna kahalAtA hai| prajJA-vimukta vaha hotA hai jo sAta prakAra kI vijJAna kI sthitiyoM aura do prakAra ke AyatanoM ke samudaya, avasAna, AsvAda, pariNAma tathA nissaraNa ko yathAbhUta jAna kara upAdAnoM ko grahaNa na karate hue mukta hotA hai| vijJAna kI sAta sthitiyAM haiM- 1.nAnA kAyA- nAnA saMjJA, 2.nAnA kAyA- eka saMjJA, 3.eka kAyA- nAnA saMjJA, 4.eka kAyA- eka saMjJA, 5.AkAza- Ayatana, 6.vijJAna- Ayatana, 7.AkiMcanya - Ayatana / do Ayatana haiM- 1. asaMjJi-satva-Ayatana arthAta, saMjJArahita satvoM kA AvAsa, aura 2.naiva-saMjJA-na-asaMjJA-Ayatana arthAta, na to saMjJA vAlA aura na hI a-saMjJA vAlA Ayatana / bhagavAna ne ATha vimokSa bhI ginavAye haiN| inameM se AThaveM vimokSa ke aMtargata koI vyakti naiva-saMjJA-na-asaMjJA-Ayatana kA atikramaNa kara saMjJA-vedayita-nirodha kI avasthA, jisameM saMjJA aura vedanA kA pUrNatayA nirodha ho jAne se sarva prakAra kA lokIya anubhava bhI niruddha ho jAtA hai, prApta kara viharane lagatA hai| jaba AThoM vimokSoM ko anuloma arthAta, 1 se 8, pratiloma arthAta, 8 se 1, tathA anuloma - pratiloma arthAta, 1 se 8, phira 8 se 1, jahAM cAhatA hai, jaba cAhatA hai, jitanA cAhatA hai utanI samAdhi prApta kara uTha khar3A hotA hai, aura AmravoM ke kSaya se isI janma meM 17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amnava-rahita citta kI mukti, prajJA-vimukti ko svayaM jAna kara, sAkSAtkAra kara, prApta ho viharatA hai, taba vaha 'ubhayatobhAga-vimukta' kahalAtA hai| 3. mahAparinibbAnasutta eka samaya bhagavAna rAjagaha meM gijjhakUTa parvata para vihAra karate the| usa samaya magadha kA rAjA ajAtasattu vajjI para AkramaNa kara use tahasa-nahasa karanA cAhatA thaa| isa bAre meM bhagavAna kA mata jAnane ke lie usane apane brAhmaNa maMtrI ko unake pAsa bhejA / bhagavAna ne use batalAyA ki eka samaya maiMne vajjiyoM ko sAta aparihANIya dharma kahe the| jaba taka ve ina dharmoM kA pAlana karate raheMge taba taka unakA utkarSa hI hogA, apakarSa nahIM / brAhmaNa ke cale jAne para bhagavAna ne bhikSuoM ko bhI prakAra prakAra se aparihANIya dharmoM kI jAnakArI dI jisase unakA bhI utkarSa ho, apakarSa nhiiN| vihAra ke samaya bhagavAna prAyaH yahI dharma-kathA kahA karate the- 'yaha zIla hai, yaha samAdhi hai, yaha prajJA hai| zIla se paribhAvita samAdhi mahAphaladAyI hotI hai| samAdhi se paribhAvita prajJA mahAphaladAyI hotI hai| prajJA se paribhAvita citta AsavoM- kAmAnava, bhavAnava, avidyAnava-se bhalI prakAra mukta ho jAtA hai|' kucha samaya pazcAta bhagavAna ke jIvana kI aMtima yAtrA prAraMbha huii| ve ambalaTThikA hote hue nALandA pahuMce jahAM sAriputta ne unake prati bar3I udAra vANI kahI ki saMbodhi meM unase bar3hakara na koI huA hai, na hogA, na hai| (isa bAre meM dekhie 'sampasAdanIya-sutta' - diigh03-5)| vahAM se pATaligAma pahu~ca kara bhagavAna ne gRhasthoM ko durAcAra ke pAMca duSpariNAma aura sadAcAra ke pAMca sapariNAma ginaaye| unhIM dinoM vajjioM kI roka-thAma ke lie isa grAma meM eka bar3A nagara basAne kA kAma bhI cala rahA thA / ise dekha bhagavAna ne kahA ki jitane bhI AryoM ke nivAsa haiM aura jitane bhI vyApArika mArga haiM, unameM yaha pATaliputta pradhAna nagara hogA, para isake tIna zatru hoMge- Aga, pAnI aura Apasa kI phUTa / vahAM se koTigAma pahu~ca bhagavAna ne bhikSuoM se kahA ki cAra Arya-satyoM kA yathAbhUta darzana na karane se hI isa saMsAra meM AvAgamana kA krama calatA A rahA hai| jaba inheM (vipazyanA dvArA) dekha lete haiM taba bhava-rajju (tRSNA) naSTa ho jAtI hai aura duHkha kI jar3a kaTa jAne se punarjanma nahIM hotA | phira nAtikA pahu~ca unhoMne 'dharma-Adarza' nAma kA upadeza diyA jisase yukta huA AryazrAvaka apanI Age kI gati svayaM jAna sakatA hai| 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] tatpazcAta vesAlI pahu~ca bhagavAna ne bhikSuoM se kahA ki 'smRti' aura 'saMprajJAna' ke sAtha vihAra karo, yahI hamArA anuzAsana hai / phira yaha bhI samajhAyA ki 'smRtimAna' kaise hote haiM aura 'saMprajJAnI' kaise ? jaba koI vyakti rAga aura dveSa ko dUra karane ke lie jAgarUka raha, saMprajJAna jagAye hue, udyogazIla ho kAyA meM kAyAnupazyanA, vedanAoM meM vedanAnupazyanA, citta meM cittAnupazyanA aura dharmoM meM dharmAnupazyanA karatA hai taba vaha 'smRtimAna' hotA hai; aura jaba vaha calate-phirate, uThate-baiThate, khAte-pIte, sote-jAgate zarIra kI hara avasthA meM kisI bhI prakAra kI zArIrika kriyA karate hue apane bAre meM saMpUrNa jAnakArI banAye rakhatA hai taba vaha 'saMprajJAnI' hotA hai / vesAlI meM bhagavAna ne bhikSu saMgha ke sAtha ambapAlI gaNikA ke yahAM bhojana pAyA aura usake dvArA bhikSu saMgha ko dAna meM diye gaye usake upavana ko svIkAra kiyA / phira vahAM se cala kara veLuvagAma pahu~ce jahAM varSAvAsa kiyA / isa kAla meM unheM bhayAnaka bImArI laga gayI aura maraNAntaka pIr3A hone lagI paraMtu unhoMne use smRti aura saMprajJAna ke sAtha, binA duHkha mAnate hue, sahana kara liyA / bhagavAna ke svastha hote hI Ananda ne bhagavAna se kahA ki ApakI bImArI ke samaya mujhe kucha nahIM sUjhatA thA, kevala yaha vizvAsa thA ki Apa taba taka parinirvANa prApta nahIM kareMge jaba taka bhikSu saMgha ko kucha kaha na leNge| yaha suna kara bhagavAna bole ki maiMne saba taraha se khulAsA karake dharma darzA diyA hai | merI koI AcArya - muSTi nahIM hai / aisA hai ki maiM bhikSu saMgha ko dhAraNa karatA hUM athavA yaha mere uddezya se hai / ataH binA kisI dUsare kA sahArA DhUMDhe apanA dvIpa, apanA sahArA svayaM bana kara vihAra kro| dharma ko apanA dvIpa banA, dharma ke sahAre vihAra kro| aura yaha taba hotA hai jaba koI vyakti smRtimAna, saMprajJAnI, udyogazIla ho kAyA, vedanAoM, citta tathA dharmoM kI anupazyanA karane lagatA hai / tatpazcAta bhagavAna ne vesAlI ke cApAla caitya meM jAkara yaha ghoSaNA kI ki taba se tIna mAha bAda tathAgata parinirvANa ko prApta hoNge| isake sAtha hI unhoMne smRti aura saMprajJAna ke sAtha apane Ayu saMskAra ko chor3a diyA / usa samaya bar3A bhISaNa, lomaharSaka bhUcAla AyA aura deva-dundubhiyAM baja uThIM | Ananda ke pUchane para bhagavAna ne use una ATha pratyayoM ke bAre meM batalAyA jinakI vajaha se aise bar3e bhUcAla Ate haiM / taduparAMta unhoMne ATha prakAra kI pariSadoM, ATha prakAra ke abhibhU-AyatanoM tathA ATha vimokSoM ke bAre meM bhI Ananda ko samajhAyA / unhoMne kahA ki AThavAM vimokSa vaha hotA hai jaba koI vyakti 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] naiva-saMjJA-na-asaMjJA Ayatana kA sarvathA atikramaNa kara saMjJA-vedayita-nirodha ko prApta ho kara vihAra karane lge| isake bAda bhagavAna ne mahAvana kI upasthAnazAlA meM bhikSuoM ko saMbodhita karate hue kahA ki maiMne svayaM jAna kara jo dharma upadiSTa kiyA hai use acchI taraha sIkha kara usakA sevana, bhAvana, saMvardhana karanA jisase yaha brahmacarya cirasthAyI ho, bahuta logoM kA hitakAraka, bahuta logoM kA sukhakAraka, lokoM kA anukaMpaka aura devoM tathA manuSyoM ke artha, hita aura sukha ke lie ho / ye dharma haiM - cAra smRti-prasthAna, cAra samyaka-pradhAna, cAra Rddhi-pAda, pAMca indriya, pAMca bala, sAta bodhyaMga aura Arya aSTAMgika maarg| bhagavAna ne unheM yaha bhI kahA ki sAre saMskAra vyayadharmA haiM, pramAdarahita ho isa saccAI kA saMpAdana kro| unhoMne unako tIna mAha bAda apanA parinirvANa hone kI sUcanA bhI dii| phira vesAlI ko chor3a bhoganagara pahu~ca kara bhagavAna ne bhikSuoM ko cAra mahApradezoM kA upadeza diyA / isameM unhoMne yaha samajhAyA ki yadi koI vyakti kisI kA bhI havAlA dekara yaha kahe ki 'yaha dharma hai, yaha vinaya hai, yaha zAstA kA upadeza hai,' to binA isa ukti kA abhinaMdana kiye. binA isakI niMdA kiye isakI tulanA sUtra se kara lenI cAhie aura vinaya ko dekha jAnA cAhie / yadi yaha inase mela khAye, to ise su-gRhIta jAneM, anyathA durgRhIta / __ vahAM se bhagavAna pAvA pahu~ce jahAM para unhoMne karmAra-putra cunda ke AmaMtraNa para usake yahAM bhojana kiyA / isa bhojana ko khAkara unheM khUna girane kI kar3I bImArI utpanna huI aura maraNAntaka pIr3A hone lgii| use unhoMne smRti aura saMprajJAna se yukta ho, binA duHkhita hue, sahana kara liyaa| vahAM se unhoMne kusinArA kI ora prasthAna kiyA / mArga meM kakudhA nadI meM snAna kara jahAM Amravana thA vahAM gaye aura yaha ghoSaNA kI ki Aja rAta ke pichale pahara kusinArA ke upavattana nAmaka malloM ke zAlavana meM jur3avAM zAla-vRkSoM ke bIca ve parinirvANa-lAbha kreNge| vahAM se Age prasthAna karane se pUrva bhagavAna ne Ananda se kahA ki zAyada koI kari-putra cunda ko ciMtita kare ki tUne a-lAbha kamAyA hai jaisA ki terA piMDapAta khA kara tathAgata parinirvANa ko prApta hue haiM / tuma usakI ciMtA ko yaha kaha kara dUra karanA ki maiMne svayaM bhagavAna ke mukha se sunA thA ki 'do piMDapAta samAna phala vAle haiM, dUsare piMDapAtoM se bahuta hI mahAphalaprada haiN| kauna se do? 1.jisa piMDapAta kA bhojana kara tathAgata anuttara samyaka saMbodhi ko prApta hue, aura 2.jisa piMDapAta kA bhojana kara tathAgata anupAdhizeSa nirvANadhAtu ko prApta hue|' 20 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] isake pazcAta bhagavAna kusinArA ke malloM ke zAlavana upavattana meM gaye aura vahAM jur3aveM zAloM ke bIca maMcaka bichavA kara smRti-saMprajJAna ke sAtha vizrAma karane lge| usa samaya akAla hone para bhI vaha jur3avAM zAla phUloM se lada rahe the aura tathAgata kI pUjA ke lie ve phUla unake zarIra para bikharane lge| aise hI AkAza se divya maMdAra-puSpa, caMdana-cUrNa unake zarIra para girane lge| divya vAdya bajane lage, divya saMgIta hone lge| yaha dekha bhagavAna ne Ananda se kahA ki inase tathAgata satkRta, gurukRta, mAnita, pUjita nahIM hote / jo bhikSu, bhikSuNI, upAsaka, upAsikA dharma ke mArga para ArUr3ha ho vihAra karate haiM usI se tathAgata satkRta, gurukRta, mAnita, pUjita hote haiN| usa samaya dasoM lokadhAtuoM ke bahuta se devatA tathAgata ke darzanArtha ekatrita hue| bhagavAna ne dekhA ki jo devatA a-vItarAga the ve burI taraha kraMdana kara rahe the ki sugata bahuta jaldI nirvANa ko prApta kara rahe haiM, paraMtu jo devatA vItarAga the ve smRti-saMprajJAna ke sAtha, zAMta raha kara yaha jAna rahe the- 'saMskAra (bane hue padAtha) anitya haiM, to kaise inheM banAye rakha sakate haiM ?' tatpazcAta bhagavAna ne Ananda ko samajhAyA ki zraddhAlu kulaputra ke lie ye cAra sthAna darzanIya, vairAgya paidA karane vAle hote haiM- 1.jahAM tathAgata utpanna hue, 2.jahAM samyaka-saMbuddha bane, 3.jahAM dharmacakrapravartana kiyA, aura 4.jahAM anupAdhizeSa nirvANa-dhAtu ko prApta hue| unhoMne use yaha bhI samajhAyA ki tama tathAgata kI zarIra-pUjA kI tarapha se beparavAha rahanA aura sadartha ke lie hI udyogazIla rahanA | jinheM tathAgata meM bahuta anurAga hogA ve hI unakI zarIra-pUjA kareMge / phira use yaha bhI samajhAyA ki tathAgata ke mahAparinirvANa ke pazcAta unake zarIra kA kyA karanA hotA hai aura kauna loga stUpa banAye jAne ke yogya hote haiN| taba Ananda vihAra meM jAkara vilApa karane lagA ki maiM abhI zaikSya hUM aura mere zAstA kA parinirvANa ho rahA hai| bhagavAna ne use bulavA kara kahA ki tuma zoka mata kro| maiMne to pahale hI kaha rakhA hai ki sabhI priyoM se pArthakya hone vAlA hai / jo kucha utpanna huA hai, saMskRta hai vaha naSTa hone vAlA hai| aisA nahIM ho sakatA ki vaha naSTa na ho / tUne laMbe samaya taka tana, mana, vacana se aparimita maitrI ke sAtha tathAgata kI sevA kI hai| tUne puNya kamAyA hai | tU nirvANa-sAdhana meM laga, zIghra hI anAmnava ho jA / phira unhoMne Ananda ke cAra adbhuta guNoM kA bakhAna bhI kiyA / Ananda ne bhagavAna se kahA ki isa choTe se nagale meM parinirvANa ko mata prApta hoM / campA, rAjagaha Adi kisI mahAnagara meM parinirvANa-lAbha kreN| vahAM bahuta se loga tathAgata ke bhakta haiN| isa para bhagavAna ne use batalAyA ki yahI kusinArA pUrvakAla meM mahAsudassana nAma ke cakravartI rAjA kI kusAvatI nAma kI rAjadhAnI thI jo dUra dUra taka phailI huI, janAkIrNa, samRddha aura vaibhava-saMpanna thii| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] taba Ananda ne kusinArA meM jAkara vahAM ke nivAsiyoM ko unake kSetra meM tathAgata ke hone vAle mahAparinirvANa kI jAnakArI dii| isa para bahuta se loga unake darzanArtha cale Aye aura unakI vaMdanA kii| isI bIca subhadda nAma kA parivrAjaka bhI vahAM para calA aayaa| vaha dharma ke bAre meM apanA kucha saMzaya dUra karanA cAhatA thA / para Ananda ne yaha kaha kara use bhagavAna ke samIpa jAne se roka diyA ki ve isa samaya thake hue haiM, unheM kaSTa mata do / ina donoM kA kathA-saMlApa suna bhagavAna ne parivrAjaka ko apane pAsa bulA use dharmopadeza diyA aura usake saMzaya kA nivAraNa kiyA / bhagavAna ne use batalAyA ki jisa dharma-vinaya meM Arya aSTAMgika mArga upalabdha nahIM hotA, vahAM na sotApanna hai, na sakadAgAmI, na anAgAmI, na arahaMta / jisa dharma-vinaya meM Arya aSTAMgika mArga upalabdha hotA hai vahAM sotApanna bhI hotA hai, sakadAgAmI bhI, anAgAmI bhI aura arahaMta bhI / yadi bhikSu ThIka se vihAra kareM to loka arahaMtoM se zUnya na ho| kAlAMtara meM pravrajyA, upasaMpadA pA yaha parivrAjaka arahaMta huA / yahI subhadda bhagavAna kA aMtima ziSya huaa| mahAparinirvANa prApta karane se pUrva bhagavAna ne Ananda se kahA ki zAyada tumheM aisA lage ki hamAre zAstA cale gaye, aba hamAre zAstA nahIM haiM - aisA mata socanA | maiMne jo dharma aura vinaya prajJapta kiye haiM, ve hI mere bAda tumhAre zAstA hoMge / phira unhoMne bhikSuoM ko bhI aMtima bAra saMbodhita karate hue kahA ki sabhI saMskAra anitya haiM, a-pramAda ke sAtha isa saccAI kA saMpAdana karo arthAta, ise anubhUti para utAro / yahI bhagavAna kA aMtima vacana thA / tatpazcAta bhagavAna dhyAnAvasthita ho mahAparinirvANa ko prApta hue| isake sAtha hI bhISaNa, lomaharSaka mahAbhUcAla huA / deveMdra sakka (zakra) ne gAthA kahI - 'saMskAra (kRta vastueM) a-nitya haiM, utpAda-vyaya svabhAva vAle haiM, utpanna ho-hokara naSTa hote rahate haiM, inakA nitAMta upa-zamana hI (vAstavika) sukha hai|' stUpa-ninAthAgata ke zarIra kI dAha-kriyA tathAgata ke zarIra kI dAha-kriyA ke pazcAta pradezoM ke zAsaka unakI asthiyoM ko baTora unheM stUpa-nirmANa ke lie le gaye / . 4. mahAsudassanasutta bhagavAna apane parinirvANa ke samaya kusinArA ke pAsa upavattana nAma ke malloM ke zAla-vana meM do zAla-vRkSoM ke bIca vihAra kara rahe the| usa samaya Ananda ne unase kahA yadi Apa isa choTe se nagale ke sthAna para campA, rAjagaha, sAvatthI, sAketa, kosambI, bArANasI jaise kisI mahAnagara meM 22 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] parinirvANa lAbha kareM to acchA ho / vahAM bahuta se loga tathAgata ke bhakta haiM jo unake zarIra kI pUjA kreNge| isa para bhagavAna ne kahA ki pUrvakAla meM mahAsudassana nAma kA cAroM dizAoM para vijaya prApta karane vAlA eka mUrdhAbhiSikta kSatriya rAjA thA / yahI kusinArA usakI kusAvatI nAma kI rAjadhAnI thI jo atyaMta vistIrNa, samRddha tathA vaibhava saMpanna thI / usa rAjA ke pAsa sAta ratna the - 1. cakra-ratna, 2. hasti- ratna, 3. azva - ratna, 4 . maNi-ratna, 5. strI- ratna, 6. gRhapati - ratna, tathA 7. pariNAyaka - ratna / use cAra RddhiyAM bhI prApta thIM - 1. parama- sauMdarya, 2. dIrgha-Ayu, 3. nIrogatA, aura 4. brAhmaNoM tathA gRhasthoM kA vAtsalya | eka bAra vaha rAjA apanI caturaMgiNI senA ke sAtha udyAnabhUmi meM gayA / vahAM para usane bahuta sI puSkariNiyAM khudavAIM aura unake tIra para vividha prakAra ke dAna sthApita kiye| idhara brAhmaNa aura gRhastha bhI rAjA ko bheMTa karane ke lie bahuta sA dhana lekara cale Aye paraMtu rAjA ne use svIkAra nahIM kiyA, ulTA unheM hI apane yahAM se aura dhana le jAne ke lie khaa| una logoM ne apane sAtha lAe hue dhana ko apane gharoM meM vApisa le jAnA ucita nahIM samajhA aura rAjA ke lie eka prAsAda (mahala) taiyAra karavAne kA nirNaya liyA / rAjA isase sahamata huA / devaputra vissakamma ne 'dhamma' nAmaka prAsAda taiyAra kara diyaa| rAjA ne usake sAmane dharma-puSkariNI banavA dI / ina donoM ke taiyAra ho jAne para rAjA ne usa samaya ke acche-acche zramaNoM tathA brAhmaNoM ko saMtuSTa kara ' dhamma ' - prAsAda meM praveza kiyA / taba rAjA ko yaha bhAna huA ki 'yaha mere dAna, dama, saMyama ina tIna karmoM kA phala hai| jisase maiM isa samaya itanA samRddhizAlI evaM mahAnubhAva huA huuN|' usake mukha se prIti-vAkya nikalA - ' Thahara kAma - vitarka ! Thahara vyApAda-vitarka ! Thahara vihiMsA - vitarka ! basa kAma-vitarka !! basa vyApAda-vitarka !! basa vihiMsA -vitarka ! !' tatpazcAta vaha kUTAgAra meM praveza kara uttarottara prathama, dvitIya, tRtIya tathA caturtha dhyAna ko prApta kara inameM vihAra karane lagA aura isake bAda kramazaH maitrI, karuNA, muditA tathA upekSA- yukta zreSTha citta se eka-eka karake sabhI dizAoM ko vyApta kara viharane lagA / 23 - Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] bahuta samaya bAda subhaddAdevI nAma kI rAjamahiSI anya striyoM ke sAtha rAjA ko dekhane ke lie gayI / use daravAjA pakar3e khar3A huA dekha rAjA ne use bhItara Ane se roka diyA aura svayaM tAlavana meM palaMga bichavA kara dAhinI karavaTa ho, paira ke Upara paira rakha, smRti aura saMprajJAna ke sAtha siMhazayyA lagA lii| isa para mahiSI ko AzaMkA huI ki kahIM rAjA maraNAsanna to nahIM hai ? mana meM yaha vicAra Ate hI usane rAjA ko usake dhana-vaibhava kI yAda dilAte hue kahA ki Apa inase prasanna ho apane jIvita rahane kI kAmanA kreN| isa para rAjA ne use kahA, 'tumane bahuta dinoM taka mere sAtha iSTa evaM priya AcaraNa kiyA hai; ataH isa aMtima samaya meM aniSTa evaM apriya AcaraNa karanA ucita nahIM hai|' isa samaya tumheM yaha kahanA cAhiye- 'deva ! sabhI priya vastuoM se bichoha hotA hai| Apa kisI kAmanA ke sAtha prANa na chor3eM / kAmanA-yukta mRtyu duHkhapUrNa hotI hai, gardA hotI hai| ApakA jo itanA vaibhava hai usameM lipta na hoM / jIvita rahane kI kAmanA mana meM na kareM / ' __ mahiSI ne aisA hI kiyaa| isake kucha hI dera bAda rAjA kI mRtyu ho gyii| cAroM brahmavihAroM kI bhAvanA karatA huA vaha brahmaloka meM utpanna huaa| aMta meM bhagavAna ne kahA yaha rAjA mahAsudassana maiM hI thA / vaha kusAvatI nAma kI rAjadhAnI aura vaha sArA vaibhava merA hI thA / dekho, ye sabhI saMskAra (kRta vastueM) kSINa ho gaye, niruddha ho gaye, badala gaye / isI prakAra sabhI saMskAra a-nitya haiM, a-dhruva haiM, a-vizvasanIya haiN| isIlie sabhI saMskAroM se nirveda prApta karanA, virakta ho jAnA, vimukta ho jAnA ucita hai| bhagavAna ne yaha bhI batalAyA ki pahale chaha bAra isI sthAna para merI mRtyu ho cukI hai| aba yahAM sAtavIM bAra merA zarIrapAta ho rahA hai| maiM sAre lokoM meM koI anya sthAna nahIM dekhatA jahAM tathAgata ko AThavI bAra zarIra tyAganA pdd'e| yaha kaha kara bhagavAna ne yaha bhI kahA - "sabhI saMskAra anitya haiM; utpatti aura kSaya svabhAva vAle haiM; ye utpanna ho-ho kara miTa jAte haiM; inakA zAMta ho jAnA hI 'sukha' hai|" 24 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] 5. janavasabhasutta eka samaya bhagavAna nAtikA meM giJjakAvasatha meM vihAra karate hue kAsI aura kosala, vajjI aura malla, ceti aura vaMsa, kuru aura paJcAla tathA maccha aura sUrasena nAmaka janapadoM meM buddha, dharma aura saMgha kI paricaryA karane vAle mRta paricArakoM kI pAralaukika gati kA bakhAna kara rahe the / AyuSmAna Ananda ke mana meM huA ki bhagavAna ko aGga aura magadha ke paricArakoM kI gati kA bhI bakhAna karanA cAhie kyoMki vahAM para bhI buddha, dharma aura saMgha ke prati zraddhA rakhane vAle bahuta loga the aura magadharAja bimbisAra to marate dama taka bhagavAna kA yazogAna karate rahe | upayukta samaya pA kara AyuSmAna Ananda ne bhagavAna se isa bAre meM nivedana kara diyaa| kAlAMtara meM bhagavAna ne apane samAhita citta se magadha ke paricArakoM kI pAralaukika gati ko jAna liyA aura bAda meM Ananda ko batalAyA ki mere aisA jAna lene ke pazcAta magadharAja bimbisAra mere sAmane janavasabha nAmaka yakSa ke rUpa meM prakaTa huA aura mujhase kahA ki maiM aba sAtavIM bAra vessavaNa mahArAja kA mitra ho kara utpanna huA hUM | jaba se maiM Apa ke prati zraddhAvAna huA hUM taba se merI apAya gati nahIM huI hai aura maiM sakadAgAmI hone ke lie AzAnvita huuN| janavasabha ne yaha bhI batalAyA ki pichale dinoM uposatha ko vaizAkha pUrNimA kI rAta ko sabhI tAvatiMsa devatA sudharmA sabhA meM ikaTThe hokara baiThe the| cAroM ora devatAoM kI bar3I bhArI sabhA lagI thii| cAroM dizAoM ke lokapAla cAroM mahArAjA bhI baiThe the| usa samaya iMdra ke sAtha-sAtha sabhI tAvatiMsa devatA isa bAta se bahuta prasanna the ki sugata ke zAsana meM brahmacarya kA pAlana karake hamAre loka meM Aye hue naye deva kAMti, Ayu aura yaza meM dUsaroM se bar3ha-car3ha kara haiN| unheM isa bAta se bhI prasannatA huI ki 'deva-loka bhara rahA hai; asura-loka kSINa ho rahA hai|' tabhI vahAM para bar3e bhArI teja-puMja ke sAtha sanakumAra brahmA bhI prakaTa hue / ATha aMgoM se yukta brahmasvara meM unhoMne tAvatiMsa devatAoM ko saMbodhana karate hue kahA -- * bhagavAna logoM ke hita-sukha ke lie prayatnazIla haiN| jo koI buddha, dharma aura saMgha kI zaraNa meM gaye haiM aura jinhoMne zIloM ko pUrA kiyA hai ve kisI na kisI devaloka meM utpanna hote haiN| saba se hIna zarIra pAne vAlA bhI gaMdharva kA zarIra pA letA hai| * saba kucha jAnanahAra, dekhanahAra, arahaMta-avasthA prApta, samyaka saMbuddha ko cAra RddhipAda prApta haiM - chaMda, vIrya, citta evaM mImAMsA / nAnA prakAra kI RddhiyoM kI siddhi inhIM cAra 25 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] RddhipAdoM ko bhAvita karane se hI hotI hai| mahAbrahmA bhI inhIM cAra RddhipAdoM ko bhAvita karane se mahAna Rddhi vAle mahAnubhAva hue haiN| * saba kucha jAnanahAra, dekhanahAra, arahaMta avasthA prApta, samyaka saMbuddha ko sukha kI prApti ke lie tIna avakAza prApta haiM- 1. bhogoM meM aura a-kuzala dharmoM meM na lagane se utpanna hone vAlA sukha, aura phira isase bar3ha kara saumanasya; 2.kAyA, vANI aura citta ke sthUla saMskAroM ke zAMta ho jAne se utpanna hone vAlA sukha, aura phira isase bar3ha kara saumanasya; aura 3. avidyA ke dUra ho jAne tathA vidyA ke jAgane se utpanna hone vAlA sukha, aura phira isase bar3ha kara saumnsy| __ * saba kucha jAnanahAra, dekhanahAra, arahaMta-avasthA prApta, samyaka saMbuddha dvArA kuzala kI prApti ke lie cAroM smRti-prasthAna prajJapta kiye gaye haiN| kauna se cAra ? kAyA meM kAyAnupazyI hokara viharanA, vedanAoM meM vedanAnupazyI hokara viharanA, citta meM cittAnupazyI hokara viharanA, aura dharmoM meM dharmAnupazyI hokara viharanA / * saba kucha jAnanahAra, dekhanahAra, arahaMta-avasthA prApta, samyaka saMbuddha ne samyaka samAdhi kI bhAvanA aura parizuddhi ke lie sAta samAdhi-pariSkAroM ko acchI taraha prajJapta kiyA hai| kauna se sAta ? samyaka dRSTi, samyaka saMkalpa, samyaka vANI, samyaka karmAMta, samyaka AjIva, samyaka vyAyAma aura samyaka smRti / samyaka dRSTi vAlA manuSya samyaka saMkalpa meM samartha hotA hai, samyaka saMkalpa vAlA samyaka vANI meM, samyaka vANI vAlA samyaka karmAMta meM, samyaka karmAMta vAlA samyaka AjIva meM, samyaka AjIva vAlA samyaka vyAyAma meM, samyaka vyAyAma vAlA samyaka smRti meM, samyaka smRti vAlA samyaka samAdhi meM, samyaka samAdhi vAlA samyaka jJAna meM aura samyaka jJAna vAlA manuSya samyaka vimukti meM samartha hotA hai jise samyaka prakAra se kahane vAle manuSya kahate haiM- bhagavAna kA dharma svAkhyAta (suMdara prakAra se kahA gayA) hai, sAndRSTika (isI saMsAra meM sAkSAtkAra kiye jAne ke yogya) hai, akAlika (sadyaH phalaprada) hai, ehi-pazyika ('Ao dekho|' kA bhAva jagAne vAlA) hai. aupanayika (nirvANa ke samIpa le jAne vAlA) hai, pratyeka (hara eka) ke lie hitakArI hai aura vijJoM (paMDitoM) dvArA jJeya hai / jo koI buddha, dharma tathA saMgha meM sthira rUpa se prasanna haiM aura uttama priya zIla se yukta haiM unake lie amRta (nirvANa) kA mArga khulA huA hai| tatpazcAta brahmA ne ghoSaNA kI ki caubIsa lAkha se bhI adhika magadha ke paricAraka atIta 26 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] kAla meM mAra ke tIna baMdhanoM ke kaTa jAne se sotApanna ho gaye haiM, ve phira kabhI tIna apAyoM meM nahIM gira sakate aura niyata rUpa se saMbodhi prApta karane meM lage haiN| aura yahAM sakadAgAmI bhI haiN| bhagavAna ne yaha sArA vRttAMta janavasabha yakSa se suna kara aura svayaM abhijJA se jAna kara ise AyuSmAna Ananda ko batAyA / AyuSmAna Ananda ne ise bhikSuoM, bhikSuNiyoM, upAsakoM, upAsikAoM ko batalAyA / yahI brahmacarya Rddhiyukta, unnata, vistArita, vikhyAta aura vizAla ho kara devoM tathA manuSyoM meM prakAzita huaa| 6. mahAgovindasutta eka samaya jaba bhagavAna rAjagaha ke gijjhakUTa parvata para vihAra kara rahe the, paJcasikha nAma kA gaMdharvaputra DhalatI rAta meM unake pAsa AyA aura kahane lagA ki maiMne jo tAvatiMsa devoM ke mu~ha se sunA hai, use Apase kahUMgA / __ bhagavAna kI anumati pA kara usane kahA ki bahuta dina pahale eka uposatha kI rAta meM sabhI tAvatiMsa deva sudharmA-sabhA meM baiThe the / bahuta bar3I deva-pariSada cAroM ora baiThI thI / cAroM dizAoM ke lokapAla cAroM mahArAjA bhI baiThe the / usa samaya tAvatiMsa deva isa bAta se atyaMta prasanna ho rahe the ki bhagavAna ke yahAM se brahmacarya kA pAlana kara jo loga deva-loka meM Aye haiM ve chavi aura yaza meM anya devoM se bar3ha-car3ha kara haiN| devoM ke iMdra sakka ne bhI isakA anumodana kiyA aura bhagavAna ke guNoM kA bakhAna kiyA / itane meM sanakumAra brahmA bhI vahAM para A gye| unhoMne bhI tAvatiMsa devoM kI abhivyakti kA anumodana kiyA, deveMdra sakka se bhagavAna ke guNoM ko sunA aura phira devoM ko saMbodhita karate hue kahA ki bhagavAna bahuta samaya pahale bhI mahAprajJAvAna the| unhoMne kahA ki bahuta pahale disampati nAma kA rAjA rAjya karatA thA / govinda nAma kA brAhmaNa usakA purohita thA / govinda kA putra jotipAla thA / reNu rAjaputra, jotipAla aura anya chaha kSatriya- ye AThoM mitra the| govinda brAhmaNa ke marane para usakA sthAna jotipAla ne le liyA jo apane pitA se bhI bar3ha-car3ha kara paMDita aura arthadarzI nikalA | isa para logoM ne usakA nAma 'mahAgovinda' rakha diyaa| kAlAMtara meM rAjA kA bhI dehAMta ho gayA aura rAjaputra reNu kA rAjyAbhiSeka huaa| phira reNu 27 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] ke Adeza se mahAgovinda ne bhAratavarSa ko sAta samAna bhAgoM meM bAMTa diyaa| bIca kA bhAga reNu ne rakha liyA aura zeSa chaha bhAga apane kSatriya-mitroM meM bAMTa diye / ina mitroM ne bhI mahAgovinda ko apanA purohita banA liyaa| taba mahAgovinda ina sAta mUrdhAbhiSikta kSatriyoM kA anuzAsana karane lagA aura sAta brAhmaNa mahAzAloM tathA sAta sau snAtakoM ko maMtra par3hAne lgaa| kucha samaya bAda usakI aisI khyAti phaila gayI ki vaha brahmA ko sAkSAta dekhatA hai, unase vArtAlApa va maMtraNA bhI karatA hai| taba mahAgovinda ke mana meM AyA ki merI khyAti kA koI AdhAra nahIM hai / para maiMne bar3e-bUr3hoM tathA AcAryagaNa ko yaha kahate sunA hai ki jo varSA-kAla ke cAturmAsa meM samAdhi lagA kara karuNA-bhAvanA karatA hai vaha brahmA ko sAkSAta dekha letA hai, unase vArtAlApa evaM maMtraNA bhI karane lagatA hai| ataH maiM bhI kyoM na varSA-kAla ke cAturmAsa meM samAdhi lagA kara karuNA-bhAvanA karUM? taba mahAgovinda ne reNu rAjA ke pAsa jAkara yaha sArI bAta batalAyI aura usase kahA ki mere samAdhi-kAla meM bhojana lAne vAle ko chor3a kara koI dUsarA vyakti mere pAsa na Aye / rAjA isase sahamata huaa| phira chahoM kSatriyoM, brAhmaNa mahAzAloM tathA snAtakoM aura apanI striyoM kI bhI sahamati prApta kara vaha eka upayukta sthAna para samAdhi kA abhyAsa karane lgaa| kucha samaya ke pazcAta sanakumAra brahmA mahAgovinda ke sAmane prakaTa hue / mahAgovinda ne unase pUchA - "kahAM raha kara aura kyA abhyAsa kara manuSya amRta brahmaloka ko prApta hotA hai ?' brahmA ne uttara diyA - 'manuSyoM meM mamatva ko chor3a kara ekAMta meM rahanA, karuNAbhAva-yukta honA, pApoM se alaga rahanA, maithuna-karma se virata rahanA - inhIM kA abhyAsa kara, aura inhIM ko sIkha kara, manuSya amRta brahma-loka ko prApta hotA hai|' brahmA ne use yaha bhI batalAyA ki krodha, mithyA-bhASaNa, vaMcanA, mitra-droha, kRpaNatA, abhimAna, IrSyA, tRSNA, vicikitsA, para-pIr3A, rAga, dveSa, mada aura moha - inase yukta ho kara nArakIya loga brahmaloka se gira kara durgaMdha ko prApta hote haiN| inheM 'AmagaMdha' kahate haiN| mahAgovinda ko lagA ki AmagaMdha gRhastha se jaldI dUra nahIM kiye jA sakate / ataH mujhe ghara se be-ghara ho pravajita ho jAnA cAhie | taba vaha reNu rAjA, chahoM kSatriyoM, sAtoM brAhmaNamahAzAloM, sAta sau snAtakoM tathA apanI striyoM ko apanA maMtavya jatalA kara sira aura dAr3hI mUMDavA kara pravrajita ho gyaa| usakI dekhAdekhI ye saba bhI pravrajita ho gaye aura inake atirikta hajAroM anya logoM ne bhI pravrajyA grahaNa kara lii| 28 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] mahAgovinda ne eka-eka karake maitrI, karuNA, muditA tathA upekSA-yukta citta se sabhI dizAoM ko AplAvita kiyA aura apane zrAvakoM ko brahma-loka kA mArga batalAyA / unameM se jinhoMne dharma ko jAna liyA, ve mara kara brahma-loka meM utpanna hue | jo dharma ko pUrI taraha nahIM samajha pAye, ve mara kara paranimmitavasavattI, nimmAnarati, tusita, yAmA, tAvatiMsa athavA cAtumahArAjika devaloka meM utpanna hue| jinhoMne saba se hIna zarIra pAyA, ve gandhabba-loka meM utpanna hue / isa prakAra una sabhI kulaputroM kI pravrajyA sArthaka huii| bhagavAna ne paJcasikha se kahA, "maiM hI usa samaya kA mahAgovinda brAhmaNa thaa| maiMne hI una zrAvakoM ko brahmaloka kA mArga batalAyA thA / merA vaha brahmacarya na nirveda ke lie, na virAga ke lie, na nirodha ke lie, na parama zAMti ke lie, na jJAna-prApti ke lie, na saMbodhi ke lie aura na nirvANa ke lie thaa| vaha kevala brahma-loka kI prApti ke lie thA / paraMtu merA yaha brahmacarya nirveda, virAga, nirodha, parama zAMti, jJAna-prApti, saMbodhi aura nirvANa ke lie hai| aura isa brahmacarya kA AdhAra hai yahI 'Arya aSTAMgika mArga' - samyaka dRSTi, samyaka saMkalpa, samyaka vacana, samyaka karmAMta, samyaka , samyaka vyAyAma, samyaka smRti, samyaka samAdhi / " bhagavAna ne Age kahA ki jo mere zrAvaka pUrA pUrA dharma jAnate haiM ve AmnavoM ke kSaya hone se, Asrava-rahita citta kI vimukti, prajJAvimukti ko isI janma meM svayaM jAna kara, sAkSAtkAra kara, vihAra karate haiM, aura jo pUrA pUrA dharma nahIM jAnate ve aupapAtika, sakadAgAmI athavA sotApanna ho jAte haiN| aise sabhI kulaputroM kI pravrajyA sArthaka ho jAtI hai| tatpazcAta paJcasikha bhagavAna ke kathana kA abhinaMdana kara aura unakI pradakSiNA kara vahAM se aMtardhAna ho gyaa| ** 7. mahAsamayasutta eka samaya bhagavAna arahaMta-avasthA prApta pAMca sau bhikSuoM ke eka bar3e saMgha ke sAtha zAkyadeza meM kapilavatthu ke mahAvana meM vihAra kara rahe the| usa samaya unakA darzana karane ke lie dasoM lokadhAtuoM ke bahuta se devatA ekatra hue / yaha dekha cAroM suddhAvAsa loka ke devatA bhI vahAM para cale Aye aura unhoMne bhagavAna ke sanmukha apanI-apanI gAthAeM khiiN| tatpazcAta bhagavAna ne bhikSuoM ko kahA ki ina saba devazarIradhAriyoM ko vivekapUrvaka jAna 29 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] lo| isa para kitanoM ne sau, hajAra athavA sattara hajAra devatA dekhe; kitanoM ne sau hajAra devatA dekhe aura kitanoM ne sabhI dizAoM ko anaMta devoM se AkIrNa pAyA / taba bhagavAna ne yaha saba jAna kara zrAvakagaNa ko vahAM para ekatrita devazarIradhAriyoM ke nAma, ityAdi kA paricaya diyA / iMdra aura brahmA ke sAtha sabhI devoM ke Agamana para mAra senA bhI vahAM para A dhamakI aura sabako rAga se vaza meM karane kA yatna karane lagI / itane meM krodha se AgababUlA huA mAra bhI vahAM para A pahu~cA / yaha saba apanI abhijJA se jAna kara bhagavAna ne zrAvakoM ko saceta kiyA- 'mAra senA AyI huI hai| ise vivekapUrvaka jAna lo / ' bhagavAna kI bAta suna kara sabhI zrAvaka vIryapUrvaka saceta ho gye| una vItarAga bhikSuoM ke Age mAra-senA bhAga chUTI aura kisI eka kA bhI bAla bAMkA nahIM kara pAyI / 8. sakkapaJhasutta eka samaya bhagavAna magadha meM vediyaka parvata kI indazAla - guhA meM vihAra kara rahe the / usa samaya deveMdra sakka tAvatiMsa devoM ke sAtha gaMdharvaputra paJcasikha ko Age kara unake darzanArtha gaye / sakka ne paJcasikha se kahA ki dhyAnamagna, samAdhistha tathAgata ke pAsa mere jaisA koI sahasA nahIM jA sktaa| ataH pahale Apa jA kara unheM prasanna kareM / hama Apake pIche unake darzanArtha AyeMge / isa para bhagavAna se na bahuta dUra, na bahuta nikaTa raha kara paJcasikha apanI beluvapaNDu vINA bajAne lagA aura buddha, dharma, saMgha, arahaMta tathA bhoga-saMbaMdhI gAthAeM gAne lagA / gAthAoM ke pUrA hone para bhagavAna ne usase pUchA tumane inheM kaba racA thA / paJcasikha ne isakA vivaraNa diyA / tatpazcAta sakka bhI tAvatiMsa devoM ke sAtha bhagavAna ke samIpa cale Aye / sakka ne bhagavAna se kahA maiMne apane se pahale utpanna hue devoM ko yaha kahate sunA hai ki jaba koI tathAgata saMsAra meM utpanna hote haiM taba devaloka bharane lagate haiM aura asuraloka kSINa hone lagate haiM / aba maiMne ise apanI 30 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] AMkhoM se dekha liyA hai| unhoMne gopaka devaputra ke kathana kA havAlA dete hue batalAyA ki kaise smRti khoye hue vyakti smRti-lAbha kara devoM se bhI Age nikala jAte haiN| tadanaMtara sakka ne bhagavAna se anumati prApta kara unase pUchA ki aisA kauna sA baMdhana hai jisake kAraNa sabhI prANI vaira, daMDa, zatrutA aura hiMsAbhAva ko chor3a kara vaira-rahita hokara rahanA cAhate hue bhI sadA daMDa-sahita, zatrutA aura hiMsAbhAva se yukta ho kara hI rahate haiM ? bhagavAna ne batalAyA ye baMdhana haiM- IrSyA aura mAtsarya / phira IrSyA aura mAtsarya ke nidAna, samudaya ke bAre meM pUche jAne para bhagavAna ne kahA ye priya aura a-priya ke kAraNa hote haiM aura inake nahIM hone se nahIM hote / priya aura a-priya chaMda (cAha) ke kAraNa hote haiM / chaMda vitarka ke kAraNa hotA hai| vitarka prapaMcasaMjJAsaMkhyA ke kAraNa hotA hai| phira bhagavAna ne saumanasya, daurmanasya aura upekSA-bhAva ko lekara prapaMcasaMjJAsaMkhyA ke nirodha kA mArga prajJapta kiyaa| tatpazcAta sakka ke praznoM ke uttara meM bhagavAna ne prAtimokSa-saMvara, indriya-saMvara ke bAre meM batalAyA aura yaha bhI spaSTa kiyA ki sabhI zramaNa aura brAhmaNa eka hI siddhAMta kA pratipAdana karane vAle, eka hI zIla ko mAnane vAle, eka hI abhiprAya vAle kyoM nahIM hote haiM ? bhagavAna ne kahA isakA kAraNa yaha hai ki saMsAra ke sabhI loga bhinna-bhinna dhAtu ke bane hote haiM, to jo jIva jisa dhAtu kA banA hotA hai usI ko haThapUrvaka, dRr3hatApUrvaka grahaNa kara letA hai ki yahI saca hai, bAkI saba jhUTha / isI kAraNa sabhI zramaNa, brAhmaNa ekarUpa nahIM hote| sakka ne bhagavAna ke prati AbhAra vyakta kiyA ki Apane bahuta dinoM se calI A rahI merI zaMkA aura duvidhA ko dUra kara diyA hai / bhagavAna ne usase pUchA ki kyA isase pahale bhI tumheM kabhI aisA saMtoSa saumanasya prApta haA thA? sakka ne kahA devAsara saMgrAma ke samaya devatAoM kI jIta hone para mere mana meM jo saMtoSa, saumanasya huA thA vaha lar3AI-jhagar3e ke saMbaMdha meM thA- nirveda, virAga, nirodha, zAMti, jJAna, saMbodhi, nirvANa ke lie nahIM thaa| aba bhagavAna kA dharmopadeza suna mujhe jo saMtoSa, saumanasya prApta huA hai, vaha lar3AI-jhagar3e ke saMbaMdha meM nahIM, balki pUrNatayA nirveda, virAga, nirodha, zAMti, jJAna, saMbodhi aura nirvANa ke lie hai| taba deveMdra sakka ne hAtha se pRthvI ko chU kara tIna bAra prIti-vAkya kahe -- 'namo tassa bhagavato arahato sammAsambuddhassa !' 31 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] sakka ke isa prakAra kahate-kahate use viraja, vimala dharma-cakSu utpanna huA- 'jo kucha samudayadharmA hai, vaha saba nirodhadharmA hai / ' aura anya assI hajAra devatAoM ko bhii| 9. mahAsatipaTTAnasutta eka samaya bhagavAna kuru-pradeza meM kuruoM ke nigama kammAsadhamma meM vihAra karate the| usa samaya bhikSuoM ko saMbodhita karate hue unhoMne kahA ki ye jo cAra smRti-prasthAna haiM ve satvoM kI vizuddhi, zoka aura kraMdana kA vinAza, duHkha aura daurmanasya kA avasAna, satya kI prApti, nirvANa kA sAkSAtkAra - ina saba ke lie akelA mArga hai| cAra smRti-prasthAna haiM - lolupatA aura daurmanasya ko dUra kara, smRti aura saMprajJAna ke sAtha, udyogazIla ho, kAyA meM kAyAnupazyI ho kara viharanA, aura aise hI vedanAoM meM vedanAnupazyI ho kara, citta meM cittAnupazyI ho kara aura dharmoM meM dharmAnupazyI ho kara viharanA / 'kAyAnupazyanA' ke lie bhikSu kisI nirjana sthAna para jA kara pAlathI mAra, zarIra ko sIdhA rakha, mukha ke irda-girda jAgarUkatA banAye rakha, naisargika taura para Ane jAne vAle zvAsa ko jAnane kA kAma zurU karatA hai| phira sArI kAyA ko anubhava karate hue, aura taduparAMta kAyA para hone vAle upadravoM ke zAMta hone para, zvAsa lenA vA chor3anA sIkhatA hai| isa prakAra kAyA ke bhItarI athavA bAharI; athavA bhItarI aura bAharI donoM prakAra ke bhAgoM meM kAyAnupazyanA karatA huA vihAra karatA hai, kAyA meM udaya athavA vyaya; athavA udaya ke sAtha-sAtha vyaya hone vAle dharmoM kA anupazyI ho kara vihAra karatA hai / taba 'yaha kAyA hai !' - isa para jAgarUkatA sthira ho jAtI hai| jitanI dera taka isa prakAra kA kevala jJAna, kevala darzana banA rahatA hai utanI dera taka anAsakta ho kara vihAra karatA hai aura saMsAra meM kucha bhI grahaNa karane yogya nahIM rahatA / isa prakAra kAyA meM kAyAnupazyI ho kara vihAra karanA hotA hai| phira kevala baiThe-baiThe hI nahIM, calate-phirate, khar3e rahate, leTe-leTe athavA zarIra kI anya avasthAoM meM bhI, ina avasthAoM ko yathAbhUta jAnate hue, kAyAnupazyanA kI jAtI hai| aura phira isase bhI Age bar3ha kara hara prakAra kI zArIrika kriyA meM saMprajJAna banAye rakha kara kAyAnupazyanA karanI hotI hai| zarIra ke bhItara azuci yAne pratikUla viSayoM ko AlaMbana banA kara ukta prakAra se kAyAnupazyanA karanI hotI hai| 'vedanAnupazyanA' karate samaya jaisI bhI vedanA anubhava ho - sukhada, duHkhada, aduHkhada-asukhada, _32 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23] sAmiSa, nirAmiSa - use prajJApUrvaka yathAbhUta jAnanA hotA hai aura pUrvavata bhItara, bAhara, sarvatra udaya-vyaya kI anubhUti ke sAtha vihAra karanA hotA hai jisase jAgarUkatA sthira ho kara kevala isI bAta kA jJAna athavA darzana prApta ho 'yaha vedanA hai !' - 'cittAnupazyanA' karate samaya jaisI bhI citta kI sthiti ho - rAgayukta, rAgavihIna; dveSayukta, dveSavihIna, mohayukta, mohavihIna; ityAdi use prajJApUrvaka yathAbhUta jAnanA hotA hai aura pUrvavata bhItara, bAhara, sarvatra udaya-vyaya kI anubhUti ke sAtha vihAra karanA hotA hai jisase jAgarUkatA sthira ho kara kevala isI bAta kA jJAna, athavA darzana, prApta ho- 'yaha citta hai !' 'dharmAnupazyanA' karate samaya bhI citta meM jAgane vAle dharmoM kI jaisI jaisI sthiti unheM prajJApUrvaka yathAbhUta jAnanA hotA hai aura pUrvavata bhItara, bAhara, sarvatra udaya-vyaya kI anubhUti ke sAtha vihAra karanA hotA hai jisase jAgarUkatA sthira hokara kevala isI bAta kA jJAna, athavA darzana, prApta ho - 'ye dharma haiM !' nIvaraNoM kI dharmAnupazyanA karate samaya prajJApUrvaka yaha jAnanA hotA hai ki isa samaya nIvaraNa hai, athavA nahIM hai, athavA utpanna ho rahA hai, athavA isakA prahANa ho rahA hai athavA prahANa hue-hue kA aba puna: udbhava nahIM hotA hai| (nIvaraNa haiM : 1. kAmacchaMda kAmukatA, 2. vyApAda = droha, 3. styAnamRddha = tana-mana kA Alasa, 4. auddhatya -kaukRtya = udvega-kheda, 5. vicikitsA saMdeha 1) = upAdAna skaMdhoM kI dharmAnupazyanA karate samaya prajJApUrvaka yaha jAnanA hotA hai ki isa samaya skaMdha udaya ho rahA hai athavA asta ho rahA hai / ( upAdAna skaMdha haiM : 1. rUpa, 2. vedanA, 3 . saMjJA, 4. saMskAra, 5. vijJAna / ) AyatanoM kI dharmAnupazyanA karate samaya prajJApUrvaka yaha jAnanA hotA hai ki yaha bhItara kA Ayatana hai, yaha bAhara kA Ayatana hai, yaha donoM ke saMsarga se hone vAlA saMyojana hai, yaha avidyamAna saMyojana kI utpatti hai, yaha utpanna hue saMyojana kA prahANa hai aura yaha prahANa hue hue saMyojana kA aba anudbhava hai| (Ayatana haiM : 1. bAhya-cakSu, 2. zrotra, 3. ghrANa = nAsikA; 4. jivhA, 5. kAya = tvaka / 6. AbhyaMtara - mana tathA unake viSaya / ) = bodhyaMgoM kI dharmAnupazyanA karate samaya prajJApUrvaka yaha jAnanA hotA hai ki isa samaya bodhyaMga hai, athavA nahIM hai, athavA utpanna ho rahA hai, athavA bhAvita ho kara paripUrNa ho rahA hai / ( bodhyaMga haiM: 1. smRti, 2. dharmavicaya, 3. vIrya, 4. prIti, 5. prazrabdhi, 6. samAdhi, 7. upekSA / ) 33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] Arya-satyoM kI dharmAnupazyanA karate samaya prajJApUrvaka, yathAbhUta, yaha jAnanA hotA hai ki yaha duHkha hai, yaha duHkha kA samudaya hai, yaha duHkha kA nirodha hai, yaha duHkha-nirodha kA upAya hai| tatpazcAta bhagavAna ne spaSTa kiyA ki duHkha, duHkha kA samudaya, duHkha kA nirodha aura duHkha-nirodha kA upAya - inase kyA abhiprAya hai / saMkSepa meM pAMcoM upAdAna skaMdha hI 'duHkha' haiM; bAra-bAra rAga jagAne vAlI tRSNA 'duHkha kA samudaya' hai; isa tRSNA kA sarvathA nirodha 'duHkha kA nirodha' hai; aura Arya aSTAMgika mArga (samyaka dRSTi, samyaka saMkalpa, samyaka vacana, samyaka karmAMta, samyaka AjIva, samyaka vyAyAma, samyaka smRti, samyaka samAdhi) 'duHkha-nirodha kA upAya' hai| aMta meM bhagavAna ne prajJapta kiyA ki jo koI mere batalAye anusAra ina cAra smRti-prasthAnoM kI sAta varSa bhAvanA kare use ina do phaloM meM se eka kI AzA rakhanI cAhie- isI janma meM arhatva kA sAkSAtkAra athavA upAdhi zeSa hone para anAgAmi-bhAva / bhagavAna ne Age prajJapta kiyA ki isase kahIM kama avadhi meM bhI isa phala kI AzA kI jA sakatI hai| 10. pAyAsirAjaJasutta eka samaya AyuSmAna kumArakassapa eka bar3e bhikSu-saMgha ke sAtha kosala deza meM setabyA nagara ke uttara kI ora siMsapA-vana meM vihAra karate the| usa samaya pAyAsi rAjanya kosala-nareza prasenadi dvArA pradatta setabyA kA svAmI ho kara rahatA thaa| una dinoM kumArakassapa kI aisI kIrti phaila rahI thI ki ve paMDita, medhAvI, bahuzruta, mana kI bAta jAnane vAle, acchI pratibhA vAle, anubhavI tathA arahaMta haiN| yaha mAnate hue ki arahaMtoM kA darzana karanA acchA hotA hai, setabyA ke bahuta se loga siMsapA-vana jAne lge| pAyAsi rAjanya bhI unake sAtha ho liyaa| vahAM pahu~ca kara pAyAsi rAjanya ne kumArakassapa se kahA ki maiM aise siddhAMta ko mAnane vAlA hUM ki na to koI paraloka hotA hai, na jIva mara kara paidA hote haiM aura na hI acche aura bure karmoM kA koI phala hotA hai / isake lie usane aneka tarka diye- 1. mare huoM ko kisI ne lauTa kara Ate nahIM dekhA, 2. dharmAtmA AstikoM ko bhI marane kI icchA nahIM hotI, 3. jIva ke nikala jAne para mRta zarIra kA na to vaz2ana hI kama hotA hai aura na hI jIva ko kahIM se nikalate jAte dekhA jAtA hai| 34 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [25] kumArakassapa ne Dhera-sArI upamAeM dekara pAyAsi rAjanya kI isa mithyA dRSTi ko dUra kiyA / isase bhAva-vibhora ho kara pAyAsi rAjanya ne kahA maiM bhagavAna gautama kI zaraNa jAtA hUM, dharma kI bhI, bhikSu-saMgha kI bhI / Aja se Apa jIvana bhara ke lie mujhe apanA upAsaka svIkAra kreN| ___ isa 'sutta' meM yaha bhI samajhAyA gayA hai ki dAna kaise denA cAhie | dAna zraddhApUrvaka, apane hAtha se, uttama mana se denA caahie| 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Suttapitake Dighanikayo Dutiyo Bhago Mahavaggapali 37 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ciram Titthatu Saddhammo! May the Truth-based Dhamma Endure for A Long Time ! "Doeme, Bbikebabe, Dhamma saddhammassa thitiya asammosaya anantaradhanaya samvattanti. Katame dve? Sunikkhittanca padabyanjanam attho ca sunito. Sunikkbittassa, Bbikebape, padabyanjanassa atthopi sunayo hoti." "There are two things, O monks, which A N. 1. 2. 21, Adhikaranavaggalacha Tmith-based Dhamma end kamake the Truth-based Dhamma endure for a long time, without any distortion and without (fear of) eclipse. Which two? Proper placement of words and their natural interpretation. Words properly placed help also in their natural interpretation." ammas or realizing be recit ...ye vo maya dhamma abhinna desita, tattha sabbeheva sangamma samagamma atthena attham byanjanena byanjanam sangayitabbam na vivaditabbam, yathayidam brabmacariyam addhaniyam assa ciratthitikam... ...the dhammas (truths) which I have D. N. 3.177, Pasadikasutta taught to you after realizing them with my super-knowledge, should be recited by all, in concert and without dissension, in a uniform version collating meaning with meaning and wording with wording. In this way, this teaching with pure practice will last long and endure for a long time... 39 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Present Text The present volume is the Mahavagga-pali : the second of the three volumes of the Digha Nikaya, the first nikaya of the Sutta Pitaka. We sincerely hope that this publication will provide immense benefit to the practitioners of Vipassana as well as to research scholars. Director, Vipassana Research Institute, Igatpuri, India. 41 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The Pali alphabets in Devanagari and Roman characters: Vowels: I 1 a A a i i Consonants with Vowel a (a): ka ka kha kha ca ca cha cha Ta ta ta pa pa ya ra ya One nasal sound (niggahita): aM am Vowels in combination with consonants "k" and "kh" : (exceptions: ruru, rUru) ka ka kA ka ki ki kI ki ku ku khu khu kU ku ke ke kha kha khA kha fa khi di khi khUkhu khe khe Conjunct-consonants: kka kka khya gva cya Jca Da a 1 1 ta khya gva cca nca dda Nya nya tva tva dva dva nda nda nha nha bbha bbha mbha mbha vha yha stra stra hma hma 2 2 tha tha tha pha pha ra ga ga ja ja la la kkha kkha khkha khva gga nka 3 da da da a ba cchaccha Jchancha ppappa bya bya mma lla lla ddha Nha nha dda dda dhya dhya ndra ndra sra sna hya hya 3 3 mma gha gha jha jha dha dha dha bha bha 44 va va kya kya gga nkha jja jja Jja nja NTa nta tta tta ddha ddha dhva dhva ndha ndha ppha ppha bra bra mya mya lya lya sya sya hva hva 45 u u 43 sa sa 3 na Ja na Na na na na ma kra kra ggha ggha vaya nkhya jhajjha jhanjha NTha ntha ttha ttha dma dma nta nta na nna pya pya mpa mpa mha mha lha lha ssa ssa 6 6 ma ha ha ha U 7 7 u e La la kla kla gya gya Gga nga JJa nna dRtta NDa nda tya tya dya dya ntva ntva nya nya pla pla mpha mpha yya yya vha vha sma sma 8 8 9 9 o 0 ko ko kho kho kva kva gra gra ngha Jha nha ttha NNa nna tra tra dra dra ntha ntha nva nva bba bba mba mba vya vya sta sta OO Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the various c Shed to indicate chipt, the follow Notes on the pronunciation of Pali Pali was a dialect of northern India in the time of Gotama the Buddha. The earliest known script in which it was written was the Brahmi script of the third century B.C. After that it was preserved in the scripts of the various countries where Pali was maintained. In Roman script, the following set of diacritical marks has been established to indicate the proper pronunciation. The alphabet consists of forty-one characters: eight vowels, thirty-two consonants and one nasal sound (niggahita). Vowels (a line over a vowel indicates that it is a long vowel): a - as the "a" in about a - as the "a" in father i - as the ""in mint i - as the "ee" in see u - as the "u" in put u - as the "00" in cool e is pronounced as the "ay" in day, except before double consonants when it is pronounced as the "e" in bed: deva, metta; o is pronounced as the "o" in no, except before double consonants when it is pronounced slightly shorter: loka, photthabba. Consonants are pronounced mostly as in English. g - as the "g" in get C - soft like the "ch" in church V - a very soft -v- or -WAll aspirated consonants are pronounced with an audible expulsion of breath following the normal unaspirated sound. th - not as in 'three'; rather 't' followed by 'h' (outbreath) ph - not as in 'photo'; rather 'p' followed by 'h' (outbreath) The retroflex consonants: t, th, d, dh, n are pronounced with the tip of the tongueturned back; and I is pronounced with the tongue retroflexed, almost a combined 'rl' sound. The dental consonants: t, th, d, dh, n are pronounced with the tongue touching the upper front teeth. The nasal sounds: n - guttural nasal, like -ng- as in singer n - as in Spanish senor n - with tongue retroflexed m - as in hung, ring Double consonants are very frequent in Pali and must be strictly pronounced as long consonants, thus -nn- is like the English 'nn' in "unnecessary". Tural na ich seno flexed 44 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suttapiTake dIghanikAyo dutiyo bhAgo mahAvaggapALi 45 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / namo tassa bhagavato arahato sammAsambuddhassa / / dIghanikAyo mahAvaggapALi 1. mahApadAnasuttaM pubbenivAsapaTisaMyuttakathA 1. evaM me sutaM- ekaM samayaM bhagavA sAvatthiyaM viharati jetavane anAthapiNDikassa ArAme karerikuTikAyaM / atha kho sambahulAnaM bhikkhUnaM pacchAbhattaM piNDapAtapaTikkantAnaM karerimaNDalamALe sannisinnAnaM sannipatitAnaM pubbenivAsapaTisaMyuttA dhammI kathA udapAdi"itipi pubbenivAso, itipi pubbenivAso''ti / 2. assosi kho bhagavA dibbAya sotadhAtuyA visuddhAya atikkantamAnusikAya tesaM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.3-5) bhikkhUnaM imaM kathAsallApaM / atha kho bhagavA uTThAyAsanA yena karerimaNDalamALo tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJatte Asane nisIdi, nisajja kho bhagavA bhikkhU Amantesi- "kAyanuttha, bhikkhave, etarahi kathAya sannisinnA; kA ca pana vo antarAkathA vippakatA'"ti ? ___evaM vutte te bhikkhU bhagavantaM etadavocuM- "idha, bhante, amhAkaM pacchAbhattaM piNDapAtapaTikkantAnaM karerimaNDalamALe sannisinnAnaM sannipatitAnaM pubbenivAsapaTisaMyuttA dhammI kathA udapAdi - 'itipi pubbenivAso itipi pubbenivAso'ti / ayaM kho no, bhante, antarAkathA vippakatA | atha bhagavA anuppatto''ti / 3. "iccheyyAtha no tumhe, bhikkhave, pubbenivAsapaTisaMyuttaM dhammiM kathaM sotu"nti ? "etassa, bhagavA, kAlo; etassa, sugata, kAlo; yaM bhagavA pubbenivAsapaTisaMyuttaM dhammiM kathaM kareyya, bhagavato sutvA bhikkhU dhAressantIti / "tena hi, bhikkhave, suNAtha sAdhukaM manasi karotha bhAsissAmI''ti / "evaM, bhante'"ti kho te bhikkhU bhagavato paccassosuM / bhagavA etadavoca 4. "ito so, bhikkhave, ekanavutikappe yaM vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho loke udapAdi / ito so, bhikkhave, ekatiMse kappe yaM sikhI bhagavA arahaM sammAsambuddho loke udapAdi / tasmi va kho, bhikkhave, ekatise kappe vessabhU bhagavA arahaM sammAsambuddho loke udapAdi / imasmiJceva kho, bhikkhave, bhaddakappe kakusandho bhagavA arahaM sammAsambuddho loke udpaadi| imasmi va kho, bhikkhave, bhaddakappe koNAgamano bhagavA arahaM sammAsambuddho loke udapAdi / imasmi va kho, bhikkhave, bhaddakappe kassapo bhagavA arahaM sammAsambuddho loke udapAdi / imasmi va kho, bhikkhave, bhaddakappe ahaM etarahi arahaM sammAsambuddho loke uppanno / 5. "vipassI, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho khattiyo jAtiyA ahosi, khattiyakule udapAdi / sikhI, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho khattiyo jAtiyA ahosi, khattiyakule udapAdi / vessabhU, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho khattiyo jAtiyA ahosi, khattiyakule udapAdi / kakusandho, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho brAhmaNo jAtiyA ahosi, brAhmaNakule udapAdi / koNAgamano, bhikkhave, bhagavA arahaM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.6-8) 1. mahApadAnasuttaM sammAsambuddho brAhmaNo jAtiyA ahosi, brAhmaNakule udapAdi / kassapo, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho brAhmaNo jAtiyA ahosi, brAhmaNakule udapAdi / ahaM, bhikkhave, etarahi arahaM sammAsambuddho khattiyo jAtiyA ahosiM, khattiyakule uppanno / 6. "vipassI, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho koNDaJo gottena ahosi / sikhI, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho koNDo gottena ahosi / vessabhU, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho koNDaJo gottena ahosi / kakusandho, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho kassapo gottena ahosi | koNAgamano, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho kassapo gottena ahosi| kassapo, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho kassapo gottena ahosi / ahaM, bhikkhave, etarahi arahaM sammAsambuddho gotamo gottena ahosiM| 7. "vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa asItivassasahassAni AyuppamANaM ahosi / sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa sattativassasahassAni AyuppamANaM ahosi / vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa saTTivassasahassAni AyuppamANaM ahosi / kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa cattAlIsavassasahassAni AyuppamANaM ahosi| koNAgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa tiMsavassasahassAni AyuppamANaM ahosi / kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa vIsativassasahassAni AyuppamANaM ahosi / mahaM, bhikkhave, etarahi appakaM AyuppamANaM parittaM lahukaM; yo ciraM jIvati, so vassasataM appaM vA bhiyyo / 8. "vipassI, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho pATaliyA mUle abhisambuddho / sikhI, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho puNDarIkassa mUle abhisambuddho / vessabhU, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho sAlassa mUle abhisambuddho / kakusandho, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho sirIsassa mUle abhisambuddho / koNAgamano, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho udumbarassa mUle abhisambuddho / kassapo, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho nigrodhassa mUle abhisambuddho / ahaM, bhikkhave, etarahi arahaM sammAsambuddho assatthassa mUle abhisambuddho / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 dIghanikAyo-2 9. "vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa khaNDatissaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa abhibhUsambhavaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / vessa ssa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa soNuttaraM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa vidhurasaJjIvaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / koNAgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa bhiyyosuttaraM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa tissabhAradvAjaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / mayhaM, bhikkhave, tara hi sAriputtamoggallAnaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / 10. "vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM / eko sAvakAnaM sannipAto ahosi aTThasaTThibhikkhusatasahassaM, eko sAvakAnaM sannipAto ahosi bhikkhusatasahassaM, eko sAvakAnaM sannipAto ahosi asItibhikkhusahassAni / vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa ime tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM sabbesaMyeva khINAsavAnaM / (2.1.9-10) "sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM / eko sAvakAnaM sannipAto ahosi bhikkhusatasahassaM, eko sAvakAnaM sannipAto ahosi asItibhikkhusahassAni, eko sAvakAnaM sannipAto ahosi sattatibhikkhusahassAni / sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa ime tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM sabbesaMyeva khINAsavAnaM / "vessa ssa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM / eko sAvakAnaM sannipAto ahosi asItibhikkhusahassAni, eko sAvakAnaM sannipAto ahosi sattatibhikkhusahassAni, eko sAvakAnaM sannipAto aho saTThibhikkhusahassAni / vessa ssa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa ime tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM sabbesaMyeva khINAsavAnaM / "kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa eko sAvakAnaM sannipAto 4 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.11-12) 1. mahApadAnasuttaM ahosi cattAlIsabhikkhusahassAni / kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa ayaM eko sAvakAnaM sannipAto ahosi sabbesaMyeva khINAsavAnaM / "koNAgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa eko sAvakAnaM sannipAto ahosi tisabhikkhusahassAni / koNAgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa ayaM eko sAvakAnaM sannipAto ahosi sabbesaMyeva khINAsavAnaM / "kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa eko sAvakAnaM sannipAto ahosi vIsatibhikkhusahassAni / kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa ayaM eko sAvakAnaM sannipAto ahosi sabbesaMyeva khINAsavAnaM / __"mahaM, bhikkhave, etarahi eko sAvakAnaM sannipAto ahosi aDDateLasAni bhikkhusatAni / mahaM, bhikkhave, ayaM eko sAvakAnaM sannipAto ahosi sabbesaMyeva khINAsavAnaM / 11. "vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa asoko nAma bhikkhu upaTThAko ahosi aggupaTThAko / sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa khemaGkaro nAma bhikkhu upaTThAko ahosi agguptttthaako| vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa upasanto nAma bhikkhu upaTThAko ahosi aggupaTThAko / kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa buddhijo nAma bhikkhu upaTThAko ahosi aggupaTThAko / koNAgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa sotthijo nAma bhikkhu upaTThAko ahosi aggupaTTAko / kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa sabamitto nAma bhikkhu upaTThAko ahosi agguptttthaako| mamhaM, bhikkhave, etarahi Anando nAma bhikkhu upaTThAko ahosi agguptttthaako| 12. "vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa bandhumA nAma rAjA pitA ahosi / bandhumatI nAma devI mAtA ahosi janetti / bandhumassa raJo bandhumatI nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.13-13) "sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa aruNo nAma rAjA pitA ahosi / pabhAvatI nAma devI mAtA ahosi janetti / aruNassa raJo aruNavatI nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / "vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa suppatito nAma rAjA pitA ahosi / vassavatI nAma devI mAtA ahosi jnetti| suppatitassa raJo anomaM nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / "kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa aggidatto nAma brAhmaNo pitA ahosi / visAkhA nAma brAhmaNI mAtA ahosi janetti / tena kho pana, bhikhave, samayena khemo nAma rAjA ahosi / khemassa ro khemavatI nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / "koNAgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa yajJadatto nAma brAhmaNo pitA ahosi / uttarA nAma brAhmaNI mAtA ahosi janetti / tena kho pana, bhikkhave, samayena sobho nAma rAjA ahosi| sobhassa raJo sobhavatI nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / "kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa brahmadatto nAma brAhmaNo pitA ahosi / dhanavatI nAma brAhmaNI mAtA ahosi janetti / tena kho pana, bhikkhave, samayena kikI nAma rAjA ahosi / kikissa raJo bArANasI nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / "mavhaM, bhikkhave, etarahi suddhodano nAma rAjA pitA ahosi / mAyA nAma devI mAtA ahosi janetti / kapilavatthu nAma nagaraM rAjadhAnI ahosI''ti / idamavoca bhagavA, idaM vatvAna sugato uTThAyAsanA vihAraM pAvisi / 13. atha kho tesaM bhikkhUnaM acirapakkantassa bhagavato ayamantarAkathA udapAdi"acchariyaM, Avuso, abbhutaM, Avuso, tathAgatassa mahiddhikatA mahAnubhAvatA / yatra hi nAma tathAgato atIte buddhe parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinnavaTTe Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. mahApadAnasuttaM sabbadukkhavItivatte jAtitopi anussarissati, nAmatopi anussarissati, gottatopi anurasarissati, AyuppamANatopi anussarissati, sAvakayugatopi anussarissati, sAvakasannipAtatopi anussarissati - ' evaMjaccA te bhagavanto ahesuM itipi, evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJJA evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM itipI' 'ti / (2.1.14-14) "kiM nu kho, Avuso, tathAgatasseva nu kho esA dhammadhAtu suppaTividdhA, yassA dhammadhAtuyA suppaTividvattA tathAgato atIte buddhe parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinnavaTTe sabbadukkhavItivatte jAtitopi anussarati, nAmatopi anussarati, gottatopi anusarati / AyuppamANatopi anurasarati, sAvakayugatopi anussarati, sAvakasannipAtatopi anussarati - ' evaMjaccA te bhagavanto ahesuM itipi, evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJa evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM itipI 'ti, udAhu devatA tathAgatassa etamatthaM ArocesuM, yena tathAgato atIte buddhe parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinnavaTTe sabbadukkhavItivatte jAtitopi anussarati, nAmatopi anusarati, gottatopi anusarati, AyuppamANatopi anussarati, sAvakayugatopi anussarati, sAvakasannipAtatopi anussarati - 'evaMjaccA te bhagavanto ahesuM itipi, evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJa evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM itipI' 'ti / ayaJca hidaM te bhikkhUnaM antarAkathA vippakatA hoti / 14. atha kho bhagavA sAyanhasamayaM paTisallAnA vuTThito yena karerimaNDalamALo tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJJatte Asane nisIdi / nisajja kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "kAyanuttha, bhikkhave, etarahi kathAya sannisinnA / kA ca pana vo antarAkathA vippakatA "ti ? 7 evaM vRtte te bhikkhU bhagavantaM etadavocuM- " idha, bhante, amhAkaM acirapakkantassa bhagavato ayaM antarAkathA udapAdi - ' acchariyaM, Avuso, abbhutaM, Avuso, tathAgatassa mahiddhikatA mahAnubhAvatA, yatra hi nAma tathAgato atIte buddhe parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinnavaTTe sabbadukkhavItivatte jAtitopi anussarissati, nAmatopi anussarissati, gottatopi anussarissati, AyuppamANatopi anussarissati, sAvakayugopa anussarissati, sAvakasannipAtatopi anussarissati - evaMjaccA te bhagavanto ahe suM 7 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.15-15) itipi, evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJjA evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM itipI'ti / kiM nu kho, Avuso, tathAgatasseva nu kho esA dhammadhAtu suppaTividdhA, yassA dhammadhAtuyA suppaTividdhattA tathAgato atIte buddhe parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinnavaTTe sabbadukkhavItivatte jAtitopi anussarati, nAmatopi anussarati, gottatopi anussarati, AyuppamANatopi anussarati, sAvakayugatopi anussarati, sAvakasannipAtatopi anussarati - 'evaMjaccA te bhagavanto ahesuM itipi, evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJjA evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM itipI'ti / udAhu devatA tathAgatassa etamatthaM ArocesuM, yena tathAgato atIte buddha parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinnavaTTe sabbadukkhavItivatte jAtitopi anussarati, nAmatopi anussarati, go. topi anussarati, AyuppamANatopi anussarati, sAvakayugatopi anussarati, sAvakasannipAtatopi anussarati- evaMjaccA te bhagavanto ahesuM itipi, evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJjA evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM itipI'ti ? ayaM kho no, bhante, antarAkathA vippakatA, atha bhagavA anuppatto''ti / 15. "tathAgatassevesA, bhikkhave, dhammadhAtu suSpaTividdhA, yassA dhammadhAtuyA suppaTividvattA tathAgato atIte buddhe parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinavaTTe sabbadukkhavItivatte jAtitopi anusmarati, nAmatopi anussarati, gottatopi anussarati, AyuppamANatopi anusmarati, sAvakayugatopi anusmarati, sAvakasannipAtatopi anussarati'evaMjaccA te bhagavanto ahesuM itipi, evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJjA evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM itipI'ti / devatApi tathAgatassa etamatthaM ArocesuM, yena tathAgato atIte buddhe parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinnavaTTe sabbadukkhavItivatte jAtitopi anussarati, nAmatopi anussarati, gottatopi anussarati, AyuppamANatopi anussarati, sAvakayugatopi anussarati, sAvakasannipAtatopi anussarati - 'evaMjaccA te bhagavanto ahesuM itipi, evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJjA evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM itipI'ti / "iccheyyAtha no tumhe, bhikkhave, bhiyyosomattAya pubbenivAsapaTisaMyuttaM dhammiM kathaM sotu''nti / "etassa, bhagavA, kAlo; etassa, sugata, kAlo; yaM bhagavA bhiyyosomattAya pubbenivAsapaTisaMyuttaM dhammiM kathaM kareyya, bhagavato sutvA bhikkhU dhAressantI''ti / "tena hi, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.16-18) 1. mahApadAnasuttaM bhikkhave, suNAtha sAdhukaM manasi karotha bhAsissAmI''ti / "evaM, bhante"ti kho te bhikkhU bhagavato pccssosuN| bhagavA etadavoca - 16. "ito so, bhikkhave, ekanavutikappe yaM vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho loke udapAdi / vipassI, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho khattiyo jAtiyA ahosi, khattiyakule udapAdi / vipassI, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho koNDo gottena ahosi / vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa asItivassasahassAni AyuppamANaM ahosi / vipassI, bhikkhave, bhagavA arahaM sammAsambuddho pATaliyA mUle abhisambuddho / vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa khaNDatissaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuN| eko sAvakAnaM sannipAto ahosi aTThasaTibhikkhusatasahassaM, eko sAvakAnaM sannipAto ahosi bhikkhusatasahassaM, eko sAvakAnaM sannipAto ahosi asItibhikkhusahassAni / vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa ime tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM sabbesaMyeva khINAsavAnaM / vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa asoko nAma bhikkhu upaTThAko ahosi aggupaTThAko | vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammAsambuddhassa bandhumA nAma rAjA pitA ahosi / bandhumatI nAma devI mAtA ahosi janetti / bandhumassa ro bandhumatI nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / bodhisattadhammatA 17. "atha kho, bhikkhave, vipassI bodhisatto tusitA kAyA cavitvA sato sampajAno mAtukucchiM okkmi| ayamettha dhmmtaa| 18. "dhammatA, esA, bhikkhave, yadA bodhisatto tusitA kAyA cavitvA mAtukucchiM okkamati / atha sadevake loke samArake sabrahmake sassamaNabrAhmaNiyA pajAya sadevamanussAya appamANo uLAro obhAso pAtu bhavati atikkammeva devAnaM devAnubhAvaM / yApi tA lokantarikA aghA asaMvutA andhakArA andhakAratimisA, yattha pime candimasUriyA evaMmahiddhikA evaMmahAnubhAvA AbhAya nAnubhonti, tatthapi appamANo uLAro obhAso pAtu bhavati atikkammeva devAnaM devAnubhAvaM / yepi tattha sattA upapannA, tepi Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 dIghanikAyo-2 (2.1.19-23) 1 tenobhAsena acamacaM sajAnanti - 'a pi kira, bho, santi sattA idhUpapannA'ti / ayaJca dasasahassI lokadhAtu saGkampati sampakampati sampavedhati / appamANo ca uLAro obhAso loke pAtu bhavati atikkammeva devAnaM devAnubhAvaM / ayamettha dhammatA / 19. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchiM okkanto hoti / cattAro naM devaputtA catuddisaM rakkhAya upagacchanti - 'mA naM bodhisattaM vA bodhisattamAtaraM vA manusso vA amanusso vA koci vA viheThesI'ti / ayamettha dhammatA / 20. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchiM okkanto hoti / pakatiyA sIlavatI bodhisattamAtA hoti, viratA pANAtipAtA, viratA adinnAdAnA, viratA kAmesumicchAcArA, viratA musAvAdA, viratA suraamerymjjppmaadtttthaanaa| ayamettha dhammatA / 21. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchiM okkanto hoti / na bodhisattamAtu purisesu mAnasaM uppajjati kAmaguNUpasaMhitaM, anatikkamanIyA ca bodhisattamAtA hoti kenaci purisena rattacittena / ayamettha dhmmtaa| 22. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchiM okkanto hoti / lAbhinI bodhisattamAtA hoti paJcannaM kAmaguNAnaM / sA paJcahi kAmaguNehi samappitA samaGgIbhUtA paricAreti / ayamettha dhammatA / 23. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchiM okkanto hoti / na bodhisattamAtu kocideva AbAdho uppajjati / sukhinI bodhisattamAtA hoti akilantakAyA, bodhisattaJca bodhisattamAtA tirokucchigataM passati sabbaGgapaccaGgiM ahInindriyaM / seyyathApi, . bhikkhave, maNi veLuriyo subho jAtimA aTuMso suparikammakato accho vippasanno anAvilo sabbAkArasampanno / tatrAssa suttaM AvutaM nIlaM vA pItaM vA lohitaM vA odAtaM vA paNDusuttaM vA / tamenaM cakkhumA puriso hatthe karitvA paccavekkheyya - 'ayaM kho maNi veLuriyo subho jAtimA aTuMso suparikammakato accho vippasanno anAvilo sabbAkArasampanno / tatridaM suttaM AvutaM nIlaM vA pItaM vA lohitaM vA odAtaM vA paNDusuttaM vA'ti / evameva kho, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchiM okkanto hoti, na bodhisattamAtu kocideva AbAdho uppajjati, sukhinI bodhisattamAtA hoti 10 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.24-30) 1. mahApadAnasuttaM akilantakAyA, bodhisattaJca bodhisattamAtA tirokucchigataM passati sabbaGgapaccaGgiM ahInindriyaM / ayamettha dhammatA / 24. "dhammatA esA, bhikkhave, sattAhajAte bodhisatte bodhisattamAtA kAlaGkaroti tusitaM kAyaM upapajjati / ayamettha dhammatA / 25. "dhammatA esA, bhikkhave, yathA aJA ithikA nava vA dasa vA mAse gabbhaM kucchinA pariharitvA vijAyanti, na hevaM bodhisattaM bodhisattamAtA vijAyati / daseva mAsAni bodhisattaM bodhisattamAtA kucchinA pariharitvA vijAyati / ayamettha dhammatA / 26. "dhammatA esA, bhikkhave, yathA aJA ithikA nisinnA vA nipannA vA vijAyanti, na hevaM bodhisattaM bodhisattamAtA vijAyati / ThitAva bodhisattaM bodhisattamAtA vijAyati / ayamettha dhammatA / 27. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchimhA nikkhamati, devA paThamaM paTiggaNhanti, pacchA manussA / ayamettha dhammatA / 28. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchimhA nikkhamati, appattova bodhisatto pathaviM hoti, cattAro naM devaputtA paTiggahetvA mAtu purato Thapenti - "attamanA, devi, hohi; mahesakkho te putto uppanno''ti / ayamettha dhammatA / 29. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchimhA nikkhamati, visadova nikkhamati amakkhito udena amakkhito semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinA suddho visdo| seyyathApi, bhikkhave, maNiratanaM kAsike vatthe nikkhittaM neva maNiratanaM kAsikaM vatthaM makkheti, nApi kAsikaM vatthaM maNiratanaM makkheti / taM kissa hetu ? ubhinnaM suddhattA / evameva kho, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchimhA nikkhamati, visadova nikkhamati amakkhito, udena amakkhito semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinA suddho visado / ayamettha dhammatA / 30. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchimhA nikkhamati, dve Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.31-33) udakassa dhArA antalikkhA pAtu bhavanti - ekA sItassa ekA uNhassa; yena bodhisattassa udakakiccaM karonti mAtu ca / ayamettha dhammatA / 31. "dhammatA esA, bhikkhave, sampatijAto bodhisatto samehi pAdehi patihitvA uttarAbhimukho sattapadavItihArena gacchati setamhi chatte anudhAriyamAne, sabbA ca disA anuviloketi, AsabhiM vAcaM bhAsati - 'aggohamasmi lokassa, jeTThohamasmi lokassa, seTThohamasmi lokassa, ayamantimA jAti, natthidAni punabbhavo'ti / ayamettha dhammatA / 32. "dhammatA esA, bhikkhave, yadA bodhisatto mAtukucchimhA nikkhamati, atha sadevake loke samArake sabrahmake sassamaNabrAhmaNiyA pajAya sadevamanussAya appamANo uLAro obhAso pAtu bhavati, atikkammeva devAnaM devAnubhAvaM / yApi tA lokantarikA aghA asaMvutA andhakArA andhakAratimisA, yattha pime candimasUriyA evaMmahiddhikA evaMmahAnabhAvA AbhAya nAnabhonti. tatthapi appamANo uLAro obhAso pAta bhavati atikkammeva devAnaM devAnubhAvaM / yepi tattha sattA upapannA, tepi tenobhAsena aJamaJja saJjAnanti - 'aJjapi kira, bho, santi sattA idhUpapannA'ti / ayaJca dasasahassI lokadhAtu saGkampati sampakampati sampavedhati appamANo ca uLAro obhAso loke pAtu bhavati atikkammeva devAnaM devAnubhAvaM / ayamettha dhammatA / dvattiMsamahApurisalakkhaNA 33. "jAte kho pana, bhikkhave, vipassimhi kumAre bandhumato ro paTivedesuM'putto te, deva, jAto, taM devo passatU'ti / addasA kho, bhikkhave, bandhumA rAjA vipassiM kumAra, disvA nemitte brAhmaNe AmantApetvA etadavoca - 'passantu bhonto nemittA brAhmaNA kumAra'nti / addasaMsu kho, bhikkhave, nemittA brAhmaNA vipassiM kumAra, disvA bandhumantaM rAjAnaM etadavocuM- "attamano, deva, hohi, mahesakkho te putto uppanno, lAbhA te, mahArAja, suladdhaM te, mahArAja, yassa te kule evarUpo putto uppanno | ayahi, deva, kumAro dvattiMsamahApurisalakkhaNehi samannAgato, yehi samannAgatassa mahApurisassa dveva gatiyo bhavanti annyaa| sace agAraM ajjhAvasati, rAjA hoti cakkavattI dhammiko dhammarAjA cAturanto vijitAvI janapadatthAvariyappatto sttrtnsmnnaagto| tassimAni sattaratanAni bhavanti / seyyathidaM - cakkaratanaM hatthiratanaM assaratanaM maNiratanaM itthiratanaM gahapatiratanaM 12 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. mahApadAnasutaM pariNAyakaratanameva sattamaM / parosahassaM kho panassa puttA bhavanti sUrA vIraGgarUpA parasenappamaddanA / so imaM pathaviM sAgarapariyantaM adaNDena asatthena dhammena abhivijiya ajjhAvasati / sace kho pana agArasmA anagAriyaM pabbajati, arahaM hoti sammAsambuddha loke vivaTacchado | (2.1.34-35) 34. katamehi cAyaM, deva, kumAro dvattiMsamahApurisalakkhaNehi samannAgato, yehi samannAgatassa mahApurisassa dveva gatiyo bhavanti anaJJA / sace agAraM ajjhAvasati, rAjA hoti cakkavattI dhammiko dhammarAjA cAturanto vijitApI janapadatthAvariyappatto sattaratanasamannAgato / tassimAni sattaratanAni bhavanti / seyyathidaM - cakkaratanaM hasthiratanaM assaratanaM maNiratanaM itthiratanaM gahapatiratanaM pariNAyakaratanameva sattamaM / parosahassaM kho panassa puttA bhavanti sUrA vIraGgarUpA parasenappamaddanA / so imaM pathaviM sAgarapariyantaM adaNDena asatthena dhammena abhivijiya ajjhAvasati / sace kho pana agArasmA anagAriyaM pabbajati, arahaM hoti sammAsambuddho loke vivaTacchado / 35. ayaJhi, deva, kumAro suppatiTThitapAdo / yaM pAyaM, deva, kumAro suppatiTThitapAdo / idampissa mahApurisassa mahApurisalakkhaNaM bhavati / imassa, deva, kumArassa heTThA pAdatalesu cakkAni jAtAni sahassArAni sanemikAni sanAbhikAni sabbAkAraparipUrAni / yampi, imassa deva, kumArassa heTThA pAdatalesu cakkAni jAtAni sahassArAni sanemikAni sanAbhikAni sabbAkAraparipUrAni, idampissa mahApurisassa mahApurisalakkhaNaM bhavati / ayaJhi deva, kumAro AyatapaNhI...pe0... ayahi, deva, kumAro dIghaGgulI...pe..... ayahi, deva, kumArI mudutalunahatthapAdo....pe..... ahi, deva kumAro jAlahatthapAdo... pe0... ayahi, deva, kumAro ussaGghapAdo...pe0... ayaJhi, deva, kumAro eNijaGgho...pe.... ayahi, deva, kumAro Thitakova anonamanto ubhohi pANitalehi jaNNukAni parimasati parimajjati...pe0... 13 13 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dIghanikAyo-2 (2.1.35-35) ayahi, deva, kumAro kosohitavatthaguyho...pe0... ayahi, deva, kumAro suvaNNavaNNo kaJcanasannibhattaco...pe0... ayahi, deva, kumAro sukhumacchavI; sukhumattA chaviyA rajojallaM kAye na upalimpati...pe0... ayavhi, deva, kumAro ekekalomo; ekekAni lomAni lomakUpesu jAtAni...pe0... ayahi, deva, kumAro uddhaggalomo; uddhaggAni lomAni jAtAni nIlAni aJjanavaNNAni kuNDalAvaTTAni dakkhiNAvaTTakajAtAni...pe0... ayahi, deva, kumAro brahmajugatto...pe0... ayahi, deva, kumAro sattussado...pe0... ayahi, deva, kumAro sIhapubbaddhakAyo...pe0... ayahi, deva, kumAro citantaraMso...pe0... ayahi, deva, kumAro nigrodhaparimaNDalo yAvatakvassa kAyo tAvatakvassa byAmo, yAvatakvassa byAmo, tAvatakvassa kAyo...pe0... ayahi, deva, kumAro samavaTTakkhandho...pe0... ayahi, deva, kumAro rasaggasaggI...pe0... ayahi, deva, kumAro sIhahanu...pe0... ayahi, deva, kumAro cattAlIsadanto...pe0... ayahi, deva, kumAro samadanto...pe0... ayavhi, deva, kumAro aviraLadanto...pe0... ayahi, deva, kumAro susukkadATho...pe0... ayahi, deva, kumAro pahUtajivho...pe0... ayahi, deva, kumAro brahmassaro karavIkabhANI...pe0... ayahi, deva, kumAro abhinIlanetto...pe0... ayahi, deva, kumAro gopakhumo...pe0... imassa, deva, kumArassa uNNA bhamukantare jAtA odAtA mudutuulsnnibhaa| yampi imassa deva kumArassa uNNA bhamukantare jAtA odAtA mudutUlasannibhA, idampimassa mahApurisassa mahApurisalakkhaNaM bhavati / 14 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.36-38) 1. mahApadAnasuttaM ayavhi, deva, kumAro unnhiissiiso| yaM pAyaM, deva, kumAro uNhIsasIso, idampissa mahApurisassa mahApurisalakkhaNaM bhavati / 36. 'imehi kho ayaM, deva, kumAro dvattiMsamahApurisalakkhaNehi samannAgato, yehi samannAgatassa mahApurisassa dveva gatiyo bhavanti annyaa| sace agAraM ajjhAvasati, rAjA hoti cakkavattI dhammiko dhammarAjA cAturanto vijitAvI janapadatthAvariyappatto sttrtnsmnnaagto| tassimAni sattaratanAni bhavanti / seyyathidaM - cakkaratanaM hatthiratanaM assaratanaM maNiratanaM itthiratanaM gahapatiratanaM pariNAyakaratanameva sattamaM / parosahassaM kho panassa puttA bhavanti sUrA vIraGgarUpA prsenppmddnaa| so imaM pathaviM sAgarapariyantaM adaNDena asatthena dhammena abhivijiya ajjhAvasati / sace kho pana agArasmA anagAriyaM pabbajati, arahaM hoti sammAsambuddho loke vivaTacchado'ti / vipassIsamA 37. "atha kho, bhikkhave, bandhumA rAjA nemitte brAhmaNe ahatehi vatthehi acchAdApetvA sabbakAmehi santappesi / atha kho. bhikkhave. bandhamA rAjA vipassissa kumArassa dhAtiyo upaTThApesi / aJA khIraM pAyenti, aJA nhApenti, aJjA dhArenti, aJjA aGkena pariharanti / jAtassa kho pana, bhikkhave, vipassissa kumArassa setacchattaM dhArayittha, divA ceva rattiJca - 'mA naM sItaM vA uNhaM vA tiNaM vA rajo vA ussAvo vA bAdhayitthA'ti / jAto kho pana, bhikkhave, vipassI kumAro bahuno janassa piyo ahosi manApo / seyyathApi, bhikkhave, uppalaM vA padumaM vA puNDarIkaM vA bahuno janassa piyaM manApaM; evameva kho, bhikkhave, vipassI kumAro bahuno janassa piyo ahosi manApo / svAssudaM aGkeneva aGka parihariyati / 38. "jAto kho pana, bhikkhave, vipassI kumAro maJjussaro ca ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemaniyassaro ca / seyyathApi, bhikkhave, himavante pabbate karavIkA nAma sakuNajAti maJjussarA ca vaggussarA ca madhurassarA ca pemaniyassarA ca; evameva kho, bhikkhave, vipassI kumAro maJjussaro ca ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemaniyassaro c| 15 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 dIghanikAyo-2 39. "jAtassa kho pana, bhikkhave, vipassissa kumArassa kammavipAkajaM dibbacakkhu paaturhosi| yena sudaM samantA yojanaM passati divA ceva rattiJca / 40. "jAto kho pana, bhikkhave, vipassI kumAro animisanto pekkhati yathApi devA tAvatiMsA / 'animisanto kumAro pekkhatI 'ti kho, bhikkhave, vipassissa kumArassa 'vipassI vipassI' tveva samaJJa udapAdi / (2.1.39-43) 41. "atha kho, bhikkhave, bandhumA rAjA atthakaraNe nisinno vipassiM kumAraM a nisIdApetvA atthe anusAsati / tatra sudaM, bhikkhave, vipassI kumAro pituaGke nisinno viceyya viceyya atthe panAyati Ayena / viceyya viceyya kumAro atthe panAyati AyenAti kho, bhikkhave, vipassissa kumArassa bhiyyosomattAya 'vipassI vipassI' tveva samaJJA udapAdi / , 42. "atha kho, bhikkhave, bandhumA rAjA vipassissa kumArassa tayo pAsAde kArApesi, ekaM vassikaM ekaM hemantikaM ekaM gimhikaM paJca kAmaguNAni upaTThApesi / tatra sudaM, bhikkhave, vipassI kumAro vassike pAsAde cattAro mAse nippurisehi tUriyehi paricArayamAno na heTThApAsAdaM orohatI 'ti / paThamabhANavAro / jiNNapuriso 43. "atha kho, bhikkhave, vipassI kumAro bahUnaM vassAnaM bahUnaM vassasatAnaM bahUnaM vassasahassAnaM accayena sArathiM Amantesi - 'yojehi, samma sArathi, bhaddAni bhaddAni yAnAni; uyyAnabhUmiM gacchAma subhUmidassanAyA'ti / evaM, devA' ti kho, bhikkhave, sArathi vipassissa kumArassa paTissutvA bhaddAni bhaddAni yAnAni yojetvA vipassissa kumArassa paTivedesi -- 'yuttAni kho te, deva, bhaddAni bhaddAni yAnAni, yassa dAni kAlaM 16 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. mahApadAnattaM maJJasI'ti / atha kho, bhikkhave, vipassI kumAro bhaddaM bhaddaM yAnaM abhiruhitvA bhaddehi bhaddehi yAnehi uyyAnabhUmiM niyyAsi / (2.1.44-45) 44. "addasA kho, bhikkhave, vipassI kumAro uyyAnabhUmiM niyyanto purisaM jiNaM gopAnasivaGkaM bhoggaM daNDaparAyanaM pavedhamAnaM gacchantaM AturaM gatayobbanaM / divA sArathiM Amantesi - 'ayaM pana, samma sArathi, puriso kiMkato ? kesApissa na yathA aJJe, kAyopissa na yathA aJjesa' nti / 'eso kho, deva, jiNNo nAmA'ti / "kiM paneso, samma sArathi, jiNNo nAmA" ti ? " eso kho, deva, jiNNo nAma / na dAni tena ciraM jIvitabbaM bhavissatI 'ti / " kiM pana, samma sArathi, ahampi jarAdhammo, jaraM anatIto'"ti ? "tvaJca, deva, mayaJcamha sabbe jarAdhammA, jaraM anatItA"ti / "tena hi, samma sArathi, alaM dAnajja uyyAnabhUmiyA / itova antepuraM paccaniyyAhI 'ti / evaM, devA'ti kho, bhikkhave, sArathi vipassissa kumArassa paTissutvA tatova antepuraM paccaniyyAsi / tatra sudaM, bhikkhave, vipassI kumAro antepuraM gato dukkhI dummano pajjhAyati - 'dhiratthu kira, bho, jAti nAma, yatra hi nAma jAtassa jarA paJJAyissatI 'ti ! 45. "atha kho, bhikkhave, bandhumA rAjA sArathiM AmantApetvA etadavoca - 'kacci, samma sArathi, kumAro uyyAnabhUmiyA abhiramittha ? kacci, samma sArathi, kumAro uyyAnabhUmiyA attamano ahosI 'ti ? 'na kho, deva, kumAro uyyAnabhUmiyA abhiramittha, na kho, deva, kumAro uyyAnabhUmiyA attamano ahosI 'ti / 'kiM pana, samma sArathi, addasa kumAro uyyAnabhUmiM niyyanto 'ti ? ' addasA kho, deva, kumAro uyyAnabhUmiM niyyanto purisaM jiNaM gopAnasiva bhoggaM daNDaparAyanaM pavedhamAnaM gacchantaM AturaM gatayobbanaM / disvA maM etadavoca - ayaM pana, samma sArathi, puriso kiMkato, kesApassa na yathA aJJasaM, kAyopissa na yathA aJjesa' nti ? 'eso kho, deva, jiNNo nAmA'ti / 'kiM paneso, samma sArathi, jiNo nAmA'ti ? 'eso kho, deva, jiNNo nAma na dAni tena ciraM jIvitabbaM bhavissatI 'ti / 'kiM pana, samma sArathi, ahampi jarAdhammo, jaraM anatIto 'ti ? ' tvaJca, deva, mayaJcamha sabbe jarAdhammA, jaraM anatItA'ti / tena hi samma paccaniyyAhI'ti / "evaM 17 sArathi, alaM dAnajja uyyAnabhUmiyA, itova antepuraM devA" ti kho ahaM, deva, vipassissa kumArassa paTissuvA 17 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.46-47) tatova antepuraM paccaniyyAsiM / so kho, deva, kumAro antepuraM gato dukkhI dummano pajjhAyati - "dhiratthu kira bho jAti nAma, yatra hi nAma jAtassa jarA paJAyissatI''ti / vyAdhitapuriso 46. "atha kho, bhikkhave, bandhumassa ro etadahosi "mA heva kho vipassI kumAro na rajjaM kAresi, mA heva vipassI kumAro agArasmA anagAriyaM pabbaji, mA heva nemittAnaM brAhmaNAnaM saccaM assa vacana"nti / "atha kho, bhikkhave, bandhumA rAjA vipassissa kumArassa bhiyyosomattAya paJca kAmaguNAni upaTThApesi - 'yathA vipassI kumAro rajjaM kareyya, yathA vipassI kumAro na agArasmA anagAriyaM pabbajeyya, yathA nemittAnaM brAhmaNAnaM micchA assa vacana'nti / "tatra sudaM, bhikkhave, vipassI kumAro paJcahi kAmaguNehi samappito samaGgIbhUto paricAreti / "atha kho, bhikkhave, vipassI kumAro bahUnaM vassAnaM...pe0... / 47. "ahasA kho, bhikkhave, vipassI kumAro uyyAnabhUmiM niyyanto purisaM AbAdhikaM dukkhitaM bALahagilAnaM sake muttakarIse palipannaM semAnaM a hi vuTThApiyamAnaM aohi saMvesiyamAnaM / disvA sArathiM Amantesi - 'ayaM pana, samma sArathi, puriso kiMkato? akkhInipissa na yathA aJjasaM, saropissa na yathA aJjasanti ? 'eso kho, deva, byAdhito nAmA'ti / 'kiM paneso, samma sArathi, byAdhito nAmA'ti ? "eso kho, deva, byAdhito nAma appeva nAma tamhA AbAdhA vadaheyyA'ti / 'kiM pana. samma sArathi. ahampi byAdhidhammo, byAdhiM anatIto'ti ? 'tvaJca, deva, mayaJcamha sabbe byAdhidhammAbyAdhiM anatItA'ti / 'tena hi, samma sArathi, alaM dAnajja uyyAnabhUmiyA, itova antepuraM paccaniyyAhI'ti / 'evaM devA'ti kho, bhikkhave, sArathi vipassissa kumArassa paTissutvA tatova antepuraM paccaniyyAsi / tatra sudaM, bhikkhave, vipassI kumAro antepuraM gato dukkhI dummano pajjhAyati - 'dhiratthu kira bho jAti nAma, yatra hi nAma jAtassa jarA paJAyissati, byAdhi paJAyissatI'ti / 18 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. mahApadAnattaM 48. "atha kho, bhikkhave, bandhumA rAjA sArathiM AmantApetvA etadavoca - 'kacci, samma sArathi, kumAro uyyAnabhUmiyA abhiramittha, kacci, samma sArathi, kumAro uyyAnabhUmiyA attamano ahosI 'ti ? 'na kho, deva, kumAro uyyAnabhUmiyA abhiramittha, na kho, deva, kumAro uyyAnabhUmiyA attamano ahosI 'ti / 'kiM pana, samma sArathi, addasa kumAro uyyAnabhUmiM niyyanto 'ti ? ' addasA kho, deva, kumAro uyyAnabhUmiM niyyanto purisaM AbAdhikaM dukkhitaM bALahagilAnaM sake muttakarIse palipannaM semAnaM ahi vuTThApiyamAnaM aJJehi saMvesiyamAnaM / disvA maM etadavoca ayaM pana, samma sArathi, puriso kiMkato, akkhInipissa na yathA aJJasaM, saropissa na yathA aJjesa' nti ? 'eso kho, deva, byAdhito nAmA'ti / 'kiM paneso, samma sArathi, byAdhito nAmA'ti ? 'eso kho, deva, byAdhito nAma appeva nAma tamhA AbAdhA vuTTaheyyA'ti / 'kiM pana, samma sArathi, ahampi byAdhidhammo, byAdhiM anatIto 'ti ? ' tvaJca deva, mayaJcamha sabbe byAdhidhammA, byAdhiM anatItA'ti / 'tena hi samma sArathi, alaM dAnajja uyyAnabhUmiyA, itova antepuraM paccaniyyAhI 'ti / evaM devA' ti kho ahaM, deva, vipassissa kumArassa paTissutvA tatova antepuraM paccaniyyAsi / so kho, deva, kumAro antepuraM gato dukkhI dummano pajjhAyati - 'dhiratthu kira bho jAti nAma, yatra hi nAma jAtassa jarA paJJAyissati, byAdhi paJJAssitI 'ti / (2.1.48-50) kAlaGkatapuriso 49. "atha kho, bhikkhave, bandhumassa rajJa etadahosi - ' mA heva kho vipassI kumAro na rajjaM kAresi, mA heva vipassI kumAro agArasmA anagAriyaM pabbaji, mA heva nemittAnaM brAhmaNAnaM saccaM assa vacana 'nti / atha kho, bhikkhave, bandhumA rAjA vipassissa kumArassa bhiyyosomattAya paJca kAmaguNAni upaTThApesi - 'yathA vipassI kumAro rajjaM kareyya, yathA vipassI kumAro na agArasmA anagAriyaM pabbajeyya, yathA nemittAnaM brAhmaNAnaM micchA assa vacana 'nti / " tatra sudaM, bhikkhave, vipassI kumAro paJcahi kAmaguNehi samappito samaGgIbhUto paricAreti / atha kho, bhikkhave, vipassI kumAro bahUnaM vassAnaM... pe 0 ... / 50. " addasA kho, bhikkhave, vipassI kumAro uyyAnabhUmiM niyyanto mahAjanakA 19 19 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.51-51) sannipatitaM nAnArattAnaJca dussAnaM vilAtaM kayiramAnaM / disvA sArathiM Amantesi - "kiM nu kho, so, samma sArathi, mahAjanakAyo sannipatito nAnArattAnaJca dussAnaM vilAtaM kayiratI"ti ? 'eso kho, deva, kAlaGkato nAmA'ti / 'tena hi, samma sArathi, yena so kAlaGkato tena rathaM pesehI'ti / " "evaM, devA'ti kho, bhikkhave, sArathi vipassissa kumArassa paTissutvA yena so kAlaGkato tena rathaM pesesi / addasA kho, bhikkhave, vipassI kumAro petaM kAlaGkataM, disvA sArathiM Amantesi - 'kiM panAyaM, samma sArathi, kAlaGkato nAmA'ti ? 'eso kho, deva, kAlaGkato nAma / na dAni taM dakkhanti mAtA vA pitA vA ache vA AtisAlohitA, sopi na dakkhissati mAtaraM vA pitaraM vA ache vA AtisAlohite'ti / "kiM pana, samma sArathi, ahampi maraNadhammo maraNaM anatIto; mampi na dakkhanti devo vA devI vA aJce vA AtisAlohitA; ahampi na dakkhissAmi devaM vA deviM vA aJja vA jAtisAlohite"ti? 'tvaJca. deva. mayaJcamha sabbe maraNadhammA maraNaM anatItA; tampi na dakkhanti devo vA devI vA ache vA jAtisAlohitA; tvampi na dakkhissasi devaM vA deviM vA achu vA AtisAlohite'ti / 'tena hi, samma sArathi, alaM dAnajja uyyAnabhUmiyA, itova antepuraM paccaniyyAhI'ti / 'evaM, devA'ti kho, bhikkhave, sArathi vipassissa kumArassa paTissutvA tatova antepuraM paccaniyyAsi / tatra sudaM, bhikkhave, vipassI kumAro antepuraM gato dukkhI dummano pajjhAyati- 'dhiratthu kira, bho, jAti nAma, yatra hi nAma jAtassa jarA paJAyissati, byAdhi pAyissati, maraNaM paJAyissatI'ti / 51. "atha kho, bhikkhave, bandhumA rAjA sArathiM AmantApetvA etadavoca - 'kacci, samma sArathi, kumAro uyyAnabhUmiyA abhiramittha, kacci, samma sArathi, kumAro uyyAnabhUmiyA attamano ahosI'ti ? 'na kho, deva, kumAro uyyAnabhUmiyA abhiramittha, na kho, deva, kumAro uyyAnabhUmiyA attamano ahosI'ti / 'kiM pana, samma sArathi, addasa kumAro uyyAnabhUmiM niyyanto'ti ? 'addasA kho, deva, kumAro uyyAnabhUmi niyyanto mahAjanakAyaM sannipatitaM nAnArattAnaJca dussAnaM vilAtaM kayiramAnaM / disvA maM etadavoca - "kiM nu kho, so, samma sArathi, mahAjanakAyo sannipatito nAnArattAnaJca dussAnaM vilAtaM kayiratI'ti ? 'eso kho, deva, kAlaGkato nAmA'ti / 'tena hi, samma sArathi, yena so kAlaGkato tena rathaM pesehI ti| " 'evaM devAti kho ahaM, deva, vipassissa kumArassa paTissutvA yena so kAlaGkato tena rathaM pesesiM / addasA kho, deva, kumAro petaM kAlaGkataM, disvA maM etadavoca - 'kiM panAyaM, samma sArathi, kAlaGkato 20 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.52-52) 1. mahApadAnasuttaM nAmA'ti ? 'eso kho, deva, kAlaGkato nAma / na dAni taM dakkhanti mAtA vA pitA vA ache vA jAtisAlohitA, sopi na dakkhissati mAtaraM vA pitaraM vA aJje vA AtisAlohite'ti / 'kiM pana, samma sArathi, ahampi maraNadhammo maraNaM anatIto; mampi na dakkhanti devo vA devI vA aJce vA AtisAlohitA; ahampi na dakkhissAmi devaM vA deviM vA ache vA jAtisAlohite'ti? 'tvaJca, deva, mayaJcamha sabbe maraNadhammA maraNaM anatItA; tampi na dakkhanti devo vA devI vA ache vA AtisAlohitA, tvampi na dakkhissasi devaM vA deviM vA ache vA jAtisAlohite'ti / 'tena hi, samma sArathi, alaM dAnajja uyyAnabhUmiyA, itova antepuraM paccaniyyAhI'ti / " 'evaM, devA'ti kho ahaM, deva, vipassissa kumArassa paTissutvA tatova antepuraM paccaniyyAsiM / so kho, deva, kumAro antepuraM gato dukkhI dummano pajjhAyati - 'dhiratthu kira bho jAti nAma, yatra hi nAma jAtassa jarA paJAyissati, byAdhi paJAyissati, maraNaM paJAyissatI'ti / pabbajito 52. "atha kho, bhikkhave, bandhumassa raJo etadahosi - 'mA heva kho vipassI kumAro na rajjaM kAresi, mA heva vipassI kumAro agArasmA anagAriyaM pabbaji, mA heva nemittAnaM brAhmaNAnaM saccaM assa vacana'nti / atha kho, bhikkhave, bandhumA rAjA vipassissa kumArassa bhiyyosomattAya paJca kAmaguNAni upaTThApesi - 'yathA vipassI kumAro rajjaM kareyya, yathA vipassI kumAro na agArasmA anagAriyaM pabbajeyya, yathA nemittAnaM brAhmaNAnaM micchA assa vacana'nti / __ "tatra sudaM, bhikkhave, vipassI kumAro paJcahi kAmaguNehi samappito samajhIbhUto paricAreti / atha kho, bhikkhave, vipassI kumAro bahUnaM vassAnaM bahUnaM vassasatAnaM bahUnaM vassasahassAnaM accayena sArathiM Amantesi- "yojehi, samma sArathi, bhaddAni bhaddAni yAnAni; uyyAnabhUmiM gacchAma subhUmidassanAyA''ti / " 'evaM, devA'ti kho, bhikkhave, sArathi vipassissa kumArassa paTissutvA bhaddAni bhaddAni yAnAni yojetvA vipassissa kumArassa paTivedesi - 'yuttAni kho te, deva, bhaddAni bhaddAni yAnAni; yassa dAni kAlaM maJjasI'ti / atha kho, bhikkhave, vipassI kumAro bhaI bhaI yAnaM abhiruhitvA bhaddehi bhaddehi yAnehi uyyAnabhUmi niyyAsi / 21 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 53. "addasA kho, bhikkhave, vipassI kumAro uyyAnabhUmiM niyyanto purisaM bhaNDuM pabbajitaM kaasaayvsnN| disvA sArathiM Amantesi - 'ayaM pana, samma sArathi, puriso kiMkato ? sIsaMpissa na yathA aJJesaM, vatthAnipissa na yathA aJJesa 'nti ? 'eso kho, deva, pabbajito nAmA'ti / 'kiM paneso, samma sArathi, pabbajito nAmA'ti ? 'eso kho, deva, pabbajito nAma sAdhu dhammacariyA sAdhu samacariyA sAdhu kusalakiriyA sAdhu puJJakiriyA sAdhu avihiMsA sAdhu bhUtAnukampA 'ti / 'sAdhu kho so, samma sArathi, pabbajito nAma; sAdhu dhammacariyA sAdhu samacariyA sAdhu kusalakiriyA sAdhu puJJakiriyA sAdhu avihiMsA sAdhu bhUtAnukampA / tena hi samma sArathi, yena so pabbajito tena rathaM pesehI 'ti / ' evaM, devA'ti kho, bhikkhave, sArathi vipassissa kumArassa paTissutvA yena so pabbajito tena rathaM pesesi / atha kho, bhikkhave, vipassI kumAro taM pabbajitaM etadavoca - 'tvaM pana, samma, kiMkato, sIsampi te na yathA asaM, vatthAnipi te na yathA aJJesa'nti ? 'ahaM kho, deva, pabbajito nAmA'ti / 'kiM pana tvaM, samma, pabbajito nAmA'ti ? ' ahaM kho, deva, pabbajito nAma; sAdhu dhammacariyA sAdhu samacariyA sAdhu kusalakiriyA sAdhu puJJakiriyA sAdhu avihiMsA sAdhu bhUtAnukampA 'ti / 'sAdhu kho tvaM, samma, pabbajito nAma; sAdhu dhammacariyA sAdhu samacariyA sAdhu kusalakiriyA sAdhu puJJakiriyA sAdhu avihiMsA sAdhu bhUtAnukampA 'ti / " bodhisattapabbajjA "" 54. " atha kho, bhikkhave, vipassI kumAro sArathiM Amantesi - " tena hi, samma sArathi, rathaM AdAya itova antepuraM paccaniyyAhi / ahaM pana idheva kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajissAmI 'ti / 'evaM, devA'ti kho, bhikkhave, sArathi vipassissa kumArassa paTissutvA rathaM AdAya antepuraM paccaniyyAsi / vipassI pana kumAro tattheva kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbaji / 22 mahAjanakAya anupabbajjA 55. "assosi kho, bhikkhave, bandhumatiyA rAjadhAniyA mahAjanakAyo caturAsIti pANasahassAni - 'vipassI kira kumAro kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni 22 (2.1.53-55) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.56-57) 1. mahApadAnasuttaM acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajito'ti / sutvAna tesaM etadahosi - 'na hi nUna so orako dhammavinayo, na sA orakA pabbajjA, yattha vipassI kumAro kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pbbjito| vipassIpi nAma kumAro kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajissati, kimaGgaM pana mayanti / "atha kho, so bhikkhave, mahAjanakAyo caturAsIti pANasahassAni kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA vipassiM bodhisattaM agArasmA anagAriyaM pabbajitaM anupabbajiMsu / tAya sudaM, bhikkhave, parisAya parivuto vipassI bodhisatto gAmanigamajanapadarAjadhAnIsu cArikaM carati / 56. "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa rahogatassa paTisallInassa evaM cetaso parivitakko udapAdi - 'na kho metaM patirUpaM yohaM AkiNNo viharAmi, yaMnUnAhaM eko gaNamhA vUpakaTTho vihareyya'nti / atha kho, bhikkhave, vipassI bodhisatto aparena samayena eko gaNamhA vUpakaTTho vihAsi, ajeneva tAni caturAsIti pabbajitasahassAni agamaMsu, ana maggena vipassI bodhisatto / bodhisattaabhiniveso 57. "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa vAsUpagatassa rahogatassa paTisallInassa evaM cetaso parivitakko udapAdi- 'kicchaM vatAyaM loko Apanno, jAyati ca jIyati ca mIyati ca cavati ca upapajjati ca, atha ca panimassa dukkhassa nissaraNaM nappajAnAti jarAmaraNassa, kudAssu nAma imassa dukkhassa nissaraNaM paJaAyissati jarAmaraNassA'ti ? "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho sati jarAmaraNaM hoti, kiMpaccayA jarAmaraNanti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJjAya abhisamayo -- 'jAtiyA kho sati jarAmaraNaM hoti, jAtipaccayA jraamrnn'nti| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dIghanikAyo-2 (2.1.57-57) "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho sati jAti hoti kiMpaccayA jAtI'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu pAya abhisamayo- 'bhave kho sati jAti hoti, bhavapaccayA jAtI'ti / "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho sati bhavo hoti kiMpaccayA bhavo'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJAya abhisamayo- 'upAdAne kho sati bhavo hoti, upAdAnapaccayA bhvo'ti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho sati upAdAnaM hoti kiMpaccayA upAdAna'nti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJjAya abhisamayo- 'taNhAya kho sati upAdAnaM hoti, taNhApaccayA upaadaan'nti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi -- 'kimhi nu kho sati taNhA hoti kiMpaccayA taNhA'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu pAya abhisamayo- 'vedanAya kho sati taNhA hoti, vedanApaccayA tnnhaa'ti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho sati vedanA hoti kiMpaccayA vedanA'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu pAya abhisamayo- 'phasse kho sati vedanA hoti, phassapaccayA vednaa'ti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho sati phasso hoti kiMpaccayA phasso'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJAya abhisamayo- 'saLAyatane kho sati phasso hoti, saLAyatanapaccayA phasso 'ti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho sati 24 on International Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.58-60) 1. mahApadAnasuttaM saLAyatanaM hoti kiMpaccayA saLAyatana'nti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJJAya abhisamayo- 'nAmarUpe kho sati saLAyatanaM hoti, nAmarUpapaccayA saLAyatana'nti / "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho sati nAmarUpaM hoti kiMpaccayA nAmarUpa 'nti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJJAya abhisamayo - 'viJJANe kho sati nAmarUpaM hoti, viJJaNapaccayA nAmarUpa 'nti / "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi 'kimhi nu kho sati viJJANaM hoti, kiMpaccayA viJJANanti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJJAya abhisamayo- 'nAmarUpe kho sati vijJAnaM hoti, nAmarUpapaccayA viJJANa'nti / 25 58. "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - ' paccudAvattati kho idaM viNaM nAmarUpamhA, nAparaM gacchati / ettAvatA jAyetha vA jiyyetha vA miyyetha vA cavetha vA upapajjetha vA, yadidaM nAmarUpapaccayA vijJaNaM, viJJaNapaccayA nAmarUpaM, nAmarUpapaccayA saLAyatanaM, saLAyatanapaccayA phasso, pharasapaccayA vedanA, vedanApaccayA taNhA, taNhApaccayA upAdAnaM, upAdAnapaccayA bhavo, bhavapaccayA jAti, jAtipaccayA jarAmaraNaM soka - parideva - dukkhadomanassupAyAsA sambhavanti / evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti' / 59. "samudayo samudayo "ti kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuM udapAdi, ANaM udapAdi, paJJA udapAdi, vijjA udapAdi, Aloko udapAdi / 60. "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - ' kimhi nu kho asati jarAmaraNaM na hoti kissa nirodhA jarAmaraNanirodho 'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJJAya abhisamayo- 'jAtiyA kho asati jarAmaraNaM na hoti, jAtinirodhA jarAmaraNanirodho 'ti / 25 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.60-60) "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho asati jAti na hoti kissa nirodhA jAtinirodho'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJjAya abhisamayo- 'bhave kho asati jAti na hoti, bhavanirodhA jaatinirodhoti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi- 'kimhi nu kho asati bhavo na hoti kissa nirodhA bhavanirodho'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJjAya abhisamayo- 'upAdAne kho asati bhavo na hoti, upAdAnanirodhA bhvnirodho'ti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho asati upAdAnaM na hoti kissa nirodhA upAdAnanirodho'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJAya abhisamayo- 'taNhAya kho asati upAdAnaM na hoti, taNhAnirodhA upAdAnanirodho'ti / "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho asati taNhA na hoti kissa nirodhA taNhAnirodhoti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJAya abhisamayo- 'vedanAya kho asati taNhA na hoti, vedanAnirodhA tnnhaanirodho'ti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho asati vedanA na hoti kissa nirodhA vedanAnirodhoti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu pAya abhisamayo- 'phasse kho asati vedanA na hoti, phassanirodhA vednaanirodho'ti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho asati phasso na hoti kissa nirodhA phassanirodho'ti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJjAya abhisamayo- "saLAyatane kho asati phasso na hoti, saLAyatananirodhA phssnirodhoti| 26 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.61-63) 1. mahApadAnasuttaM "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi nu kho asati saLAyatanaM na hoti kissa nirodhA saLAyatananirodhoti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJAya abhisamayo- 'nAmarUpe kho asati saLAyatanaM na hoti, nAmarUpanirodhA slaaytnnirodhoti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi- 'kimhi nu kho asati nAmarUpaM na hoti kissa nirodhA nAmarUpanirodhoti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJjAya abhisamayo- 'vijJANe kho asati nAmarUpaM na hoti, vijJANanirodhA naamruupnirodhoti| "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi - 'kimhi na kho asati vijJANaM na hoti kissa nirodhA vijJANanirodhoti ? atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikArA ahu paJjAya abhisamayo- 'nAmarUpe kho asati vijJANaM na hoti, nAmarUpanirodhA vijnyaannnirodho'ti| 61. "atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi- 'adhigato kho myAyaM maggo sambodhAya yadidaM- nAmarUpanirodhA vijJANanirodho, vijJANanirodhA nAmarUpanirodho, nAmarUpanirodhA saLAyatananirodho, saLAyatananirodhA phassanirodho, phassanirodhA vedanAnirodho, vedanAnirodhA taNhAnirodho, taNhAnirodhA upAdAnanirodho, upAdAnanirodhA bhavanirodho, bhavanirodhA jAtinirodho, jAtinirodhA jarAmaraNaM sokaparidevadukkhadomanassupAyAsA nirujjhnti| evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti'| 62. "nirodho nirodho"ti kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhaM udapAdi, ANaM udapAdi, paJA udapAdi, vijjA udapAdi, Aloko udpaadi| 63. "atha kho, bhikkhave, vipassI bodhisatto aparena samayena paJcasu upAdAnakkhandhesu udayabbayAnupassI vihAsi- "iti rUpaM, iti rUpassa samudayo, iti rUpassa atthaGgamoH iti vedanA, iti vedanAya samudayo, iti vedanAya atthaGgamo; iti saJjA, iti sAya samudayo, iti sAya atthaGgamo; iti saGghArA, iti saGghArAnaM samudayo, iti Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 dIghanikAyo-2 (2.1.64-65) saGghArAnaM atthaGgamoH iti vijJANaM, iti vijJANassa samudayo, iti vijJANassa atthaGgamo"ti, tassa paJcasu upAdAnakkhandhesu udayabbayAnupassino viharato na cirasseva anupAdAya Asavehi cittaM vimucciiti| dutiybhaannvaaro| brahmayAcanakathA 64. "atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa etadahosi - 'yaMnUnAhaM dhamma deseyyanti / "atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa etadahosi - "adhigato kho myAyaM dhammo gambhIro duddaso duranubodho santo paNIto atakkAvacaro nipuNo paNDitavedanIyo / AlayarAmA kho panAyaM pajA AlayaratA aalysmmuditaa| AlayarAmAya kho pana pajAya AlayaratAya AlayasammuditAya duddasaM idaM ThAnaM yadidaM idappaccayatApaTiccasamuppAdo / idampi kho ThAnaM duddasaM yadidaM sabbasaGghArasamatho sabbUpadhipaTinissaggo taNhAkkhayo virAgo nirodho nibbAnaM / ahaJceva kho pana dhamma deseyyaM, pare ca me na AjAneyyu; so mamassa kilamatho, sA mamassa vihesA''ti / 65. "apissu, bhikkhave, vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM imA anacchariyA gAthAyo paTibhaMsu pubbe assutapubbA - "kicchena me adhigataM, halaM dAni pakAsituM / rAgadosaparetehi, nAyaM dhammosusambudho / / paTisotagAmi nipuNaM, gambhIraM duddasaM aNuM / rAgarattA na dakkhanti, tamokhandhena AvuTA'ti / / 28 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.66-67) 1. mahApadAnasuttaM 29 "itiha, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa paTisaJcikkhato appossukkatAya cittaM nami, no dhammadesanAya / 66. "atha kho, bhikkhave, aJjatarassa mahAbrahmano vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa cetasA cetoparivitakkamaJAya etadahosi - 'nassati vata bho loko, vinassati vata bho loko, yatra hi nAma vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa appossukkatAya cittaM namati, no dhammadesanAyA'ti / atha kho so, bhikkhave, mahAbrahmA seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya, pasAritaM vA bAhaM samijeyya; evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa purato pAturahosi / atha kho so, bhikkhave, mahAbrahmA ekaMsaM uttarAsaGgaM karitvA dakkhiNaM jANumaNDalaM pathaviyaM nihantvA yena vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho tenaJjaliM paNAmetvA vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM etadavoca - 'desetu, bhante, bhagavA dhamma, desetu sugato dhammaM, santi sattA apparajakkhajAtikA; assavanatA dhammassa parihAyanti, bhavissanti dhammassa ajJAtAro'ti / 67. "evaM vutte, bhikkhave, vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho taM mahAbrahmAnaM etadavoca - "mavhampi kho, brahme, etadahosi - 'yaMnUnAhaM dhammaM deseyya'nti / tassa mavhaM, brahme, etadahosi - adhigato kho myAyaM dhammo gambhIro duddaso duranubodho santo paNIto atakkAvacaro nipuNo pnndditvedniiyo| AlayarAmA kho panAyaM pajA AlayaratA AlayasammuditA, AlayarAmAya kho pana pajAya AlayaratAya AlayasammuditAya duddasaM idaM ThAnaM yadidaM idappaccayatApaTiccasamuppAdo / idampi kho ThAnaM duddasaM yadidaM sabbasaGghArasamatho sabbUpadhipaTinissaggo taNhAkkhayo virAgo nirodho nibbaanN| ahaJceva kho pana dhamma deseyyaM, pare ca me na AjAneyyu; so mamassa kilamatho, sA mamassa vihesAti / apissu maM, brahme, imA anacchariyA gAthAyo paTibhaMsu pubbe assutapubbA - "kicchena me adhigataM, halaM dAni pakAsituM / rAgadosaparetehi, nAyaM dhammosusambudho / / "paTisotagAmiM nipuNaM, gambhIraM duddasaM aNuM / rAgarattA na dakkhanti, tamokhandhena AvuTA''ti / / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.68-70) itiha me, brahme, paTisaJcikkhato appossukkatAya cittaM nami, no dhammadesanAyA''ti / 68. "dutiyampi kho, bhikkhave, so mahAbrahmA...pe0... tatiyampi kho, bhikkhave, so mahAbrahmA vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambaddhaM etadavoca- 'desetu, bhante, bhagavA dhamma, desetu sugato dhamma, santi sattA apparajakkhajAtikA, assavanatA dhammassa parihAyanti, bhavissanti dhammassa ajJAtAro'ti / 69. "atha kho, bhikkhave, vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho brahmano ca ajjhesanaM viditvA sattesu ca kArutaM paTicca buddhacakkhunA lokaM volokesi / addasA kho, bhikkhave, vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho buddhacakkhunA lokaM volokento satte apparajakkhe mahArajakkhe tikkhindriye mudindriye svAkAre dvAkAre suviJApaye duvijJApaye appekacce paralokavajjabhayadassAvine viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassAvine viharante / seyyathApi nAma uppaliniyaM vA paduminiyaM vA puNDarIkiniyaM vA appekaccAni uppalAni vA padumAni vA puNDarIkAni vA udake jAtAni udake saMvaDDAni udakAnuggatAni anto nimuggposiini| appekaccAni uppalAni vA padumAni vA puNDarIkAni vA udake jAtAni udake saMvaDDhAni samodakaM ThitAni / appekaccAni uppalAni vA padumAni vA puNDarIkAni vA udake jAtAni udake saMvaDvAni udakA accuggamma ThitAni anupalittAni udakena / evameva kho, bhikkhave, vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho buddhacakkhunA lokaM volokento addasa satte apparajakkhe mahArajakkhe tikkhindriye mudindriye svAkAre dvAkAre suvijJApaye duvijJApaye appekacce paralokavajjabhayadassAvine viharante appekacce na paralokavajjabhayadassAvine viharante / 70. "atha kho so, bhikkhave, mahAbrahmA vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa cetasA cetoparivitakkamaJAya vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM gAthAhi ajjhabhAsi 'sele yathA pabbatamuddhaniTThito, yathApi passe janataM samantato / tathUpamaM dhammamayaM sumedha, pAsAdamArumha samantacakkhu / / 30 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.71-73) 1. mahApadAnasuttaM 31 'sokAvatiNNaM janatamapetasoko, avekkhassu jAtijarAbhibhUtaM / uThehi vIra vijitasaGgAma, satthavAha aNaNa vicara loke / / desassu bhagavA dhamma, ajJAtAro bhavissantIti / / 71. "atha kho, bhikkhave, vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho taM mahAbrahmAnaM gAthAya ajjhabhAsi 'apArutA tesaM amatassa dvArA, ___ ye sotavanto pamuJcantu saddhaM / vihiMsasaJI paguNaM na bhAsiM, . dhammaM paNItaM manujesu brahmeti / / "atha kho so, bhikkhave, mahAbrahmA 'katAvakAso khomhi vipassinA bhagavatA arahatA sammAsambuddhena dhammadesanAyA'ti vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA tattheva antaradhAyi / aggasAvakayugaM 72. "atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa etadahosi- 'kassa nu kho ahaM paThamaM dhammaM deseyyaM, ko imaM dhammaM khippameva AjAnissatI'ti? atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa etadahosi - 'ayaM kho khaNDo ca rAjaputto tisso ca purohitaputto bandhumatiyA rAjadhAniyA paTivasanti paNDitA viyattA medhAvino dIgharattaM apparajakkhajAtikA / yaMnUnAhaM khaNDassa ca rAjaputtassa, tissassa ca purohitaputtassa paThamaM dhammaM deseyyaM, te imaM dhamma khippameva AjAnissantI'ti / 73. "atha kho, bhikkhave, vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho seyyathApi nAma 31 international Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.74-76) balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya, pasAritaM vA bAhaM samijeyya; evameva bodhirukkhamUle antarahito bandhumatiyA rAjadhAniyA kheme migadAye pAturahosi / atha kho, bhikkhave, vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho dAyapAlaM Amantesi - 'ehi tvaM, samma dAyapAla, bandhumatiM rAjadhAniM pavisitvA khaNDaJca rAjaputtaM tissaJca purohitaputtaM evaM vadehi - vipassI, bhante, bhagavA arahaM sammAsambuddho bandhumatiM rAjadhAni anuppatto kheme migadAye viharati, so tumhAkaM dassanakAmo'ti / 'evaM, bhante'ti kho, bhikkhave, dAyapAlo vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa paTissutvA bandhumatiM rAjadhAniM pavisitvA khaNDaJca rAjaputtaM tissaJca purohitaputtaM etadavoca - 'vipassI, bhante, bhagavA arahaM sammAsambuddho bandhumatiM rAjadhAni anuppatto kheme migadAye viharati; so tumhAkaM dassanakAmo'ti / 74. "atha kho, bhikkhave, khaNDo ca rAjaputto tisso ca purohitaputto bhaddAni bhaddAni yAnAni yojApetvA bhaI bhadaM yAnaM abhiruhitvA bhaddehi bhaddehi yAnehi bandhumatiyA rAjadhAniyA niyyiMsu / yena khemo migadAyo tena pAyiMsu / yAvatikA yAnassa bhUmi, yAnena gantvA yAnA paccorohitvA pattikAva yena vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho tenupasaGkamiMsu / upasaGkamitvA vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdiMsu / 75. "tesaM vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho anupubbiM kathaM kathesi, seyyathidaM - dAnakathaM sIlakathaM saggakathaM kAmAnaM AdInavaM okAraM saMkilesaM nekkhamme AnisaMsaM pakAsesi / yadA te bhagavA aJAsi kallacitte muducitte vinIvaraNacitte udaggacitte pasannacitte, atha yA buddhAnaM sAmukkaMsikA dhammadesanA, taM pakAsesi- dukkhaM samudayaM nirodhaM mggN| seyyathApi nAma suddhaM vatthaM apagatakALakaM sammadeva rajanaM paTiggaNheyya, evameva khaNDassa ca rAjaputtassa tissassa ca purohitaputtassa tasmiMyeva Asane virajaM vItamalaM dhammacakDhe udapAdi- 'yaM kiJci samudayadhamma, sabbaM taM nirodhdhmm'nti| 76. "te diTThadhammA pattadhammA viditadhammA pariyogALhadhammA tiNNavicikicchA vigatakathaMkathA vesArajjappattA aparappaccayA satthusAsane vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM etadavocuM- "abhikkantaM, bhante, abhikkantaM, bhante / seyyathApi, bhante, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, 32 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.77-79) 1. mahApadAnasuttaM 33 andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya 'cakkhumanto rUpAni dakkhantI'ti / evamevaM bhagavatA anekapariyAyena dhammo pkaasito| ete mayaM, bhante, bhagavantaM saraNaM gacchAma dhammaJca / labheyyAma mayaM, bhante, bhagavato santike pabbajjaM labheyyAma upasampadanti / 77. "alatthu kho, bhikkhave, khaNDo ca rAjaputto, tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa santike pabbajjaM alatthaM upasampadaM / te vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho dhammiyA kathAya sandassesi samAdapesi samuttejesi sampahaMsesi; saGghArAnaM AdInavaM okAraM saMkilesaM nibbAne AnisaMsaM pakAsesi / tesaM vipassinA bhagavatA arahatA sammAsambuddhena dhammiyA kathAya sandassiyamAnAnaM samAdapiyamAnAnaM samuttejiyamAnAnaM sampahaMsiyamAnAnaM nacirasseva anupAdAya Asavehi cittAni vimucciMsu / mahAjanakAyapabbajjA 78. "assosi kho, bhikkhave, bandhumatiyA rAjadhAniyA mahAjanakAyo caturAsItipANasahassAni- 'vipassI kira bhagavA arahaM sammAsambuddho bandhumatiM rAjadhAniM anuppatto kheme migadAye viharati / khaNDo ca kira rAjaputto tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa santike kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajitA'ti / sutvAna nesaM etadahosi- 'na hi nUna so orako dhammavinayo, na sA orakA pabbajjA, yattha khaNDo ca rAjaputto tisso ca purohitaputto kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajitA / khaNDo ca rAjaputto tisso ca purohitaputto kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajissanti, kimaGgaM pana maya'nti / atha kho so, bhikkhave, mahAjanakAyo caturAsItipANasahassAni bandhumatiyA rAjadhAniyA nikkhamitvA yena khemo migadAyo, yena vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdiMsu / 79. "tesaM vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho anupubbiM kathaM kathesi / seyyathidaM - dAnakathaM sIlakathaM saggakathaM kAmAnaM AdInavaM okAraM saMkilesaM nekkhamme AnisaMsaM pakAsesi / yadA te bhagavA aAsi kallacitte muducitte vinIvaraNacitte udaggacitte 33 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.80-82) pasannacitte, atha yA buddhAnaM sAmukkaMsikA dhammadesanA, taM pakAsesi- dukkhaM samudayaM nirodhaM mggN| seyyathApi nAma suddhaM vatthaM apagatakALakaM sammadeva rajanaM paTiggaNheyya, evameva tesaM caturAsItipANasahassAnaM tasmiMyeva Asane virajaM vItamalaM dhammacakkhaM udapAdi- 'yaM kiJci samudayadhamma sabbaM taM nirodhdhmm'nti| 80. "te diTThadhammA pattadhammA viditadhammA pariyogALhadhammA tiNNavicikicchA vigatakathaMkathA vesArajjappattA aparappaccayA satthusAsane vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM etadavocuM- "abhikkantaM, bhante, abhikkantaM, bhante / seyyathApi, bhante, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULhassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya 'cakkhumanto rUpAni dakkhantIti / evamevaM bhagavatA anekapariyAyena dhammo pkaasito| ete mayaM, bhante, bhagavantaM saraNaM gacchAma dhammaJca bhikkhusaGghaJca / labheyyAma mayaM, bhante, bhagavato santike pabbajjaM, labheyyAma upsmpd'"nti| 81. "alatthu kho, bhikkhave, tAni caturAsItipANasahassAni vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa santike pabbajjaM alatthu upasampadaM / te vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho dhammiyA kathAya sandassesi samAdapesi samuttejesi sampahaMsesi; saGkhArAnaM AdInavaM okAraM saMkilesaM nibbAne AnisaMsaM pakAsesi / tesaM vipassinA bhagavatA arahatA sammAsambuddhena dhammiyA kathAya sandassiyamAnAnaM samAdapiyamAnAnaM samuttejiyamAnAnaM sampahaMsiyamAnAnaM nacirasseva anupAdAya Asavehi cittAni vimucciMsu / purimapabbajitAnaM dhammAbhisamayo 82. "assosuM kho, bhikkhave, tAni purimAni caturAsItipabbajitasahassAni - "vipassI kira bhagavA arahaM sammAsambuddho bandhumatiM rAjadhAni anuppatto kheme migadAye viharati, dhammaJca kira desetii"ti| atha kho, bhikkhave, tAni caturAsItipabbajitasahassAni yena bandhumatI rAjadhAnI, yena khemo migadAyo, yena vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdiMsu / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.83-86) 1. mahApadAnasuttaM 83. "tesaM vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho anupubbiM kathaM kathesi / seyyathidaM - dAnakathaM sIlakathaM saggakathaM kAmAnaM AdInavaM okAraM saMkilesaM nekkhamme AnisaMsaM pakAsesi / yadA te bhagavA aJAsi kallacitte muducitte vinIvaraNacitte udaggacitte pasannacitte, atha yA buddhAnaM sAmukkaMsikA dhammadesanA, taM pakAsesi- dukkhaM samudayaM nirodhaM mggN| seyyathApi nAma suddhaM vatthaM apagatakALakaM sammadeva rajanaM paTiggaNheyya, evameva tesaM caturAsItipabbajitasahassAnaM tasmiMyeva Asane virajaM vItamalaM dhammacakTuM udapAdi- 'yaM kiJci samudayadhamma sabbaM taM nirodhdhmm'nti| 84. "te diTThadhammA pattadhammA viditadhammA pariyogALahadhammA tiNNavicikicchA vigatakathaMkathA vesArajjappattA aparappaccayA satthusAsane vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM etadavocuM- "abhikkantaM, bhante, abhikkantaM, bhante / seyyathApi, bhante, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya 'cakkhumanto rUpAni dakkhantIti / evamevaM bhagavatA anekapariyAyena dhammo pkaasito| ete mayaM, bhante, bhagavantaM saraNaM gacchAma dhammaJca bhikkhusaGghaJca / labheyyAma mayaM, bhante, bhagavato santike pabbajjaM labheyyAma upasampadanti / 85. "alatthu kho, bhikkhave, tAni caturAsItipabbajitasahassAni vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa santike pabbajjaM alatthu upasampadaM / te vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho dhammiyA kathAya sandassesi samAdapesi samuttejesi sampahaMsesi; saGghArAnaM AdInavaM okAraM saMkilesaM nibbAne AnisaMsaM pakAsesi / tesaM vipassinA bhagavatA arahatA sammAsambuddhena dhammiyA kathAya sandassiyamAnAnaM samAdapiyamAnAnaM samuttejiyamAnAnaM sampahaMsiyamAnAnaM nacirasseva anupAdAya Asavehi cittAni vimucciMsu / cArikAanujAnanaM 86. "tena kho pana, bhikkhave, samayena bandhumatiyA rAjadhAniyA mahAbhikkhusaGgho paTivasati aTThasaTibhikkhusatasahassaM / atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa rahogatassa paTisallInassa evaM cetaso parivitakko udapAdi- "mahA kho etarahi bhikkhusaGgho bandhumatiyA rAjadhAniyA paTivasati aTThasaTThibhikkhusatasahassaM, yaMnUnAhaM bhikkhU anujAneyyaM - 'caratha, bhikkhave, cArikaM bahujanahitAya bahujanasukhAya 35 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 dIghanikAyo-2 (2.1.87-88) lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM; mA ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaM AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAsetha / santi sattA apparajakkhajAtikA, assavanatA dhammassa parihAyanti, bhavissanti dhammassa ajnyaataaro| api ca channaM channaM vassAnaM accayena bandhumatI rAjadhAnI upasaGkamitabbA pAtimokkhuddesAyA' "ti / 87. "atha kho, bhikkhave, aJataro mahAbrahmA vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa cetasA cetoparivitakkamaJAya seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya, pasAritaM vA bAhaM samioyya / evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammAsambuddhassa purato pAturahosi / atha kho so, bhikkhave, mahAbrahmA ekaMsaM uttarAsaGgaM karitvA yena vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho, tenaJjaliM paNAmetvA vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM etadavoca - "evametaM, bhagavA, evametaM, sugata / mahA kho, bhante, etarahi bhikkhusaGgho bandhumatiyA rAjadhAniyA paTivasati aTThasaTibhikkhusatasahassaM, anujAnAtu, bhante, bhagavA bhikkhU - 'caratha bhikkhave cArikaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM; mA ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhamma AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAsetha / santi sattA apparajakkhajAtikA, assavanatA dhammassa parihAyanti, bhavissanti dhammassa ajJAtAro'ti / api ca, bhante, mayaM tathA karissAma yathA bhikkhU channaM channaM vassAnaM accayena bandhumati rAjadhAniM upasaGkamissanti pAtimokkhuddesAyA"ti | idamavoca, bhikkhave, so mahAbrahmA, idaM vatvA vipassiM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddhaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA tattheva antaradhAyi / 88. "atha kho, bhikkhave, vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho sAyanhasamayaM paTisallAnA buTTito bhikkhU Amantesi - idha mayhaM, bhikkhave, rahogatassa paTisallInassa evaM cetaso parivitakko udapAdi - "mahA kho etarahi bhikkhusaGgho bandhumatiyA rAjadhAniyA paTivasati aTThasaTThibhikkhusatasahassaM / yaMnUnAhaM bhikkhU anujAneyyaM - 'caratha, bhikkhave, cArikaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM; mA ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaM AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAsetha / santi Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.89-89) 1. mahApadAnasuttaM 37 sattA apparajakkhajAtikA, assavanatA dhammassa parihAyanti, bhavissanti dhammassa aJAtAro / api ca, channaM channaM vassAnaM accayena bandhumatI rAjadhAnI upasaGkamitabbA pAtimokkhuddesAyA' 'ti / / "atha kho, bhikkhave, aJjataro mahAbrahmA mama cetasA cetoparivitakkamaJAya seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya, pasAritaM vA bAhaM samichuyya, evameva brahmaloke antarahito mama purato pAturahosi / atha kho so, bhikkhave, mahAbrahmA ekaMsaM uttarAsaGgaM karitvA yenAhaM tenaJjaliM paNAmetvA maM etadavoca - "evametaM, bhagavA, evametaM, sugata / mahA kho, bhante, etarahi bhikkhusaGgho bandhumatiyA rAjadhAniyA paTivasati aTThasaTThibhikkhusatasahassaM / anujAnAtu, bhante, bhagavA bhikkhU - 'caratha, bhikkhave, cArikaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM; mA ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhamma...pe0... santi sattA apparajakkhajAtikA, assavanatA dhammassa parihAyanti, bhavissanti dhammassa ajJAtAro'ti / api ca, bhante, mayaM tathA karissAma, yathA bhikkhU channaM channaM vassAnaM accayena bandhumatiM rAjadhAniM upasaGkamissanti pAtimokkhuddesAyA''ti / idamavoca, bhikkhave, so mahAbrahmA, idaM vatvA maM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA tattheva antaradhAyi / " 'anujAnAmi, bhikkhave, caratha cArikaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM / mA ekena dve agamittha / desetha, bhikkhave, dhammaM AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAsetha / santi sattA apparajakkhajAtikA, assavanatA dhammassa parihAyanti, bhavissanti dhammassa aAtAro / api ca, bhikkhave, channaM channaM vassAnaM accayena bandhumatI rAjadhAnI upasamitabbA pAtimokkhuddesAyA'ti / atha kho, bhikkhave, bhikkhU yebhuyyena ekAheneva janapadacArikaM pakkamiMsu / 89. "tena kho pana samayena jambudIpe caturAsIti AvAsasahassAni honti / ekamhi hi vasse nikkhante devatA saddamanussAvesuM- "nikkhantaM kho, mArisA, ekaM vassaM; paJca dAni vassAni sesAni; paJcannaM vassAnaM accayena bandhumatI rAjadhAnI upasaGkamitabbA pAtimokkhuddesAyA'ti / "dvIsu vassesu nikkhntesu...| tIsu vassesu nikkhantesu... | catUsu vassesu nikkhantesu... / paJcasu vassesu nikkhantesu devatA saddamanussAvesuM- "nikkhantAni 37 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 ' kho, mArisA, paJcavassAni; ekaM dAni vassaM sesaM ekassa vassassa accayena bandhumatI rAjadhAnI upasaGkamitabbA pAtimokkhuddesAyA "ti / chasu vassesu nikkhantesu devatA saddamanussAvesuM - "nikkhantAni kho, mArisA, chabbassAni, samayo dAni bandhuma rAjadhAniM upasaGkamituM pAtimokkhuddesAyA'ti / atha kho te, bhikkhave, bhikkhU appekacce sakena iddhAnubhAvena appekacce devatAnaM iddhAnubhAvena ekAheneva bandhumatiM rAjadhAniM upasaGkamiMsu pAtimokkhuddesAyA"ti / 38 90. "tatra sudaM, bhikkhave, vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho bhikkhusaGghe evaM pAtimokkhaM uddisati - 'khantI paramaM tapo titikkhA, nibbAnaM paramaM vadanti buddhA / na hi pabbajito parUpaghAtI, na samaNo hoti paraM viheThayanto / / sabbapApassa akaraNaM, kusalassa upasampadA / sacittapariyodapanaM, etaM buddhAnasAsanaM / / anUpavAdo anUpaghAto, pAtimokkhe ca saMvaro / mattaJJatA ca bhattasmiM, pantaJca sayanAsanaM / adhicitte ca Ayogo, etaM buddhAnasAsana nti / / devatArocanaM 'na 91. "ekamidAhaM, bhikkhave, samayaM ukkaTThAyaM viharAmi subhagavane sAlarAjamUle / tassa mayhaM, bhikkhave, rahogatassa paTisallInassa evaM cetaso parivitakko udapAdikho so sattAvAsI sulabharUpo, yo mayA anAvutthapubbo iminA dIghena adbhunA aJJatra suddhAvAsehi devehi| yaMnUnAhaM yena suddhAvAsA devA tenupasaGkameyyanti / atha khvAhaM, bhikkhave - seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya, pasAritaM vA bAhaM samiJjeyya, evameva ukkaTThAyaM subhagavane sAlarAjamUle antarahito avihesu devesu (2.1.90-91) 38 - Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.91-91) 1. mahApadAnasuttaM paaturhosiN| tasmiM, bhikkhave, devanikAye anekAni devatAsahassAni anekAni devatAsatasahassAni yenAhaM tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA meM abhivAdetvA ekamantaM aTuMsu / ekamantaM ThitA kho, bhikkhave, tA devatA maM etadavocuM- 'ito so, mArisA, ekanavutikappe yaM vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho loke udapAdi / vipassI, mArisA, bhagavA arahaM sammAsambuddho khattiyo jAtiyA ahosi, khattiyakule udapAdi / vipassI, mArisA, bhagavA arahaM sammAsambuddho koNDaJo gottena ahosi / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa asItivassasahassAni AyuppamANaM ahosi / vipassI, mArisA, bhagavA arahaM sammAsambuddho pATaliyA mUle abhisambuddho / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa khaNDatissaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM / eko sAvakAnaM sannipAto ahosi aTThasaTThibhikkhusatasahassaM / eko sAvakAnaM sannipAto ahosi bhikkhusatasahassaM / eko sAvakAnaM sannipAto ahosi asItibhikkhusahassAni / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa ime tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM sabbesaMyeva khINAsavAnaM / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa asoko nAma bhikkhu upaTThAko ahosi aggupaTThAko / vipassissa, mArisa, bhagavato arahato sammAsambuddhassa bandhumA nAma rAjA pitA ahosi / bandhumatI nAma devI mAtA ahosi janetti / bandhumassa raJo bandhumatI nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa evaM abhinikkhamanaM ahosi evaM pabbajjA evaM padhAnaM evaM abhisambodhi evaM dhammacakkappavattanaM / te mayaM, mArisA, vipassimhi bhagavati brahmacariyaM caritvA kAmesu kAmacchandaM virAjetvA idhUpapannA'ti |...pe0... "tasmiMyeva kho, bhikkhave, devanikAye anekAni devatAsahassAni anekAni devatAsatasahassAni yenAhaM tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA meM abhivAdetvA ekamantaM aTuMsu / ekamantaM ThitA kho, bhikkhave, tA devatA maM etadavocuM- 'imasmiMyeva kho, mArisA, bhaddakappe bhagavA etarahi arahaM sammAsambuddho loke uppanno / bhagavA, mArisA, khattiyo jAtiyA khattiyakule uppnno| bhagavA, mArisA, gotamo gottena / bhagavato, mArisA, appakaM AyuppamANaM parittaM lahukaM yo ciraM jIvati, so vassasataM appaM vA bhiyyo / bhagavA, mArisA, assatthassa mUle abhisambuddho / bhagavato, mArisA, sAriputtamoggallAnaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / bhagavato, mArisA, eko sAvakAnaM sannipAto ahosi aDDateLasAni bhikkhusatAni / bhagavato, mArisA, ayaM eko sAvakAnaM sannipAto 39 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.1.92-92) ahosi sabbesaMyeva khINAsavAnaM / bhagavato, mArisA, Anando nAma bhikkhu upaTThAko ahosi aggupaTThAko / bhagavato, mArisA, suddhodano nAma rAjA pitA ahosi / mAyA nAma devI mAtA ahosi janetti / kapilavatthu nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / bhagavato, mArisA, evaM abhinikkhamanaM ahosi evaM pabbajjA evaM padhAnaM evaM abhisambodhi evaM dhammacakkappavattanaM / te mayaM, mArisA, bhagavati brahmacariyaM caritvA kAmesu kAmacchandaM virAjetvA idhUpapannA'ti / 92. "atha khvAhaM, bhikkhave, avihehi devehi saddhiM yena atappA devA tenupasaGkamiM...pe0... atha khvAhaM, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi saddhiM yena sudassA devA tenupasaGkamiM / atha khvAhaM, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi saddhiM yena sudassI devA tenupasaGkamiM / atha khvAhaM, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi sudassIhi ca devehi saddhiM yena akaniTThA devA tenupasaGkamiM / tasmiM, bhikkhave, devanikAye anekAni devatAsahassAni anekAni devatAsatasahassAni yenAhaM tenupasaGkamiMsu, upasaGkamitvA maM abhivAdetvA ekamantaM aTuMsu / ekamantaM ThitA kho, bhikkhave, tA devatA maM etadavocuM- 'ito so, mArisA, ekanavutikappe yaM vipassI bhagavA arahaM sammAsambuddho loke udapAdi / vipassI, mArisA, bhagavA arahaM sammAsambuddho khattiyo jAtiyA ahosi / khattiyakule udapAdi / vipassI, mArisA, bhagavA arahaM sammAsambuddho koNDo gottena ahosi / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa asItivassasahassAni AyuppamANaM ahosi / vipassI, mArisA, bhagavA arahaM sammAsambuddho pATaliyA mUle abhismbuddho| vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa khaNDatissaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa tayo sAvakAnaM sannipAtA ahesuM / eko sAvakAnaM sannipAto ahosi aTThasaTThibhikkhusatasahassaM | eko sAvakAnaM sannipAto ahosi bhikkhasatasahassaM / eko sAvakAnaM sannipAto ahosi asItibhikkhasahassAni / vipassissa. mArisA. bhagavato arahato sammAsambaddhassa ime tayo sAvakAnaM sA ahesuM sabbesaMyeva khINAsavAnaM / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa asoko nAma bhikkhu upaTThAko ahosi aggupaTThAko / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa bandhumA nAma rAjA pitA ahosi bandhumatI nAma devI mAtA 40 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.1.93-94) 1. mahApadAnasuttaM ahosi janetti / bandhumassa ro bandhumatI nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / vipassissa, mArisA, bhagavato arahato sammAsambuddhassa evaM abhinikkhamanaM ahosi evaM pabbajjA evaM padhAnaM evaM abhisambodhi, evaM dhammacakkappavattanaM / te mayaM, mArisA, vipassimhi bhagavati brahmacariyaM caritvA kAmesu kAmacchandaM virAjetvA idhUpapannA'ti / tasmiMyeva kho, bhikkhave, devanikAye anekAni devatAsahassAni anekAni devatAsatasahassAni yenAhaM tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA maM abhivAdetvA ekamantaM aTuMsu / ekamantaM ThitA kho, bhikkhave, tA devatA maM etadavocuM- 'ito so, mArisA, ekatise kappe yaM sikhI bhagavA...pe0... te mayaM, mArisA, sikhimhi bhagavati tasmi va kho mArisA, ekatise kappe yaM vessabhU bhagavA...pe0... te mayaM, mArisA, vessabhumhi bhagavati...pe0... imasmiMyeva kho, mArisA, bhaddakappe kakasandho koNAgamano kassapo bhagavA...pe0... te mayaM. mArisA. kakasandhamhi koNAgamanamhi kassapamhi bhagavati brahmacariyaM caritvA kAmesu kAmacchandaM virAjetvA idhUpapannA'ti / 93. "tasmiMyeva kho, bhikhave, devanikAye anekAni devatAsahassAni anekAni devatAsatasahassAni yenAhaM tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA maM abhivAdetvA ekamantaM aTuMsu / ekamantaM ThitA kho, bhikkhave, tA devatA maM etadavocuM- 'imasmiMyeva kho, mArisA, bhaddakappe bhagavA etarahi arahaM sammAsambuddho loke uppanno / bhagavA, mArisA, khattiyo jAtiyA, khattiyakule uppanno / bhagavA, mArisA, gotamo gottena / bhagavato, mArisA appakaM AyuppamANaM parittaM lahukaM yo ciraM jIvati, so vassasataM appaM vA bhiyyo / bhagavA, mArisA, assatthassa mUle abhisambuddho / bhagavato, mArisA, sAriputtamoggallAnaM nAma sAvakayugaM ahosi aggaM bhaddayugaM / bhagavato, mArisA, eko sAvakAnaM sannipAto ahosi aDDateLasAni bhikkhusatAni / bhagavato, mArisA, ayaM eko sAvakAnaM sannipAto ahosi sabbesaMyeva khINAsavAnaM / bhagavato, mArisA, Anando nAma bhikkhu upaTThAko aggupaTThAko ahosi / bhagavato, mArisA, suddhodano nAma rAjA pitA ahosi / mAyA nAma devI mAtA ahosi janetti / kapilavatthu nAma nagaraM rAjadhAnI ahosi / bhagavato, mArisA, evaM abhinikkhamanaM ahosi, evaM pabbajjA, evaM padhAnaM, evaM abhisambodhi, evaM dhammacakkappavattanaM / te mayaM, mArisA, bhagavati brahmacariyaM caritvA kAmesu kAmacchandaM virAjetvA idhUpapannA'ti / 94. "iti kho, bhikkhave, tathAgatassevesA dhammadhAtu suppaTividdhA, yassA dhammadhAtuyA 41 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 suppaTividvattA tathAgato atIte buddhe parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinnavaTTe sabbadukkhavItivatte jAtitopi anussarati, nAmatopi anusarati, gottatopi anussarati, AyuSpamANatopi anusarati, sAvakayugatopi anussarati, sAvakasannipAtatopi anusarati 'evaMjaccA te bhagavanto ahesuM' itipi / evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJa evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM' itipI 'ti / 42 '"devatApi tathAgatassa etamatthaM ArocesuM, yena tathAgato atIte buddhe parinibbute chinnapapaJce chinnavaTume pariyAdinnavaTTe sabbadukkhavItivatte jAtitopi anusarati, nAmatopi anussarati, gottatopi anussarati, AyuppamANatopi anussarati, sAvakayugopi anussarati, sAvakasannipAtatopi anussarati ' evaMjaccA te bhagavanto ahesuM' itipi / ' evaMnAmA evaMgottA evaMsIlA evaMdhammA evaMpaJJa evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM' itipI''ti / idamavoca bhagavA / attamanA te bhikkhU bhagavato bhAsitaM abhinandu"nti / mahApadAnattaM niTThitaM paThamaM / (2.1.94-94) 42 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mahAnidAnasuttaM paTiccasamuppAdo 95. evaM me sutaM- ekaM samayaM bhagavA kurUsu viharati kammAsadhammaM nAma kurUnaM nigamo / atha kho AyasmA Anando yena bhagavA tenupasaGkami, upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "acchariyaM, bhante, abbhutaM, bhante! yAva gambhIro cAyaM, bhante, paTiccasamuppAdo gambhIrAvabhAso ca, atha ca pana me uttAnakuttAnako viya khAyatIti / mA hevaM, Ananda, avaca, mA hevaM, Ananda, avaca / gambhIro cAyaM, Ananda, paTiccasamuppAdo gambhIrAvabhAso ca / etassa, Ananda, dhammassa ananubodhA appaTivedhA evamayaM pajA tantAkulakajAtA kulagaNThikajAtA muJjapabbajabhUtA apAyaM duggatiM vinipAtaM saMsAraM nAtivattati / 96. " 'atthi idappaccayA jarAmaraNanti iti puDhena satA, Ananda, asthItissa vacanIyaM / 'kiMpaccayA jarAmaraNa'nti iti ce vadeyya, 'jAtipaccayA jarAmaraNa'nti iccassa vacanIyaM / " 'atthi idappaccayA jAtI'ti iti puDhena satA, Ananda, asthItissa vacanIyaM / 'kiMpaccayA jAtIti iti ce vadeyya, 'bhavapaccayA jAtIti iccassa vacanIyaM / " 'asthi idappaccayA bhavo'ti iti puDhena satA, Ananda, asthItissa vacanIyaM / 'kiMpaccayA bhavo'ti iti ce vadeyya, 'upAdAnapaccayA bhavo'ti iccassa vacanIyaM / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dIghanikAyo-2 (2.2.97-98) " 'asthi idappaccayA upAdAna'nti iti puDhena satA, Ananda, asthItissa vacanIyaM / 'kiMpaccayA upAdAna'nti iti ce vadeyya, 'taNhApaccayA upAdAna'nti iccassa vacanIyaM / " 'asthi idappaccayA taNhA ti iti puDhena satA, Ananda, atthItissa vacanIyaM / 'kiMpaccayA taNhA'ti iti ce vadeyya, 'vedanApaccayA taNhA'ti iccassa vacanIyaM / " 'atthi idappaccayA vedanA'ti iti puDhena satA, Ananda, atthItissa vacanIyaM / 'kiMpaccayA vedanA'ti iti ce vadeyya, 'phassapaccayA vedanA'ti iccassa vacanIyaM / " 'atthi idappaccayA phasso'ti iti puDhena satA, Ananda, atthItissa vacanIyaM / 'kiMpaccayA phasso'ti iti ce vadeyya, 'nAmarUpapaccayA phasso'ti. iccassa vacanIyaM / " 'atthi idappaccayA nAmarUpa'nti iti puThUna satA, Ananda, atthItissa vacanIyaM / 'kiMpaccayA nAmarUpa'nti iti ce vadeyya, 'vijJANapaccayA nAmarUpa'nti iccassa vacanIyaM / " 'atthi idappaccayA vijJANa'nti iti puDhena satA, Ananda, atthItissa vacanIyaM / 'kiMpaccayA vijJANa'nti iti ce vadeyya, 'nAmarUpapaccayA vijJANa'nti iccassa vacanIyaM / 97. "iti kho, Ananda, nAmarUpapaccayA vijANaM, vijJANapaccayA nAmarUpaM, nAmarUpapaccayA phasso, phassapaccayA vedanA, vedanApaccayA taNhA, taNhApaccayA upAdAnaM, upAdAnapaccayA bhavo, bhavapaccayA jAti, jAtipaccayA jarAmaraNaM soka-parideva-dukkhadomanassupAyAsA smbhvnti| evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti| 98. " 'jAtipaccayA jarAmaraNa'nti iti kho panetaM vuttaM, tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabaM, yathA jAtipaccayA jarAmaraNaM / jAti ca hi, Ananda, nAbhavissa, sabbena sabbaM sabbathA sab kassaci kimhici, seyyathidaM - devAnaM vA devattAya, gandhabbAnaM vA gandhabbattAya, yakkhAnaM vA yakkhattAya, bhUtAnaM vA bhUtattAya, manussAnaM vA manussattAya, catuppadAnaM vA catuppadattAya, pakkhInaM vA pakkhittAya, sarIsapAnaM vA sarIsapattAya / tesaM tesaJca hi, Ananda, sattAnaM tadattAya jAti nAbhavissa | sabbaso jAtiyA asati Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.2.99-102) 2. mahAnidAnasuttaM jAtinirodhA api nu kho jarAmaraNaM paJjAyethA''ti ? "no hetaM, bhnte'| "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo jarAmaraNassa, yadidaM jAti' | 99. " 'bhavapaccayA jAtI'ti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM yathA bhavapaccayA jAti / bhavo ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, seyyathidaM- kAmabhavo vA rUpabhavo vA arUpabhavo vaa| sabbaso bhave asati bhavanirodhA api nu kho jAti paJjAyethA"ti ? "no hetaM, bhnte"| "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo jAtiyA, yadidaM bhvo"| 100. " 'upAdAnapaccayA bhavo'ti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditab, yathA - upAdAnapaccayA bhavo / upAdAnaJca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sab kassaci kimhici, seyyathidaM - kAmupAdAnaM vA dilRpAdAnaM vA sIlabbatupAdAnaM vA attavAdupAdAnaM vaa| sabbaso upAdAne asati upAdAnanirodhA api nu kho bhavo pAyethA'"ti ? "no hetaM, bhante" | "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo bhavassa, yadidaM upaadaanN"| 101. " 'taNhApaccayA upAdAna'nti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA taNhApaccayA upAdAnaM / taNhA ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, seyyathidaM - rUpataNhA saddataNhA gandhataNhA rasataNhA phoTThabbataNhA dhmmtnnhaa| sabbaso taNhAya asati taNhAnirodhA api nu kho upAdAnaM paJaAyethA'"ti ? "no hetaM, bhnte"| "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo upAdAnassa, yadidaM tnnhaa"| 102. " 'vedanApaccayA taNhA'ti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA vedanApaccayA taNhA | vedanA ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, seyyathidaM - cakkhusamphassajA vedanA sotasamphassajA vedanA ghAnasamphassajA vedanA jivhAsamphassajA vedanA kAyasamphassajA vedanA manosamphassajA vednaa| sabbaso vedanAya asati vedanAnirodhA api nu kho taNhA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.2.103-106) paJjAyethA''ti ? "no hetaM, bhnte"| "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo taNhAya, yadidaM vednaa'| 103. "iti kho panetaM, Ananda, vedanaM paTicca taNhA, taNhaM paTicca pariyesanA, pariyesanaM paTicca lAbho, lAbhaM paTicca vinicchayo, vinicchayaM paTicca chandarAgo, chandarAgaM paTicca ajjhosAnaM, ajjhosAnaM paTicca pariggaho, pariggahaM paTicca macchariyaM, macchariyaM paTicca aarkkho| ArakkhAdhikaraNaM daNDAdAnasatthAdAnakalahaviggahavivAdatuvaMtuvaMpesuJjamusAvAdA aneke pApakA akusalA dhammA sambhavanti / 104. " 'ArakkhAdhikaraNaM daNDAdAnasatthAdAnakalahaviggahavivAdatuvaMtuvaMpesuJamusAvAdA aneke pApakA akusalA dhammA sambhavantIti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA ArakkhAdhikaraNaM daNDAdAnasatthAdAnakalahaviggahavivAdatuvaMtuvaMpesuJamusAvAdA aneke pApakA akusalA dhammA sambhavanti / Arakkho ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sab kassaci kimhici, sabbaso Arakkhe asati ArakkhanirodhA api nu kho daNDAdAnasatthAdAnakalahaviggahavivAdatuvaMtuvaMpesuJamusAvAdA aneke pApakA akusalA dhammA sambhaveyyu''nti ? "no hetaM, bhnte'| "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo daNDAdAnasatthAdAnakalahaviggahavivAdatuvaMtuvaMpesuJamusAvAdAnaM anekesaM pApakAnaM akusalAnaM dhammAnaM sambhavAya yadidaM aarkkho| 105. " 'macchariyaM paTicca Arakkho'ti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA macchariyaM paTicca aarkkho| macchariyaJca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, sabbaso macchariye asati macchariyanirodhA api nu kho Arakkho paJjAyethA''ti ? "no hetaM, bhante" / "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo Arakkhassa, yadidaM mcchriyN"| 106. " 'pariggahaM paTicca macchariyanti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA pariggahaM paTicca macchariyaM / pariggaho ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, sabbaso pariggahe 46 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mahAnidAnasutaM asati pariggahanirodhA api nu kho macchariyaM paJJAyethA "ti ? "no hetaM, bhante" / " tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo macchariyassa, yadidaM pariggaho" / ( 2.2.107-110) 107. 'ajjhosAnaM paTicca pariggaho 'ti iti kho panetaM vRttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA ajjhosAnaM paTicca pariggaho / ajjhosAnaJca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, sabbaso ajjhosAne asati ajjhosAnanirodhA api nu kho pariggaho paJJAyethA "ti ? "no hetaM, bhante" / " tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo pariggahassa - yadidaM ajjhosAnaM" / " 108. 'chandarAgaM paTicca ajjhosAna 'nti iti kho panetaM vRttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM yathA chandarAgaM paTicca ajjhosAnaM / chandarAgo ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, sabbaso chandarAge asati chandarAganirodhA api nu kho ajjhosAnaM paJJAyethA "ti ? " no hetaM, bhante" / " tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo ajjhosAnassa, yadidaM chandarAgo" / 44 47 "" 109. 'vinicchayaM paTicca chandarAgo ti iti kho panetaM vRttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM yathA vinicchyaM paTicca chandarAgo / vinicchayo ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, sabbaso vinicchaye asati vinicchayanirodhA api nu kho chandarAgo paJJAyethA "ti ? "no hetaM, bhante" / "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo chandarAgassa, yadidaM vinicchayo" / 110. 'lAbhaM paTicca vinicchayo 'ti iti kho panetaM vRttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA lAbhaM paTicca vinicchayo / lAbho ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, sabbaso lAbhe asati lAbhanirodhA api nu kho vinicchayo paJJayethA" ti ? "no hetaM, bhante " / " tasmAtihAnanda eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo vinicchayassa, yadidaM lAbho" / 47 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.2.111-114) 111. " 'pariyesanaM paTicca lAbho'ti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditab, yathA pariyesanaM paTicca lAbho / pariyesanA ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, sabbaso pariyesanAya asati pariyesanAnirodhA api nu kho lAbho paJjAyethA''ti ? "no hetaM, bhnte'| "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo lAbhassa, yadidaM priyesnaa'| 112. " 'taNhaM paTicca pariyesanA'ti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA taNhaM paTicca pariyesanA / taNhA ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sab sabbathA sabbaM kassaci kimhici, seyyathidaM - kAmataNhA bhavataNhA vibhvtnnhaa| sabbaso taNhAya asati taNhAnirodhA api nu kho pariyesanA paJjAyethA''ti ? "no hetaM, bhnte"| "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo pariyesanAya, yadidaM taNhA | iti kho, Ananda, ime dve dhammA dvayena vedanAya ekasamosaraNA bhvnti"| 113. " 'phassapaccayA vedanA'ti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditab, yathA phassapaccayA vedanA'ti / phasso ca hi, Ananda, nAbhavissa sabbena sabbaM sabbathA sabbaM kassaci kimhici, seyyathidaM - cakkhusamphasso sotasamphasso ghAnasamphasso jivhAsamphasso kAyasamphasso mnosmphsso| sabbaso phasse asati phassanirodhA api na kho vedanA paJjAyethA"ti ? "no hetaM, bhnte"| "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo vedanAya, yadidaM phsso"| 114. " 'nAmarUpapaccayA phasso'ti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA nAmarUpapaccayA phsso| yehi, Ananda, AkArehi yehi liGgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nAmakAyassa paJatti hoti, tesu AkAresu tesu liGgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho rUpakAye adhivacanasamphasso paJjAyethA''ti ? "no hetaM, bhnte'| "yehi, Ananda, AkArehi yehi liGgehi yehi nimittehi yehi uddesehi rUpakAyassa paJatti hoti, tesu AkAresu...pe0... tesu uddesesu asati api nu kho nAmakAye paTighasamphasso paJjAyethA"ti ? "no hetaM, bhnte"| "yehi, Ananda, AkArehi...pe0... yehi uddesehi nAmakAyassa ca rUpakAyassa ca paJjatti 48 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.2.115-117) 2. mahAnidAnasuttaM hoti, tesu AkAresu...pe0... tesu uddesesu asati api nu kho adhivacanasamphasso vA paTighasamphasso vA paJjAyethA"ti ? "no hetaM, bhnte'| "yehi, Ananda, AkArehi...pe0... yehi uddesehi nAmarUpassa paJatti hoti, tesu AkAresu...pe0... tesu uddesesu asati api nu kho phasso paJjAyethA''ti ? "no hetaM, bhante" / "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo phassassa, yadidaM naamruupN"| 115. " 'vijJANapaccayA nAmarUpa'nti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA vijJANapaccayA nAmarUpaM / vijJANaJca hi, Ananda, mAtukucchismiM na okkamissatha, api nu kho nAmarUpaM mAtukucchismiM samuccissathA''ti ? "no hetaM, bhnte"| " viNaJca hi, Ananda, mAtukucchismiM okkamitvA vokkamissatha, api nu kho nAmarUpaM itthattAya abhinibbattissathA"ti ? "no hetaM, bhante' / "vijJANaJca hi, Ananda, daharasseva sato vocchijjissatha kumArakassa vA kumArikAya vA, api nu kho nAmarUpaM vuddhiM virULhiM vepullaM ApajjissathA"ti ? "no hetaM, bhante" / "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo nAmarUpassa - yadidaM vijnyaannN"| 116. " 'nAmarUpapaccayA vijJANa'nti iti kho panetaM vuttaM; tadAnanda, iminApetaM pariyAyena veditabbaM, yathA nAmarUpapaccayA vijJANaM / vijJANaJca hi, Ananda, nAmarUpe patiTuM na labhissatha, api nu kho AyatiM jAtijarAmaraNaM dukkhasamudayasambhavo paJjAyethA''ti ? "no hetaM, bhnte"| "tasmAtihAnanda, eseva hetu etaM nidAnaM esa samudayo esa paccayo vijJANassa yadidaM nAmarUpaM, ettAvatA kho, Ananda, jAyetha vA jIyetha vA mIyetha vA cavetha vA upapajjetha vA / ettAvatA adhivacanapatho, ettAvatA niruttipatho, ettAvatA paJattipatho, ettAvatA paJjAvacaraM, ettAvatA vaDhaM vattati itthattaM paJApanAya yadidaM nAmarUpaM saha vijJANena aJamaJjapaccayatA pavattati / attapatti 117. "kittAvatA ca, Ananda, attAnaM paJapento paJapeti ? rUpiM vA hi, Ananda, parittaM attAnaM paJapento paJapeti - "rUpI me paritto attA'ti / rUpiM vA 40 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.2.118-119) hi, Ananda, anantaM attAnaM paJapento paJapeti- "rUpI me ananto attA"ti | arUpiM vA hi, Ananda, parittaM attAnaM paJapento paJapeti - "arUpI me paritto attA''ti / arUpiM vA hi, Ananda, anantaM attAnaM paJapento paJapeti - "arUpI me ananto attaa'"ti| 118. "tatrAnanda, yo so rUpiM parittaM attAnaM paJapento paJapeti / etarahi vA so rUpiM parittaM attAnaM paJapento paJapeti, tattha bhAviM vA so rUpiM parittaM attAnaM paJapento paJapeti, "atathaM vA pana santaM tathattAya upakappessAmI"ti iti vA panassa hoti / evaM santaM kho, Ananda, rUpiM parittattAnudiTThi anusetIti iccAlaM vacanAya / "tatrAnanda, yo so rUpiM anantaM attAnaM paJapento paJapeti / etarahi vA so rUpiM anantaM attAnaM paJapento paJapeti, tattha bhAviM vA so rUpiM anantaM attAnaM paJapento paJapeti, "atathaM vA pana santaM tathattAya upakappessAmI"ti iti vA panassa hoti / evaM santaM kho, Ananda, rUpiM anantattAnudiTThi anusetIti iccAlaM vacanAya / "tatrAnanda, yo so arUpiM paritaM attAnaM paJapento paJapeti / etarahi vA so arUpiM parittaM attAnaM paJapento paJapeti, tattha bhAviM vA so arUpiM parittaM attAnaM paJapento paJapeti, "atathaM vA pana santaM tathattAya upakappessAmI"ti iti vA panassa hoti / evaM santaM kho, Ananda, arUpiM parittattAnudiTThi anusetIti iccAlaM vacanAya / "tatrAnanda, yo so arUpiM anantaM attAnaM paJapento paJapeti / etarahi vA so arUpiM anantaM attAnaM paJapento paJapeti, tattha bhAviM vA so arUpiM anantaM attAnaM paJapento pati , "atathaM vA pana santaM tathattAya upakappessAmI"ti iti vA panassa hoti / evaM santaM kho, Ananda, arUpiM anantattAnudiTThi anusetIti iccAlaM vacanAya / ettAvatA kho, Ananda, attAnaM paJapento paJapeti / naattapaJatti 119. "kittAvatA ca, Ananda, attAnaM na paJapento na paJapeti ? rUpiM vA hi, Ananda, parittaM attAnaM na paJapento na paJapeti- "rUpI me paritto attA'ti / 50 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.2.120-120) 2. mahAnidAnasuttaM 51 rUpiM vA hi, Ananda, anantaM attAnaM na paJapento na pacapeti- "rUpI me ananto attA'ti / arUpiM vA hi, Ananda, parittaM attAnaM na paJapento na paJapeti"arUpI me paritto attA"ti / arUpiM vA hi, Ananda, anantaM attAnaM na pajhapento na paJapeti - "arUpI me ananto attA'ti / 120. "tatrAnanda, yo so rUpiM parittaM attAnaM na paJapento na paJapeti / etarahi vA so rUpiM parittaM attAnaM na paJapento na paJapeti, tattha bhAviM vA so rUpiM parittaM attAnaM na paJapento na paJapeti, "atathaM vA pana santaM tathattAya upakappessAmI"ti iti vA panassa na hoti / evaM santaM kho, Ananda, rUpiM parittattAnudiTThi nAnusetIti iccAlaM vacanAya | "tatrAnanda, yo so rUpiM anantaM attAnaM na paJapento na paJapeti / etarahi vA so rUpiM anantaM attAnaM na pacapento na paJapeti, tattha bhAviM vA so rUpiM anantaM attAnaM na paJapento na paJapeti, "atathaM vA pana santaM tathattAya upakappessAmI"ti iti vA panassa na hoti / evaM santaM kho, Ananda, rUpiM anantattAnudiTThi nAnusetIti iccAlaM vacanAya / ___"tatrAnanda, yo so arUpiM parittaM attAnaM na paJapento na paJapeti / etarahi vA so arUpiM parittaM attAnaM na paJapento na paJapeti, tattha bhAviM vA so arUpiM parittaM attAnaM na paJapento na paJapeti, "atathaM vA pana santaM tathattAya upakappessAmI"ti iti vA panassa na hoti / evaM santaM kho, Ananda, arUpiM parittattAnudiTThi nAnusetIti iccAlaM vacanAya / "tatrAnanda, yo so arUpiM anantaM attAnaM na paJapento na paJapeti / etarahi vA so arUpiM anantaM attAnaM na paJapento na paJapeti, tattha bhAviM vA so arUpiM anantaM attAnaM na pacapento na paJapeti, "atathaM vA pana santaM tathattAya upakappessAmI"ti iti vA panassa na hoti / evaM santaM kho, Ananda, arUpiM anantattAnudihi nAnusetIti iccAlaM vacanAya / ettAvatA kho, Ananda, attAnaM na paJapento na paJapeti / 51 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.2.121-123) attasamanupassanA 121. "kittAvatA ca, Ananda, attAnaM samanupassamAno samanupassati ? vedanaM vA hi, Ananda, attAnaM samanupassamAno samanupassati- "vedanA me attA'ti / "na heva kho me vedanA attA, appaTisaMvedano me attA"ti iti vA hi, Ananda, attAnaM samanupassamAno samanupassati / "na heva kho me vedanA attA, nopi appaTisaMvedano me attA, attA me vediyati, vedanAdhammo hi me attA''ti iti vA hi, Ananda, attAnaM samanupassamAno samanupassati / / 122. "tatrAnanda, yo so evamAha- "vedanA me attA"ti, so evamassa vacanIyo- "tisso kho imA, Avuso, vedanA- sukhA vedanA dukkhA vedanA adukkhamasukhA vednaa| imAsaM kho tvaM tissanaM vedanAnaM katamaM attato samanupassasI"ti ? yasmiM, Ananda, samaye sukhaM vedanaM vedeti, neva tasmiM samaye dukkhaM vedanaM vedeti, na adukkhamasukhaM vedanaM vedeti; sukhaMyeva tasmiM samaye vedanaM vedeti| yasmiM, Ananda, samaye dukkhaM vedanaM vedeti, neva tasmiM samaye sukhaM vedanaM vedeti, na adukkhamasukhaM vedanaM vedetiH dukkhaMyeva tasmiM samaye vedanaM vedeti| yasmiM, Ananda, samaye adukkhamasukhaM vedanaM vedeti, neva tasmiM samaye sukhaM vedanaM vedeti, na dukkhaM vedanaM vedeti; adukkhamasukhaMyeva tasmiM samaye vedanaM vedeti / 123. "sukhApi kho, Ananda, vedanA aniccA saGghattA paTiccasamuppanA khayadhammA vayadhammA virAgadhammA nirodhdhmmaa| dukkhApi kho, Ananda, vedanA aniccA saGghatA paTiccasamuppanA khayadhammA vayadhammA virAgadhammA nirodhdhmmaa| adukkhamasukhApi kho, Ananda, vedanA aniccA sakatA paTiccasamappannA khayadhammA vayadhammA virAgadhammA nirodhdhmmaa| tassa sukhaM vedanaM vediyamAnassa "eso me attAti hoti / tassAyeva sukhAya vedanAya nirodhA "byagA me attA''ti hoti / dukkhaM vedanaM vediyamAnassa "eso me attA"ti hoti | tassAyeva dukkhAya vedanAya nirodhA "byagA me attA''ti hoti / adukkhamasukhaM vedanaM vediyamAnassa "eso me attA''ti hoti / tassAyeva adukkhamasukhAya vedanAya nirodhA "byagA me attA''ti hoti / iti so didvaiva dhamme aniccasukhadukkhavokiNNaM uppAdavayadhammaM attAnaM samanupassamAno samanupassati, yo so evamAha - "vedanA me attA''ti / tasmAtihAnanda, etena petaM nakkhamati -- "vedanA me attA''ti samanupassituM / 52 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mahAnidAnattaM 124. " tatrAnanda, yo so evamAha - "na heva kho me vedanA attA, appaTisaMvedano attA "ti, so evamassa vacanIyo- " yattha panAvuso, sabbaso vedayitaM nattha api kho, tattha ' ayamahamasmIti siyA "ti ? "no hetaM, bhante" / tasmAtihAnanda, etena petaM nakkhamati - " na heva kho me vedanA attA, appaTisaMvedano me attA "ti samanupassituM / (2.2.124-127) 125. " tatrAnanda, yo so evamAha - "na heva kho me vedanA attA, nopi appaTisaMvedano me attA, attA me vediyati, vedanAdhammo hi me attA "ti / so evamassa vacanIyo - vedanA ca hi, Avuso, sabbena sabbaM sabbathA sabbaM aparisesA nirujjheyyuM / sabbaso vedanAya asati vedanAnirodhA api nu kho tattha 'ayamahamasmIti siyA "ti ? "no hetaM, bhante" / " tasmAtihAnanda, etena petaM nakkhamati - "na heva kho me vedanA attA, nopi appaTisaMvedano me attA, attA me vediyati, vedanAdhammo hi me attA "ti samanupasituM / 126. " yato kho, Ananda, bhikkhu neva vedanaM attAnaM samanupassati, nopi appaTisaMvedanaM attAnaM samanupassati, nopi "attA me vediyati, vedanAdhammo hi me attAi samanupassati / so evaM na samanupassanto na ca kiJci loke upAdiyati, anupAdiyaM na paritassati, aparitassaM paccattaJJeva parinibbAyati, "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA" ti pajAnAti / evaM vimuttacittaM kho, Ananda, bhikkhu yo evaM vadeyya - "hoti tathAgato paraM maraNA itissa diTThI "ti, tadakallaM / " na hoti tathAgato paraM maraNA itissa diTThI "ti, tadakallaM / "hoti ca na ca hoti tathAgato paraM maraNA' itissa diTThI"ti, tadakallaM / "neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNA itissa diTThI'ti, tadakallaM | taM kissa hetu ? yAvatA, Ananda, adhivacanaM yAvatA adhivacanapatho, yAvatA nirutti yAvatA niruttipatho, yAvatA paJJatti yAvatA paJJattipatho, yAvatA paJJA yAvatA paJJAvacaraM, yAvatA vaTTaM, yAvatA vaTTati, tadabhiJJAvimutto bhikkhu, tadabhiJavimuttaM bhikkhuM " na jAnAti na passati itissa diTThI "ti, tadakallaM / satta viJaTTiti 127. "satta kho, Ananda, viJJANaTThitiyo, dve AyatanAni / katamA satta ? santAnanda, sattA nAnattakAyA nAnattasaJJino, seyyathApi manussA, ekacce ca devA, ekacce 53 53 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 viJJANaTThiti / santAnanda, sattA nAnattakAyA ekattasaJJino, brahmakAyikA paThamAbhinibbattA / ayaM dutiyA viJJANaTThiti / santAnanda, sattA ekattakAyA nAnattasaJJino, seyyathApi devA AbhassarA / ayaM tatiyA viJaTThiti / santAnanda, sattA ekattakAyA ekattasaJJino, seyyathApi devA subhakiNhA / ayaM catutthI viJJANaTThiti / santAnanda, sattA sabbaso rUpasaJjAnaM samatikkamA paTighasanaM atthaGgamA nAnattasaJAnaM amanasikArA " ananto AkAso 'ti AkAsAnaJcAyatanUpagA / ayaM paJcamI viJJANaTThiti / santAnanda, sattA sabbaso AkAsAnaJcAyatanaM samatikkamma "anantaM viJJANa "nti viJJANaJcAyatanUpagA / ayaM chaTThI viJJANaTThiti / santAnanda, sattA sabbaso viJJANaJcAyatanaM samatikkamma "natthi kiJcI"ti AkiJcaJJAyatanUpagA / ayaM sattamI viJJaNaTThiti / asaJJasattAyatanaM nevasaJjJanAsaJayatanameva dutiyaM / 54 ca vinipAtikA / ayaM paThamA seyyathApi devA 128. "tatrAnanda, yAyaM paThamA viJJANaTThiti nAnattakAyA nAnattasaJJino, seyyathApi manussA, ekacce ca devA, ekacce ca vinipAtikA / yo nu kho, Ananda, taJca pajAnAti, tassA ca samudayaM pajAnAti, tassA ca atthaGgamaM prajAnAti, tassA ca assAdaM pajAnAti, tassA ca AdInavaM pajAnAti, tassA ca nissaraNaM pajAnAti / kallaM nu tena tadabhinanditu "nti ? "no hetaM, bhante" / ... pe0... "tatrAnanda, yamidaM asaJJasattAyatanaM / yo nu kho, Ananda, taJca pajAnAti, tassa ca samudayaM pajAnAti, tassa ca atthaGgamaM pajAnAti, tassa ca assAdaM pajAnAti, tassa ca AdInavaM pajAnAti, tassa ca nissaraNaM pajAnAti, kallaM nu tena tadabhinanditu "nti ? "no hetaM, bhante" / "tatrAnanda, yamidaM nevasanAsaJJAyatanaM / yo nu kho, Ananda, taJca pajAnAti, tassa ca samudayaM pajAnAti, tassa ca atthaGgamaM pajAnAti, tassa ca assAdaM pajAnAti, tassa ca AdInavaM pajAnAti, tassa ca nissaraNaM pajAnAti / kallaM nu tena tadabhinanditu "nti ? "no hetaM, bhante" / yato kho, Ananda, bhikkhu imAsaJca sattanaM viJJaNaTThitInaM imesaJca dvinaM AyatanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdA vimutto hoti, ayaM vuccatAnanda, bhikkhu paJJAvimutto / aTTha vimokkhA 129. " aTTha kho ime, Ananda, vimokkhA / katame aTTha ? rUpI rUpAni pati 54 (2.2.128-129) Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.2.130-130) 2. mahAnidAnasuttaM 55 ayaM paThamo vimokkho| ajjhattaM arUpasajhI bahiddhA rUpAni passati, ayaM dutiyo vimokkho| subhanteva adhimutto hoti, ayaM tatiyo vimokkho| sabbaso rUpasAnaM samatikkamA paTighasaJAnaM atthaGgamA nAnattasaJAnaM amanasikArA "ananto AkAso"ti AkAsAnaJcAyatanaM upasampajja viharati, ayaM catuttho vimokkho| sabbaso AkAsAnaJcAyatanaM samatikkamma "anantaM vijJANa''nti vijJANaJcAyatanaM upasampajja viharati, ayaM paJcamo vimokkho| sabbaso vijJANaJcAyatanaM samatikkamma "natthi kiJcI''ti AkiJcaJaAyatanaM upasampajja viharati, ayaM chaTTho vimokkho| sabbaso AkiJcajJAyatanaM samatikkamma nevasaJjAnAsaJjAyatanaM upasampajja viharati, ayaM sattamo vimokkho| sabbaso nevasaJjAnAsa AyatanaM samatikkamma saJjAvedayitanirodhaM upasampajja viharati, ayaM aTThamo vimokkho| ime kho, Ananda, aTTha vimokkhA / 130. "yato kho, Ananda, bhikkhu ime aTTha vimokkhe anulomampi samApajjati, paTilomampi samApajjati, anulomapaTilomampi samApajjati, yatthicchakaM yadicchakaM yAvaticchakaM samApajjatipi vuDhAtipi / AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM pAvimuttiM dideva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharati, ayaM buccatAnanda, bhikkhu ubhtobhaagvimutto| imAya ca Ananda ubhatobhAgavimuttiyA aJA ubhatobhAgavimutti uttaritarA vA paNItatarA vA ntthii'ti| idamavoca bhagavA / attamano AyasmA Anando bhagavato bhAsitaM abhinandIti / mahAnidAnasuttaM nihitaM dutiyaM / 55 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mahAparinibbAnasuttaM 131. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA rAjagahe viharati gijjhakUTe pabbate / tena kho pana samayena rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto vajjI abhiyAtukAmo hoti / so evamAha - "ahaM hime vajjI evaMmahiddhike evaMmahAnubhAve ucchecchAmi vajjI, vinAsessAmi vajjI, anayabyasanaM ApAdessAmi vajjI''ti / 132. atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto vassakAraM brAhmaNaM magadhamahAmattaM Amantesi - "ehi tvaM, brAhmaNa, yena bhagavA tenupasaGkama; upasaGkamitvA mama vacanena bhagavato pAde sirasA vandAhi, appAbAdhaM appAtakaM lahuTThAnaM balaM phAsuvihAraM puccha - 'rAjA, bhante, mAgadho ajAtasattu vedehiputto bhagavato pAde sirasA vandati, appAbAdhaM appAtaGkaM lahuTThAnaM balaM phAsuvihAraM pucchatI'ti / evaJca vadehi - 'rAjA, bhante, mAgadho ajAtasattu vedehiputto vajjI abhiyAtukAmo / so evamAha - ahaM hime vajjI evaMmahiddhike evaMmahAnubhAve ucchecchAmi vajjI vinAsessAmi vajjI anayabyasanaM ApAdessAmI'ti / yathA te bhagavA byAkaroti, taM sAdhukaM uggahetvA mama AroceyyAsi / na hi tathAgatA vitathaM bhaNantIti / vassakArabrAhmaNo 133. "evaM, bho''ti kho vassakAro brAhmaNo magadhamahAmatto ro mAgadhassa ajAtasattussa vedehiputtassa paTissutvA bhaddAni bhaddAni yAnAni yojatvA bhadaM bhadaM yAnaM abhiruhitvA bhaddehi bhaddehi yAnehi rAjagahamhA niyyAsi, yena gijjhakUTo pabbato tena pAyAsi / yAvatikA yAnassa bhUmi, yAnena gantvA, yAnA paccorohitvA pattikova yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavatA saddhiM sammodi / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM 56 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mahAparinibbAnasuttaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho vassakAro brAhmaNo magadhamahAmatto bhagavantaM etadavoca - "rAjA, bho gotama, mAgadhI ajAtasattu vedehiputto bhoto gotamassa pAde sirasA vandati, appAbAdhaM appAtaGkaM lahuTThAnaM balaM phAsuvihAraM pucchati / rAjA, bho gotama, mAgadho ajAtasattu vedehiputto vajjI abhiyAtukAmo / so evamAha - 'ahaM vajjI evaMmahiddhike evaMmahAnubhAve ucchecchAmi vajjI, vinAsessAmi vajjI, anayabyasanaM ApAdessAmI 'ti / (2.3.134-134) rAja aparihAniyadhammA 134. tena kho pana samayena AyasmA Anando bhagavato piTThito Thito hoti bhagavantaM bIjayamAno / atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi - " kinti te, Ananda, sutaM, 'vajjI abhiNhaM sannipAtA sannipAtabahulA'ti ? sutaM metaM, bhante - ' vajjI abhiNhaM sannipAtA sannipAtabahulA'ti / yAvakIvaJca, Ananda, vajjI abhiNhaM sannipAtA sannipAtabahulA bhavissanti, vuddhiyeva, Ananda, vajjInaM pATikA, no parihAni / "kinti te, Ananda, sutaM, ' vajjI samaggA sannipatanti, samaggA vuTThahanti, samaggA vajjikaraNIyAni karontI 'ti ? sutaM metaM, bhante - ' vajjI samaggA sannipatanti, samaggA hanti, samaggA vajjikaraNIyAni karontI 'ti / yAvakIvaJca, Ananda, vajjI samaggA sannipatissanti, samaggA vuTThahissanti, samaggA vajjikaraNIyAni karissanti, vuddhiyeva, Ananda, vajjInaM pATikaGkSA, do parihAni / 57 "kinti te, Ananda, sutaM, 'vajjI apaJJattaM na paJJapenti, paJJattaM na samucchindanti, yathApaJJatte porANe vajjidhamme samAdAya vattantI 'ti ? sutaM metaM, bhante - ' vajjI apaJJattaM na paJJapenti, paJJattaM na samucchindanti yathApaJJatte porANe vajjidhamme samAdAya vattantI 'ti / yAvakIvaJca, Ananda, vajjI apaJJattaM na paJJapessanti, paJJattaM na samucchindissanti, yathApaJJatte porANe vajjidhamme samAdAya vattissanti, vuddhiyeva, Ananda, vajjInaM pATikaGkSA, no parihAni / "kinti te, Ananda, sutaM, 'vajjI ye te vajjInaM vajjimahallakA, te sakkaronti garuM karonti mAnenti pUjenti, tesaJca sotabbaM maJJantIti ? sutaM metaM, bhante - 'vajjI 57 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.134-134) ye te vajjInaM vajjimahallakA, te sakkaronti garuM karonti mAnenti pUjenti, tesaJca sotabbaM maJantIti / yAvakIvaJca, Ananda, vajjI ye te vajjInaM vajjimahallakA, te sakkarissanti garuM karissanti mAnessanti pUjessanti, tesaJca sotabbaM maJissanti, vuddhiyeva, Ananda, vajjInaM pATikaGkhA, no parihAni / "kinti te, Ananda, sutaM, 'vajjI yA tA kulitthiyo kulakumAriyo, tA na okkassa pasavha vAsentI'ti? sutaM metaM, bhante- 'vajjI yA tA kulithiyo kulakumAriyo tA na okkassa pasavha vAsentI'ti / yAvakIvaJca, Ananda, vajjI yA tA kulithiyo kulakumAriyo, tA na okkassa pasavha vAsessanti, vuddhiyeva, Ananda, vajjInaM pATikaGkhA, no parihAni / "kinti te, Ananda, sutaM, 'vajjI yAni tAni vajjInaM vajjicetiyAni abbhantarAni ceva bAhirAni ca, tAni sakkaronti garuM karonti mAnenti pUjenti, tesaJca dinnapubbaM katapubbaM dhammikaM baliM no parihApentIti ? sutaM metaM, bhante- 'vajjI yAni tAni vajjInaM vajjicetiyAni abbhantarAni ceva bAhirAni ca, tAni sakkaronti garU~ karonti mAnenti pUjenti tesaJca dinnapubbaM katapubbaM dhammikaM baliM no parihApentI'ti / yAvakIvaJca, Ananda, vajjI yAni tAni vajjInaM vajjicetiyAni abbhantarAni ceva bAhirAni ca, tAni sakkarissanti garuM karissanti mAnessanti pUjessanti, tesaJca dinnapubbaM katapubbaM dhammikaM baliM no parihApessanti, vuddhiyeva, Ananda, vajjInaM pATikaGkhA, no prihaani| "kinti te, Ananda, sutaM, 'vajjInaM arahantesu dhammikA rakkhAvaraNagutti susaMvihitA, kinti anAgatA ca arahanto vijitaM AgaccheyyuM, AgatA ca arahanto vijite phAsu vihareyyu'nti ? sutaM metaM, bhante "vajjInaM arahantesu dhammikA rakkhAvaraNagutti susaMvihitA 'kinti anAgatA ca arahanto vijitaM AgaccheyyuM, AgatA ca arahanto vijite phAsu vihareyyu'nti / yAvakIvaJca, Ananda, vajjInaM arahantesu dhammikA rakkhAvaraNagutti susaMvihitA bhavissati, 'kinti anAgatA ca arahanto vijitaM Agaccheyyu, AgatA ca arahanto vijite phAsu vihareyyu'nti / vuddhiyeva, Ananda, vajjInaM pATikaGkhA, no parihAnI'ti / 58 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.135-136) 3. mahAparinibbAnasuttaM 135. atha kho bhagavA vassakAraM brAhmaNaM magadhamahAmattaM Amantesi - " ekamidAhaM, brAhmaNa, samayaM vesAliyaM viharAmi sArandade cetiye / tatrAhaM vajjInaM ime satta aparihAniye dhamme desesiM / yAvakIvaJca brAhmaNa, ime satta aparihAniyA dhammA vajjIsu Thassanti, imesu ca sattasu aparihAniyesu dhammesu vajjI sandississanti, vuddhiyeva, brAhmaNa, vajjInaM pATikaGkSA, no parihAnI 'ti / evaM vutte, vassakAro brAhmaNo magadhamahAmatto bhagavantaM etadavoca - "ekamekenapi, bho gotama, aparihAniyena dhammena samannAgatAnaM vajjInaM vuddhiyeva pATikA, no parihAni / ko pana vAdo sattahi aparihAniyehi dhammehi / akaraNIyAva bho gotama, vajjI raJJA mAgadhena ajAtasattunA vedehiputtena yadidaM yuddhassa, aJJatra upalApanAya aJJatra mithubhedA / handa ca dAni mayaM bho gotama gacchAma, bahukiccA mayaM bahukaraNIyA " ti / " yassa dAni tvaM brAhmaNa, kAlaM maJJasI 'ti / atha kho vassakAro brAhmaNo magadhamahAmatto bhagavato bhAsitaM abhinanditvA anumoditvA uTThAyAsanA pakkAmi / bhikkhu aparihAniyadhammA 136. atha kho bhagavA acirapakkante vassakAre brAhmaNe magadhamahAmatte AyasmantaM AnandaM Amantesi - " gaccha tvaM, Ananda, yAvatikA bhikkhU rAjagahaM upanissAya viharanti te sabbe upaTThAnasAlAyaM sannipAtehI "ti / "evaM, bhante 'ti kho AyasmA Anando bhagavato paTissutvA yAvatikA bhikkhU rAjagahaM upanissAya viharanti te sabbe upaTThAnasAlAyaM sannipAtetvA yena bhagavA tenupasaGkami, upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca "sannipatito, bhante, bhikkhuso, yassa dAni, bhante, bhagavA kAlaM maJJatI"ti / atha kho bhagavA uTThAyAsanA yena upaTThAnasAlA tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJJatte Asane nisIdi / nisajja kho bhagavA bhikkhU Amantesi - " satta vo, bhikkhave, aparihAniye dhamme desessAmi, taM suNAtha; sAdhukaM manasikarotha; bhAsissAmI 'ti / "evaM, bhante 'ti kho te bhikkhU bhagavato pccssosuN| bhagavA etadavoca 59 59 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.137-137) "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU abhiNhaM sannipAtA sannipAtabahulA bhavissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikA, no parihAni / 60 "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU samaggA sannipatissanti, samaggA vuTThahissanti, samaggA saGghakaraNIyAni karissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikA, no parihAni | "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU apaJJattaM na paJJapessanti, paJJattaM na samucchindirasanti, yathApaJJattesu sikkhApadesu samAdAya vattissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkSA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU ye te bhikkhU therA rattaJJU cirapabbajitA saGghapitaro saGghapariNAyakA, te sakkarissanti garuM karissanti mAnessanti pUjessanti, saJca sobbaM maJJissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkSA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU uppannAya taNhAya ponobbhavikAya na vasaM gacchissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkSA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU AraJJakesu senAsanesu sApekkhA bhavissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkSA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU paccattaJJeva satiM upaTThapessanti - 'kinti anAgatA ca pesalA sabrahmacArI AgaccheyyuM, AgatA ca pesalA sabrahmacArI phAsu vihareyyu'nti / vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, ime satta aparihAniyA dhammA bhikkhUsu Thassanti, imesu ca sattasu aparihAniyesu dhammesu bhikkhU sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUna pATikaGkSA, no parihAni / 137. "aparepi vo, bhikkhave, satta aparihAniye dhamme desessAmi, 60 taM suNAtha; Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.138-138) 3. mahAparinibbAnasuttaM 61 sAdhukaM manasikarotha; bhAsissAmI"ti / "evaM, bhante''ti kho te bhikkhU bhagavato pccssosuN| bhagavA etadavoca __"yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU na kammArAmA bhavissanti na kammaratA na kammArAmatamanuyuttA, buddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikavA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU na bhassArAmA bhavissanti na bhassaratA na bhassArAmatamanuyuttA, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni | "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU na niddArAmA bhavissanti na niddAratA na niddArAmatamanuyuttA, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU na saGgaNikArAmA bhavissanti na saGgaNikaratA na saGgaNikArAmatamanuyuttA, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikavA, no parihAni / / ___"yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU na pApicchA bhavissanti na pApikAnaM icchAnaM vasaM gatA, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU na pApamittA bhavissanti na pApasahAyA na pApasampavaGkA, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU na oramattakena visesAdhigamena antarAvosAnaM Apajjissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, ime satta aparihAniyA dhammA bhikkhUsu Thassanti, imesu ca sattasu aparihAniyesu dhammesu bhikkhU sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUna pATikaGkhA, no prihaani| 138. "aparepi vo, bhikkhave, satta aparihAniye dhamme desessAmi...pe0... yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU saddhA bhavissanti...pe0... hirimanA bhavissanti... ottappI 61 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 (2.3.139-140) bhavissanti... bahussutA bhavissanti... AraddhavIriyA bhavissanti... upaTThitassI bhavissanti... paJJavanto bhavissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkSA, no parihAni / yAvakIvaJca, bhikkhave, ime satta aparihAniyA dhammA bhikkhUsu Thassanti, imesu ca sattasu aparihAniyesu dhammesu bhikkhU sandissirasanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUna pATikaGkSA, no parihAni" / dIghanikAyo-2 taM suNAtha; 139. "aparepi vo, bhikkhave, satta aparihAniye dhamme desessAmi, sAdhukaM manasikarotha; bhAsissAmI 'ti / "evaM, bhante" ti kho te bhikkhU bhagavato paccassosuM / bhagavA etadavoca - "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhu satisambojjhaGgaM bhAvessanti... pe0... dhammavicayasambojjhaGgaM bhAvessanti... vIriyasambojjhaGgaM bhAvessanti... pItisambojjhaGgaM bhAvessanti... passaddhisambojjhaGga bhAvessanti... samAdhisambojjhaGgaM bhAvessanti... upekkhAsambojjhaGgaM bhAvessanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikamA, no parihAni / " yAvakIvaJca, bhikkhave, ime satta aparihAniyA dhammA bhikkhUsu Thassanti, imesu ca sattasu aparihAniyesu dhammesu bhikkhU sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkSA no parihAni / 140. "aparepi vo, bhikkhave, satta aparihAniye dhamme desessAmi, taM suNAtha; sAdhukaM manasikarotha; bhAsissAmI 'ti / " evaM, bhante "ti kho te bhikkhU bhagavato paccassosuM / bhagavA etadavoca - "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU aniccasaJJa bhAvessanti...pe0... anattasaJa bhAvessanti... asubhasaJJa bhAvessanti... AdInavasa bhAvessanti... pahAnasa bhAvessanti... virAgasa bhAvessanti... nirodhasaJJa bhAvessanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikavA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, ime satta aparihAniyA dhammA bhikkhUsu Thassanti, imesu 62 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.141-141) 3. mahAparinibbAnasuttaM ca sattasu aparihAniyesu dhammesu bhikkhU sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUna pATikaGkhA, no prihaani"| 141. "cha, vo bhikkhave, aparihAniye dhamme desessAmi, taM suNAtha; sAdhukaM manasikarotha; bhAsissAmI''ti / "evaM, bhante''ti kho te bhikkhU bhagavato paccassosuM / bhagavA etadavoca "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU mettaM kAyakammaM paccupaTThApessanti sabrahmacArIsu Avi ceva raho ca, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni / / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU mettaM vacIkammaM paccupaTThApessanti...pe0... mettaM manokammaM paccupaTThApessanti sabrahmacArIsu Avi ceva raho ca, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUna pATikaGkhA, no parihAni / ___"yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU, ye te lAbhA dhammikA dhammaladdhA antamaso pattapariyApannamattampi tathArUpehi lAbhehi appaTivibhattabhogI bhavissanti sIlavantehi sabrahmacArIhi sAdhAraNabhogI, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU yAni kAni sIlAni akhaNDAni acchiddAni asabalAni akammAsAni bhujissAni vijRpasatthAni aparAmaTThAni samAdhisaMvattanikAni tathArUpesu sIlesu sIlasAmaJagatA viharissanti sabrahmacArIhi Avi ceva raho ca, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, bhikkhU yAyaM diTThi ariyA niyyAnikA, niyyAti takkarassa sammA dukkhakkhayAya, tathArUpAya diTThiyA divisAmaJjagatA viharissanti sabrahmacArIhi Avi ceva raho ca, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikaGkhA, no parihAni / "yAvakIvaJca, bhikkhave, ime cha aparihAniyA dhammA bhikkhUsu Thassanti, imesu ca chasu aparihAniyesu dhammesu bhikkhU sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhUnaM pATikavA, no parihAnI''ti / 63 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.142-145) 142. tatra sudaM bhagavA rAjagahe viharanto gijjhakUTe pabbate etadeva bahulaM bhikkhUnaM dhammiM kathaM karoti- "iti sIla, iti samAdhi, iti pnyaa| sIlaparibhAvito samAdhi mahapphalo hoti mhaanisNso| samAdhiparibhAvitA paJjA mahAphalA hoti mhaanisNsaa| pAparibhAvitaM cittaM sammadeva Asavehi vimuccati, seyyathidaM- kAmAsavA, bhavAsavA, avijjaasvaa"ti| 143. atha kho bhagavA rAjagahe yathAbhirantaM viharitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi- "AyAmAnanda, yena ambalaTThikA tenupasaGkamissAmA'ti / "evaM, bhante"ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena ambalaTThikA tadavasari / tatra sudaM bhagavA ambalaTThikAyaM viharati rAjAgArake / tatrApi sudaM bhagavA ambalaTThikAyaM viharanto rAjAgArake etadeva bahulaM bhikkhUnaM dhammiM kathaM karoti- "iti sIlaM iti samAdhi iti pnyaa| sIlaparibhAvito samAdhi mahapphalo hoti mhaanisNso| samAdhiparibhAvitA paJjA mahapphalA hoti mhaanisNsaa| paJAparibhAvitaM cittaM sammadeva Asavehi vimuccati, seyyathidaM- kAmAsavA, bhavAsavA, avijjaasvaa"ti| 144. atha kho bhagavA ambalaTThikAyaM yathAbhirantaM viharitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "AyAmAnanda, yena nALandA tenupasaGkamissAmA''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena nALandA tadavasari, tatra sudaM bhagavA nALandAyaM viharati pAvArikambavane / sAriputtasIhanAdo 145. atha kho AyasmA sAriputto yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho AyasmA sAriputto bhagavantaM etadavoca - "evaM pasanno ahaM, bhante, bhagavati, na cAhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati aJjo samaNo vA brAhmaNo vA bhagavatA bhiyyobhitaro yadidaM sambodhiyanti | "uLArA kho te ayaM, sAriputta, AsabhI vAcA bhAsitA, ekaMso gahito, sIhanAdo nadito- 'evaMpasanno ahaM, bhante, bhagavati, na cAhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati aJjo samaNo vA brAhmaNo vA bhagavatA bhiyyobhitaro yadidaM sambodhiyanti / 64 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.146-146) 3. mahAparinibbAnasuttaM 65 "kiM te, sAriputta, ye te ahesu atItamaddhAnaM arahanto sammAsambuddhA, sabbe te bhagavanto cetasA ceto paricca viditA - 'evaMsIlA te bhagavanto ahesuM itipi, evaMdhammA evaMpaJjA evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto ahesuM itipI' "ti ? "no hetaM, bhnte'| "kiM pana te, sAriputta, ye te bhavissanti anAgatamaddhAnaM arahanto sammAsambuddhA, sabbe te bhagavanto cetasA ceto paricca viditA- 'evaMsIlA te bhagavanto bhavissanti itipi, evaMdhammA evaMpaJjA evaMvihArI evaMvimuttA te bhagavanto bhavissanti itipI' ''ti ? "no hetaM, bhnte"| "kiM pana te, sAriputta, ahaM etarahi arahaM sammAsambuddho cetasA ceto paricca vidito - "evaMsIlo bhagavA itipi, evaMdhammo evaMpaJo evaMvihArI evaMvimutto bhagavA itipI' ''ti? "no hetaM, bhnte"| "ettha ca hi te, sAriputta, atItAnAgatapaccuppannesu arahantesu sammAsambuddhesu cetopariyANaM nasthi / atha kiJcarahi te ayaM, sAriputta, uLArA AsabhI vAcA bhAsitA, ekaMso gahito, sIhanAdo nadito- 'evaMpasanno ahaM, bhante, bhagavati, na cAhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati aJo samaNo vA brAhmaNo vA bhagavatA bhiyyobhitaro yadidaM sambodhiya' "nti ? 146. "na kho me, bhante, atItAnAgatapaccuppannesu arahantesu sammAsambuddhesu cetopariyajANaM atthi, api ca me dhammanvayo vidito / seyyathApi, bhante, ro paccantima nagaraM daLhuddhApaM daLahapAkAratoraNaM ekadvAraM, tatrassa dovAriko paNDito viyatto medhAvI aJAtAnaM nivAretA jAtAnaM pvesetaa| so tassa nagarassa samantA anupariyAyapathaM anukkamamAno na passeyya pAkArasandhiM vA pAkAravivaraM vA, antamaso bilaarnikkhmnmttmpi| tassa evamassa - 'ye kho keci oLArikA pANA imaM nagaraM pavisanti vA nikkhamanti vA, sabbe te iminAva dvArena pavisanti vA nikkhamanti vA'ti / evameva kho me, bhante, dhammanvayo vidito - 'ye te, bhante, ahesuM atItamaddhAnaM arahanto sammAsambuddhA, sabbe te bhagavanto paJca nIvaraNe pahAya cetaso upakkilese pAya dubbalIkaraNe catUsu satipaTThAnesu supatihitacittA sattabojjhaGge yathAbhUtaM bhAvetvA anuttaraM sammAsambodhiM abhismbujhiN| yepi te, bhante, bhavissanti anAgatamaddhAnaM arahanto Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.147-148) sammAsambuddhA, sabbe te bhagavanto paJca nIvaraNe pahAya cetaso upakkilese pAya dubbalIkaraNe catUsu satipaTTAnesu supatidvitacittA satta bojjhaGge yathAbhUtaM bhAvetvA anuttaraM sammAsambodhiM abhismbujhissnti| bhagavApi, bhante, etarahi arahaM sammAsambuddho paJca nIvaraNe pahAya cetaso upakkilese pAya dubbalIkaraNe catUsa satipaTThAnesu supatihitacitto satta bojjhaGge yathAbhUtaM bhAvetvA anuttaraM sammAsambodhiM abhismbuddho'ti| 147. tatrapi sudaM bhagavA nALandAyaM viharanto pAvArikambavane etadeva bahulaM bhikkhUnaM dhammiM kathaM karoti- "iti sIlaM, iti samAdhi, iti pnyaa| sIlaparibhAvito samAdhi mahapphalo hoti mhaanisNso| samAdhiparibhAvitA paJjA mahapphalA hoti mhaanisNsaa| paJAparibhAvitaM cittaM sammadeva Asavehi vimuccati, seyyathidaM- kAmAsavA, bhavAsavA, avijjaasvaa"ti| dussIlaAdInavA 148. atha kho bhagavA nALandAyaM yathAbhirantaM viharitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "AyAmAnanda, yena pATaligAmo tenupsngkmissaamaa"ti| "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena pATaligAmo tadavasari / assosuM kho pATaligAmikA upAsakA - "bhagavA kira pATaligAmaM anuppatto''ti / atha kho pATaligAmikA upAsakA yena bhagavA tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdiMsu / ekamantaM nisinnA kho pATaligAmikA upAsakA bhagavantaM etadavocuM- "adhivAsetu no, bhante, bhagavA AvasathAgAra''nti / adhivAsesi bhagavA tuNhIbhAvena / atha kho pATaligAmikA upAsakA bhagavato adhivAsanaM viditvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA yena AvasathAgAraM tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA sabbasanthariM AvasathAgAraM santharitvA AsanAni paJapetvA udakamaNikaM patiDhApetvA telapadIpaM AropetvA yena bhagavA tenupasaGkamiMsu, upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM aTuMsu | ekamantaM ThitA kho pATaligAmikA upAsakA bhagavantaM etadavocuM- "sabbasantharisanthataM, bhante, AvasathAgAraM, AsanAni paJcattAni, udakamaNiko patiThThApito, telapadIpo Aropito; yassa dAni, bhante, bhagavA kAlaM majhatIti / atha kho bhagavA sAyanhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya saddhiM bhikkhusaGghana yena AvasathAgAraM tenupasaGkami; upasaGkamitvA pAde pakkhAletvA AvasathAgAraM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.149-150) 3. mahAparinibbAnasuttaM 67 pavisitvA majjhimaM thambhaM nissAya puratthAbhimukho nisIdi / bhikkhusaGghopi kho pAde pakkhAletvA AvasathAgAraM pavisitvA pacchimaM bhittiM nissAya puratthAbhimukho nisIdi bhagavantameva purakkhatvA / pATaligAmikApi kho upAsakA pAde pakkhAletvA AvasathAgAraM pavisitvA puratthimaM bhittiM nissAya pacchimAbhimukhA nisIdiMsu bhagavantameva purakkhatvA / 149. atha kho bhagavA pATaligAmike upAsake Amantesi - "paJcime, gahapatayo, AdInavA dussIlassa siilvipttiyaa| katame paJca ? "idha, gahapatayo, dussIlo sIlavipanno pamAdAdhikaraNaM mahatiM bhogajAniM nigacchati / ayaM paThamo AdInavo dussIlassa siilvipttiyaa| "puna caparaM, gahapatayo, dussIlassa sIlavipannassa pApako kittisaddo abbhuggacchati / ayaM dutiyo AdInavo dussIlassa sIlavipattiyA / __ "puna caparaM, gahapatayo, dussIlo sIlavipanno yaJjadeva parisaM upasaGkamati - yadi khattiyaparisaM yadi brAhmaNaparisaM yadi gahapatiparisaM yadi samaNaparisaM - avisArado upasaGkamati maGghabhUto / ayaM tatiyo AdInavo dussIlassa sIlavipattiyA / "puna caparaM, gahapatayo, dussIlo sIlavipanno sammULaho kAlaGkaroti / ayaM catuttho AdInavo dussIlassa sIlavipattiyA / "puna caparaM, gahapatayo, dussIlo sIlavipanno kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapajjati / ayaM paJcamo AdInavo dussIlassa sIlavipattiyA / ime kho, gahapatayo, paJca AdInavA dussIlassa sIlavipattiyA / sIlavantaAnisaMsA 150. "paJcime, gahapatayo, AnisaMsA sIlavato sIlasampadAya | katame paJca ? idha, gahapatayo, sIlavA sIlasampanno appamAdAdhikaraNaM mahantaM bhogakkhandhaM adhigacchati / ayaM paThamo AnisaMso sIlavato sIlasampadAya / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 " puna caparaM, gahapatayo, sIlavato sIlasampannassa kalyANo kittisaddo abbhuggacchati / ayaM dutiyo AnisaMso sIlavato sIlasampadAya / 68 1 " puna caparaM, gahapatayo, sIlavA sIlasampanno yaJJadeva parisaM upasaGkamati - yadi khattiyaparisaM yadi brAhmaNaparisaM yadi gahapatiparisaM yadi samaNaparisaM visArado upasaGkamati amaGkubhUto / ayaM tatiyo AnisaMso sIlavato sIlasampadAya / " puna caparaM, gahapatayo, sIlavA sIlasampanno asammULaho kAlaGkaroti / ayaM catutho AnisaMso sIlavato sIlasampadAya / (2.3.151-152) "puna caparaM, gahapatayo, sIlavA sIlasampanno kAyarasa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjati / ayaM paJcamo AnisaMso sIlavato sIlasampadAya / ime kho, gahapatayo, paJca AnisaMsA sIlavato sIlasampadAyA ''ti / 151. atha kho bhagavA pATaligAmike upAsake bahudeva rattiM dhammiyA kathA sandassetvA samAdapetvA samuttejetvA sampahaMsetvA uyyojesi - "abhikkantA kho, gahapatayo, ratti, yassa dAni tumhe kAlaM maJJathA "ti / " evaM, bhante 'ti kho pATaligAmikA upAsakA bhagavato paTissutvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkamiMsu / atha kho bhagavA acirapakkantesu pATaligAmikesu upAsakesu suJAgAraM pAvisi / pATaliputtanagaramApanaM 152. tena kho pana samayena sunidhavassakArA magadhamahAmattA pATaligAme nagaraM mApenti vajjInaM paTibAhAya / tena samayena sambahulA devatAyo sahasseva pATaligAme vatthUni pariggaNhanti / yasmiM padese mahesakkhA devatA vatthUni pariggaNhanti, mahesakkhAnaM tattha raJa rAjamahAmattAnaM cittAni namanti nivesanAni mApetuM / yasmiM padese majjhimA devatA vatthUni pariggaNhanti, majjhimAnaM tattha ra rAjamahAmattAnaM cittAni namanti nivesanAni mApetuM / yasmiM padese nIcA devatA vatthUni pariggaNhanti, nIcAnaM tattha ra rAjamahAmattAnaM cittAni namanti nivesanAni mApetuM / addasA kho bhagavA dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena tA devatAyo sahasseva pATaligAme vatthUni pariggahantiyo / atha kho 68 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.153-153) 3. mahAparinibbAnasuttaM bhagavA rattiyA paccUsasamayaM paccuTThAya AyasmantaM AnandaM Amantesi - "ke nu kho, Ananda, pATaligAme nagaraM mApentI''ti? "sunidhavassakArA, bhante, magadhamahAmattA pATaligAme nagaraM mApenti vajjInaM paTibAhAyA''ti / "seyyathApi, Ananda, devehi tAvatiMsehi saddhiM mantetvA, evameva kho, Ananda, sunidhavassakArA magadhamahAmattA pATaligAme nagaraM mApenti vajjInaM paTibAhAya / idhAhaM, Ananda, addasaM dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena sambahulA devatAyo sahasseva pATaligAme vatthUni priggnnhntiyo| yasmiM, Ananda, padese mahesakkhA devatA vatthUni pariggaNhanti, mahesakkhAnaM tattha ranaM rAjamahAmattAnaM cittAni namanti nivesanAni mApetuM | yasmiM padese majjhimA devatA vatthUni pariggaNhanti, majjhimAnaM tattha ranaM rAjamahAmattAnaM cittAni namanti nivesanAni mApetuM | yasmiM padese nIcA devatA vatthUni pariggaNhanti, nIcAnaM tattha rakhaM rAjamahAmattAnaM cittAni namanti nivesanAni mApetuM / yAvatA, Ananda, ariyaM AyatanaM yAvatA vaNippatho idaM agganagaraM bhavissati pATaliputtaM puTabhedanaM / pATaliputtassa kho, Ananda, tayo antarAyA bhavissanti- aggito vA udakato vA mithubhedA vA''ti / 153. atha kho sunidhavassakArA magadhamahAmattA yena bhagavA tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA bhagavatA saddhiM sammodiMsu, sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM aTuMsu, ekamantaM ThitA kho sunidhavassakArA magadhamahAmattA bhagavantaM etadavocuM"adhivAsetu no bhavaM gotamo ajjatanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA''ti / adhivAsesi bhagavA tuNhIbhAvena / atha kho sunidhavassakArA magadhamahAmattA bhagavato adhivAsanaM viditvA yena sako Avasatho tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA sake Avasathe paNItaM khAdanIyaM bhojanIyaM paTiyAdApetvA bhagavato kAlaM ArocApesuM- "kAlo, bho gotama, nihitaM bhatta"nti | atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya saddhiM bhikkhusaGghana yena sunidhavassakArAnaM magadhamahAmattAnaM Avasatho tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJjatte Asane nisIdi / atha kho sunidhavassakArA magadhamahAmattA buddhappamukhaM bhikkhusaddhaM paNItena khAdanIyena bhojanIyena sahatthA santappesuM smpvaaresuN| atha kho sunidhavassakArA magadhamahAmattA bhagavantaM bhuttAviM onItapattapANiM aJataraM nIcaM AsanaM gahetvA ekamantaM nisIdiMsu / ekamantaM nisinne kho sunidhavassakAre magadhamahAmatte bhagavA imAhi gAthAhi anumodi - AJ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 dIghanikAyo-2 (2.3.154-154) "yasmiM padese kappeti, vAsaM paNDitajAtiyo / sIlavantettha bhojetvA, saJate brahmacArayo / / "yA tattha devatA AsuM, tAsaM dakkhiNamAdise / tA pUjitA pUjayanti, mAnitA mAnayanti naM / / "tato naM anukampanti, mAtA puttaMva orasaM / devatAnukampito poso, sadA bhadrAni passatI''ti / / atha kho bhagavA sunidhavassakAre magadhamahAmatte imAhi gAthAhi anumoditvA uThAyAsanA pkkaami| 154. tena kho pana samayena sunidhavassakArA magadhamahAmattA bhagavantaM piTTito piTThito anubandhA honti- "yenajja samaNo gotamo dvArena nikkhamissati, taM gotamadvAraM nAma bhavissati / yena titthena gaGgaM nadiM tarissati, taM gotamatitthaM nAma bhavissatI"ti / atha kho bhagavA yena dvArena nikkhami, taM gotamadvAraM nAma ahosi / atha kho bhagavA yena gaGgA nadI tenupasaGkami / tena kho pana samayena gaGgA nadI pUrA hoti samatittikA kaakpeyyaa| appekacce manussA nAvaM pariyesanti, appekacce ulumpaM pariyesanti, appekacce kullaM bandhanti apArA pAraM gantukAmA / atha kho bhagavA - seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya, pasAritaM vA bAhaM samioyya, evameva - gaGgAya nadiyA orimatIre antarahito pArimatIre paccuTThAsi saddhiM bhikkhusaGghana / addasA kho bhagavA te manusse appekacce nAvaM pariyesante appekacce uLumpaM pariyesante appekacce kullaM bandhante apArA pAraM gantukAme / atha kho bhagavA etamatthaM viditvA tAyaM velAyaM imaM udAnaM udAnesi "ye taranti aNNavaM saraM, setuM katvAna visajja pallalAni / kullanhi jano bandhati, tiNNA medhAvino janA"ti / / ptthmbhaannvaaro| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.155-155) 3. mahAparinibbAnasuttaM ariyasaccakathA 155. atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi 'AyAmAnanda, yena koTigAmo tenupasaGkamissAmA "ti / " evaM, bhante 'ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena koTigAmo tadavasari / tatra sudaM bhagavA koTigAme viharati / tatra kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "catunnaM ariyasaccAnaM, yathAbhUtaM adassanA / saMsitaM dIghamaddhAnaM, tAsu tAsveva jAtisu / / tAni etAni diTThAni, bhavanetti samUhatA / ucchinnaM mUlaM dukkhassa, natthi dAni punabbhavo 'ti / / "catunnaM, bhikkhave, ariyasaccAnaM ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaJceva tumhAkaJca / katamesaM catunnaM ? dukkhassa, bhikkhave, ariyasaccassa ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaJceva tumhAkaJca / dukkhasamudayassa, bhikkhave, ariyasaccassa ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaJceva tumhAkaJca / dukkhanirodhassa, bhikkhave, ariyasaccassa ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaJceva tumhAkaJca / dukkhanirodhagAminiyA paTipadAya, bhikkhave, ariyasaccassa ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaJceva tumhAkaJca / tayidaM, bhikkhave, dukkhaM ariyasaccaM anubuddhaM paTividdhaM, dukkhasamudayaM ariyasaccaM anubuddhaM paTividdhaM, dukkhanirodhaM ariyasaccaM anubuddhaM paTividdhaM, dukkhanirodhagAminI paTipadA ariyasaccaM anubuddhaM paTividdhaM, ucchinnA bhavataNhA, khINA bhavanetti, natthidAni punabbhavo " ti / idamavoca bhagavA / idaM vatvAna sugato athAparaM etadavoca satthA - - 71 71 46 tatrapi sudaM bhagavA koTigAme viharanto etadeva bahulaM bhikkhUnaM dhammiM kathaM karoti - " iti sIlaM, iti samAdhi, iti paJJA / sIlaparibhAvito samAdhi mahamphalo hoti mahAnisaMso / samAdhiparibhAvitA paJJA mahamphalA hoti mahAnisaMsA / paJJAparibhAvitaM cittaM sammadeva Asavehi vimuccati, seyyathidaM- kAmAsavA, bhavAsavA, avijjAsavA "ti / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dIghanikAyo-2 (2.3.156-157) anAvattidhammasambodhiparAyaNA 156. atha kho bhagavA koTigAme yathAbhirantaM viharitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "AyAmAnanda, yena nAtikA tenupaGkamissAmA''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena nAtikA tdvsri| tatrapi sudaM bhagavA nAtike viharati ginyjkaavsthe| atha kho AyasmA Anando yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "sALho nAma, bhante, bhikkhu nAtike kAlaGkato, tassa kA gati, ko abhisamparAyo ? nandA nAma, bhante, bhikkhunI nAtike kAlaGkatA, tassA kA gati, ko abhisamparAyo ? sudatto nAma, bhante, upAsako nAtike kAlaGkato, tassa kA gati, ko abhisamparAyo ? sujAtA nAma, bhante, upAsikA nAtike kAlaGkatA, tassA kA gati, ko abhisamparAyo ? kukkuTo nAma, bhante, upAsako nAtike kAlaGkato, tassa kA gati, ko abhisamparAyo ? kALimbo nAma, bhante, upAsako...pe0... nikaTo nAma, bhante, upAsako... kaTissaho nAma, bhante, upAsako... tuTTho nAma, bhante, upAsako... santuTTho nAma, bhante, upAsako... bhaddo nAma, bhante, upAsako... subhaddo nAma, bhante, upAsako nAtike kAlaGkato, tassa kA gati, ko abhisamparAyoti ? 157. "sALaho, Ananda, bhikkhu AsavAnaM khayA anAsavaM cetovimuttiM paJAvimuttiM diveva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja vihAsi / nandA, Ananda, bhikkhunI paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtikA tattha parinibbAyinI anAvattidhammA tasmA lokA / sudatto, Ananda, upAsako tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA rAgadosamohAnaM tanuttA sakadAgAmI sakideva imaM lokaM AgantvA dukkhassantaM karissati / sujAtA, Ananda, upAsikA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA sotApannA avinipAtadhammA niyatA sambodhiparAyaNA / kukkuTo, Ananda, upAsako paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtiko tattha parinibbAyI anAvattidhammo tasmA lokaa| kALimbo, Ananda, upAsako...pe0... nikaTo, Ananda, upAsako... kaTissaho, Ananda, upAsako... tuTTho, Ananda, upAsako... santuTTho, Ananda, upAsako... bhaddo, Ananda, upAsako... subhaddo, Ananda, upAsako paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtiko tattha parinibbAyI anAvattidhammo tasmA lokA / paropaJjAsaM, Ananda, nAtike 72 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mahAparinibbAnasuttaM upAsakA kAlaGkatA, paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtikA tattha parinibbAyino anAvattidhammA tasmA lokA / sAdhikA navuti, Ananda, nAtike upAsakA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA rAgadosamohAnaM tanuttA sakadAgAmino sakideva imaM lokaM AgantvA dukkhassantaM karissanti / sAtirekAni, Ananda, paJcasatAni nAtike upAsakA kAlaGkatA, tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA sotApannA avinipAtadhammA niyatA sambodhiparAyaNA / (2.3.158-159) dhammAdAsadhammapariyAyA 158. "anacchariyaM kho panetaM, Ananda, yaM manussabhUto kAlaGkareyya / tasmiMyeva kAlaGkate tathAgataM upasaGkamitvA etamatthaM pucchissatha, vihesA hesA, Ananda, tathAgatassa / tasmAtihAnanda, dhammAdAsaM nAma dhammapariyAyaM desessAmi, yena samannAgato ariyasAvako AkaGkSamA attanAva attAnaM byAkareyya - 'khINanirayomhi khINatiracchAnayoni khINapettivisayo khINApAyaduggativinipAto, sotApannohamasmi avinipAtadhammo sambodhiparAyaNo' "ti / 159. " katamo ca so, Ananda, dhammAdAso dhammapariyAyo, yena samannAgato ariyasAvako AkaGkSamAno attanAva attAnaM byAkareyya - 'khINanirayohi khINatiracchAnayoni khINapettivisayo sotApannohamasmi avinipAtadhammo niyato sambodhiparAyaNo' "ti ? khINApAyaduggativinipAto, 73 'itipi so "idhAnanda, ariyasAvako buddhe aveccappasAdena samannAgato hoti - bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA' "ti / "dhamme aveccappasAdena samannAgato hoti - 'svAkkhAto bhagavatA dhammo sandiTTiko akAliko ehipassiko opaneyyiko paccattaM veditabbo viJjUhI' "ti / "saGghe aveccappasAdena samannAgato hoti - 'suppaTipanno bhagavato sAvakasaGgho, ujuppaTipanno bhagavato sAvakasaGgho, JAyappaTipanno bhagavato sAvakasaGgho, sAmIcippaTipanno 73 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 dIghanikAyo-2 (2.3.160-160) bhagavato sAvakasaGgho yadidaM cattAri purisayugAni aTTha purisapuggalA, esa bhagavato sAvakasaGgho Ahuneyyo pAhuneyyo dakkhiNeyyo aJjalikaraNIyo anuttaraM puJakkhettaM lokassA' ''ti / "ariyakantehi sIlehi samannAgato hoti akhaNDehi acchiddehi asabalehi akammAsehi bhujissehi vipasatthehi aparAmaTehi samAdhisaMvattanikehi / "ayaM kho so, Ananda, dhammAdAso dhammapariyAyo, yena samantrAgato ariyasAvako AkaGghamAno attanAva attAnaM byAkareyya - 'khINanirayomhi khINatiracchAnayoni khINapettivisayo khINApAyaduggativinipAto, sotApanohamasmi avinipAtadhammo niyato sambodhiparAyaNo' "ti| tatrapi sudaM bhagavA nAtike viharanto giJjakAvasathe etadeva bahulaM bhikkhUna dhammi kathaM karoti "iti sIlaM iti samAdhi iti pnyaa| sIlaparibhAvito samAdhi mahapphalo hoti mhaanisNso| samAdhiparibhAvitA paJjA mahapphalA hoti mahAnisaMsA / pAparibhAvitaM cittaM sammadeva Asavehi vimuccati, seyyathidaM - kAmAsavA, bhavAsavA, avijjAsavA'ti / 160. atha kho bhagavA nAtike yathAbhirantaM viharitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "AyAmAnanda, yena vesAlI tenupasaGkamissAmA"ti / "evaM, bhante'ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena vesAlI tadavasari / tatra sudaM bhagavA vesAliyaM viharati ambapAlivane / tatra kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "sato, bhikkhave, bhikkhu vihareyya sampajAno, ayaM vo amhAkaM anusaasnii| kathaJca, bhikkhave, bhikkhu sato hoti ? idha, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhaadomnssN| vedanAsu vedanAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhaadomnssN| citte cittAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhaadomnssN| dhammesu dhammAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhaadomnssN| evaM kho, bhikkhave, bhikkhu sato hoti / 74 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.161-161) 3. mahAparinibdAnasuttaM "kathaJca, bhikkhave, bhikkhu sampajAno hoti ? idha, bhikkhave, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti / evaM kho, bhikkhave, bhikkhu sampajAno hoti / sato, bhikkhave, bhikkhu vihareyya sampajAno, ayaM vo amhAkaM anusaasnii"ti| ambapAlIgaNikA 161. assosi kho ambapAlI gaNikA -- "bhagavA kira vesAliM anuppatto vesAliyaM viharati mayhaM ambavane''ti / atha kho ambapAlI gaNikA bhaddAni bhaddAni yAnAni yojApetvA bhaI bhaI yAnaM abhiruhitvA bhaddehi bhaddehi yAnehi vesAliyA niyyAsi / yena sako ArAmo tena pAyAsi / yAvatikA yAnassa bhUmi, yAnena gantvA, yAnA paccorohitvA pattikAva yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnaM kho ambapAliM gaNikaM bhagavA dhammiyA kathAya sandassesi samAdapesi samuttejesi sampahaMsesi / atha kho ambapAlI gaNikA bhagavatA dhammiyA kathAya sandassitA samAdapitA samuttejitA sampahaMsitA bhagavantaM etadavoca -- "adhivAsetu me, bhante, bhagavA svAtanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA'ti / adhivAsesi bhagavA tuNhIbhAvena / atha kho ambapAlI gaNikA bhagavato adhivAsanaM viditvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkAmi / assosu kho vesAlikA licchavI - "bhagavA kira vesAliM anuppatto vesAliyaM viharati ambapAlivane"ti / atha kho te licchavI bhaddAni bhaddAni yAnAni yojApetvA bhaI bhadaM yAnaM abhiruhitvA bhaddehi bhaddehi yAnehi vesAliyA niyyiMsu / tatra ekacce licchavI nIlA honti nIlavaNNA nIlavatthA nIlAlaGkArA, ekacce licchavI pItA honti pItavaNNA pItavatthA pItAlaGkArA, ekacce licchavI lohitA honti lohitavaNNA lohitavatthA lohitAlaGkArA, ekacce licchavI odAtA honti odAtavaNNA odAtavatthA odAtAlaGkArA / atha kho ambapAlI gaNikA daharAnaM daharAnaM licchavInaM akkhena akkhaM cakkena cakkaM yugena yugaM paTivaTTesi / atha kho te licchavI ambapAliM gaNikaM etadavocuM- "kiM, je 75 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 dIghanikAyo-2 (2.3.162-162) ambapAli, daharAnaM daharAnaM licchavInaM akkhena akkhaM cakkena cakkaM yugena yugaM paTivaTTesI''ti ? "tathA hi pana me, ayyaputtA, bhagavA nimantito svAtanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA'ti / "dehi, je ambapAli, etaM bhattaM satasahassenA''ti / "sacepi me, ayyaputtA, vesAliM sAhAraM dassatha, evamahaM taM bhattaM na dassAmI''ti / atha kho te licchavI aGguliM phoTesuM- "jitamha vata bho ambakAya, jitamha vata bho ambakAyA'ti / atha kho te licchavI yena ambapAlivanaM tena pAyiMsu / addasA kho bhagavA te licchavI dUratova Agacchante / disvAna bhikkhU Amantesi - "yesaM, bhikkhave, bhikkhUnaM devA tAvatiMsA adiThThapubbA, oloketha, bhikkhave, licchaviparisaM; apaloketha, bhikkhave, licchaviparisaM; upasaMharatha, bhikkhave, licchaviparisaM - tAvatiMsasadisa"nti / atha kho te licchavI yAvatikA yAnassa bhUmi, yAnena gantvA, yAnA paccorohitvA pattikAva yena bhagavA tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdiMsu / ekamantaM nisinne kho te licchavI bhagavA dhammiyA kathAya sandassesi samAdapesi samuttejesi sampahaMsesi / atha kho te licchavI bhagavatA dhammiyA kathAya sandassitA samAdapitA samuttejitA sampahaMsitA bhagavantaM etadavocuM- "adhivAsetu no, bhante, bhagavA svAtanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA''ti / atha kho bhagavA te licchavI etadavoca - "adhivutthaM kho me, licchavI, svAtanAya ambapAliyA gaNikAya bhatta'nti / atha kho te licchavI aGguliM phoTesuM- "jitamha vata bho ambakAya, jitamha vata bho ambakAyA'ti / atha kho te licchavI bhagavato bhAsitaM abhinanditvA anumoditvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkamiMsu / 162. atha kho ambapAlI gaNikA tassA rattiyA accayena sake ArAme paNItaM khAdanIyaM bhojanIyaM paTiyAdApetvA bhagavato kAlaM ArocApesi - "kAlo, bhante, nihitaM bhatta"nti / atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya saddhiM bhikkhusaGghana yena ambapAliyA gaNikAya nivesanaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJatte Asane nisIdi | atha kho ambapAlI gaNikA buddhappamukhaM bhikkhusaddhaM paNItena khAdanIyena bhojanIyena sahatthA santappesi sampavAresi / atha kho ambapAlI gaNikA bhagavantaM bhuttAviM onItapattapANiM aJjataraM nIcaM AsanaM gahetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnA kho ambapAlI gaNikA bhagavantaM etadavoca - "imAhaM, bhante, ArAmaM buddhappamukhassa bhikkhusaGghassa dammI''ti / paTiggahesi bhagavA ArAmaM / atha kho bhagavA ambapAliM gaNikaM dhammiyA 76 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.163-164) 3. mahAparinibbAnasuttaM 33 kathAya sandassetvA samAdapetvA samuttejetvA sampahaMsetvA uTThAyAsanA pakkAmi / tatrapi sudaM bhagavA vesAliyaM viharanto ambapAlivane etadeva bahulaM bhikkhUnaM dhammiM kathaM karoti"iti sIlaM, iti samAdhi, iti pnyaa| sIlaparibhAvito samAdhi mahapphalo hoti mhaanisNso| samAdhiparibhAvitA paJjA mahapphalA hoti mhaanisNsaa| pAparibhAvitaM cittaM sammadeva Asavehi vimuccati, seyyathidaM- kAmAsavA, bhavAsavA, avijjaasvaa"ti| veLuvagAmavassUpagamanaM 163. atha kho bhagavA ambapAlivane yathAbhirantaM viharitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi- "AyAmAnanda, yena veLuvagAmako tenupasaGkamissAmA"ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena veLuvagAmako tdvsri| tatra sudaM bhagavA veLuvagAmake viharati / tatra kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "etha tumhe, bhikkhave, samantA vesAliM yathAmittaM yathAsandiTuM yathAsambhattaM vassaM upeth| ahaM pana idheva veLuvagAmake vassaM upagacchAmI''ti / "evaM, bhante''ti kho te bhikkhU bhagavato paTissutvA samantA vesAliM yathAmittaM yathAsandiTuM yathAsambhattaM vassaM upagacchiMsu / bhagavA pana tattheva veLuvagAmake vassaM upagacchi 164. atha kho bhagavato vassUpagatassa kharo AbAdho uppajji, bALahA vedanA vattanti mAraNantikA / tA sudaM bhagavA sato sampajAno adhivAsesi avihnyjmaano| atha kho bhagavato etadahosi- "na kho metaM patirUpaM, yvAhaM anAmantetvA upaTTAke anapaloketvA bhikkhusaddhaM parinibbAyeyyaM / yaMnUnAhaM imaM AbAdhaM vIriyena paTipaNAmetvA jIvitasaGghAraM adhiTThAya vihareyyanti / atha kho bhagavA taM AbAdhaM vIriyena paTipaNAmetvA jIvitasaGkhAraM adhiTThAya vihAsi / atha kho bhagavato so AbAdho paTipassambhi / atha kho bhagavA gilAnA budvito aciravuTThito gelaJA vihArA nikkhamma vihArapacchAyAyaM paJatte Asane nisIdi / atha kho AyasmA Anando yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca- "diTTho me, bhante, bhagavato phAsu; dilu me, bhante, bhagavato khamanIyaM, api ca me, bhante, madhurakajAto viya kaayo| disApi me na pakkhAyanti; dhammApi maM na paTibhanti bhagavato gelajhena, api ca me, bhante, ahosi kAcideva 77 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 dIghanikAyo-2 assAsamattA - ' na tAva bhagavA parinibbAyissati, na yAva bhagavA bhikkhusa Arabbha kiJcideva udAharatI' 'ti / 165. "kiM panAnanda, bhikkhusaGgho mayi paccAsIsati ? desito, Ananda, mayA dhammo anantaraM abAhiraM karitvA / natthAnanda, tathAgatassa dhammesu AcariyamuTThi / yassa nUna, Ananda, evamassa 'ahaM bhikkhusa pariharissAmI 'ti vA 'mamuddesiko bhikkhusaGgho 'ti vA, so nUna, Ananda, bhikkhusaGgha Arambha kiJcideva udAhareyya / tathAgatassa kho, Ananda, na evaM hoti - ' ahaM bhikkhusaGghaM pariharissAmI 'ti vA 'mamuddesiko bhikkhuGgha' vA / sakiM, Ananda, tathAgato bhikkhusaGkaM Arambha kiJcideva udAharissati / ahaM kho panAnanda, etarahi jiNNo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto / AsItiko me vayo vattati / seyyathApi, Ananda, jajjarasakaTaM veThamissakena yApeti, evameva kho, Ananda, veThamissakena maJje tathAgatassa kAyo yApeti / yasmiM, Ananda, samaye tathAgato sabbanimittAnaM amanasikArA ekaccAnaM vedanAnaM nirodhA animittaM cetosamAdhiM upasampajja viharati, phAsutaro, Ananda, tasmiM samaye tathAgatassa kAyo hoti / tasmAtihAnanda, attadIpA viharatha attasaraNA anaJJasaraNA, dhammadIpA dhammasaraNA anaJJasaraNA / kathaJcAnanda, bhikkhu attadIpo viharati attasaraNo anaJJasaraNo, dhammadIpo dhammasaraNo anaJJasaraNo ? idhAnanda, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati atApI sampajAno satimA, vineyya loke abhijjhAdomanassaM / vedanAsu vedanAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA, vineyya loke abhijjhAdomanassaM / citte cittAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA, vineyya loke abhijjhAdomanassaM / dhammesu dhammAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA, vineyya loke abhijjhAdomanassaM / evaM kho, Ananda, bhikkhu attadIpo viharati attasaraNo anaJJasaraNo, dhammadIpo dhammasaraNo anaJJasaraNo / ye hi keci, Ananda, etarahi vA mama vA accayena attadIpA viharissanti attasaraNA anaJJasaraNA, dhammadIpA dhammasaraNA anaJJasaraNA, tamatagge me te, Ananda, bhikkhU bhavissanti ye keci sikkhAkAmA "ti / dutiyabhANavAro / (2.3.165-165) 78 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.166-167) 3. mahAparinibbAnasuttaM nimittobhAsakathA 166. atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya vesAliM piNDAya pAvisi / vesAliyaM piNDAya caritvA pacchAbhattaM piNDapAtapaTikkanto AyasmantaM AnandaM Amantesi - "gaNhAhi, Ananda, nisIdanaM, yena cApAlaM cetiyaM tenupasaGkamissAma divA vihArAyA'ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paTissutvA nisIdanaM AdAya bhagavantaM piTThito piDito anubandhi / atha kho bhagavA yena cApAlaM cetiyaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJatte Asane nisIdi / AyasmApi kho Anando bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / 167. ekamantaM nisinnaM kho AyasmantaM AnandaM bhagavA etadavoca - "ramaNIyA, Ananda, vesAlI, ramaNIyaM udenaM cetiyaM, ramaNIyaM gotamakaM cetiyaM, ramaNIyaM sattambaM cetiyaM, ramaNIyaM bahuputtaM cetiyaM, ramaNIyaM sArandadaM cetiyaM, ramaNIyaM cApAlaM cetiyaM / yassa kassaci, Ananda, cattAro iddhipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGghamAno kappaM vA tiTTeyya kappAvasesaM vA / tathAgatassa kho, Ananda, cattAro iddhipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGghamAno, Ananda, tathAgato kappaM vA tiTTeyya kappAvasesaM vAti / evampi kho AyasmA Anando bhagavatA oLArike nimitte kayiramAne oLArike obhAse kayiramAne nAsakkhi paTivijjhituM; na bhagavantaM yAci - "tiThThatu, bhante, bhagavA kappaM, tiThThatu sugato kappaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna"nti, yathA taM mArena pariyuTTitacitto / dutiyampi kho bhagavA...pe0... tatiyampi kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "ramaNIyA, Ananda, vesAlI, ramaNIyaM udenaM cetiyaM, ramaNIyaM gotamakaM cetiyaM, ramaNIyaM sattambaM cetiyaM, ramaNIyaM bahuputtaM cetiyaM, ramaNIyaM sArandadaM cetiyaM, ramaNIyaM cApAlaM cetiyaM / yassa kassaci, Ananda, cattAro iddhipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGkhamAno kappaM vA tiTheyya kappAvasesaM vaa| tathAgatassa kho, Ananda, cattAro iddhipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGghamAno, Ananda, tathAgato kappaM vA tiTTeyya kappAvasesaM vA''ti / evampi kho AyasmA Anando bhagavatA oLArike nimitte kayiramAne oLArike obhAse kayiramAne nAsakkhi paTivijjhituM; na bhagavantaM yAci - 79 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.168-168) "tiThThatu, bhante, bhagavA kappaM, tiThThatu sugato kappaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna'"nti, yathA taM mArena pariyuTTitacitto / atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi- "gaccha tvaM, Ananda, yassa dAni kAlaM maJasI''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paTissutvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA avidUre aJatarasmiM rukkhamUle nisIdi / mArayAcanakathA 168. atha kho mAro pApimA acirapakkante Ayasmante Anande yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho mAro pApimA bhagavantaM etadavoca- "parinibbAta dAni. bhante. bhagavA: parinibbAta sagato. parinibbAnakAlo dAni. bhante. bhgvto| bhAsitA kho panesA. bhante. bhagavatA vAcA- 'na tAvAha pApima. parinibbAyissAmi. yAva me bhikkha na sAvakA bhavissanti viyattA vinItA visAradA bahussUtA dhammadharA dhammAnUdhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacArino, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhissanti desessanti paJapessanti paTThapessanti vivarissanti vibhajissanti uttAnIkarissanti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhammaM desessantI'ti / etarahi kho pana, bhante, bhikkhU bhagavato sAvakA viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacArino, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhanti desenti paJapenti paTTapenti vivaranti vibhajanti uttAnIkaronti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhammaM desenti / parinibbAtu dAni, bhante, bhagavA; parinibbAtu sugato, parinibbAnakAlo dAni, bhante, bhagavato / "bhAsitA kho panesA, bhante, bhagavatA vAcA - 'na tAvAhaM, pApima, parinibbAyissAmi, yAva me bhikkhuniyo na sAvikA bhavissanti viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacAriniyo, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhissanti desessanti paJapessanti paTThapessanti vivarissanti vibhajissanti uttAnIkarissanti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhamma desessantI'ti / etarahi kho pana, bhante, bhikkhuniyo bhagavato sAvikA viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA 80 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.168-168) 3. mahAparinibbAnasuttaM 81 anudhammacAriniyo, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhanti desenti paJcapenti paTThapenti vivaranti vibhajanti uttAnIkaronti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhammaM desenti / parinibbAtu dAni, bhante, bhagavA; parinibbAtu sugato, parinibbAnakAlo dAni, bhante, bhagavato / "bhAsitA kho panesA, bhante, bhagavatA vAcA - 'na tAvAhaM, pApima, parinibbAyissAmi, yAva me upAsakA na sAvakA bhavissanti viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacArino, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhissanti desessanti paJapessanti paTThapessanti vivarissanti vibhajissanti uttAnIkarissanti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhamma desessantIti / etarahi kho pana, bhante, upAsakA bhagavato sAvakA viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacArino, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhanti desenti paJapenti paTThanti vivaranti vibhajanti uttAnIkaronti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhamma desenti / parinibbAtu dAni, bhante, bhagavA; parinibbAtu sugato, parinibbAnakAlo dAni, bhante, bhgvto| "bhAsitA kho panesA, bhante, bhagavatA vAcA - 'na tAvAhaM, pApima parinibbAyissAmi, yAva me upAsikA na sAvikA bhavissanti viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharAdhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacAriniyo, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhissanti desessanti paJapessanti paTThapessanti vivarissanti vibhajissanti uttAnIkarissanti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhamma desessantI'ti / etarahi kho pana, bhante, upAsikA bhagavato sAvikA viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacAriniyo, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhanti desenti paJapenti paTTapenti vivaranti vibhajanti uttAnIkaronti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhamma desenti / parinibbAtu dAni, bhante, bhagavA; parinibbAtu sugato, parinibbAnakAlo dAni, bhante, bhgvto| "bhAsitA kho panesA, bhante, bhagavatA vAcA - 'na tAvAhaM, pApima, Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 ( 2.3.169-170) parinibbAyissAmi, yAva me idaM brahmacariyaM na iddhaM ceva bhavissati phItaJca vitthArikaM bAhu puthubhUtaM yAva devamanussehi suppakAsita 'nti / etarahi kho pana, bhante, bhagavato brahmacariyaM iddhaM ceva phItaJca vitthArikaM bAhujaJjaM puthubhUtaM, yAva devamanussehi suppakAsitaM / parinibbAtu dAni, bhante, bhagavA; parinibbAtu sugato, parinibbAna kAlo dAni, bhante, bhagavato 'ti / 82 evaM vutte bhagavA mAraM pApimantaM etadavoca - " appossukko tvaM, pApima, hohi, na ciraM tathAgatassa parinibbAnaM bhavissati / ito tiNNaM mAsAnaM accayena tathAgato parinibbAyissatI'ti / AyusaGghAra ossajjanaM 169. atha kho bhagavA cApAle cetiye sato sampajAno AyusaGghAraM ossaji / ossaTTe ca bhagavatA AyusaGghAre mahAbhUmicAlo ahosi bhisanako salomahaMso, devadundubhiyo ca phaliMsu / atha kho bhagavA etamatthaM viditvA tAyaM velAyaM imaM udAnaM udAnesi - " tulamatulaJca sambhavaM bhavasaGghAramavassaji muni / ajjhattarato samAhito, abhindi kavacamivattasambhava "nti / / mahAbhUmicAlahetu 170. atha kho Ayasmato Anandassa etadahosi - " acchariyaM vata bho, abbhutaM vata bho, mahA vatAyaM bhUmicAlo; sumahA vatAyaM bhUmicAlo bhiMsanako salomahaMso ; devadundubhiyo ca phaliMsu / ko nu kho hetu ko paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAyA "ti ? atha kho AyasmA Anando yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi, ekamantaM nisinno kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "acchariyaM, bhante, abbhutaM, bhante, mahA vatAyaM, bhante, bhUmicAlo; sumahA 82 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.171-171) 3. mahAparinibbAnasuttaM vatAyaM, bhante, bhUmicAlo bhiMsanako salomahaMso; devadundubhiyo ca phaliMsu / ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAyA''ti ? 171. "aTTha kho ime, Ananda, hetU, aTTha paccayA mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAya / katame aTTha ? ayaM, Ananda, mahApathavI udake patiTThitA, udakaM vAte patidvitaM, vAto AkAsaTTho / hoti kho so, Ananda, samayo, yaM mahAvAtA vAyanti / mahAvAtA vAyantA udakaM kampenti / udakaM kampitaM pathaviM kampeti / ayaM paThamo hetu, paThamo paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAya / "puna caparaM, Ananda, samaNo vA hoti brAhmaNo vA iddhimA cetovasippatto, devo vA mahiddhiko mahAnubhAvo, tassa parittA pathavIsA bhAvitA hoti, appamANA AposaJA / so imaM pathaviM kampeti saGkampeti sampakampeti sampavedheti / ayaM dutiyo hetu dutiyo paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAya / "puna caparaM, Ananda, yadA bodhisatto tusitakAyA cavitvA sato sampajAno mAtakucchiM okkamati, tadAyaM pathavI kampati saGkampati sampakampati sampavedhati / ayaM tatiyo hetu tatiyo paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAya / "puna caparaM, Ananda, yadA bodhisatto sato sampajAno mAtukucchismA nikkhamati, tadAyaM pathavI kampati saGkampati sampakampati sampavedhati / ayaM catutho hetu catuttho paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAya / "puna caparaM, Ananda, yadA tathAgato anuttaraM sammAsambodhiM abhisambujjhati, tadAyaM pathavI kampati saGkampati sampakampati sampavedhati / ayaM paJcamo hetu paJcamo paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAya / "puna caparaM, Ananda, yadA tathAgato anuttaraM dhammacakkaM pavatteti, tadAyaM pathavI kampati sampati sampakampati sampavedhati / ayaM chaTTho hetu chaTTho paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAya / 83 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.172-172) "puna caparaM, Ananda, yadA tathAgato sato sampajAno AyusavAraM ossajjati, tadAyaM pathavI kampati saGkampati sampakampati sampavedhati / ayaM sattamo hetu sattamo paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAya / "puna caparaM, Ananda, yadA tathAgato anupAdisesAya nibbAnadhAtuyA parinibbAyati, tadAyaM pathavI kampati saGkampati sampakampati sampavedhati / ayaM aTThamo hetu aTThamo paccayo mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAya / "ime kho, Ananda, aTTa hetU, aTTha paccayA mahato bhUmicAlassa pAtubhAvAyA''ti / aTTha parisA 172. "aTTha kho imA, Ananda, prisaa| katamA aTTha? khattiyaparisA, brAhmaNaparisA, gahapatiparisA, samaNaparisA, cAtumahArAjikaparisA, tAvatisaparisA, mAraparisA, brahmaparisA / abhijAnAmi kho panAhaM, Ananda, anekasataM khattiyaparisaM upsngkmitaa| tatrapi mayA sannisinnapubbaM ceva sallapitapubbaJca sAkacchA ca samApajjitapubbA | tattha yAdisako tesaM vaNNo hoti, tAdisako mahaM vaNNo hoti / yAdisako tesaM saro hoti, tAdisako mahaM saro hoti / dhammiyA kathAya sandassemi samAdapemi samuttejemi sampahaMsemi / bhAsamAnaJca maM na jAnanti -- 'ko nu kho ayaM bhAsati devo vA manusso vA ti ? dhammiyA kathAya sandassetvA samAdapetvA samuttejetvA sampahaMsetvA antaradhAyAmi / antarahitaJca maM na jAnanti - 'ko nu kho ayaM antarahito devo vA manusso vA'ti ? abhijAnAmi kho panAhaM, Ananda, anekasataM brAhmaNaparisaM...pe0... gahapatiparisaM... samaNaparisaM... cAtumahArAjikaparisaM... tAvatiMsaparisaM... mAraparisaM... brahmaparisaM upasaGkamitA / tatrapi mayA sannisinnapubbaM ceva sallapitapubbaJca sAkacchA ca samApajjitapubbA / tattha yAdisako tesaM vaNNo hoti, tAdisako mahaM vaNNo hoti / yAdisako tesaM saro hoti, tAdisako mahaM saro hoti / dhammiyA kathAya sandassemi samAdapemi samuttejemi smphNsemi| bhAsamAnaJca maM na jAnanti - 'ko nu kho ayaM bhAsati devo vA manusso vA'ti ? dhammiyA kathAya sandassetvA samAdapetvA samuttejetvA sampahaMsetvA antaradhAyAmi / antarahitaJca maM na jAnanti - 'ko nu kho ayaM antarahito devo vA manusso vA'ti ? imA kho, Ananda, aTTha prisaa| 84 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mahAparinibbAnasuttaM aTTha abhibhAyatanAni 173. " aTTha kho imAni Ananda, abhibhAyatanAni / katamAni aTTha" ? "ajjhattaM rUpasaJjI eko bahiddhA rUpAni passati parittAni suvaNNadubbaNNAni / 'tAni abhibhUyya jAnAmi passAmI 'ti evaMsaJjI hoti / idaM paThamaM abhibhAyatanaM / (2.3.173-173) 7 "ajjhattaM rUpasaJjI eko bahiddhA rUpAni passati appamANAni suvaNNadubbaNNAni / 'tAni abhibhuyya jAnAmi passAmI ti evaMsaJjI hoti / idaM dutiyaM abhibhAyatanaM / '"ajjhattaM arUpasaJjI eko bahiddhA rUpAni passati parittAni suvaNNadubbaNNAni / 'tAni abhibhUyya jAnAmi passAmI 'ti evaMsaJjI hoti / idaM tatiyaM abhibhAyatanaM / 85 " ajjhattaM arUpasaJjI eko bahaddhA rUpAni passati appamANAni suvaNNadubbaNNAni / 'tAni abhibhuyya jAnAmi passAmI 'ti evaMsaJjI hoti / idaM catutthaM abhibhAyatanaM / "ajjhattaM arUpasaJjI eko bahiddhA rUpAni passati nIlAni nIlavaNNAni nIlanidassanAni nIlanibhAsAni / seyyathApi nAma umApupphaM nIlaM nIlavaNNaM nIlanidassanaM nIlanibhAsaM / seyyathA vA pana taM vatthaM bArANaseyyakaM ubhatobhAgavimaTTaM nIlaM nIlavaNNaM nIlanidassanaM nIlanibhAsaM / evameva ajjhattaM arUpasaJjI eko bahiddhA rUpAni passati nIlAni nIlavaNNAni nIlanidassanAni nIlanibhAsAni / 'tAni abhibhUyya jAnA passAmI 'ti evaMsaJJI hoti / idaM paJcamaM abhibhAyatanaM / "ajjhattaM arUpasaJJI eko bahiddhA rUpAni passati pItAni pItavaNNAni pItanidassanAni pItanibhAsAni / seyyathApi nAma kaNikArapupphaM pItaM pItavaNNaM pItanidassanaM pItanibhAsaM / seyyathA vA pana taM vatthaM bArANaseyyakaM ubhatobhAgavimaTTaM pItaM pItavaNNaM pItanidassanaM pItanibhAsaM / evameva ajjhattaM arUpasajJI eko bahiddhA rUpAni passati pItAni pItavaNNAni pItanidassanAni pItanibhAsAni / 'tAni abhibhUyya jAna passAmI 'ti evaMsaJjI hoti / idaM chaTuM abhibhAyatanaM / 85 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 dIghanikAyo-2 (2.3.174-174) "ajjhattaM arUpasaJjI eko bahiddhA rUpAni passati lohitakAni lohitakavaNNAni lohitakanidassanAni lohitakanibhAsAni / seyyathApi nAma bandhujIvakapuSkaM lohitakaM lohitakavaNNaM lohitakanidassanaM lohitakanibhAsaM / seyyathA vA pana taM vatthaM bArANaseyyakaM ubhatobhAgavimaTuM lohitakaM lohitakavaNNaM lohitakanidassanaM lohitakanibhAsaM / evameva ajjhattaM arUpasaJI eko bahiddhA rUpAni passati lohitakAni lohitakavaNNAni lohitakanidassanAni lohitakanibhAsAni | 'tAni abhibhuyya jAnAmi passAmI'ti evaMsaJjI hoti / idaM sattamaM abhibhAyatanaM / ___"ajjhattaM arUpasaJI eko bahiddhA rUpAni passati odAtAni odAtavaNNAni odAtanidassanAni odAtanibhAsAni / seyyathApi nAma osadhitArakA odAtA odAtavaNNA odAtanidassanA odAtanibhAsA / seyyathA vA pana taM vatthaM bArANaseyyakaM ubhatobhAgavimaTuM odAtaM odAtavaNNaM odAtanidassanaM odAtanibhAsaM / evameva ajjhattaM arUpasaJI eko bahiddhA rUpAni passati odAtAni odAtavaNNAni odAtanidassanAni odAtanibhAsAni / 'tAni abhibhuyya jAnAmi passAmI'ti evaMsajI hoti / idaM aTThamaM abhibhAyatanaM / imAni kho, Ananda, aTTha abhibhAyatanAni / aTTha vimokkhA 174. "aTTha kho ime, Ananda, vimokkhA / katame aTTha ? rUpI rUpAni passati, ayaM paThamo vimokkho / ajjhattaM arUpasaJI bahiddhA rUpAni passati, ayaM dutiyo vimokkho| subhanteva adhimutto hoti, ayaM tatiyo vimokkho| sabbaso rUpasaJAnaM samatikkamA paTighasaJAnaM atthaGgamA nAnattasaJAnaM amanasikArA 'ananto AkAso'ti AkAsAnaJcAyatanaM upasampajja viharati, ayaM catuttho vimokkho| sabbaso AkAsAnaJcAyatanaM samatikkamma 'anantaM vijJANa'nti vijJANaJcAyatanaM upasampajja viharati, ayaM paJcamo vimokkho| sabbaso vijJANaJcAyatanaM samatikkamma 'nasthi kiJcI'ti AkiJcAyatanaM upasampajja viharati, ayaM chaTTho vimokkho| sabbaso AkiJcaJaAyatanaM samatikkamma nevasAnAsacAyatanaM upasampajja viharati / ayaM sattamo vimokkho| sabbaso nevasaJjAnAsAyatanaM samatikkamma saJaAvedayitanirodhaM upasampajja viharati, ayaM aTThamo vimokkho| ime kho, Ananda, aTTha vimokkhA / 86 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.175-175) 3. mahAparinibbAnasuttaM 175. "ekamidAhaM, Ananda, samayaM uruvelAyaM viharAmi najjA neraJjarAya tIre ajapAlanigrodhe paThamAbhisambuddho / atha kho, Ananda, mAro pApimA yenAhaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho, Ananda, mAro pApimA maM etadavoca - 'parinibbAtu dAni, bhante, bhagavA; parinibbAtu sugato, parinibbAnakAlo dAni, bhante, bhagavato'ti / evaM vutte ahaM, Ananda, mAraM pApimantaM etadavocaM - __na tAvAhaM, pApima, parinibbAyissAmi, yAva me bhikkhU na sAvakA bhavissanti viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacArino, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhissanti desessanti paJapessanti paThThapessanti vivarissanti vibhajissanti uttAnIkarissanti, uppannaM parappavAda sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhamma desessanti / "na tAvAhaM, pApima, parinibbAyissAmi, yAva me bhikkhuniyo na sAvikA bhavissanti viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacAriniyo, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhissanti desessanti paJapessanti paTThapessanti vivarissanti vibhajissanti uttAnIkarissanti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhammaM desessanti / "na tAvAhaM, pApima, parinibbAyissAmi, yAva me upAsakA na sAvakA bhavissanti viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacArino, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhissanti desessanti paJapessanti paTThapessanti vivarissanti vibhajissanti uttAnIkarissanti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhammaM desessanti / / "na tAvAhaM, pApima, parinibbAyissAmi, yAva me upAsikA na sAvikA bhavissanti viyattA vinItA visAradA bahussutA dhammadharA dhammAnudhammappaTipannA sAmIcippaTipannA anudhammacAriniyo, sakaM AcariyakaM uggahetvA Acikkhissanti desessanti paJapessanti paTTapessanti vivarissanti vibhajissanti uttAnIkarissanti, uppannaM parappavAdaM sahadhammena suniggahitaM niggahetvA sappATihAriyaM dhammaM desessanti / 87 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dIghanikAyo-2 (2.3.176-178) "na tAvAhaM, pApima, parinibbAyissAmi, yAva me idaM brahmacariyaM na iddhaJceva bhavissati phItaJca vitthArikaM bAhujanaM puthubhUtaM yAva devamanussehi suppakAsita"nti / 176. "idAneva kho, Ananda, ajja cApAle cetiye mAro pApimA yenAhaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho, Ananda, mAro pApimA maM etadavoca - 'parinibbAtu dAni, bhante, bhagavA; parinibbAtu sugato, parinibbAnakAlo dAni, bhante. bhgvto| bhAsitA kho panesA, bhante, bhagavatA vAcA- na tAvAhaM, pApima, parinibbAyissAmi, yAva me bhikkhU na sAvakA bhavissanti...pe0... yAva me bhikkhuniyo na sAvikA bhavissanti...pe0... yAva me upAsakA na sAvakA bhavissanti...pe0... yAva me upAsikA na sAvikA bhavissanti...pe0... yAva me idaM brahmacariyaM na iddhaJceva bhavissati phItaJca vitthArikaM bAhujanaM puthubhUtaM, yAva devamanussehi suppakAsita'nti / etarahi kho pana, bhante, bhagavato brahmacariyaM iddhaJceva phItaJca vitthArikaM bAhujanaM puthubhUtaM, yAva devamanussehi suppakAsitaM / parinibbAtu dAni, bhante, bhagavA; parinibbAtu sugato. parinibbAnakAlo dAni. bhante. bhagavato"ti / 177. "evaM vutte, ahaM, Ananda, mAraM pApimantaM etadavocaM - 'appossukko tvaM, pApima, hohi, naciraM tathAgatassa parinibbAnaM bhavissati / ito tiNNaM mAsAnaM accayena tathAgato parinibbAyissatI'ti / idAneva kho, Ananda, ajja cApAle cetiye tathAgatena satena sampajAnena AyusaGghAro ossttttho"ti| AnandayAcanakathA 178. evaM vutte AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "tidvatu, bhante, bhagavA kappaM, tihatu sugato kappaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna''nti / "alaMdAni, Ananda / mA tathAgataM yAci, akAlo dAni, Ananda, tathAgataM yAcanAyA'ti / dutiyampi kho AyasmA Anando...pe0... tatiyampi kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "tidvatu, bhante, bhagavA kappaM, tiTTatu sugato kappaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna''nti / 88 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mahAparinibbAnasuttaM "saddahasi tvaM, Ananda, tathAgatassa bodhi "nti ? " evaM, bhante" / "atha kiJcarahi tvaM, Ananda, tathAgataM yAvatatiyakaM abhinippILesI "ti ? " sammukhA metaM, bhante, bhagavato sutaM sammukhA paTiggahitaM - 'yassa kassaci, Ananda, cattAro iddhipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGkhamAno kappaM vA tiTTheyya kappAvasesaM vA / tathAgatassa kho, Ananda, cattAro idvipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTTitA paricitA susamAraddhA / so AkaGkhamAno, Ananda, tathAgata kappaM vA tiTTheyya kappAvasesaM vA'ti / ' saddahasi tvaM, AnandAti ? ' evaM, bhante' | tasmAtihAnanda, tumhevetaM dukkaTaM, tumhevetaM aparaddhaM, yaM tvaM tathAgatena evaM oLArike nimitte kayiramAne oLArike obhAse kayiramAne nAsakkhi paTivijjhituM, na tathAgataM yAci - 'tiTThatu, bhante, bhagavA kappaM, tiTThatu sugato kappaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna 'nti / sace tvaM, Ananda, tathAgataM yAceyyAsi, dveva te vAcA tathAgato paTikkhipeyya, atha tatiyakaM adhivAseyya / tasmAtihAnanda, tumhevetaM dukkaTaM, tumhevetaM aparaddhaM / ( 2.3.179 - 180 ) 179. "ekamidAhaM, Ananda, samayaM rAjagahe viharAmi gijjhakUTe pabbate / tatrApi kho tAhaM, Ananda, AmantesiM- 'ramaNIyaM, Ananda, rAjagahaM, ramaNIyo, Ananda, gijjhakUTo pbbto| yassa kassaci, Ananda, cattAro idvipAdA bhAvitA bahulIkA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGghamAno kappaM vA tiTTheyya kappAvasesaM vA / tathAgatassa kho, Ananda, cattAro idvipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGghamAno, Ananda, tathAgato kappaM vA tiTTheyya kappAvasesaM vA'ti / evampi kho tvaM, Ananda, tathAgatena oLArike nimitte kayiramAne oLArike obhAse kayiramAne nAsakkhi paTivijjhituM, na tathAgataM yAci - 'tiTThatu, bhante, bhagavA kappaM, tiTThatu sugato kappaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna' nti / sace tvaM, Ananda, tathAgataM yAceyyAsi, dve te vAcA tathAgato paTikkhipeyya, atha tatiyakaM adhivAseyya / tasmAtihAnanda, tumhevetaM dukkaTaM, tumhevetaM aparaddhaM / 180. "ekamidAhaM, Ananda, samayaM tattheva rAjagahe viharAmi gotamanigrodhe ... pe0.... tattheva rAjagahe viharAmi corapapAte... tattheva rAjaga viharAmi vebhArapasse sattapaNNiguhAyaM... tattheva rAjagahe viharAmi isigilipasse kALasilAyaM... tattheva rAjaga 89 89 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 dIghanikAyo-2 (2.3.181-182) viharAmi sItavane sappasoNDikapabbhAre... tattheva rAjagahe viharAmi tapodArAme... tattheva rAjagahe viharAmi veLuvane kalandakanivApe... tattheva rAjagahe viharAmi jIvakambavane... tattheva rAjagahe viharAmi maddakucchismiM migadAye... tatrApi kho tAhaM, Ananda, AmantesiM- 'ramaNIyaM, Ananda, rAjagaha, ramaNIyo gijjhakUTo pabbato, ramaNIyo gotamanigrodho, ramaNIyo corapapAto, ramaNIyA vebhArapasse sattapaNNiguhA, ramaNIyA isigilipasse kALasilA, ramaNIyo sItavane sappasoNDikapabbhAro, ramaNIyo tapodArAmo, ramaNIyo veLavane kalandakanivApo. ramaNIyaM jIvakambavanaM. ramaNIyo mahakacchismiM migdaayo| yassa kassaci. Ananda. cattAro iddhipAdA bhAvitA bahalIkatA ra nIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA...pe0... AkaGkhamAno, Ananda, tathAgato kappaM vA deyya kappAvasesaM vAti / evampi kho tvaM. Ananda tathAgatena oLArike nimitte kayiramAne oLArike obhAse kayiramAne nAsakkhi paTivijjhituM, na tathAgataM yAci'tiTTatu, bhante, bhagavA kappaM, tiThThatu sugato kappaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna'nti / sace tvaM, Ananda, tathAgataM yAceyyAsi, deva te vAcA tathAgato paTikkhipeyya, atha tatiyakaM adhivAseyya / tasmAtihAnanda, tumhevetaM dukkaTaM, tumhevetaM aparaddhaM / 181. "ekamidAhaM, Ananda, samayaM idheva vesAliyaM viharAmi udene cetiye / tatrApi kho tAhaM, Ananda, AmantesiM- 'ramaNIyA, Ananda, vesAlI, ramaNIyaM udenaM cetiyaM / yassa kassaci, Ananda, cattAro iddhipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTTitA paricitA susamAraddhA, so AkaGkhamAno kappaM vA tiTTeyya kappAvasesaM vA / tathAgatassa kho, Ananda, cattAro iddhipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGkhamAno, Ananda, tathAgato kappaM vA tiDheyya kappAvasesaM vA'ti / evampi kho tvaM, Ananda, tathAgatena oLArike nimitte kayiramAne oLArike obhAse kayiramAne nAsakkhi paTivijjhituM, na tathAgataM yAci - 'tidvatu, bhante, bhagavA kappaM, tiThThatu sugato kappaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna'nti / sace tvaM, Ananda, tathAgataM yAceyyAsi, dveva te vAcA tathAgato paTikkhipeyya, atha tatiyakaM adhivAseyya, tasmAtihAnanda, tumhevetaM dukkaTaM, tumhevetaM aparaddhaM / 182. "ekamidAhaM, Ananda, samayaM idheva vesAliyaM viharAmi gotamake 90 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.183-183) 3. mahAparinibbAnasuttaM cetiye...pe0... idheva vesAliyaM viharAmi sattambe cetiye... idheva vesAliyaM viharAmi bahuputte cetiye... idheva vesAliyaM viharAmi sArandade cetiye... idAneva kho tAhaM, Ananda, ajja cApAle cetiye AmantesiM - 'ramaNIyA, Ananda, vesAlI, ramaNIyaM udenaM cetiyaM, ramaNIyaM gotamakaM cetiyaM, ramaNIyaM sattambaM cetiyaM, ramaNIyaM bahuputtaM cetiyaM, ramaNIyaM sArandadaM cetiyaM, ramaNIyaM cApAlaM cetiyaM / yassa kassaci, Ananda, cattAro iddhipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGkhamAno kappaM vA tiDheyya kappAvasesaM vA / tathAgatassa kho, Ananda, cattAro iddhipAdA bhAvitA bahulIkatA yAnIkatA vatthukatA anuTThitA paricitA susamAraddhA, so AkaGkhamAno, Ananda, tathAgato kappaM vA tiTTeyya kappAvasesaM vAti / evampi kho tvaM, Ananda, tathAgatena oLArike nimitte kayiramAne oLArike obhAse kayiramAne nAsakkhi paTivijjhituM, na tathAgataM yAci - 'tiThThatu bhagavA kappaM, tiThThatu sugato kappaM bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna'nti / sace tvaM, Ananda, tathAgataM yAceyyAsi, dveva te vAcA tathAgato paTikkhipeyya, atha tatiyakaM adhivAseyya / tasmAtihAnanda, tumhevetaM dukkaTaM, tumhevetaM aparaddhaM / 183. nanu etaM, Ananda, mayA paTikacceva akkhAtaM - 'sabbeheva piyehi manApehi nAnAbhAvo vinAbhAvo aJjathAbhAvo / taM kutettha, Ananda, labbhA, yaM taM jAtaM bhUtaM saGkhataM palokadhammaM, taM vata mA palujjIti netaM ThAnaM vijjti'| yaM kho panetaM, Ananda, tathAgatena cattaM vantaM muttaM pahInaM paTinissaTuM ossaTTho AyusaGkhAro, ekaMsena vAcA bhAsitA - 'na ciraM tathAgatassa parinibbAnaM bhavissati / ito tiNNaM mAsAnaM accayena tathAgato parinibbAyissatI'ti / taJca tathAgato jIvitahetu puna paccAvamissatIti netaM ThAnaM vijjati / "AyAmAnanda, yena mahAvanaM kUTAgArasAlA tenupasaGkamissAmA''ti / "evaM, bhante"ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA AyasmatA Anandena saddhiM yena mahAvanaM kUTAgArasAlA tenupasaGkami; upasaGkamitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "gaccha tvaM, Ananda, yAvatikA bhikkhU vesAliM upanissAya viharanti, te sabbe upaTTAnasAlAyaM sannipAtehI''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paTissutvA yAvatikA bhikkhU vesAliM upanissAya viharanti, te sabbe upaTThAnasAlAyaM sannipAtetvA yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho AyasmA Anando bhagavantaM . 91 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.184-185) etadavoca - "sannipatito, bhante, bhikkhusaGgho, yassa dAni, bhante, bhagavA kAlaM maJjatI''ti / 184. atha kho bhagavA yenupaTThAnasAlA tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJatte Asane nisIdi / nisajja kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "tasmAtiha, bhikkhave, ye te mayA dhammA abhiJA desitA, te vo sAdhukaM uggahetvA AsevitabbA bhAvetabbA bahulIkAtabbA, yathayidaM brahmacariyaM addhaniyaM assa ciraTThitikaM, tadassa bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM / katame ca te, bhikkhave, dhammA mayA abhiJA desitA, ye vo sAdhukaM uggahetvA AsevitabbA bhAvetabbA bahulIkAtabbA, yathayidaM brahmacariyaM addhaniyaM assa ciradvitikaM, tadassa bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devmnussaanN| seyyathidaM- cattAro satipaTTAnA cattAro sammappadhAnA cattAro iddhipAdA paJcindriyAni paJca balAni satta bojjhaGgA ariyo aTThagiko mggo| ime kho te, bhikkhave, dhammA mayA abhiJA desitA, ye vo sAdhukaM uggahetvA AsevitabbA bhAvetabbA bahulIkAtabbA, yathayidaM brahmacariyaM addhaniyaM assa ciraTThitikaM, tadassa bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna''nti / 185. atha kho bhagavA bhikkhU Amantesi- "handa dAni, bhikkhave, AmantayAmi vo, vayadhammA saGghArA; appamAdena sampAdetha / naciraM tathAgatassa parinibbAnaM bhavissati / ito tiNNaM mAsAnaM accayena tathAgato parinibbAyissatI"ti / idamavoca bhagavA, idaM vatvAna sugato athAparaM etadavoca satthA "paripakko vayo mahaM, parittaM mama jIvitaM / pahAya vo gamissAmi, kataM me saraNamattano / / "appamattA satImanto, susIlA hotha bhikkhavo / susamAhitasaGkappA, sacittamanurakkhatha / / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.186-186) 3. mahAparinibbAnasuttaM "yo imasmiM dhammavinaye, appamatto vihassati | pahAya jAtisaMsAraM, dukkhassantaM karissatI''ti / / tatiyo bhaannvaaro| nAgApalokitaM 186. atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya vesAliM piNDAya pAvisi / vesAliyaM piNDAya caritvA pacchAbhattaM piNDapAtappaTikkanto nAgApalokitaM vesAliM apaloketvA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "idaM pacchimakaM, Ananda, tathAgatassa vesAliyA dassanaM bhavissati / AyAmAnanda, yena bhaNDagAmo tenupasaGkamissAmA'ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena bhaNDagAmo tadavasari / tatra sudaM bhagavA bhaNDagAme viharati / tatra kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "catunnaM, bhikkhave, dhammAnaM ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaJceva tumhAkaJca / katamesaM catunnaM ? ariyassa, bhikkhave, sIlassa ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaM ceva tumhAkaJca / ariyassa, bhikkhave, samAdhissa ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaM ceva tumhAkaJca / ariyAya, bhikkhave, pAya ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaM ceva tumhAkaJca / ariyAya, bhikkhave, vimuttiyA ananubodhA appaTivedhA evamidaM dIghamaddhAnaM sandhAvitaM saMsaritaM mamaM ceva tumhAkaJca / tayidaM, bhikkhave, ariyaM sIlaM anubuddhaM paTividdhaM, ariyo samAdhi anubuddho paTividdho, ariyA paJjA anubuddhA paTividdhA, ariyA vimutti anubuddhA paTividdhA, ucchinnA bhavataNhA, khINA bhavanetti, nathi dAni punbhvo'ti| idamavoca bhagavA, idaM vatvAna sugato athAparaM etadavoca satthA - "sIlaM samAdhi paJjA ca, vimutti ca anuttraa| anubuddhA ime dhammA, gotamena yasassinA / / 93 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.187-188) "iti buddho abhijJAya, dhammamakkhAsi bhikkhunaM / dukkhassantakaro satthA, cakkhumA parinibbuto''ti / / tatrApi sudaM bhagavA bhaNDagAme viharanto etadeva bahulaM bhikkhUna dhammiM kathaM karoti"iti sIla, iti samAdhi, iti pnyjaa| sIlaparibhAvito samAdhi mahapphalo hoti mhaanisNso| samAdhiparibhAvitA paJjA mahapphalA hoti mhaanisNsaa| pAparibhAvitaM cittaM sammadeva Asavehi vimuccati, seyyathidaM - kAmAsavA, bhavAsavA, avijjaasvaa"ti| catumahApadesakathA 187. atha kho bhagavA bhaNDagAme yathAbhirantaM viharitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi- "AyAmAnanda, yena hathigAmo, yena ambagAmo, yena jambugAmo, yena bhoganagaraM tenupasaGkamissAmA''ti / "evaM, bhante"ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena bhoganagaraM tadavasari | tatra sudaM bhagavA bhoganagare viharati Anande cetiye / tatra kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "cattArome, bhikkhave, mahApadese desessAmi, taM suNAtha; sAdhukaM manasikarotha; bhAsissAmI''ti / "evaM, bhante''ti kho te bhikkhU bhagavato pccssosuN| bhagavA etadavoca - 188. "idha, bhikkhave, bhikkhu evaM vadeyya - 'sammukhA metaM, Avuso, bhagavato sutaM sammukhA paTiggahitaM, ayaM dhammo ayaM vinayo idaM satthusAsananti / tassa, bhikkhave, bhikkhuno bhAsitaM neva abhinanditabbaM nappaTikkositabbaM / anabhinanditvA appaTikkositvA tAni padabyaJjanAni sAdhukaM uggahetvA sutte osAretabbAni, vinaye sandassetabbAni | tAni ce sutte osAriyamAnAni vinaye sandassiyamAnAni na ceva sutte osaranti, na ca vinaye sandissanti, niTThamettha gantab - 'addhA, idaM na ceva tassa bhagavato vacanaM; imassa ca bhikkhuno duggahita'nti / itihetaM, bhikkhave, chaDDeyyAtha / tAni ce sutte osAriyamAnAni vinaye sandassiyamAnAni sutte ceva osaranti, vinaye ca sandissanti, niTThamettha gantabbaM - 'addhA, idaM tassa bhagavato vacanaM; imassa ca bhikkhuno suggahita'nti / idaM, bhikkhave, paThamaM mahApadesaM dhAreyyAtha / 94 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.188 - 188) 3. mahAparinibbAnasuttaM "idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaM vadeyya - 'amukasmiM nAma AvAse saGgho viharati sathero sapAmokkho | tassa me saGghassa sammukhA sutaM sammukhA paTiggahitaM, ayaM dhammo ayaM vinayo idaM satthusAsana 'nti / tassa, bhikkhave, bhikkhuno bhAsitaM neva abhinanditabbaM nappaTikkositabbaM | anabhinanditvA appaTikkositvA tAni padabyaJjanAni sAdhukaM uggahetvA sutte osAretabbAni, vinaye sandassetabbAni / tAni ce sutte osAriyamAnAni vinaye sandassiyamAnAni na ceva sutte osaranti na ca vinaye sandissanti, niTThamettha gantabbaM - 'addhA, idaM na ceva tassa bhagavato vacanaM tassa ca saGghassa duggahita 'nti / itihetaM, bhikkhave, chaDDeyyAtha / tAni ce sutte osAriyamAnAni vinaye sandassiyamAnAni sutte ceva osaranti vinaye ca sandissanti, niTThamettha gantabbaM - 'addhA, idaM tassa bhagavato vacanaM; tassa ca saGghassa suggahita 'nti / idaM bhikkhave, dutiyaM mahApadesaM dhAreyyAtha | - "idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaM vadeyya - 'amukasmiM nAma AvAse sambahulA bhikkhU viharanti bahussutA AgatAgamA dhammadharA vinayadharA mAtikAdharA / tesaM me therAnaM sammukhA sutaM sammukhA paTiggahitaM - ayaM dhammo ayaM vinayo idaM satthusAsana 'nti / tas bhikkhave, bhikkhuno bhAsitaM neva abhinanditabbaM... pe0... na ca vinaye sandissanti / niTThamettha gantabbaM - 'addhA, idaM na ceva tassa bhagavato vacanaM; tesaJca therAnaM duggahita 'nti / itihetaM, bhikkhave, chaDDeyyAtha / tAni ce sutte osAriyamAnAni ...pe0... vinaye ca sandissanti, niTThamettha gantabbaM - ' addhA, idaM tassa bhagavato vacanaM; tesaJca therAnaM suggahita 'nti / idaM, bhikkhave, tatiyaM mahApadesaM dhAreyyAtha | "idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaM vadeyya - 'amukasmiM nAma AvAse eka thero bhikkhu viharati bahussuto AgatAgamo dhammadharo vinayadharo mAtikAdharI / tassa meM therassa sammukhA sutaM sammukhA paTiggahitaM - ayaM dhammo ayaM vinayo idaM satthusAsana 'nti / tassa, bhikkhave, bhikkhuno bhAsitaM neva abhinanditabbaM nappaTikkositabbaM; anabhinanditvA appaTikkositvA tAni padabyaJjanAni sAdhukaM uggahetvA sutte osAritabbAni, vinaye sandassetabbAni / tAni ce sutte osAriyamAnAni vinaye sandassiyamAnAni na ceva sutte osaranti, na ca vinaye sandissanti, niTThamettha gantabbaM - ' addhA, idaM na ceva tassa bhagavato vacanaM; tassa ca therassa duggahita 'nti / itihetaM, bhikkhave, chaDDeyyAtha / tAni ca sutte osAriyamAnAni vinaye sandassiyamAnAni sutte ceva osaranti, vinaye ca 95 95 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.189-189) sandissanti, niTThamettha gantabbaM - 'addhA, idaM tassa bhagavato vacanaM; tassa ca therassa suggahita'nti / idaM, bhikkhave, catutthaM mahApadesaM dhAreyyAtha / ime kho, bhikkhave, cattAro mahApadese dhAreyyAthA"ti / tatrapi sudaM bhagavA bhoganagare viharanto Anande cetiye etadeva bahulaM bhikkhUna dhammi kathaM karoti- "iti sIlaM, iti samAdhi, iti pnyaa| sIlaparibhAvito samAdhi mahapphalo hoti mhaanisNso| samAdhiparibhAvitA paJjA mahapphalA hoti mhaanisNsaa| pAparibhAvitaM cittaM sammadeva Asavehi vimuccati, seyyathidaM- kAmAsavA, bhavAsavA, avijjaasvaa"ti| kammAraputtacundavatthu 189. atha kho bhagavA bhoganagare yathAbhirantaM viharitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "AyAmAnanda, yena pAvA tenupasaGkamissAmA''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena pAvA tadavasari / tatra sudaM bhagavA pAvAyaM viharati cundassa kammAraputtassa ambavane / assosi kho cundo kammAraputto - "bhagavA kira pAvaM anuppatto, pAvAyaM viharati mahaM ambavane''ti / atha kho cundo kammAraputto yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnaM kho cundaM kammAraputtaM bhagavA dhammiyA kathAya sandassesi samAdapesi samuttejesi sampahaMsesi / atha kho cundo kammAraputto bhagavatA dhammiyA kathAya sandassito samAdapito samuttejito sampahaMsito bhagavantaM etadavoca - "adhivAsetu me, bhante, bhagavA svAtanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA''ti / adhivAsesi bhagavA tuNhIbhAvena / atha kho cundo kammAraputto bhagavato adhivAsanaM viditvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkAmi / ___ atha kho cundo kammAraputto tassA rattiyA accayena sake nivesane paNItaM khAdanIyaM bhojanIyaM paTiyAdApetvA pahUtaJca sUkaramaddavaM bhagavato kAlaM ArocApesi - "kAlo, bhante, nihitaM bhatta"nti / atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya saddhiM bhikkhusaGghana yena cundassa kammAraputtassa nivesanaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJatte Asane nisIdi / nisajja kho bhagavA cundaM kammAraputtaM Amantesi - "yaM te, cunda, sUkaramaddavaM paTiyattaM, tena maM parivisa / yaM panajaM khAdanIyaM bhojanIyaM paTiyattaM, tena 96 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.190-191) 3. mahAparinibbAnasuttaM bhikkhusaddhaM parivisA''ti / "evaM, bhante''ti kho cundo kammAraputto bhagavato paTissutvA yaM ahosi sUkaramaddavaM paTiyattaM, tena bhagavantaM parivisi / yaM pananaM khAdanIyaM bhojanIyaM paTiyattaM, tena bhikkhusaddhaM parivisi / atha kho bhagavA cundaM kammAraputtaM Amantesi -- "yaM te, cunda, sUkaramaddavaM avasiTuM, taM sobbhe nikhaNAhi / nAhaM taM, cunda, passAmi sadevake loke samArake sabrahmake sassamaNabrAhmaNiyA pajAya sadevamanussAya, yassa taM paribhuttaM sammA pariNAmaM gaccheyya atra tathAgatassA'ti / "evaM, bhante''ti kho cundo kammAraputto bhagavato paTissutvA yaM ahosi sUkaramaddavaM avasi, taM sobbhe nikhaNitvA yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnaM kho cundaM kammAraputtaM bhagavA dhammiyA kathAya sandassetvA samAdapetvA samuttejetvA sampahaMsetvA uThAyAsanA pkkaami| 190. atha kho bhagavato cundassa kammAraputtassa bhattaM bhuttAvissa kharo AbAdho uppajji, lohitapakkhandikA pabALahA vedanA vattanti maarnnntikaa| tA sudaM bhagavA sato sampajAno adhivAsesi avihnymaano| atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "AyAmAnanda, yena kusinArA tenupasaGkamissAmA'ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / cundassa bhattaM bhujitvA, kammArassAti me sutaM / AbAdhaM samphusI dhIro, pabALhaM mAraNantikaM / / bhuttassa ca sUkaramaddavena, ___ byAdhippabALaho udapAdi satthuno / virecamAno bhagavA avoca, gacchAmahaM kusinAraM nagaranti / / pAnIyAharaNaM 191. atha kho bhagavA maggA okkamma yena aJjataraM rukkhamUlaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "ica me tvaM, Ananda, catugguNaM saGghATiM paJapehi, kilantosmi, Ananda, nisIdissAmI''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA 97 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.3.191-191) Anando bhagavato paTissutvA catugguNaM saGghATiM paJapesi / nisIdi bhagavA paJatte Asane / nisajja kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "ica me tvaM, Ananda, pAnIyaM Ahara, pipAsitosmi, Ananda, pivissAmI''ti / evaM vutte AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "idAni, bhante, paJcamattAni sakaTasatAni atikkantAni, taM cakkacchinnaM udakaM parittaM luLitaM AvilaM sandati / ayaM, bhante, kakudhA nadI avidUre acchodakA sAtodakA sItodakA setodakA suppatitthA ramaNIyA / ettha bhagavA pAnIyaJca pivissati, gattAni ca sItIkarissatI''ti / dutiyampi kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "ica me tvaM, Ananda, pAnIyaM Ahara, pipAsitosmi, Ananda, pivissAmI''ti / dutiyampi kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca- "idAni, bhante, paJcamattAni sakaTasatAni atikkantAni, taM cakkacchinnaM udakaM parittaM luLitaM AvilaM sandati / ayaM, bhante, kakudhA nadI avidUre acchodakA sAtodakA sItodakA setodakA suppatitthA ramaNIyA / ettha bhagavA pAnIyaJca pivissati, gattAni ca sItIkarissatI''ti / tatiyampi kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi- "ica me tvaM, Ananda, pAnIyaM Ahara, pipAsitosmi, Ananda, pivissAmI''ti / "evaM, bhante'ti kho AyasmA Anando bhagavato paTissutvA pattaM gahetvA yena sA nadikA tenupasaGkami / atha kho sA nadikA cakkacchinnA parittA luLitA AvilA sandamAnA, Ayasmante Anande upasaGkamante acchA vippasannA anAvilA sandittha / atha kho Ayasmato Anandassa etadahosi - "acchariyaM vata, bho, abbhutaM vata, bho, tathAgatassa mahiddhikatA mahAnubhAvatA / ayahi sA nadikA cakkacchinnA parittA luLitA AvilA sandamAnA mayi upasaGkamante acchA vippasannA anAvilA sandatI'ti / pattena pAnIyaM AdAya yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM etadavoca- "acchariyaM, bhante, abbhutaM, bhante, tathAgatassa mahiddhikatA mahAnubhAvatA / idAni sA bhante nadikA cakkacchinnA parittA luLitA AvilA sandamAnA mayi upasaGkamante acchA vippasannA anAvilA sandittha / pivatu bhagavA pAnIyaM pivatu sugato pAnIya''nti / atha kho bhagavA pAnIyaM apAyi / 98 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.192-193) 3. mahAparinibbAnasuttaM pukkusamallaputtavatthu 192. tena kho pana samayena pukkuso mallaputto ALArassa kAlAmassa sAvako kusinArAya pAvaM addhAnamaggappaTippanno hoti / addasA kho pukkuso mallaputto bhagavantaM aJatarasmiM rukkhamUle nisinnaM / disvA yena bhagavA tenupasaGkami; upasamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho pukkuso mallaputto bhagavantaM etadavoca - "acchariyaM, bhante, abbhutaM, bhante, santena vata, bhante, pabbajitA vihArena viharanti / bhUtapubbaM, bhante, ALAro kAlAmo addhAnamaggappaTippanno maggA okkamma avidUre aJatarasmiM rukkhamUle divAvihAraM nisIdi / atha kho, bhante, paJcamattAni sakaTasatAni ALAraM kAlAmaM nissAya nissAya atikkamiMsu / atha kho, bhante, aJjataro puriso tassa sakaTasatthassa piTTito piTTito Agacchanto yena ALAro kAlAmo tenupasaGkami; upasaGkamitvA ALAraM kAlAmaM etadavoca - "api, bhante, paJcamattAni sakaTasatAni atikkantAni addasA'"ti ? 'na kho ahaM, Avuso, addasanti / 'kiM pana, bhante, saI assosI'ti ? 'na kho ahaM, Avuso, sadaM assosinti / 'kiM pana, bhante, sutto ahosI'ti ? 'na kho ahaM, Avuso, sutto ahosinti / 'kiM pana, bhante, saJjI ahosI'ti ? 'evamAvuso'ti / 'so tvaM, bhante, saJI samAno jAgaro paJcamattAni sakaTasatAni nissAya nissAya atikkantAni neva addasa, na pana sadaM assosi; apisu te, bhante, saGghATi rajena okiNNA'ti ? 'evamAvuso'ti / atha kho, bhante, tassa purisassa etadahosi- 'acchariyaM vata bho, abbhutaM vata bho, santena vata bho pabbajitA vihArena viharanti / yatra hi nAma saJI samAno jAgaro paJcamattAni sakaTasatAni nissAya nissAya atikkantAni neva dakkhati, na pana saI sossatI'ti ! ALAre kAlAme uLAraM pasAdaM pavedetvA pakkAmI''ti / 193. "taM kiM maJjasi, pukkusa, katamaM nu kho dukkarataraM vA durabhisambhavataraM vA- yo vA saJjI samAno jAgaro paJcamattAni sakaTasatAni nissAya nissAya atikkantAni neva passeyya, na pana sadaM suNeyya; yo vA saJI samAno jAgaro deve vassante deve gaLagaLAyante vijjullatAsu niccharantIsu asaniyA phalantiyA neva passeyya, na pana sadaM suNeyyA''ti ? "kihi, bhante, karissanti paJca vA sakaTasatAni cha vA sakaTasatAni satta vA sakaTasatAni aTTha vA sakaTasatAni nava vA sakaTasatAni, sakaTasahassaM vA sakaTasatasahassaM vA / atha kho etadeva dukkarataraM ceva durabhisambhavataraJca 99 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dIghanikAyo-2 yo saJjI samAno jAgaro deve vassante deve gaLagaLAyante vijjullatAsu niccharantIsu asaniyA phalantiyA neva passeyya, na pana saddaM suNeyyA "ti / "ekamidAhaM, pukkusa, samayaM AtumAyaM viharAmi bhusAgAre / tena kho pana samayena deve vasante deve gaLagaLAyante vijjullatAsu niccharantIsu asaniyA phalantiyA avidUre bhusAgArassa dve kassakA bhAtaro hatA cattAro ca balibaddA / atha kho, pukkusa, AtumAya mahAjanakAyo nikkhamitvA yena te dve kassakA bhAtaro hatA cattAro ca balibaddA tenupasaGkami / tena kho panAhaM, pukkusa, samayena bhusAgArA nikkhamitvA bhusAgAradvAre abbhokAse cngkmaami| atha kho, pukkusa, aJJataro puriso tamhA mahAjanakAyA yenAhaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA maM abhivAdetvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM ThitaM kho ahaM, pukkusa, taM purisaM etadavocaM - 'kiM nu kho eso, Avuso, mahAjanakAyo sannipatito'ti ? 'idAni, bhante, deve vassante deve gaLagaLAyante vijjullatAsu niccharantIsu asaniyA phalantiyA dve kassakA bhAtaro hatA cattAro ca balibaddA / ettheso mahAjanakAyo sannipatito / tvaM pana, bhante, kva ahosI 'ti ? 'idheva kho ahaM, Avuso, ahosinti / 'kiM pana, bhante, addasA'ti ? 'na kho ahaM, Avuso, addasanti / kiM pana, bhante, saddaM assosI 'ti ? 'na kho ahaM, Avuso, saddaM assosi 'nti / 'kiM pana, bhante, sutto ahosI 'ti ? 'na kho ahaM, Avuso, sutto ahosi 'nti / kiM pana, bhante, saJjI ahosI 'ti ? 'evamAvuso 'ti / 'so tvaM, bhante, saJJI samAno jAgaro deve vasante deve gaLagaLAyante vijjullatAsu niccharantIsu asaniyA phalantiyA neva addasa, na pana saddaM assosI'ti ? "evamAvuso "ti ? (2.3.193-193) "atha kho, pukkusa, purisassa etadahosi - " acchariyaM vata bho, abbhutaM vata bho, santena vata bho pabbajitA vihArena viharanti / yatra hi nAma saJJI samAno jAgaro deve vasante deve gaLagaLAyante vijjullatAsu niccharantIsu asaniyA phalantiyA neva dakkhati, na pana saddaM sossatI 'ti / mayi uLAraM pasAdaM pavedetvA maM abhivAdetvA padakkhiNaM tvA pakkAmIti / evaM vutte pukkuso mallaputto bhagavantaM etadavoca - " esAhaM, bhante, yo me ALAre kAlA pasAdo taM mahAvAte vA ophuNAmi sIghasotAya vA nadiyA pavAhemi / abhikkantaM, bhante, abhikkantaM, bhante ! seyyathApi, bhante, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, 100 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.194-195) 3. mahAparinibbAnasuttaM 101 paTicchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya 'cakkhumanto rUpAni dakkhantI'ti; evamevaM bhagavatA anekapariyAyena dhammo pakAsito / esAha, bhante, bhagavantaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhikkhusaGghaJca / upAsakaM maM bhagavA dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gata''nti / 194. atha kho pukkuso mallaputto aJjataraM purisaM Amantesi - "ica me tvaM, bhaNe, siGgIvaNNaM yugamaTuM dhAraNIyaM AharA'ti / "evaM, bhante''ti kho so puriso pukkusassa mallaputtassa paTissutvA taM siGgIvaNNaM yugamaTuM dhAraNIyaM Ahari / atha kho pukkuso mallaputto taM siGgIvaNNaM yugamaTuM dhAraNIyaM bhagavato upanAmesi - "idaM, bhante, siGgIvaNNaM yugamaTuM dhAraNIyaM, taM me bhagavA paTiggaNhAtu anukampaM upAdAyA'ti / "tena hi, pukkusa, ekena meM acchAdehi, ekena Ananda"nti / "evaM, bhante''ti kho pukkuso mallaputto bhagavato paTissutvA ekena bhagavantaM acchAdeti, ekena AyasmantaM AnandaM / atha kho bhagavA pukkusaM mallaputtaM dhammiyA kathAya sandassesi samAdapesi samuttejesi sampahaMsesi / atha kho pukkuso mallaputto bhagavatA dhammiyA kathAya sandassito samAdapito samuttejito sampahaMsito uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkAmi / 195. atha kho AyasmA Anando acirapakkante pukkuse mallaputte taM siGgIvaNNaM yugamaTuM dhAraNIyaM bhagavato kAyaM upanAmesi / taM bhagavato kAyaM upanAmitaM hataccikaM viya khAyati / atha kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "acchariyaM, bhante, abbhutaM, bhante, yAva parisuddho, bhante, tathAgatassa chavivaNNo pariyodAto / idaM, bhante, siGgIvaNNaM yugamaTuM dhAraNIyaM bhagavato kAyaM upanAmitaM hataccikaM viya khAyatI"ti / "evametaM, Ananda, evametaM, Ananda dvIsu kAlesu ativiya tathAgatassa kAyo parisuddho hoti chavivaNNo priyodaato| katamesu dvIsu? yaJca, Ananda, rattiM tathAgato anuttaraM sammAsambodhiM abhisambujjhati, yaJca rattiM anupAdisesAya nibbAnadhAtuyA parinibbAyati / imesu kho Ananda dvIsu kAlesu ativiya tathAgatassa kAyo parisuddho hoti chavivaNNo pariyodAto / "ajja kho panAnanda, rattiyA pacchime yAme kusinArAyaM upavattane mallAnaM sAlavane antarena yamakasAlAnaM tathAgatassa parinibbAnaM bhavissati / AyAmAnanda, yena kakudhA nadI tenupasaGkamissAmA"ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / 101 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 dIghanikAyo-2 (2.3.196-197) siGgIvaNNaM yugamaTuM, pukkuso abhihArayi / tena acchAdito satthA, hemavaNNo asobhathAti / / 196. atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena kakudhA nadI tenupasaGkami; upasaGkamitvA kakudhaM nadiM ajjhogAhetvA nhatvA ca pivitvA ca paccuttaritvA yena ambavanaM tenupasaGkami / upasaGkamitvA AyasmantaM cundakaM Amantesi- "ica me tvaM, cundaka, catugguNaM saGghATiM paJapehi, kilantosmi, cundaka, nipajjissAmI''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA cundako bhagavato paTissutvA catugguNaM saGghATiM paJapesi / atha kho bhagavA dakSiNena passena sIhaseyyaM kappesi pAde pAdaM accAdhAya sato sampajAno uTThAnasajhaM mnsikritvaa| AyasmA pana cundako tattheva bhagavato purato nisIdi / gantvAna buddho nadikaM kakudhaM, ___ acchodakaM sAtudakaM vippasannaM / ogAhi satthA akilantarUpo, tathAgato appaTimo ca loke / / nhatvA ca pivitvA cudatAri satthA, purakkhato bhikkhugaNassa majjhe / vattA pavattA bhagavA idha dhamme, upAgami ambavanaM mahesi / / Amantayi cundakaM nAma bhikkhuM, catugguNaM santhara me nipajjaM / so codito bhAvitattena cundo, catugguNaM santhari khippameva / / nipajji satthA akilantarUpo, cundopi tattha pamukhe nisIdIti / / 197. atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "siyA kho panAnanda, 102 ernational Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mahAparinibbAnasuttaM cundassa kammAraputtassa koci vippaTisAraM uppAdeyya - ' tassa te, Avuso cunda, alAbhA tassa te dulladdhaM, yassa te tathAgato pacchimaM piNDapAtaM paribhuJjitvA parinibbuto 'ti / cundassa, Ananda, kammAraputtassa evaM vippaTisAro paTivinetabbo - 'tassa te, Avuso cunda, lAbhA tassa te suladdhaM, yassa te tathAgato pacchimaM piNDapAtaM paribhuJjitvA parinibbuto / sammukhA metaM, Avuso cunda, bhagavato sutaM sammukhA paTiggahitaM - dve me piNDapAtA samasamaphalA samavipAkA, ativiya aJJehi piNDapAtehi mahaphphalatarA ca mahAnisaMsatarA ca / katame dve ? yaJca piNDapAtaM paribhuJjitvA tathAgato anuttaraM sammAsambodhiM abhisambujjhati, yaJca piNDapAtaM paribhuJjitvA tathAgato anupAdisesAya nibbAnadhAtuyA parinibbAyati / ime dve piNDapAtA samasamaphalA samavipAkA, ativiya aJJehi piNDapAtehi mahaphphalatarA ca mahAnisaMsatarA ca / AyusaMvattanikaM AyasmatA cundena kammAraputtena kammaM upacitaM, vaNNasaMvattanikaM AyasmatA cundena kammAraputtena kamma upacitaM, sukhasaMvattanikaM AyasmatA cundena kammAraputtena kammaM upacitaM, yasasaMvattanikaM AyasmatA cundena kammAraputtena kammaM upacitaM, saggasaMvattanikaM AyasmatA cundena kammAraputtena kammaM upacitaM, AdhipateyyasaMvattanikaM AyasmatA cundena kammAraputtena kamma upacitanti / cundassa, Ananda, kammAraputtassa evaM vippaTisAro paTivinetabbo 'ti / atha kho bhagavA etamatthaM viditvA tAyaM velAyaM imaM udAnaM udAnesi - (2.3.198-198) " dadato puJJa pavaDDati, saMyamato veraM na cIyati / kusalo ca jahAti pApakaM, rAgadosamohakkhayA sanibbuto 'ti / / catutho bhANavAro / yamakasAlA 198. atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi - " AyAmAnanda, yena hiraJavatiyA nadiyA pArimaM tIraM yena kusinArA upavattanaM mallAnaM sAlavanaM 103 103 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 dIghanikAyo-2 (2.3.199-199) tenupasaGkamissAmA''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho bhagavA mahatA bhikkhasaGkena saddhiM yena hiravatiyA nadiyA pArimaM tIraM yena kusinArA upavattanaM mallAnaM sAlavanaM tenupasaGkami / upasaGkamitvA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "iGgha me tvaM, Ananda, antarena yamakasAlAnaM uttarasIsakaM maJcakaM paJapehi, kilantosmi, Ananda, nipajjissAmI''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paTissatvA antarena yamakasAlAnaM uttarasIsakaM maJcakaM pnypesi| atha kho bhagavA dakkhiNena passena sIhaseyyaM kappesi pAde pAdaM accAdhAya sato smpjaano| tena kho pana samayena yamakasAlA sabbaphAliphullA honti akaalpupphehi| te tathAgatassa sarIraM okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathAgatassa pUjAya / dibbAnipi mandAravapupphAni antalikkhA papatanti, tAni tathAgatassa sarIraM okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathAgatassa pUjAya / dibbAnipi candanacuNNAni antalikkhA papatanti, tAni tathAgatassa sarIraM okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathAgatassa pUjAya / dibbAnipi tUriyAni antalikkhe vajjanti tathAgatassa pUjAya / dibbAnipi saGgItAni antalikkhe vattanti tathAgatassa pUjAya / 199. atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "sabbaphAliphullA kho, Ananda, yamakasAlA akaalpupphehi| te tathAgatassa sarIraM okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathAgatassa pUjAya / dibbAnipi mandAravapupphAni antalikkhA papatanti, tAni tathAgatassa sarIraM okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathAgatassa pUjAya / dibbAnipi candanacuNNAni antalikkhA papatanti, tAni tathAgatassa sarIraM okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathAgatassa pUjAya / dibbAnipi tUriyAni antalikkhe vajjanti tathAgatassa pUjAya / dibbAnipi saGgItAni antalikkhe vattanti tathAgatassa pUjAya / na kho, Ananda, ettAvatA tathAgato sakkato vA hoti garukato vA mAnito vA pUjito vA apacito vA / yo kho, Ananda, bhikkhu vA bhikkhunI vA upAsako vA upAsikA vA dhammAnudhammappaTipanno viharati sAmIcippaTipanno anudhammacArI, so tathAgataM sakkaroti garuM karoti mAneti pUjeti apaciyati paramAya puujaay| tasmAtihAnanda, dhammAnudhammappaTipannA viharissAma sAmIcippaTipannA anudhmmcaarinoti| evahi vo, Ananda, sikkhitbb"nti| 104 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.200-201) 3. mahAparinibbAnasuttaM upavANatthe 200. tena kho pana samayena AyasmA upavANo bhagavato purato Thito hoti bhagavantaM bIjayamAno / atha kho bhagavA AyasmantaM upavANaM apasAresi - " apehi, bhikkhu, mA me purato aTThAsI 'ti / atha kho Ayasmato Anandassa etadahosi - " ayaM kho AyasmA upavANo dIgharattaM bhagavato upaTTAko santikAvacaro samIpacArI / atha ca pana bhagavA pacchime kAle AyasmantaM upavANaM apasAreti - 'apehi bhikkhu, mA me purato aTThAsI 'ti / ko nu kho hetu, ko paccayo, yaM bhagavA AyasmantaM upavANaM apasAreti - 'apehi, bhikkhu, mA me purato aTThAsI 'ti ? atha kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca ayaM, bhante, AyasmA upavANo dIgharattaM bhagavato upaTTAko santikAvacaro samIpacArI / atha ca pana bhagavA pacchime kAle AyasmantaM upavANaM apasAreti - 'apehi, bhikkhu, mA me purato aTThAsI 'ti / ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo, yaM bhagavA AyasmantaM upavANaM apasAreti - 'apehi, bhikkhu, mA me purato aTThAsI 'ti ? yebhuyyena, Ananda, dasasu lokadhAtUsu devatA sannipatitA tathAgataM dassanAya / yAvatA, Ananda, kusinArA upavattanaM mallAnaM sAlavanaM samantato dvAdasa yojanAni, natthi so padeso vAlaggakoTinitudanamattopi mahesakkhAhi devatAhi apphuTo / devatA, Ananda, ujjhAyanti - 'dUrA ca vatamha AgatA tathAgataM dassanAya / kadAci karahaci tathAgatA loke uppajjanti arahanto sammAsambuddhA / ajjeva rattiyA pacchime yAme tathAgatassa parinibbAnaM bhavissati / ayaJca mahesakkho bhikkhu bhagavato purato Thito ovArento, na mayaM labhAma pacchime kAle tathAgataM dassanAyA'ti / "santAnanda, 201. " kathaMbhUtA pana, bhante, bhagavA devatA manasikarotI 'ti ? devatA AkAse pathavIsaJjiniyo kese pakiriya kandanti, bAhA paggayha kandanti, chinnapAtaM papatanti, AvaTTanti, vivaTTanti - 'atikhippaM bhagavA parinibbAyissati, atikhippaM sugato parinibbAyissati, atikhippaM cakkhuM loke antaradhAyissatI 'ti / "santAnanda, devatA pathaviyaM pathavIsaJJiniyo kese pakiriya kandanti, bAhA paggaha kandanti, chinnapAtaM papatanti, AvaTTanti, vivaTTanti - 'atikhippaM bhagavA parinibbAyissati, atikhippaM sugato parinibbAyissati, atikhippaM cakkhuM loke antaradhAyissatI' 'ti / 105 105 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 dIghanikAyo-2 ___ dIghanikAyo-2 (2.3.202-203) (2.3.202-203) yA pana tA devatA vItarAgA, tA satA sampajAnA adhivAsenti- "aniccA saGghArA, taM kutattha lnbhaa"ti| catusaMvejanIyadvAnAni __ 202. "pubbe, bhante, disAsu vassaM vuTThA bhikkhU Agacchanti tathAgataM dassanAya / te mayaM labhAma manobhAvanIye bhikkhU dassanAya, labhAma payirupAsanAya / bhagavato pana mayaM, bhante, accayena na labhissAma manobhAvanIye bhikkhU dassanAya, na labhissAma payirupAsanAyA'ti / "cattArimAni, Ananda, saddhassa kulaputtassa dassanIyAni saMvejanIyAni ThAnAni / katamAni cattAri ? 'idha tathAgato jAtoti, Ananda, saddhassa kulaputtassa dassanIyaM saMvejanIyaM ThAnaM / 'idha tathAgato anuttaraM sammAsambodhiM abhisambuddho'ti, Ananda, saddhassa kulaputtassa dassanIyaM saMvejanIyaM ThAnaM / 'idha tathAgatena anuttaraM dhammacakkaM pavattita'nti, Ananda, saddhassa kulaputtassa dassanIyaM saMvejanIyaM ThAnaM / 'idha tathAgato anupAdisesAya nibbAnadhAtuyA parinibbuto'ti, Ananda, saddhassa kulaputtassa dassanIyaM saMvejanIyaM ThAnaM / imAni kho, Ananda, cattAri saddhassa kulaputtassa dassanIyAni saMvejanIyAni ThAnAni / "Agamissanti kho, Ananda, saddhA bhikkhU bhikkhuniyo upAsakA upAsikAyo'idha tathAgato jAto tipi, 'idha tathAgato anuttaraM sammAsambodhiM abhisambuddhotipi, 'idha tathAgatena anuttaraM dhammacakkaM pavattita ntipi, 'idha tathAgato anupAdisesAya nibbAnadhAtuyA prinibbuto'tipi| ye hi keci, Ananda, cetiyacArikaM AhiNDantA pasannacittA kAlaGkarissanti, sabbe te kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjissantI''ti / AnandapucchAkathA 203. "kathaM mayaM, bhante, mAtugAme paTipajjAmA'"ti ? "adassanaM, AnandA''ti / "dassane, bhagavA, sati kathaM paTipajjitabba"nti ? "anAlApo, AnandA''ti | "Alapantena pana, bhante, kathaM paTipajjitabbanti ? "sati, Ananda, upaTThApetabbA''ti / 106 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mahAparinibbAnasuttaM 204. "kathaM mayaM, bhante, tathAgatassa sarIre paTipajjAmA ' 'ti ? " abyAvaTA tumhe, Ananda, hotha tathAgatassa sarIrapUjAya / isa tumhe, Ananda, sAratthe ghaTatha anuyuJjatha, sAratthe appamattA AtApino pahitattA viharatha / santAnanda, khattiyapaNDitApi brAhmaNapaNDitApi gahapatipaNDitApi tathAgate abhippasannA, te tathAgatassa sarIrapUjaM karissantI 'ti / (2.3.204-206) 205. "kathaM pana, bhante, tathAgatassa sarIre paTipajjitabba "nti ? " yathA kho, Ananda, raJo cakkavattissa sarIre paTipajjanti, evaM tathAgatassa sarIre paTipajjitabba"nti / " kathaM pana, bhante, raJo cakkavattissa sarIre paTipajjantI 'ti ? "raJJo, Ananda, cakkavattissa sarIraM ahatena vatthena veThenti, ahatena vatthena veThetvA vihatena kappAsena veThenti, vihatena kappAsena veThetvA ahatena vatthena veThenti / etenupAyena paJcahi yugasatehi rajJo cakkavattissa sarIraM veThetvA AyasAya teladoNiyA pakkhipitvA aJJissA AyasAya doNiyA paTikujjitvA sabbagandhAnaM citakaM karitvA raJJo cakkavattissa sarIraM jhApenti / cAtumahApathe rajJo cakkavattissa thUpaM karonti / evaM kho, Ananda, raJJa cakkavattissa sarIre paTipajjanti / yathA kho, Ananda, raJJo cakkavattissa sarIre paTipajjanti, evaM tathAgatassa sarIre paTipajjitabbaM / cAtumahApathe tathAgatassa po kAtabbo / tattha ye mAlaM vA gandhaM vA cuNNakaM vA Aropessanti vA abhivAdessanti vA cittaM vA pasAdessanti tesaM taM bhavissati dIgharattaM hitAya sukhAya / dhUpArahapuggalo 206. " cattArome, Ananda, thUpArahA / katame cattAro ? tathAgato arahaM sammAsambuddho thUpAraho, paccekasambuddho thUpAraho, tathAgatassa sAvako thUpAraho, rAjA cakkavattI thUpAraho 'ti / 107 "kiJcAnanda, atthavasaM paTicca tathAgato arahaM sammAsambuddhI thUpAraho ? 'ayaM tassa bhagavato arahato sammAsambuddhassa thUpo ti, Ananda, bahujanA cittaM pasAdenti / te tatha cittaM pasAdetvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjanti / idaM kho, Ananda, atthavasaM paTicca tathAgato arahaM sammAsambuddhI thupAraho / "kiJcAnanda, atthavasaM paTicca paccekasambuddho thUpAraho ? 'ayaM tassa bhagavato 107 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 dIghanikAyo-2 (2.3.207-207) paccekasambuddhassa thUpo'ti, Ananda, bahujanA cittaM pasAdenti / te tattha cittaM pasAdetvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjanti / idaM kho, Ananda, atthavasaM paTicca paccekasambuddho thUpAraho / "kiJcAnanda, atthavasaM paTicca tathAgatassa sAvako thUpAraho ? 'ayaM tassa bhagavato arahato sammAsambuddhassa sAvakassa thUpo'ti Ananda, bahujanA cittaM pasAdenti / te tattha cittaM pasAdetvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjanti / idaM kho, Ananda, atthavasaM paTicca tathAgatassa sAvako thUpAraho / "kiJcAnanda, atthavasaM paTicca rAjA cakkavattI thUpAraho ? 'ayaM tassa dhammikassa dhammaro thUpo'ti, Ananda, bahujanA cittaM pasAdenti / te tattha cittaM pasAdetvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjanti / idaM kho, Ananda, atthavasaM paTicca rAjA cakkavattI thUpAraho / ime kho, Ananda cattAro thUpArahA"ti / Anandaacchariyadhammo 207. atha kho AyasmA Anando vihAraM pavisitvA kapisIsaM AlambitvA rodamAno aTTAsi - "ahaJca vatamhi sekho sakaraNIyo, satthu ca me parinibbAnaM bhavissati, yo mama anukampako''ti / atha kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "kahaM nu kho, bhikkhave, Anando"ti ? "eso, bhante, AyasmA Anando vihAraM pavisitvA kapisIsaM AlambitvA rodamAno Thito - 'ahaJca vatamhi sekho sakaraNIyo, satthu ca me parinibbAnaM bhavissati, yo mama anukampako'ti / atha kho bhagavA ataraM bhikkhuM Amantesi - "ehi tvaM, bhikkhu, mama vacanena AnandaM Amantehi - 'satthA taM, Avuso Ananda, AmantetI' "ti / "evaM, bhante''ti kho so bhikkhu bhagavato paTissutvA yenAyasmA Anando tenupasaGkami; upasamitvA AyasmantaM AnandaM etadavoca - 'satthA taM, Avuso Ananda, AmantetIti / "evamAvuso'"ti kho AyasmA Anando tassa bhikkhuno paTissutvA yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnaM kho AyasmantaM AnandaM bhagavA etadavoca- "alaM, Ananda, mA soci mA paridevi, nanu etaM, Ananda, mayA paTikacceva akkhAtaM - 'sabbeheva piyehi manApehi nAnAbhAvo vinAbhAvo aJjathAbhAvo'; taM kutettha, Ananda, lbbhaa| 'yaM taM jAtaM bhUtaM 108 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.208-209) 3. mahAparinibbAnasuttaM 109 saGghataM palokadhamma, taM vata tathAgatassApi sarIraM mA palujjI'ti netaM ThAnaM vijjati / dIgharattaM kho te, Ananda, tathAgato paccupaTThito mettena kAyakammena hitena sukhena advayena appamANena, mettena vacIkammena hitena sukhena advayena appamANena, mettena manokammena hitena sukhena advayena appamANena / katapuJosi tvaM, Ananda, padhAnamanuyuJja, khippaM hohisi anaasvo"ti| 208. atha kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "yepi te, bhikkhave, ahesuM atItamaddhAnaM arahanto sammAsambuddhA, tesampi bhagavantAnaM etapparamAyeva upaTThAkA ahesuM, seyyathApi mayhaM aanndo| yepi te, bhikkhave, bhavissanti anAgatamaddhAnaM arahanto sammAsambuddhA, tesampi bhagavantAnaM etapparamAyeva upaTThAkA bhavissanti, seyyathApi mavhaM Anando / paNDito, bhikkhave, Anando; medhAvI, bhikkhave, Anando / jAnAti 'ayaM kAlo tathAgataM dassanAya upasaGkamituM bhikkhUna, ayaM kAlo bhikkhunInaM, ayaM kAlo upAsakAnaM, ayaM kAlo upAsikAnaM, ayaM kAlo rao rAjamahAmattAnaM titthiyAnaM titthiyasAvakAna' "nti / 209. "cattArome, bhikkhave, acchariyA abbhutA dhammA Anande / katame cattAro ? "sace, bhikkhave, bhikkhuparisA AnandaM dassanAya upasaGkamati, dassanena sA attamanA hoti / tatra ce Anando dhammaM bhAsati, bhAsitenapi sA attamanA hoti / atittAva bhikkhave, bhikkhuparisA hoti, atha kho Anando tuNhI hoti / sace, bhikkhave, bhikkhunIparisA AnandaM dassanAya upasaGkamati, dassanena sA attamanA hoti / tatra ce Anando dhammaM bhAsati, bhAsitenapi sA attamanA hoti / atittAva bhikkhave, bhikkhunIparisA hoti, atha kho Anando tuNhI hoti / sace, bhikkhave, upAsakaparisA AnandaM dassanAya upasaGkamati, dassanena sA attamanA hoti / tatra ce Anando dhamma bhAsati, bhAsitenapi sA attamanA hoti / atittAva bhikkhave, upAsakaparisA hoti, atha kho Anando tuNhI hoti| sace, bhikkhave, upAsikAparisA AnandaM dassanAya upasaGkamati, dassanena sA attamanA hoti / tatra ce, Anando, dhammaM bhAsati, bhAsitenapi sA attamanA hoti / atittAva bhikkhave, upAsikAparisA hoti, atha kho Anando tuNhI hoti / ime kho, bhikkhave, cattAro acchariyA abbhutA dhammA Anande / "cattArome bhikkhave, acchariyA abbhutA dhammA rajhe cakkavattimhi / katame 109 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 cattAro ? sace, bhikkhave, khattiyaparisA rAjAnaM cakkavattiM dassanAya upasaGkamati, dassanena sA attamanA hoti / tatra ce rAjA cakkavattI bhAsati, bhAsitenapi sA attamanA hoti / atittAva bhikkhave, khattiyaparisA hoti / atha kho rAjA cakkavattI tumhI hoti / sace bhikkhave brAhmaNaparisA... pe0... gahapatiparisA...pe0... samaNaparisA rAjAnaM cakkavattiM dassanAya upasaGkamati, dassanena sA attamanA hoti / tatra ce rAjA cakkavattI bhAsati, bhAsitenapi sA attamanA hoti / atittAva bhikkhave, samaNaparisA hoti, atha kho rAjA cakkavattI tuNhI hoti / evameva kho, bhikkhave, cattArome acchariyA abbhutA dhammA Anande / sace, bhikkhave, bhikkhuparisA AnandaM dassanAya upasaGkamati, dassanena sA attamanA hoti / tatra ce Anando dhammaM bhAsati, bhAsitenapi sA attamanA hoti / atittAva bhikkhave, bhikkhuparisA hoti / atha kho Anando tumhI hoti / sace bhak bhikkhunIparisA...pe0... upAsakaparisA...pe0... upAsikAparisA AnandaM upasaGkamati, dassanena sA attamanA hoti / tatra ce Anando dhammaM bhAsati, bhAsitenapi sA attamanA hoti| atittAva bhikkhave, upAsikAparisA hoti / atha kho Anando tuhI hoti / ime kho, bhikkhave, cattAro acchariyA abbhutA dhammA Anande 'ti / dassanAya mahAsudarasanasuttadesanA 210. evaM vutte AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca "mA, bhante, bhagavA imasmiM khuddakanagarake ujjaGgalanagarake sAkhAnagarake parinibbAyi / santi, bhante, aJJAni mahAnagarAni, seyyathidaM - campA rAjagahaM sAvatthI sAketaM kosambI bArANasI; ettha bhagavA parinibbAyatu / ettha bahU khattiyamahAsAlA, brAhmaNamahAsAlA gahapatimahAsAlA tathAgate abhippsnnaa| te tathAgatassa sarIrapUjaM karissantI 'ti / mAhevaM, Ananda, avaca; mAhevaM, Ananda, avaca - 'khuddakanagarakaM ujjaGgalanagarakaM sAkhAnagaraka 'nti / 110 "bhUtapubbaM, Ananda, rAjA mahAsudassano nAma ahosi cakkavattI dhammiko dhammarAjA cAturanto vijitAvI janappadatthAvariyappatto sattaratanasamannAgato / raJo, Ananda, mahAsudassanassa ayaM kusinArA kusAvatI nAma rAjadhAnI ahosi, puratthimena ca pacchimena ca dvAdasayojanAni AyAmena; uttarena ca dakkhiNena ca sattayojanAni vitthArena / kusAvatI, Ananda, rAjadhAnI iddhA ceva ahosi phItA ca bahujanA ca ANNA ca subhikkhA ca / seyyathApi, Ananda, devAnaM ALakamandA nAma rAjadhAnI iddhA ceva hoti 110 (2.3.210-210) Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.211-211) 3. mahAparinibbAnasuttaM 111 phItA ca bahujanA ca AkiNNayakkhA ca subhikkhA ca; evameva kho, Ananda, kusAvatI rAjadhAnI iddhA ceva ahosi phItA ca bahujanA ca AkiNNamanussA ca subhikkhA ca / kusAvatI, Ananda, rAjadhAnI dasahi saddehi avivittA ahosi divA ceva rattiJca, seyyathidaM - hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisadena mudiGgasaddena vINAsaddena gItasaddena saGghasaddena sammasaddena pANitALasaddena 'anAtha pivatha khAdathA'ti dasamena saddena / "gaccha tvaM, Ananda, kusinAraM pavisitvA kosinArakAnaM mallAnaM Arocehi - 'ajja kho, vAseTThA, rattiyA pacchime yAme tathAgatassa parinibbAnaM bhavissati / abhikkamatha vAseTTA, abhikkamatha vAseTThA / mA pacchA vippaTisArino ahuvattha - amhAkaJca no gAmakkhette tathAgatassa parinibbAnaM ahosi, na mayaM labhimhA pacchime kAle tathAgataM dassanAyA' "ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paTissutvA nivAsetvA pattacIvaramAdAya attadutiyo kusinAraM pAvisi / mallAnaM vandanA 211. tena kho pana samayena kosinArakA mallA sandhAgAre sannipatitA honti kenacideva karaNIyena / atha kho AyasmA Anando yena kosinArakAnaM mallAnaM sandhAgAraM tenupasaGkami; upasaGkamitvA kosinArakAnaM mallAnaM Arocesi - "ajja kho, vAseTThA, rattiyA pacchime yAme tathAgatassa parinibbAnaM bhavissati / abhikkamatha vAseTThA abhikkamatha vaasetttthaa| mA pacchA vippaTisArino ahuvattha - 'amhAkaJca no gAmakkhette tathAgatassa parinibbAnaM ahosi, na mayaM labhimhA pacchime kAle tathAgataM dassanAyA' "ti / idamAyasmato Anandassa vacanaM sutvA mallA ca mallaputtA ca mallasuNisA ca mallapajApatiyo ca aghAvino dummanA cetodukkhasamappitA appekacce kese pakiriya kandanti, bAhA paggayha kandanti, chinnapAtaM papatanti, AvaTTanti vivaTTanti - 'atikhippaM bhagavA parinibbAyissati, atikhippaM sugato parinibbAyissati, atikhippaM cakTuM loke antaradhAyissatI'ti / atha kho mallA ca mallaputtA ca mallasuNisA ca mallapajApatiyo ca aghAvino dummanA cetodukkhasamappitA yena upavattanaM mallAnaM sAlavanaM yenAyasmA Anando tenupasaGkamiMsu / atha kho Ayasmato Anandassa etadahosi - "sace kho ahaM kosinArake malle ekamekaM bhagavantaM vandApessAmi, avandito bhagavA kosinArakehi mallehi bhavissati, athAyaM ratti vibhAyissati / yaMnUnAhaM kosinArake malle kulaparivattaso 111 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 dIghanikAyo-2 (2.3.212-212) kulaparivattaso ThapetvA bhagavantaM vandApeyyaM - 'itthannAmo, bhante, mallo saputto sabhariyo sapariso sAmacco bhagavato pAde sirasA vandatI'ti / atha kho AyasmA Anando kosinArake malle kulaparivattaso kulaparivattaso ThapetvA bhagavantaM vandApesi - 'itthannAmo, bhante, mallo saputto sabhariyo sapariso sAmacco bhagavato pAde sirasA vandatI' ''ti / atha kho AyasmA Anando etena upAyena paThameneva yAmena kosinArake malle bhagavantaM vandApesi / subhaddaparibbAjakavatthu 212. tena kho pana samayena subhaddo nAma paribbAjako kusinArAyaM paTivasati / assosi kho subhaddo paribbAjako- "ajja kira rattiyA pacchime yAme samaNassa gotamassa parinibbAnaM bhavissatI''ti / atha kho subhaddassa paribbAjakassa etadahosi - "sutaM kho pana metaM paribbAjakAnaM vuDDAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM'kadAci karahaci tathAgatA loke uppajjanti arahanto sammAsambuddhA'ti / ajjeva rattiyA pacchime yAme samaNassa gotamassa parinibbAnaM bhavissati / atthi ca me ayaM kaGkhAdhammo uppanno, evaM pasanno ahaM samaNe gotame / 'pahoti me samaNo gotamo tathA dhammaM desetuM, yathAhaM imaM kaGkhAdhammaM pajaheyya' "nti / atha kho subhaddo paribbAjako yena upavattanaM mallAnaM sAlavanaM, yenAyasmA Anando tenupasaGkami; upasaGkamitvA AyasmantaM AnandaM etadavoca - "sutaM metaM bho Ananda, paribbAjakAnaM vuDDAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM - 'kadAci karahaci tathAgatA loke uppajjanti arahanto sammAsambuddhA'ti / ajjeva rattiyA pacchime yAme samaNassa gotamassa parinibbAnaM bhavissati / asthi ca me ayaM kavAdhammo uppanno- evaM pasanno ahaM samaNe gotame 'pahoti me samaNo gotamo tathA dhammaM desetuM, yathAhaM imaM kaGkhAdhammaM pajaheyya'nti / sAdhAhaM, bho Ananda, labheyyaM samaNaM gotamaM dassanAyA''ti / evaM vutte AyasmA Anando subhadaM paribbAjakaM etadavoca"alaM, Avuso subhadda, mA tathAgataM viheThesi, kilanto bhagavA''ti / dutiyampi kho subhaddo paribbAjako...pe0... tatiyampi kho subhaddo paribbAjako AyasmantaM AnandaM etadavoca - "sutaM metaM, bho Ananda, paribbAjakAnaM vuDDAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM- 'kadAci karahaci tathAgatA loke uppajjanti arahanto sammAsambuddhA'ti / ajjeva rattiyA pacchime yAme samaNassa gotamassa parinibbAnaM bhavissati / atthi ca me ayaM kaGkhAdhammo uppanno - evaM pasanno ahaM samaNe gotame, 'pahoti me samaNo gotamo 112 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.213-214) 3. mahAparinibbAnasuttaM 113 tathA dhamma desetuM, yathAhaM imaM kajAdhammaM pajaheyya'nti / sAdhAhaM, bho Ananda, labheyyaM samaNaM gotamaM dassanAyA'ti / tatiyampi kho AyasmA Anando subhadaM paribbAjakaM etadavoca - "alaM, Avuso subhadda, mA tathAgataM viheThesi, kilanto bhagavA''ti / 213. assosi kho bhagavA Ayasmato Anandassa subhaddena paribbAjakena saddhiM imaM kathAsallApaM / atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi- "alaM, Ananda, mA subhadaM vAresi, labhataM, Ananda, subhaddo tathAgataM dassanAya / yaM kiJci maM subhaddo pucchissati, sabbaM taM aApekkhova pucchissati, no vihesApekkho / yaM cassAhaM puTTho byAkarissAmi, taM khippameva AjAnissatI''ti / atha kho AyasmA Anando subhadaM paribbAjakaM etadavoca - "gacchAvuso subhadda, karoti te bhagavA okAsa''nti / atha kho subhaddo paribbAjako yena bhagavA tenupasaGkami; upasamitvA bhagavatA saddhiM sammodi, sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho subhaddo paribbAjako bhagavantaM etadavoca - "yeme, bho gotama, samaNabrAhmaNA sacino gaNino gaNAcariyA AtA yasassino titthakarA sAdhusammatA bahujanassa, seyyathidaM - pUraNo kassapo, makkhali gosAlo, ajito kesakambalo, pakudho kaccAyano, saJcayo belaThThaputto, nigaNTho nATaputto, sabbete sakAya paTiJAya abbhaciMsu, sabbeva na abbhaaiMsu, udAhu ekacce abbhaaiMsu, ekacce na abbhajiMsUti ? alaM, subhadda, tiThThatetaM- "sabbete sakAya paTiJAya abbhajiMsu, sabbeva na abbhaniMsu, udAhu ekacce abbhaaiMsu, ekacce na abbhaaiMsU'ti / "dhammaM te, subhadda, desessAmi; taM suNAhi sAdhukaM manasikarohi, bhAsissAmI''ti / "evaM, bhante''ti kho subhaddo paribbAjako bhagavato paccassosi / bhagavA etadavoca 214. "yasmiM kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aTThaGgiko maggo na upalabbhati, samaNopi tattha na upalabbhati / dutiyopi tattha samaNo na upalabbhati / tatiyopi tattha samaNo na upalabbhati / catutthopi tattha samaNo na upalabbhati / yasmiJca kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aTThaGgiko maggo upalabbhati, samaNopi tattha upalabbhati, dutiyopi tattha samaNo upalabbhati, tatiyopi tattha samaNo upalabbhati, catutthopi tattha samaNo upalabbhati / imasmiM kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aTThaGgiko maggo upalabbhati, idheva, subhadda, samaNo, idha dutiyo samaNo, idha tatiyo samaNo, idha catuttho samaNo, sujhA parappavAdA 113 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dIghanikAyo-2 (2.3.215-215) samaNebhi aJahi / ime ca, subhadda, bhikkhU sammA vihareyyuM, asujho loko arahantehi assA'ti / ekUnatiMso vayasA subhadda, yaM pabbajiM kiNkuslaanuesii| vassAni pacAsa samAdhikAni, yato ahaM pabbajito subhadda / / Ayassa dhammassa padesavattI, ___ ito bahiddhA samaNopi nasthi / / "dutiyopi samaNo natthi / tatiyopi samaNo natthi / catutthopi samaNo natthi / suJA parappavAdA samaNebhi aohi / ime ca, subhadda, bhikkhU sammA vihareyyuM, asuJo loko arahantehi assA'"ti / ___ 215. evaM vutte subhaddo paribbAjako bhagavantaM etadavoca - "abhikkantaM, bhante, abhikkantaM, bhante / seyyathApi, bhante, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya, 'cakkhumanto rUpAni dakkhantI'ti / evamevaM bhagavatA anekapariyAyena dhammo pakAsito, esAhaM, bhante, bhagavantaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhikkhusaGghaJca / labheyyAhaM, bhante, bhagavato santike pabbajjaM, labheyyaM upasampada''nti / "yo kho, subhadda, aJatitthiyapubbo imasmiM dhammavinaye AkaGghati pabbajjaM, AkaGghati upasampadaM, so cattAro mAse parivasati / catunnaM mAsAnaM accayena AraddhacittA bhikkhU pabbAjenti upasampAdenti bhikkhubhAvAya | api ca mettha puggalavemattatA viditA''ti / "sace, bhante, aJatitthiyapubbA imasmiM dhammavinaye AkayantA pabbajjaM AkaGghantA upasampadaM cattAro mAse parivasanti, catunnaM mAsAnaM accayena AraddhacittA bhikkhU pabbAjenti upasampAdenti bhikkhubhAvAya / ahaM cattAri vassAni parivasissAmi, catunnaM vassAnaM accayena AraddhacittA bhikkhU pabbAjentu upasampAdentu bhikkhubhAvAyA''ti / atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi- "tenahAnanda, subhadaM pabbAjehI''ti / "evaM, bhante''ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi / atha kho 114 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mahAparinibbAnasuttaM subhaddo paribbAjako AyasmantaM AnandaM etadavoca - "lAbhA vo, Avuso Ananda; suddhaM vo, Avuso Ananda, ettha satthu sammukhA antevAsikAbhisekena abhisittA'ti / alattha kho subhaddo paribbAjako bhagavato santike pabbajjaM, alattha upasampadaM / acirUpasampanno kho pAyasmA subhaddo ko vUpakaTTho appamatto AtApI pahitatto viharanto nacirasseva - 'yassatthAya kulaputtA sammadeva agArasmA anagAriyaM pabbajanti' tadanuttaraM brahmacariyapariyosAnaM diTTeva dhamme sayaM abhijJa sacchikatvA upasampajja vihAsi / "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA" ti abbhaJJAsi / aJJataro kho panAyasmA subhaddo arahataM ahosi / so bhagavato pacchimo sakkhisAvako ahosIti / paJcamo bhANavAro / (2.3.216-217) tathAgatapacchimavAcA 216. atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi - "siyA kho panAnanda, tumhAkaM evamassa - 'atItasatthukaM pAvacanaM, natthi no satthA'ti / na kho panetaM, Ananda, evaM daTThabbaM / yo vo, Ananda, mayA dhammo ca vinayo ca desito paJJatto, so vo mamaccayena stthaa| yathA kho panAnanda, etarahi bhikkhU aJJamaJJa AvasovAdena samudAcaranti, na kho mamaccayena evaM samudAcaritabbaM / theratarena, Ananda, bhikkhunA navakataro bhikkhu nAmena vA gottena vA AvusovAdena vA samudAcaritabbo / navakatarena bhikkhunA therataro bhikkhu ' bhante 'ti vA 'AyasmA ti vA samudAcaritabbo / AkaGkhamAno, Ananda, saGgho mamaccayena khuddAnukhuddakAni sikkhApadAni samUhanatu / channassa, Ananda, bhikkhuno mamaccayena brahmadaNDo dAtabbo 'ti / " katamo pana, bhante, brahmadaNDo 'ti ? "channo, Ananda, bhikkhu yaM iccheyya, taM vadeyya / so bhikkhUhi neva vattabbo, na ovaditabbo, na anusAsitabbo 'ti / bhikkhave, 217. atha kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "siyA kho pana, eka bhikkhussApi kaGkSA vA vimati vA buddhe vA dhamme vA saGghe vA magge vA paTipadAya vA, pucchatha, bhikkhave, mA pacchA vippaTisArino ahuvattha - ' sammukhIbhUto no satthA 115 115 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 dIghanikAyo-2 ahosi, na mayaM sakkhimhA bhagavantaM sammukhA paTipucchitu' "nti / evaM vRtte te bhikkhU tuhI asuM / dutiyampi kho bhagavA...pe0... tatiyampi kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "siyA kho pana, bhikkhave, ekabhikkhussApi kaGkSA vA vimati vA buddhe vA dhammevA saGghe vA magge vA paTipadAya vA, pucchatha, bhikkhave, mA pacchA vippaTisArino ahuvattha - 'sammukhIbhUto no satthA ahosi, na mayaM sakkhimhA bhagavantaM sammukhA paTipucchitu' "nti / tatiyampikho te bhikkhU tumhI ahesuM / atha kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "siyA khopana, bhikkhave, satthugAravenapi na puccheyyAtha / sahAyakopi, bhikkhave, sahAyakassa ArocetU'ti / evaM vutte te bhikkhU tumhI ahesuM / atha kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "acchariyaM, bhante, abbhutaM, bhante, evaM pasanno ahaM, bhante, imasmiM bhikkhusaGghe, 'natthi ekabhikkhussApi kaDA vA vimati vA buddhe vA dhamme vA saGghe vA magge vA paTipadAya vA "ti / pasAdA kho tvaM, Ananda, vadesi, ANameva hettha, Ananda, tthaagtss| natthi imasmiM bhikkhusa ekabhikkhussApi kaGkSA vA vimati vA buddhe vA dhamme vA saGghe vA magge vA paTipadAya vA / imesaJhi, Ananda, paJcannaM bhikkhutAnaM yo pacchimako bhikkhu, so sotApanno avinipAtadhammo niyato sambodhiparAyaNo 'ti / 218. atha kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "handa dAni, bhikkhave, AmantayAmi vo, vayadhammA saGghArA appamAdena sampAdethA "ti / ayaM tathAgatassa pacchimA vAcA / parinibbutakathA 219. atha kho bhagavA paThamaM jhAnaM samApajji, paThamajjhAnA vuTThahitvA dutiyaM jhAnaM samApajji, dutiyajjhAnA vuTThahitvA tatiyaM jhAnaM samApajji, tatiyajjhAnA vuTThahitvA catuthaM jhAnaM samApajji / catutthajjhAnA vuTThahitvA AkAsAnaJcAyatanaM samApajji AkAsAnaJcAyatanasamApattiyA vuTThahitvA viJJANaJcAyatanaM samApajji, viJJANaJcAyatanasamApattiyA vuTThahitvA AkiJcaJJAyatanaM samApajji, AkiJcaJJAyatanasamApattiyA vuTThahitvA nevasaJJAnAsaJJAyatanaM samApajji, nevasaJjanAsaJJAyatanasamApattiyA hivA saJJAvedayitanirodhaM samApajji / atha kho AyasmA Anando AyasmantaM anuruddhaM etadavoca - " parinibbuto, bhante (2.3.218-219) 116 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.220-222) 3. mahAparinibbAnasuttaM 117 anuruddha, bhgvaa''ti| "nAvuso Ananda, bhagavA parinibbuto, saJjAvedayitanirodhaM samApannoti / atha kho bhagavA saJaAvedayitanirodhasamApattiyA buDhahitvA nevasaJjAnAsAyatanaM samApanji. nevasanAsaJjAyatanasamApattiyA vadahitvA AkiJcacAyatanaM samApajji. AkiJcAyatanasamApattiyA vadAhitvA vijJANaJcAyatanaM samApajji. viANaJcAyatanasamApattiyA vuTThahitvA AkAsAnaJcAyatanaM samApajji, AkAsAnaJcAyatanasamApattiyA vuTThahitvA catutthaM jhAnaM samApajji, catutthajjhAnA vuTThahitvA tatiyaM jhAnaM samApajji, tatiyajjhAnA vuTThahitvA dutiyaM jhAnaM samApajji, dutiyajjhAnA vuTThahitvA paThamaM jhAnaM samApajji, paThamajjhAnA vuTThahitvA dutiyaM jhAnaM samApajji, dutiyajjhAnA vuTThahitvA tatiyaM jhAnaM samApajji, tatiyajjhAnA vuTTahitvA catutthaM jhAnaM samApajji, catutthajjhAnA vuTTahitvA samanantarA bhagavA prinibbaayi| 220. parinibbute bhagavati saha parinibbAnA mahAbhUmicAlo ahosi bhiMsanako salomahaMso / devadundubhiyo ca phaliMsu / parinibbute bhagavati saha parinibbAnA brahmAsahampati imaM gAthaM abhAsi "sabbeva nikkhipissanti, bhUtA loke samussayaM / yattha etAdiso satthA, loke appaTipuggalo / tathAgato balappatto, sambuddho parinibbuto''ti / / 221. parinibbute bhagavati saha parinibbAnA sakko devAnamindo imaM gAthaM abhAsi "aniccA vata saGghArA, uppaadvydhmmino| uppajjitvA nirujjhanti, tesaM vUpasamo sukho''ti / / 222. parinibbute bhagavati saha parinibbAnA AyasmA anuruddho imA gAthAyo abhAsi 117 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 dIghanikAyo-2 (2.3.223-225) "nAhu assAsapassAso, Thitacittassa tAdino / anejo santimArabbha, yaM kAlamakarI muni / / "asallInena cittena, vedanaM ajjhavAsayi / pajjotasseva nibbAnaM, vimokkho cetaso ahU'ti / / 223. parinibbute bhagavati saha parinibbAnA AyasmA Anando imaM gAthaM abhAsi "tadAsi yaM bhiMsanakaM, tadAsi lomahaMsanaM / sabbAkAravarUpete, sambuddhe parinibbute''ti / / 224. parinibbute bhagavati ye te tattha bhikkhU avItarAgA appekacce bAhA paggayaha kandanti, chinnapAtaM papatanti, AvaTTanti vivaTTanti, "atikhippaM bhagavA parinibbuto, atikhippaM sugato parinibbuto, atikhippaM cakTuM loke antarahito''ti / ye pana te bhikkhU vItarAgA, te satA sampajAnA adhivAsenti- "aniccA saGghArA, taM kutettha lbbhaa"ti| 225. atha kho AyasmA anuruddho bhikkhU Amantesi - "alaM, Avuso, mA socistha mA paridevittha / nanu etaM, Avuso, bhagavatA paTikacceva akkhAtaM - 'sabbeheva piyehi manApehi nAnAbhAvo vinAbhAvo aJjathAbhAvo' / taM kutettha, Avuso, labbhA / 'yaM taM jAtaM bhUtaM saGghataM palokadhamma, taM vata mA palujjI'ti, netaM ThAnaM vijjati / devatA, Avuso, ujjhAyantI'ti / "kathaMbhUtA pana, bhante, AyasmA anuruddho devatA manasi karotI"ti ? ___ "santAvuso Ananda, devatA AkAse pathavIsaJjiniyo kese pakiriya kandanti, bAhA paggayha kandanti, chinnapAtaM papatanti, AvaTTanti, vivaTTanti - "atikhippaM bhagavA parinibbuto, atikhippaM sugato parinibbuto, atikhippaM cakTuM loke antarahito''ti / santAvuso Ananda, devatA pathaviyA pathavIsaJiniyo kese pakiriya kandanti, bAhA paggayaha kandanti, chinnapAtaM papatanti, AvaTTanti, vivaTTanti- "atikhippaM bhagavA 118 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.226-227) 3. mahAparinibbAnasuttaM 119 parinibbuto, atikhippaM sugato parinibbuto, atikhippaM cakTuM loke antarahito''ti / yA pana tA devatA vItarAgA, tA satA sampajAnA adhivAsenti- "aniccA saGghArA, taM kutettha lnbhaa"ti| atha kho AyasmA ca anuruddho AyasmA ca Anando taM rattAvasesaM dhammiyA kathAya vItinAmesuM / 226. atha kho AyasmA anuruddho AyasmantaM AnandaM Amantesi- "gacchAvuso Ananda, kusinAraM pavisitvA kosinArakAnaM mallAnaM Arocehi - 'parinibbuto, vAseTThA, bhagavA, yassa dAni kAlaM mAthA' 'ti / "evaM, bhante'ti kho AyasmA Anando Ayasmato anuruddhassa paTissutvA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya attadutiyo kusinAraM pAvisi / tena kho pana samayena kosinArakA mallA sandhAgAre sannipatitA honti teneva karaNIyena / atha kho AyasmA Anando yena kosinArakAnaM mallAnaM sandhAgAraM tenupasaGkami; upasaGkamitvA kosinArakAnaM mallAnaM Arocesi - 'parinibbuto, vAseTThA, bhagavA, yassa dAni kAlaM mAthA'ti / idamAyasmato Anandassa vacanaM sutvA mallA ca mallaputtA ca mallasuNisA ca mallapajApatiyo ca aghAvino dummanA cetodukkhasamappitA appekacce kese pakiriya kandanti, bAhA paggayha kandanti, chinnapAtaM papatanti, AvaTTanti, vivaTTanti- "atikhippaM bhagavA parinibbuto, atikhippaM sugato parinibbuto, atikhippaM cakTuM loke antarahito''ti / buddhasarIrapUjA 227. atha kho kosinArakA mallA purise ANApesuM- "tena hi, bhaNe, kusinArAyaM gandhamAlaJca sabbaJca tALAvacaraM sannipAtethA'ti / atha kho kosinArakA mallA gandhamAlaJca sabbaJca tALAvacaraM paJca ca dussayugasatAni AdAya yena upavattanaM mallAnaM sAlavanaM, yena bhagavato sarIraM tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA bhagavato sarIraM naccehi gItehi vAditehi mAlehi gandhehi sakkarontA garuM karontA mAnentA pUjentA celavitAnAni karontA maNDalamALe paTiyAdentA ekadivasaM viitinaamesuN|| atha kho kosinArakAnaM mallAnaM etadahosi - "ativikAlo kho ajja bhagavato sarIraM jhApetuM, sve dAni mayaM bhagavato sarIraM jhApessAmA"ti / atha kho kosinArakA mallA bhagavato sarIraM naccehi gItehi vAditehi mAlehi gandhehi sakkarontA garuM karontA 119 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dIghanikAyo-2 (2.3.228-229) mAnentA pUjentA celavitAnAni karontA maNDalamALe paTiyAdentA dutiyampi divasaM vItinAmasuM, tatiyampi divasaM vItinAmasuM, catutthampi divasaM vItinAmesuM, paJcamampi divasaM vItinAmesuM, chaTTampi divasaM viitinaamesuN| atha kho sattamaM divasaM kosinArakAnaM mallAnaM etadahosi - "mayaM bhagavato sarIraM naccehi gItehi vAditehi mAlehi gandhehi sakkarontA garuM karontA mAnentA pUjentA dakkhiNena dakkhiNaM nagarassa haritvA bAhirena bAhiraM dakkhiNato nagarassa bhagavato sarIraM jhApessAmA'ti / 228. tena kho pana samayena aTTha mallapAmokkhA sIsaMnhAtA ahatAni vatthAni nivatthA "mayaM bhagavato sarIraM uccAressAmA"ti na sakkonti uccAretUM / atha kho kosinArakA mallA AyasmantaM anuruddhaM etadavocuM- "ko nu kho, bhante anuruddha, hetu ko paccayo, yenime aTTha mallapAmokkhA sIsaMnhAtA ahatAni vatthAni nivatthA 'mayaM bhagavato sarIraM uccAressAmA'ti na sakkonti uccAretu"nti ? "aJathA kho, vAseTTA, tumhAkaM adhippAyo, aJathA devatAnaM adhippaayo"ti| "kathaM pana, bhante, devatAnaM adhippAyo'"ti? "tumhAkaM kho, vAseTThA, adhippAyo- "mayaM bhagavato sarIraM naccehi gItehi vAditehi mAlehi gandhehi sakkarontA garuM karontA mAnentA pUjentA dakkhiNena dakkhiNaM nagarassa haritvA bAhirena bAhiraM dakkhiNato nagarassa bhagavato sarIraM jhApessAmA"ti; devatAnaM kho, vAseThThA, adhippAyo - "mayaM bhagavato sarIraM dibbehi naccehi gItehi vAditehi gandhehi sakkarontA garuM karontA mAnentA pUjentA uttarena uttaraM nagarassa haritvA uttarena dvArena nagaraM pavesetvA majjhena majjhaM nagarassa haritvA purathimena dvArena nikkhamitvA purathimato nagarassa makuTabandhanaM nAma mallAnaM cetiyaM ettha bhagavato sarIraM jhApessAmA''ti / "yathA, bhante, devatAnaM adhippAyo, tathA hotU'ti / ___ 229. tena kho pana samayena kusinArA yAva sandhisamalasaMkaTIrA jaNNumattena odhinA mandAravapupphehi santhatA hoti / atha kho devatA ca kosinArakA ca mallA bhagavato sarIraM dibbehi ca mAnusakehi ca naccehi gItehi vAditehi mAlehi gandhehi sakkarontA garuM karontA mAnentA pUjentA uttarena uttaraM nagarassa haritvA uttarena dvArena nagaraM pavesetvA majjhena majjhaM nagarassa haritvA purathimena dvArena nikkhamitvA purathimato nagarassa makuTabandhanaM nAma mallAnaM cetiyaM ettha ca bhagavato sarIraM nikkhipiMsu / 120 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.230-231) 3. mahAparinibbAnasuttaM 230. atha kho kosinArakA mallA AyasmantaM AnandaM etadavocuM - "kathaM mayaM, bhante Ananda, tathAgatassa sarIre paTipajjAmA "ti ? " yathA kho, vAseTThA, raJJo cakkavattissa sarIre paTipajjanti, evaM tathAgatassa sarIre paTipajjitabba"nti / "kathaM pana, bhante Ananda, raJJo cakkavattissa sarIre paTipajjantI 'ti ? "raJJo, vAseTThA, cakkavattissa sarIraM ahatena vatthena veThenti, ahatena vatthena veThetvA vihatena kappAsena veThenti, vihatena kappAsena veThetvA ahatena vatthena veThenti / etena upAyena paJcahi yugasatehi raJJa cakkavattissa sarIraM veThetvA AyasAya teladoNiyA pakkhipitvA aJJissA AyasAya doNiyA paTikujjitvA sabbagandhAnaM citakaM karitvA raJJo cakkavattissa sarIraM jhApenti / cAtumahApathe raJJo cakkavattissa thUpaM karonti / evaM kho, vAseTThA, raJJo cakkavattissa sarIre paTipajjanti / yathA kho, vAseTThA, rajJo cakkavattissa sarIre paTipajjanti, evaM tathAgatassa sarIre paTipajjitabbaM / cAtumahApathe tathAgatassa thUpo kAtabbo | tattha ye mAlaM vA gandhaM vA cuNNakaM vA Aropessanti vA abhivAdessanti vA cittaM vA pasAdessanti, tesaM taM bhavissati dIgharattaM hitAya sukhAyA ''ti / atha kho kosinArakA mallA purise ANApesuM- "tena hi, bhaNe, mallAnaM vihataM kappAsaM sannipAtethA ''ti / atha kho kosinArakA mallA bhagavato sarIraM ahatena vatthena veThetvA vihatena kappAsena veThesuM, vihatena kappAsena veThetvA ahatena vatthena veThesuM / etena upAyena paJcahi yugasatehi bhagavato sarIraM veThetvA AyasAya teladoNiyA pakkhipitvA aJJissA AyasAya doNiyA paTikujjitvA sabbagandhAnaM citakaM karitvA bhagavato sarIraM citakaM AropesuM / mahAkarasapattharavatthu 121 231. tena kho pana samayena AyasmA mahAkassapo pAvAya kusinAraM addhAnamaggappaTippanno hoti mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi / atha kho AyasmA mahAkassapo maggA okkamma aJJatarasmiM rukkhamUle nisIdi / tena kho pana samayena aJJataro AjIvako kusinArAya mandAravapuSpaM gatvA pAvaM addhAnamaggappaTippanno hoti / addasA kho AyasmA mahAkassapo taM AjIvakaM dUratova AgacchantaM, disvAtaM AjIvakaM etadavoca - "apAvuso, amhAkaM satthAraM jAnAsI "ti ? " AmAvuso, jAnAmi, ajja sattAhaparinibbuto samaNo gotamo / tato me idaM mandAravapuSpaM gahita "nti / tatha 121 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dIghanikAyo-2 (2.3.232-234) te bhikkhU avItarAgA appekacce bAhA paggayha kandanti, chinnapAtaM papatanti, AvaTTanti, vivaTTanti - "atikhippaM bhagavA parinibbuto, atikhippaM sugato parinibbuto, atikhippaM cakkhaM loke antarahito''ti / ye pana te bhikkhU vItarAgA, te satA sampajAnA adhivAsenti- "aniccA saGghArA, taM kutettha lnbhaa"ti| 232. tena kho pana samayena subhaddo nAma vuddhapabbajito tassaM parisAyaM nisinno hoti / atha kho subhaddo vuddhapabbajito te bhikkhU etadavoca -- "alaM, Avuso, mA socittha, mA paridevittha, sumuttA mayaM tena mahAsamaNena / upaTutA ca homa - 'idaM vo kappati, idaM vo na kappatIti / idAni pana mayaM yaM icchissAma, taM karissAma, yaM na icchissAma, na taM karissAmA'ti / atha kho AyasmA mahAkassapo bhikkhU Amantesi - "alaM, Avuso, mA socittha, mA paridevittha / nanu etaM, Avuso, bhagavatA paTikacceva akkhAtaM - 'sabbeheva piyehi manApehi nAnAbhAvo vinAbhAvo aJjathAbhAvo' / taM kutettha, Avuso, lbbhaa| 'yaM taM jAtaM bhUtaM saGghataM palokadhamma, taM tathAgatassApi sarIraM mA palujjI'ti, netaM ThAnaM vijjatI''ti / / 233. tena kho pana samayena cattAro mallapAmokkhA sIsaMnhAtA ahatAni vatthAni nivatthA - "mayaM bhagavato citakaM ALimpessAmA"ti na sakkonti AlimpetuM / atha kho kosinArakA mallA AyasmantaM anuruddhaM etadavocuM- "ko nu kho, bhante anuruddha, hetu ko paccayo, yenime cattAro mallapAmokkhA sIsaMnhAtA ahatAni vatthAni nivatthA - 'mayaM bhagavato citakaM ALimpessAmA ti na sakkonti ALimpetu"nti ? "aJathA kho, vAseTThA, devatAnaM adhippAyo"ti / "kathaM pana, bhante, devatAnaM adhippAyo''ti ? "devatAnaM kho, vAseTThA, adhippAyo - "ayaM AyasmA mahAkassapo pAvAya kusinAraM addhAnamaggappaTippanno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi / na tAva bhagavato citako pajjalissati, yAvAyasmA mahAkassapo bhagavato pAde sirasA na vandissatI"ti / "yathA, bhante, devatAnaM adhippAyo, tathA hotU'ti / / 234. atha kho AyasmA mahAkassapo yena kasinArA makaTabandhanaM nAma mallAnaM cetiyaM, yena bhagavato citako tenupasaGkami; upasaGkamitvA ekaMsaM cIvaraM katvA aJjaliM paNAmetvA tikkhattaM citakaM padakkhiNaM katvA bhagavato pAde sirasA vandi / tAnipi kho paJcabhikkhusatAni ekaMsaM cIvaraM katvA aJjaliM paNAmetvA tikkhattuM citakaM padakkhiNaM 122 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.235-236) 3. mahAparinibbAnasuttaM 123 katvA bhagavato pAde sirasA vandiMsu / vandite ca panAyasmatA mahAkassapena tehi ca paJcahi bhikkhusatehi sayameva bhagavato citako pajjali / 235. jhAyamAnassa kho pana bhagavato sarIrassa yaM ahosi chavIti vA cammanti vA maMsanti vA nhArUti vA lasikAti vA, tassa neva chArikA paJAyittha, na masi; sarIrAneva avasissiMsu / seyyathApi nAma sappissa vA telassa vA jhAyamAnassa neva chArikA paJjAyati, na masi; evameva bhagavato sarIrassa jhAyamAnassa yaM ahosi chavIti vA cammanti vA maMsanti vA nhArUti vA lasikAti vA, tassa neva chArikA paJAyittha, na masi; sarIrAneva avasissiMsu / tesaJca paJcannaM dussayugasatAnaM deva dussAni na DavhiMsu yaJca sabbaabbhantarimaM yaJca bAhiraM / daDDe ca kho pana bhagavato sarIre antalikkhA udakadhArA pAtubhavitvA bhagavato citakaM nibbApesi / udakasAlatopi abbhunnamitvA bhagavato citakaM nibbApesi / kosinArakApi mallA sabbagandhodakena bhagavato citakaM nibbApesuM / atha kho kosinArakA mallA bhagavato sarIrAni sattAhaM sandhAgAre sattipaJjaraM karitvA dhanupAkAraM parikkhipApetvA naccehi gItehi vAditehi mAlehi gandhehi sakkariMsu garuM kariMsu mAnesuM puujesuN| sarIradhAtuvibhAjanaM 236. assosi kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto- "bhagavA kira kusinArAyaM parinibbuto"ti / atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto kosinArakAnaM mallAnaM dUtaM pAhesi - "bhagavApi khattiyo ahampi khattiyo, ahampi arahAmi bhagavato sarIrAnaM bhAgaM, ahampi bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca karissAmI''ti / assosu kho vesAlikA licchavI - "bhagavA kira kusinArAyaM parinibbuto''ti / atha kho vesAlikA licchavI kosinArakAnaM mallAnaM dRtaM pAhesaM - "bhagavApi khattiyo mayampi khattiyA, mayampi arahAma bhagavato sarIrAnaM bhAgaM, mayampi bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca karissAmA''ti / assosuM kho kapilavatthuvAsI sakyA - "bhagavA kira kusinArAyaM parinibbuto''ti / atha kho kapilavatthuvAsI sakyA kosinArakAnaM mallAnaM dUtaM pAhesuM- "bhagavA amhAkaM 123 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 dIghanikAyo-2 (2.3.237-237) AtiseTTho, mayampi arahAma bhagavato sarIrAnaM bhAgaM, mayampi bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca karissAmA'ti / assosuM kho allakappakA bulayo - "bhagavA kira kusinArAyaM parinibbuto"ti / atha kho allakappakA bulayo kosinArakAnaM mallAnaM dUtaM pAhesuM- "bhagavApi khattiyo mayampi khattiyA, mayampi arahAma bhagavato sarIrAnaM bhAgaM, mayampi bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca karissAmA''ti / assosuM kho rAmagAmakA koLiyA- "bhagavA kira kusinArAyaM parinibbuto"ti / atha kho rAmagAmakA koLiyA kosinArakAnaM mallAnaM dUtaM pAhesuM-- "bhagavApi khattiyo mayampi khattiyA, mayampi arahAma bhagavato sarIrAnaM bhAgaM, mayampi bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca karissAmA'ti / assosi kho veThThadIpako brAhmaNo - "bhagavA kira kusinArAyaM parinibbuto''ti / atha kho veThThadIpako brAhmaNo kosinArakAnaM mallAnaM dUtaM pAhesi - "bhagavApi khattiyo ahaM pismi brAhmaNo, ahampi arahAmi bhagavato sarIrAnaM bhAgaM, ahampi bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca karissAmI''ti / ___ assosuM kho pAveyyakA mallA - "bhagavA kira kusinArAyaM parinibbuto''ti / atha kho pAveyyakA mallA kosinArakAnaM mallAnaM dUtaM pAhesuM- "bhagavApi khattiyo mayampi khattiyA, mayampi arahAma bhagavato sarIrAnaM bhAgaM, mayampi bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca karissAmA'ti / evaM vutte kosinArakA mallA te saGke gaNe etadavocuM- "bhagavA amhAkaM gAmakkhette parinibbuto, na mayaM dassAma bhagavato sarIrAnaM bhAga"nti / 237. evaM vutte doNo brAhmaNo te saGke gaNe etadavoca "suNantu bhonto mama ekavAcaM, amhAka buddho ahu khantivAdo / 124 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.3.238-239) 3. mahAparinibbAnasuttaM na hi sAdhu yaM uttamapuggalassa, sarIrabhAge siyA sampahAro / / sabbeva bhonto sahitA samaggA, sammodamAnA karomaTThabhAge / vitthArikA hontu disAsu thUpA, bahU janA cakkhumato pasannA "ti / / 238. " tena hi brAhmaNa, tvaJJeva bhagavato sarIrAni aTThadhA samaM savibhattaM vibhajAhI 'ti / "evaM, bho"ti kho doNo brAhmaNo tesaM saGghAnaM gaNAnaM paTissutvA bhagavato sarIrAni aTThadhA samaM suvibhattaM vibhajitvA te saGghe gaNe etadavoca - "imaM me bhoto tumbaM dadantu ahampi tumbassa thUpaJca mahaJca karissAmI 'ti / adaMsu kho te doNasa brAhmaNassa tumbaM / assosuM kho pippalivaniyA moriyA - "bhagavA kira kusinArAyaM parinibbuto 'ti / atha kho pippalivaniyA moriyA kosinArakAnaM mallAnaM dUtaM pAhesuM - "bhagavApi khattiyo mayampi khattiyA, mayampi arahAma bhagavato sarIrAnaM bhAgaM, mayampi bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca karissAmA "ti / "natthi bhagavato sarIrAnaM bhAgo, vibhattAni bhagavato sarIrAni / ito aGgAraM harathA" ti / te tato aGgAraM hariMsu / 125 dhAtuthUpapUjA 239. atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto rAjagahe bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca akAsi | vesAlikApi licchavI vesAliyaM bhagavato sarIrAnaM dhUpaJca mahaJca akaMsu / kapilavatthuvAsIpi sakyA kapilavatthusmiM bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca akaM / allakappakApi bulayo allakappe bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca akaM / rAmagAmA koLiyA rAmagAme bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca akaMsu / veTThadIpakopi brAhmaNo vedI bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca akAsi / pAveyyakApi mallA pAvAyaM bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca akaMsu / kosinArakApi mallA kusinArAyaM bhagavato sarIrAnaM thUpaJca mahaJca akaM / doNopi brAhmaNo tumbassa thUpaJca mahaJca akAsi / pippalivaniyApi moriyA 125 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 pippalivane aGgArAnaM thUpaJca mahaJca akaMsu / iti aTTha sarIrathUpA navamo tumbadhUpo samo aGgArathUpo / evametaM bhUtapubbanti / 126 240. aTThadoNaM cakkhumato sarIraM, sattadoNaM jambudIpe mahenti / ekaJca doNaM purisavaruttamassa, rAmagAme nAgarAjA maheti / / ekAhi dAThA tidivehi pUjitA, ekA pana gandhArapure mahIyati / kAliGgaraJa vijite punekaM, ekaM pana nAgarAjA maheti / / tasseva tejena ayaM vasundharA, AyAgaseTThehi mahI alaGkatA / evaM imaM cakkhumato sarIraM, sukkataM sakkatasakkatehi / / devindanAgindanarindapUjito, manussindaTThehi tathaiva pUjito / taM vandatha paJjalikA labhitvA, buddho have kappasatehi dullabho 'ti / / cattAlIsa samA dantA, kesA lomA ca sabbaso / devA hariMsu ekekaM, cakkavALaparamparAti / / mahAparinibbAnasuttaM niTThitaM tatiyaM / 126 (2.3.240-240) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mahAsudassanasuttaM 241. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA kusinArAyaM viharati upavattane mallAnaM sAlavane antarena yamakasAlAnaM parinibbAnasamaye / atha kho AyasmA Anando yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "mA, bhante, bhagavA imasmiM khuddakanagarake ujjaGgalanagarake sAkhAnagarake parinibbAyi / santi, bhante, aJAni mahAnagarAni / seyyathidaM - campA, rAjagaha, sAvatthi, sAketaM, kosambI, bArANasI; ettha bhagavA parinibbAyatu / ettha bahU khattiyamahAsAlA brAhmaNamahAsAlA gahapatimahAsAlA tathAgate abhippasannA, te tathAgatassa sarIrapUjaM karissantI"ti / 242. "mA hevaM, Ananda, avaca; mA hevaM, Ananda, avaca - khuddakanagarakaM ujjaGgalanagarakaM sAkhAnagarakanti / kusAvatIrAjadhAnI "bhUtapubbaM, Ananda, rAjA mahAsudassano nAma ahosi khattiyo muddhAvasitto cAturanto vijitAvI jnpdtthaavriypptto| ro, Ananda, mahAsudassanassa ayaM kusinArA kusAvatI nAma rAjadhAnI ahosi / purathimena ca pacchimena ca dvAdasayojanAni AyAmena, uttarena ca dakkhiNena ca sattayojanAni vitthArena / kusAvatI, Ananda, rAjadhAnI iddhA ceva ahosi phItA ca bahujanA ca AkiNNamanussA ca subhikkhA ca / seyyathApi, Ananda, devAnaM ALakamandA nAma rAjadhAnI iddhA ceva hoti phItA ca bahujanA ca AkiNNayakkhA ca subhikkhA ca; evameva kho, Ananda, kusAvatI rAjadhAnI iddhA ceva ahosi phItA ca bahujanA ca AkiNNamanussA ca subhikkhA ca / kusAvatI, 127 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 dIghanikAyo-2 (2.4.242-242) Ananda, rAjadhAnI dasahi saddehi avivittA ahosi divA ceva rattiJca, seyyathidaM - hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena mudiGgasaddena vINAsaddena gItasaddena saGghasaddena sammasaddena pANitALasaddena "anAtha pivatha khAdathA''ti dasamena saddena / "kusAvatI, Ananda, rAjadhAnI sattahi pAkArehi parikkhittA ahosi / eko pAkAro sovaNNamayo, eko rUpiyamayo, eko veLuriyamayo, eko phalikamayo, eko lohitaGkamayo, eko masAragallamayo, eko sbbrtnmyo| kusAvatiyA, Ananda, rAjadhAniyA catunnaM vaNNAnaM dvArAni ahesuM / ekaM dvAraM sovaNNamayaM, ekaM rUpiyamayaM, ekaM veLuriyamayaM, ekaM phalikamayaM / ekekasmiM dvAre satta satta esikA nikhAtA ahesuM tiporisaGgA tiporisanikhAtA dvAdasaporisA ubbedhena / ekA esikA sovaNNamayA, ekA rUpiyamayA, ekA veLuriyamayA, ekA phalikamayA, ekA lohitaGkamayA, ekA masAragallamayA, ekA sabbaratanamayA / kusAvatI, Ananda, rAjadhAnI sattahi tAlapantIhi parikkhittA ahosi / ekA tAlapanti sovaNNamayA, ekA rUpiyamayA, ekA veLuriyamayA, ekA phalikamayA, ekA lohitaGkamayA, ekA masAragallamayA, ekA sabbaratanamayA / sovaNNamayassa tAlassa sovaNNamayo khandho ahosi, rUpiyamayAni pattAni ca phalAni ca / rUpiyamayassa tAlassa rUpiyamayo khandho ahosi, sovaNNamayAni pattAni ca phalAni ca / veLuriyamayassa tAlassa veLuriyamayo khandho ahosi, phalikamayAni pattAni ca phalAni ca / phalikamayassa tAlassa phalikamayo khandho ahosi, veLuriyamayAni pattAni ca phalAni ca / lohitaGkamayassa tAlassa lohitaGkamayo khandho ahosi, masAragallamayAni pattAni ca phalAni ca / masAragallamayassa tAlassa masAragallamayo khandho ahosi, lohitaGkamayAni pattAni ca phalAni ca / sabbaratanamayassa tAlassa sabbaratanamayo khandho ahosi, sabbaratanamayAni pattAni ca phalAni ca / tAsaM kho panAnanda, tAlapantInaM vAteritAnaM saddo ahosi vaggu ca rajanIyo ca khamanIyo ca madanIyo ca / seyyathApi, Ananda, paJcaGgikassa tUriyassa suvinItassa suppaTitALitassa sukusalehi samannAhatassa saddo hoti vaggu ca rajanIyo ca khamanIyo ca madanIyo ca / evameva kho, Ananda, tAsaM tAlapantInaM vAteritAnaM saddo ahosi vaggu ca rajanIyo ca khamanIyo ca madanIyo ca / ye kho panAnanda, tena samayena kusAvatiyA rAjadhAniyA dhuttA ahesuM soNDA pipAsA, te tAsaM tAlapantInaM vAteritAnaM saddena paricAresuM / 128 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.4.243-244) 4. mahAsudarasanasutaM cakkaratanaM 243. "rAjA, Ananda, mahAsudassano sattahi ratanehi samannAgato ahosi catUhi ca iddhiihi| katamehi sattahi ? idhAnanda, rajJo mahAsudassanassa tadahuposathe pannarase sIsaMnhAtassa uposathikassa uparipAsAdavaragatassa dibbaM cakkaratanaM pAturahosi sahassAraM sanemikaM sanAbhikaM sabbAkAraparipUraM / disvA raJJo mahAsudassanassa etadahosi - "sutaM kho pataM 'yassa raJJo khattiyassa muddhAvasittassa tadahuposathe pannarase sIsaMnhAtassa uposathikassa uparipAsAdavaragatassa dibbaM cakkaratanaM pAtubhavati sahassAraM sanemikaM sanAbhikaM sabbAkAraparipUraM, so hoti rAjA cakkavattI 'ti / assaM nu kho ahaM rAjA cakkavattI 'ti / 244. "atha kho, Ananda, rAjA mahAsudassano uTThAyAsanA ekaMsaM uttarAsaGgaM karitvA vAmena hatthena suvaNNabhiGkAraM gatvA dakkhiNena hatthena cakkaratanaM abbhukkiri - 'pavattatu bhavaM cakkaratanaM, abhivijinAtu bhavaM cakkaratana 'nti / atha kho taM, Ananda, cakkaratanaM puratthimaM disaM pavatti, anvadeva rAjA mahAsudassano saddhiM caturaGginiyA senAya, yasmiM kho panAnanda, padese cakkaratanaM patiTThAsi, tattha rAjA mahAsudassano vAsaM upagaccha saddhiM caturaGginiyA senAya / ye kho panAnanda, puratthimAya disAya paTirAjAno, te rAjAnaM mahAsudassanaM upasaGkamitvA evamAhaMsu - 'ehi kho, mahArAja; svAgataM te mahArAja; sakaM te mahArAja; anusAsa mahArAjA'ti / rAjA mahAsudassano evamAha - 'pANo na hantabbo, adinnaM na AdAtabbaM, kAmesu micchA na caritabbA, musA na bhaNitabbA, majjaM na pAtabbaM yathAbhuttaJca bhuJjathA 'ti / ye kho panAnanda, puratthimAya disAya paTirAjAno, te raJa mahAsudassanassa anuyantA ahesuM / atha kho taM, Ananda, cakkaratanaM puratthimaM samudaM ajjhogAhetvA paccuttaritvA dakkhiNaM disaM pavatti...pe0... dakkhiNaM samudaM ajjhogAhetvA paccuttaritvA pacchimaM disaM pavatti...pe0... pacchimaM samuddaM ajjhogAhetvA paccuttaritvA uttaraM disaM pavatti, anvadeva rAjA mahAsudassano saddhiM caturaGginiyA senAya / yasmiM kho panAnanda, padese cakkaratanaM patiTThAsi, tattha rAjA mahAsudassano vAsaM upagacchi saddhiM caturaGginiyA senAya / ye kho panAnanda uttarAya disAya paTirAjAno, te rAjAnaM mahAsudassanaM upasaGkamitvA evamAhaMsu - 'ehi kho, mahArAja; svAgataM te mahArAja; sakaM te mahArAja; anusAsa mahArAjA'ti / rAjA mahAsudassano evamAha - 'pANo na hantabbo, adinnaM na AdAtabbaM, kAmesu micchA na caritabbA, musA na bhaNitabbA, majjaM na 2 129 129 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dIghanikAyo-2 (2.4.245-247) pAtabbaM, yathAbhuttaJca bhuJjathA'ti / ye kho panAnanda, uttarAya disAya paTirAjAno, te ro mahAsudassanassa anuyantA ahesuN| 245. "atha kho taM, Ananda, cakkaratanaM samuddapariyantaM pathaviM abhivijinitvA kusAvatiM rAjadhAniM paccAgantvA ro mahAsudassanassa antepuradvAre atthakaraNapamukhe akkhAhataM majhe aTThAsi ro mahAsudassanassa antepuraM upasobhayamAnaM / raJo, Ananda, mahAsudassanassa evarUpaM cakkaratanaM pAturahosi / hatthiratanaM 246. "puna caparaM, Ananda, raJo mahAsudassanassa hasthiratanaM pAturahosi sabbaseto sattappatiTTho iddhimA vehAsaGgamo uposatho nAma nAgarAjA / taM disvA ro mahAsudassanassa cittaM pasIdi - 'bhaddakaM vata bho hathiyAnaM, sace damathaM upeyyA'ti / atha kho taM Ananda, hatthiratanaM - seyyathApi nAma gandhahatthAjAniyo dIgharattaM suparidanto, evameva damathaM upagacchi / bhUtapUbbaM, Ananda, rAjA mahAsudassano tameva hatthiratanaM vImaMsamAno pabbaNhasamayaM abhiruhitvA samuddapariyantaM pathaviM anuyAyitvA kusAvatiM rAjadhAni paccAgantvA pAtarAsamakAsi / raJo, Ananda, mahAsudassanassa evarUpaM hatthiratanaM pAturahosi / assaratanaM 247. "puna caparaM, Ananda, ro mahAsudassanassa assaratanaM pAturahosi sabbaseto kALasIso muJjakeso iddhimA vehAsaGgamo valAhako nAma assarAjA / taM disvA raJo mahAsudassanassa cittaM pasIdi - 'bhaddakaM vata bho assayAnaM sace damathaM upeyyA'ti / atha kho taM, Ananda, assaratanaM seyyathApi nAma bhaddo assAjAniyo dIgharattaM suparidanto, evameva damathaM upagacchi / bhUtapubbaM, Ananda, rAjA mahAsudassano tameva assaratanaM vImaMsamAno pubbaNhasamayaM abhiruhitvA samuddapariyantaM pathaviM anuyAyitvA kusAvatiM rAjadhAni paccAgantvA pAtarAsamakAsi / raJo, Ananda, mahAsudassanassa evarUpaM assaratanaM pAturahosi / 130 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.4.248-250) 4. mahAsudassanasuttaM 131 maNiratanaM 248. "puna caparaM, Ananda, raJo mahAsudassanassa maNiratanaM pAturahosi / so ahosi maNi veLuriyo subho jAtimA aTuMso suparikammakato accho vippasanno anAvilo sbbaakaarsmpnno| tassa kho, panAnanda, maNiratanassa AbhA samantA yojanaM phuTA ahosi / bhUtapubbaM, Ananda, rAjA mahAsudassano tameva maNiratanaM vImaMsamAno caturaGginiM senaM sannavhitvA maNiM dhajaggaM AropetvA rattandhakAratimisAya pAyAsi / ye kho panAnanda, samantA gAmA ahesuM, te tenobhAsena kammante payojesuM divAti mnymaanaa| raJo, Ananda, mahAsudassanassa evarUpaM maNiratanaM pAturahosi / itthiratanaM 249. "puna caparaM, Ananda, ro mahAsudassanassa itthiratanaM pAturahosi abhirUpA dassanIyA pAsAdikA paramAya vaNNapokkharatAya samannAgatA nAtidIghA nAtirassA nAtikisA nAtithUlA nAtikALikA nAccodAtA atikkantA mAnusivaNNaM appattA dibbavaNNaM / tassa kho panAnanda, isthiratanassa evarUpo kAyasamphasso hoti, seyyathApi nAma tUlapicuno vA kappAsapicuno vA / tassa kho panAnanda, itthiratanassa sIte uNhAni gattAni honti, uNhe sItAni / tassa kho panAnanda, isthiratanassa kAyato candanagandho vAyati, mukhato upplgndho| taM kho panAnanda, isthiratanaM ro mahAsudassanassa pubbuDhAyinI ahosi pacchAnipAtinI kiGkArapaTissAvinI manApacArinI piyvaadinii| taM kho, panAnanda, itthiratanaM rAjAnaM mahAsudassanaM manasApi no aticari, kuto pana kAyena / ro, Ananda, mahAsudassanassa evarUpaM itthiratanaM pAturahosi / gahapatiratanaM 250. "puna caparaM, Ananda, raJo mahAsudassanassa gahapatiratanaM pAturahosi / tassa kammavipAkajaM dibbacakkhu pAturahosi, yena nidhiM passati sassAmikampi assAmikampi / so rAjAnaM mahAsudassanaM upasaGkamitvA evamAha - 'appossukko tvaM, deva, hohi, ahaM te dhanena dhanakaraNIyaM karissAmI'ti / "bhUtapubbaM, Ananda, rAjA mahAsudassano tameva gahapatiratanaM vImaMsamAno nAvaM abhiruhitvA majjhe gaGgAya nadiyA sotaM ogAhitvA 131 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dIghanikAyo-2 gahapatiratanaM etadavoca - ' attho me, gahapati, hiraJJasuvaNNenA'ti / 'tena hi mahArAja, ekaM tIraM nAvA upetU'ti / 'idheva me, gahapati, attho hiraJJasuvaNNenAti / atha khotaM, Ananda, gahapatiratanaM ubhohi hatthehi udakaM omasitvA pUraM hiraJJasuvaNNassa kumbhiM uddharitvA rAjAnaM mahAsudassanaM etadavoca- 'alamettAvatA, mahArAja; katamettAvatA mahArAja pUjitamettAvatA mahArAjA'ti ? rAjA mahAsudassano evamAha - 'alamettAvatA gahapati; katamettAvatA gahapati; pUjitamettAvatA gahapatI 'ti / raJJo, mahAsudassanassa evarUpaM gahapatiratanaM pAturahosi | Ananda, pariNAyakaratanaM 251. "puna caparaM, Ananda, rajJo mahAsudassanassa pariNAyakaratanaM pAtura hosi paNDito viyatto medhAvI paTibalo rAjAnaM mahAsudassanaM upayApetabbaM upayApetuM, apayApetabbaM apayApetuM, ThapetabbaM ThapetuM / so rAjAnaM mahAsudassanaM upasaGkamitvA evamAha 'appossukko tvaM, deva, hohi, ahamanusAsissAmI 'ti / raJJo, Ananda, mahAsudassanassa evarUpaM pariNAyakaratanaM pAturahosi / "rAjA, Ananda, mahAsudassano imehi sattahi ratanehi samannAgato ahosi / catuiddhisamannAgato 252. rAjA, Ananda, mahAsudassano catUhi iddhIhi samannAgato ahosi / kahi catUhi iddhIhi ? idhAnanda, rAjA mahAsudassano abhirUpo ahosi dassanIyo pAsAdiko paramAya vaNNapokkharatAya samannAgato ativiya aJehi manussehi / rAjA, Ananda, mahAsudassano imAya paThamAya iddhiyA samannAgato ahosi / (2.4.251-252) "puna caparaM, Ananda, rAjA mahAsudassano dIghAyuko ahosi ciraTThitiko ativi ahi manussehi / rAjA, Ananda, mahAsudassano imAya dutiyAya iddhiyA samannAgato ahosi / 132 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.4.253-253) 4. mahAsudassanasuttaM 133 "puna caparaM, Ananda, rAjA mahAsudassano appAbAdho ahosi appAtako samavepAkiniyA gahaNiyA samannAgato nAtisItAya nAccuNhAya ativiya ajehi manussehi / rAjA, Ananda, mahAsudassano imAya tatiyAya iddhiyA samannAgato ahosi / "puna caparaM, Ananda, rAjA mahAsudassano brAhmaNagahapatikAnaM piyo ahosi manApo / seyyathApi, Ananda, pitA puttAnaM piyo hoti manApo; evameva kho, Ananda, rAjA mahAsudassano brAhmaNagahapatikAnaM piyo ahosi mnaapo| ropi, Ananda, mahAsudassanassa brAhmaNagahapatikA piyA ahesuM manApA / seyyathApi, Ananda, pitu puttA piyA honti manApA; evameva kho, Ananda, ropi mahAsudassanassa brAhmaNagahapatikA piyA ahesuM mnaapaa| ___ "bhUtapura, Ananda, rAjA mahAsudassano caturaGginiyA senAya uyyAnabhUmi niyyaasi| atha kho. Ananda. brAhmaNagahapatikA rAjAnaM mahAsadassanaM upasamitvA evamAhaMsu - 'ataramAno, deva, yAhi, yathA taM mayaM cirataraM passeyyAmA'ti / rAjApi, Ananda, mahAsudassano sArathiM Amantesi - 'ataramAno, sArathi, rathaM pesehi, yathA ahaM brAhmaNagahapatike cirataraM passeyya'nti / rAjA, Ananda, mahAsudassano imAya catutthiyA iddhiyA samannAgato ahosi / rAjA, Ananda, mahAsudassano imAhi catUhi iddhIhi samannAgato ahosi / dhammapAsAdapokkharaNI 253. "atha kho, Ananda, raJo mahAsudassanassa etadahosi - 'yaMnUnAhaM imAsu tAlantarikAsu dhanusate dhanusate pokkharaNiyo mApeyya'nti / "mApesi kho, Ananda, rAjA mahAsudassano tAsu tAlantarikAsu dhanusate dhanusate pokkhrnniyo| tA kho panAnanda, pokkharaNiyo catunnaM vaNNAnaM iTTakAhi citA ahesuMekA iTTakA sovaNNamayA, ekA rUpiyamayA, ekA veLuriyamayA, ekA phalikamayA / "tAsu kho panAnanda, pokkharaNIsu cattAri cattAri sopAnAni ahesuM catunnaM vaNNAnaM, ekaM sopAnaM sovaNNamayaM ekaM rUpiyamayaM ekaM veLuriyamayaM ekaM phalikamayaM / 133 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 dIghanikAyo-2 sovaNNamayassa sopAnassa sovaNNamayA thambhA ahesuM, rUpiyamayA sUciyo ca uNhIsaJca / rUpiyamayassa sopAnassa rUpiyamayA thambhA ahesuM, sovaNNamayA sUciyo ca uNhIsaJca / veLuriyamayassa sopAnassa veLuriyamayA thambhA ahesuM, phalikamayA sUciyo ca uNhIsaJca / phalikamayassa sopAnassa phalikamayA thambhA ahesuM, veLuriyamayA sUciyo ca uNhIsaJca / tA kho panAnanda, pokkharaNiyo dvIhi vedikAhi parikkhittA ahesuM ekA vedikA sovaNNamayA, ekA rUpiyamayA / sovaNNamayAya vedikAya sovaNNamayA thambhA ahe, rUpiyamayA sUciyo ca uNhIsaJca / rUpiyamayAya vedikAya rUpiyamayA thambhA ahesuM, sovaNNamayA sUciyo ca uNhIsaJca / atha kho, Ananda, rajJo mahAsudassanassa etadahosi - 'yaMnUnAhaM imAsu pokkharaNIsu evarUpaM mAlaM ropApeyyaM uppalaM padumaM kumudaM puNDarIkaM sabbotukaM sabbajanassa anAvaTa 'nti / ropApesi kho, Ananda, rAjA mahAsudassano tAsu pokkharaNIsu evarUpaM mAlaM uppalaM padumaM kumudaM puNDarIkaM sabbotukaM sabbajanassa anAvaTaM / 254. "atha kho, Ananda, raJo mahAsudassanassa etadahosi - 'yaMnUnAhaM imAsaM pokkharaNInaM tIre nhApake purise ThapeyyaM, ye AgatAgataM janaM nhApessantI 'ti / Thapesi kho, Ananda, rAjA mahAsudarasano tAsaM pokkharaNInaM tIre nhApake purise, ye AgatAgataM janaM nhApesuM / (2.4.254-255) " atha kho, Ananda, raJo mahAsudassanassa etadahosi - 'yaMnUnAhaM imAsaM pokkharaNInaM tIre evarUpaM dAnaM paTTapeyyaM - annaM annaTThikassa, pAnaM pAnaTThikassa, vatthaM vatthaTThikassa, yAnaM yAnaTThikassa, sayanaM sayanaTThikassa, itthiM itthiTThikassa, hiraJa hiraJaTThikassa, suvaNNaM suvaNNaTThikassA'ti / paTThapesi kho, Ananda, rAjA mahAsudassano tAsaM pokkharaNInaM tIre evarUpaM dAnaM - annaM annaTThikassa, pAnaM pAnaTThikassa, vatthaM vatthaTThikassa, yAnaM yAnaTThikassa, sayanaM sayanaTThikassa, itthiM itthiTThikassa, hiraJa hiraJaTThikassa, suvaNNaM suvaNNaTThikassa / 255. "atha kho, Ananda, brAhmaNagahapatikA pahUtaM sApateyyaM AdAya rAjAnaM mahAsudassanaM upasaGkamitvA evamAhaMsu - 'idaM deva, pahUtaM sApateyyaM devaJJeva uddissa AbhataM taM devo paTiggaNhatU'ti / 'alaM bho, mamapidaM pahUtaM sApateyyaM dhammikena balinA abhisaGghataM, taJca vo hotu, ito ca bhiyyo harathA'ti / te raJJA parikkhittA ekamantaM 134 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.4.256-256) 4. mahAsudassanasuttaM 135 apakkamma evaM samacintesuM- 'na kho etaM amhAkaM patirUpaM, yaM mayaM imAni sApateyyAni punadeva sakAni gharAni pttihreyyaam| yaMnUna mayaM ro mahAsudassanassa nivesanaM mApeyyAmA'ti / te rAjAnaM mahAsadassanaM upasamitvA evamAhaMsa- 'nivesanaM te. deva. mApessAmA'ti / adhivAsesi kho, Ananda, rAjA mahAsudassano tuNhIbhAvena / 256. "atha kho, Ananda, sakko devAnamindo ro mahAsudassanassa cetasA cetoparivitakkama Aya vissakammaM devapattaM Amantesi- 'ehi tvaM, samma vissakamma, raJo mahAsudassanassa nivesanaM mApehi dhammaM nAma pAsAdanti / "evaM bhaddantavA''ti kho, Ananda, vissakammo devaputto sakkassa devAnamindassa paTissutvA seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya pasAritaM vA bAhaM samiJjayya; evameva devesu tAvatiMsesu antarahito ro mahAsudassanassa purato pAturahosi / atha kho, Ananda, vissakammo devaputto rAjAnaM mahAsudassanaM etadavoca - "nivesanaM te, deva, mApessAmi dhamma nAma pAsAdanti / adhivAsesi kho, Ananda, rAjA mahAsudassano tuNhIbhAvena / __"mApesi kho, Ananda, vissakammo devaputto ro mahAsudassanassa nivesanaM dhamma nAma pAsAdaM | dhammo, Ananda, pAsAdo purathimena pacchimena ca yojanaM AyAmena ahosi / uttarena dakkhiNena ca aDDayojanaM vitthArena / dhammassa, Ananda, pAsAdassa tiporisaM uccatarena vatthu citaM ahosi catunnaM vaNNAnaM iThThakAhi - ekA iTTakA sovaNNamayA, ekA rUpiyamayA, ekA veLuriyamayA, ekA phalikamayA / "dhammassa, Ananda, pAsAdassa caturAsIti thambhasahassAni ahesuM catunnaM vaNNAnaM - eko thambho sovaNNamayo, eko rUpiyamayo, eko veLuriyamayo, eko phalikamayo / dhammo, Ananda, pAsAdo catunnaM vaNNAnaM phalakehi santhato ahosi- ekaM phalakaM sovaNNamayaM, ekaM rUpiyamayaM, ekaM veLuriyamayaM, ekaM phalikamayaM / "dhammassa, Ananda, pAsAdassa catuvIsati sopAnAni ahesuM catunnaM vaNNAnaM - ekaM sopAnaM sovaNNamayaM, ekaM rUpiyamayaM, ekaM veLuriyamayaM, ekaM phalikamayaM / sovaNNamayassa sopAnassa sovaNNamayA thambhA ahesuM rUpiyamayA sUciyo ca uNhIsaJca / rUpiyamayassa sopAnassa rUpiyamayA thambhA ahesuM sovaNNamayA sUciyo ca uNhIsaJca / veLuriyamayassa 135 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 dIghanikAyo-2 (2.4.257-258) sopAnassa veLuriyamayA thambhA ahesuM phalikamayA sUciyo ca uNhIsaJca / phalikamayassa sopAnassa phalikamayA thambhA ahesuM veLuriyamayA sUciyo ca uNhIsaJca / "dhamme, Ananda, pAsAde caturAsIti kUTAgArasahassAni ahesuM catunnaM vaNNAnaMekaM kUTAgAraM sovaNNamayaM, ekaM rUpiyamayaM, ekaM veLuriyamayaM, ekaM phalikamayaM / sovaNNamaye kUTAgAre rUpiyamayo pallaGko paJatto ahosi, rUpiyamaye kUTAgAre sovaNNamayo pallaGko paJjatto ahosi, veLuriyamaye kUTAgAre dantamayo pallaGko paJjatto ahosi, phalikamaye kUTAgAre sAramayo pallaGko paJjatto ahosi| sovaNNamayassa kUTAgArassa dvAre rUpiyamayo tAlo Thito ahosi; tassa rUpiyamayo khandho sovaNNamayAni pattAni ca phalAni ca / rUpiyamayassa kUTAgArassa dvAre sovaNNamayo tAlo Thito ahosi; tassa sovaNNamayo khandho, rUpiyamayAni pattAni ca phalAni c| veLuriyamayassa kUTAgArassa dvAre phalikamayo tAlo Thito ahosi; tassa phalikamayo khandho, veLuriyamayAni pattAni ca phalAni ca / phalikamayassa kUTAgArassa dvAre veLuriyamayo tAlo Thito ahosi; tassa veLuriyamayo khandho, phalikamayAni pattAni ca phalAni ca / 257. "atha kho, Ananda, raJo mahAsudassanassa etadahosi - 'yaMnUnAhaM mahAviyUhassa kUTAgArassa dvAre sabbasovaNNamayaM tAlavanaM mApeyyaM, yattha divAvihAraM nisIdissAmI'ti / mApesi kho, Ananda, rAjA mahAsudassano mahAviyUhassa kUTAgArassa dvAre sabbasovaNNamayaM tAlavanaM, yattha divAvihAraM nisIdi / dhammo, Ananda, pAsAdo dvIhi vedikAhi parikkhitto ahosi, ekA vedikA sovaNNamayA, ekA rUpiyamayA / sovaNNamayAya vedikAya sovaNNamayA thambhA ahesuM, rUpiyamayA sUciyo ca uNhIsaJca / rUpiyamayAya vedikAya rUpiyamayA thambhA ahesuM, sovaNNamayA sUciyo ca uNhIsaJca / 258. "dhammo, Ananda, pAsAdo dvIhi kiGkiNikajAlehi parikkhitto ahosi - ekaM jAlaM sovaNNamayaM ekaM rUpiyamayaM / sovaNNamayassa jAlassa rUpiyamayA kiGkiNikA ahesuM, rUpiyamayassa jAlassa sovaNNamayA kiGkiNikA ahesuN| tesaM kho panAnanda, kiGkiNikajAlAnaM vAteritAnaM saddo ahosi vaggu ca rajanIyo ca khamanIyo ca madanIyo ca / seyyathApi, Ananda, paJcaGgikassa tUriyassa suvinItassa suppaTitALitassa sukusalehi samannAhatassa saddo hoti, vaggu ca rajanIyo ca khamanIyo ca madanIyo ca; evameva kho, Ananda, tesaM kiGkiNikajAlAnaM vAteritAnaM saddo ahosi vaggu ca rajanIyo ca khamanIyo 136 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.4.259-259) 4. mahAsudassanasuttaM 137 ca madanIyo c| ye kho panAnanda, tena samayena kusAvatiyA rAjadhAniyA dhuttA ahesuM soNDA pipAsA, te tesaM kiGkiNikajAlAnaM vAteritAnaM saddena pricaaresuN| nihito kho panAnanda, dhammo pAsAdo duddikkho ahosi musati cakkhUni / seyyathApi, Ananda, vassAnaM pacchime mAse saradasamaye viddhe vigatavalAhake deve Adicco nabhaM abbhussakkamAno duddikkho hoti musati cakkhUni; evameva kho, Ananda, dhammo pAsAdo duddikkho ahosi musati cakkhUni / 259. "atha kho, Ananda, raJo mahAsudassanassa etadahosi - 'yaMnUnAhaM dhammassa pAsAdassa purato dhammaM nAma pokkharaNiM mApeyya'nti / mApesi kho, Ananda, rAjA mahAsudassano dhammassa pAsAdassa purato dhammaM nAma pokkharaNiM / dhammA, Ananda, pokkharaNI purathimena pacchimena ca yojanaM AyAmena ahosi, uttarena dakkhiNena ca aDDayojanaM vitthArena / dhammA, Ananda, pokkharaNI catunnaM vaNNAnaM iTTakAhi citA ahosi -- ekA iTThakA sovaNNamayA, ekA rUpiyamayA, ekA veLuriyamayA, ekA phalikamayA / "dhammAya, Ananda, pokkharaNiyA catuvIsati sopAnAni ahesuM catunnaM vaNNAnaM - ekaM sopAnaM sovaNNamayaM, ekaM rUpiyamayaM, ekaM veriyamayaM, ekaM phalikamayaM / sovaNNamayassa sopAnassa sovaNNamayA thambhA ahesuM rUpiyamayA sUciyo ca unnhiisnyc| rUpiyamayassa sopAnassa rUpiyamayA thambhA ahesuM sovaNNamayA sUciyo ca uNhIsaJca / veLuriyamayassa sopAnassa veLuriyamayA thambhA ahesuM phalikamayA sUciyo ca uNhIsaJca / phalikamayassa sopAnassa phalikamayA thambhA ahesuM veLuriyamayA sUciyo ca uNhIsaJca / "dhammA, Ananda, pokkharaNI dvIhi vedikAhi parikkhittA ahosi- ekA vedikA sovaNNamayA. ekA ruupiymyaa| sovaNNamayAya vedikAya sovaNNamayA thambhA ahesaM rUpiyamayA sUciyo ca uNhIsaJca / rUpiyamayAya vedikAya rUpiyamayA thambhA ahesuM sovaNNamayA sUciyo ca uNhIsaJca / "dhammA, Ananda, pokkharaNI sattahi tAlapantIhi parikkhittA ahosi - ekA tAlapanti sovaNNamayA, ekA rUpiyamayA, ekA veLuriyamayA, ekA phalikamayA, ekA lohitaGkamayA, ekA masAragallamayA, ekA sbbrtnmyaa| sovaNNamayassa tAlassa sovaNNamayo khandho ahosi, rUpiyamayAni pattAni ca phalAni ca / rUpiyamayassa tAlassa 137 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 rUpiyamayo khandho ahosi, sovaNNamayAni pattAni ca phalAni ca / veLuriyamayassa tAlassa veLuriyamayo khandho ahosi, phalikamayAni pattAni ca phalAni ca / phalikamayassa tAlassa phalikamayo khandho ahosi, veLuriyamayAni pattAni ca phalAni ca / lohitaGkamayassa tAlassa lohitaGkamayo khandho ahosi, masAragallamayAni pattAni ca phalAni ca / masAragallamayassa tAlassa masAragallamayo khandho ahosi, lohitaGkamayAni pattAni ca phalAni ca / sabbaratanamayassa tAlassa sabbaratanamayo khandho ahosi, sabbaratanamayAni pattAni ca phalAni ca / tAsaM kho panAnanda, tAlapantInaM vAteritAnaM saddo ahosi, vaggu ca rajanIyo ca khamanIyo ca madanIyo ca / seyyathApi, Ananda, paJcaGgikassa tUriyassa suvinItassa suppaTitALitassa sukusalehi samannAhatassa saddo hoti vaggu ca rajanIyo ca khamanIyo ca madanIyo ca evameva kho, Ananda, tAsaM tAlapantInaM vAteritAnaM saddo ahosi vaggu ca rajanIyo ca khamanIyo ca madanIyo ca / ye kho panAnanda, tena samayena kusAvatiyA rAjadhAniyA dhuttA ahesuM soNDA pipAsA, te tAsaM tAlapantInaM vAteritAnaM saddena paricAresuM / 138 "niTThite kho panAnanda, dhamme pAsAde niTThitAya dhammAya ca pokkharaNiyA rAjA mahAsudassano 'ye tena samayena samaNesu vA samaNasammatA brAhmaNesu vA brAhmaNasammatA', te sabbakAmehi santappetvA dhammaM pAsAdaM abhiruhi / paThamabhANavAro / jhA sampatti 260. 'atha kho, Ananda, rajJo mahAsudassanassa etadahosi - 'kissa nu kho me idaM kammassa phalaM kissa kammassa vipAko, yenAhaM etarahi evaMmahiddhiko evaMmahAnubhAvo 'ti ? atha kho, Ananda, raJJo mahAsudassanassa etadahosi - 'tiNNaM kho me idaM kammAnaM phalaM tiNNaM kammAnaM vipAko, yenAhaM etarahi evaMmahiddhiko evaM mahAnubhAvo, seyyathidaM dAnassa damassa saMyamassA 'ti / (2.4.260-260) 138 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.4.261-263) 4. mahAsudassanasuttaM 139 ___"atha kho, Ananda, rAjA mahAsudassano yena mahAviyUhaM kUTAgAraM tenupasaGkami; upasamitvA mahAviyUhassa kUTAgArassa dvAre Thito udAnaM udAnesi- 'tiTTha, kAmavitakka, tiTTa, byApAdavitakka, tiThTha, vihiMsAvitakka / ettAvatA kAmavitakka, ettAvatA byApAdavitakka, ettAvatA vihiMsAvitakkA'ti / 261. "atha kho, Ananda, rAjA mahAsudassano mahAviyUhaM kUTAgAraM pavisitvA sovaNNamaye pallaGke nisinno vivicceva kAmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaM savicAraM vivekajaM pItisukhaM paThamaM jhAnaM upasampajja vihAsi / vitakkavicArAnaM vUpasamA ajjhattaM sampasAdanaM cetaso ekodibhAvaM avitakkaM avicAraM samAdhijaM pItisukhaM dutiyaM jhAnaM upasampajja vihAsi / pItiyA ca virAgA upekkhako ca vihAsi, sato ca sampajAno sukhaJca kAyena paTisaMvedesi, yaM taM ariyA Acikkhanti- 'upekkhako satimA sukhavihArI'ti tatiyaM jhAnaM upasampajja vihaasi| sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhi catutthaM jhAnaM upasampajja vihaasi| 262. "atha kho, Ananda, rAjA mahAsudassano mahAviyUhA kUTAgArA nikkhamitvA sovaNNamayaM kUTAgAraM pavisitvA rUpiyamaye pallaGke nisinno mettAsahagatena cetasA ekaM disaM pharitvA vihAsi / tathA dutiyaM tathA tatiyaM tathA catutthaM / iti uddhamadho tiriyaM sabbadhi sabbattatAya sabbAvantaM lokaM mettAsahagatena cetasA vipulena mahaggatena appamANena averena abyApajjena pharitvA vihAsi / karuNAsahagatena cetasA...pe0... muditAsahagatena cetasA...pe0... upekkhAsahagatena cetasA ekaM disaM pharitvA vihAsi tathA dutiyaM tathA tatiyaM tathA catutthaM / iti uddhamadho tiriyaM sabbadhi sabbattatAya sabbAvantaM lokaM upekkhAsahagatena cetasA vipulena mahaggatena appamANena averena abyApajjena pharitvA vihAsi / caturAsIti nagarasahassAdi 263. "rao, Ananda, mahAsudassanassa caturAsIti nagarasahassAni ahesuM kusAvatIrAjadhAnippamukhAni; "caturAsIti pAsAdasahassAni ahesuM dhammapAsAdappamukhAni; "caturAsIti kUTAgArasahassAni ahesuM mahAviyUhakUTAgArappamukhAni; "caturAsIti 139 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 dIghanikAyo-2 (2.4.264-265) pallaGkasahassAni ahesuM sovaNNamayAni rUpiyamayAni dantamayAni sAramayAni gonakatthatAni paTikatthatAni paTalikatthatAni kadali-miga-pavara-paccattharaNAni sauttaracchadAni ubhatolohitakUpadhAnAni; "caturAsIti nAgasahassAni ahesuM sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni uposathanAgarAjappamukhAni; "caturAsIti assasahassAni ahesuM sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni valAhakaassarAjappamukhAni; "caturAsIti rathasahassAni ahesuM sIhacammaparivArAni byagghacammaparivArAni dIpicammaparivArAni paNDukambalaparivArAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni vejayantarathappamukhAni; "caturAsIti maNisahassAni ahesuM maNiratanappamukhAni; "caturAsIti itthisahassAni ahesuM subhaddAdevippamukhAni; "caturAsIti gahapatisahassAni ahesuM gahapatiratanappamukhAni; "caturAsIti khattiyasahassAni ahesuM anuyantAni pariNAyakaratanappamukhAni; "caturAsIti dhenusahassAni ahesuM duhasandanAni kaMsUpadhAraNAni; "caturAsIti vatthakoTisahassAni ahesuM khomasukhumAnaM kappAsikasukhumAnaM koseyyasukhumAnaM kambalasukhumAna; (rao, Ananda, mahAsudassanassa) "caturAsIti thAlipAkasahassAni ahesuM sAyaM pAtaM bhattAbhihAro abhihariyittha / 264. "tena kho panAnanda, samayena ro mahAsudassanassa caturAsIti nAgasahassAni sAyaM pAtaM upaTTAnaM Agacchanti / atha kho, Ananda, ro mahAsudassanassa etadahosi - 'imAni kho me caturAsIti nAgasahassAni sAyaM pAtaM upaTTAnaM Agacchanti, yaMnUna vassasatassa vassasatassa accayena dvecattAlIsaM dvecattAlIsaM nAgasahassAni sakiM sakiM upaTThAnaM Agaccheyyu'nti / atha kho, Ananda, rAjA mahAsudassano pariNAyakaratanaM Amantesi - 'imAni kho me, samma pariNAyakaratana, caturAsIti nAgasahassAni sAyaM pAtaM upaTTAnaM Agacchanti, tena hi, samma pariNAyakaratana, vassasatassa vassasatassa accayena dvecattAlIsaM dvecattAlIsaM nAgasahassAni sakiM sakiM upaTThAnaM AgacchantU'ti / "evaM, devA''ti kho, Ananda, pariNAyakaratanaM ro mahAsudassanassa paccassosi / atha kho, Ananda, raJo mahAsudassanassa aparena samayena vassasatassa vassasatassa accayena dvecattAlIsaM dvecattAlIsaM nAgasahassAni sakiM sakiM upaTThAnaM AgamaMsu / subhaddAdeviupasaGkamanaM 265. "atha kho, Ananda, subhaddAya deviyA bahunnaM vassAnaM bahunnaM vassasatAnaM 140 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mahAsudassanasuttaM - bahunnaM vassasahassAnaM accayena etadahosi - 'ciraM diTTho kho me rAjA mahAsudassano / yaMnUnAhaM rAjAnaM mahAsudassanaM dassanAya upasaGkameyyanti / atha kho, Ananda, subhaddA devI itthAgAraM Amantesi - 'etha tumhe sIsAni nhAyatha pItAni vatthAni pArupatha | ciraM diTTho no rAjA mahAsudassano rAjAnaM mahAsudassanaM dassanAya upasaGkamissAmA 'ti / ' evaM ayye 'ti kho, Ananda, itthAgAraM subhaddAya deviyA paTissutvA sIsAni nhAyitvA pItAni vatthAni pArupitvA yena subhaddA devI tenupasaGkami / atha kho, Ananda, subhaddA devI pariNAyakaratanaM Amantesi - ' kappehi, samma pariNAyakaratana, caturaGginiM senaM ciraM diTTho no rAjA mahAsudassano rAjAnaM mahAsudassanaM dassanAya upasaGkamissAmA 'ti / "evaM, devI'ti kho, Ananda, pariNAyakaratanaM subhaddAya deviyA paTissutvA caturaGginiM senaM kappApetvA subhaddA deviyA paTivedesi - 'kappitA kho, devi, caturaGginI senA, yassa dAni kAlaM maJJasI"ti / atha kho, Ananda, subhaddA devI caturaGginiyA senAya saddhiM itthAgArena yena dhammo pAsAdo tenupasaGkami; upasaGkamitvA dhammaM pAsAdaM abhiruhitvA yena mahAviyUhaM kUTAgAraM tenupasaGkami / upasaGkamitvA mahAviyUhassa kUTAgArassa dvArabAhaM AlambitvA atttthaasi| atha kho, Ananda, rAjA mahAsudassano saddaM sutvA - " kiM nu kho mahato viya janakAyassa saddo 'ti mahAviyUhA kUTAgArA nikkhamanto addasa subhaddaM deviM dvArabAhaM AlambitvA ThitaM, disvAna subhaddaM deviM etadavoca - 'ettheva devi, tiTTha mA pAvisI 'ti / atha kho, Ananda, rAjA mahAsudassano aJJataraM purisaM Amantesi - 'ehi tvaM ambho purisa, mahAviyUhA kUTAgArA sovaNNamayaM pallaGkaM nIharitvA sabbasovaNNamaye tAlavane paJJapehI 'ti / "evaM devAti kho, Ananda, so puriso rajJo mahAsudassanassa paTissutvA mahAviyUhA kUTAgArA sovaNNamayaM pallaGkaM nIharitvA sabbasovaNNamaye tAlavane paJJasi / atha kho, Ananda, rAjA mahAsudassano dakkhiNena parasena sIhaseyyaM kappesi pAde pAdaM accAdhAya sato sampajAno / (2.4.266-266) " 266. "atha kho, Ananda, subhaddAya deviyA etadahosi - 'vippasannAni kho raJJo mahAsudassanassa indriyAni parisuddho chavivaNNo pariyodAto, mA heva kho rAjA mahAsudassano kAlamakAsI 'ti rAjAnaM mahAsudassanaM etadavoca - 'imAni te, deva, caturAsIti nagarasahassAni kusAvatIrAjadhAnippamukhAni / ettha, deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, caturAsIti pAsAdasahassAni dhammapAsAdappamukhAni / ettha, deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, 141 141 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 caturAsIti kUTAgArasahassAni mahAviyUhakUTAgArappamukhAni / ettha deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, caturAsIti pallaGkasahassAni sovaNNamayAni rUpiyamayAni dantamayAni sAramayAni gonakatthatAni paTikatthatAni paTalikatthatAni kadalimiga-pavara-paccattharaNAni sauttaracchadAni ubhatolohitakUpadhAnAni / ettha, deva, chandaM janehi, jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, caturAsIti nAgasahassAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni uposathanAgarAjappamukhAni / ettha, deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, caturAsIti assasahassAni sovaNNAlaGkArAna sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni valAhaka assarAjappamukhAni / ettha, deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva caturAsIti rathasahassAni sIhacammaparivArAni byagghacammaparivArAni dIpicammaparivArAni paNDukambalaparivArAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni vejayantarathappamukhAni / ettha, deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM krohi| imAni te, deva, caturAsIti maNisahassAni maNiratanappamukhAni / ettha, deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, caturAsIti itthisahassA ni itthiratanappamukhAni / ettha, deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, caturAsIti gahapatisahassAni gahapatiratanappamukhAni / ettha deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, caturAsIti khattiyasahassAni anuyantAni pariNAyakaratanappamukhAni / ettha deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, caturAsIti dhenusahassAni duhasandanAni kaMsUpadhAraNAni / ettha deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohi / imAni te, deva, caturAsIti vatthakoTisahassAni khomasukhamAnaM kappAsikasukhumAnaM koseyyasukhumAnaM kambalasukhumAnaM / ettha deva, chandaM janehi, jIvite apekkhaM krohi| imAni te, deva, caturAsIti thAlipAkasahassAni sAyaM pAtaM bhattAbhihAro abhihariyati / ettha, deva, chandaM janehi jIvite apekkhaM karohI 'ti / 267. " evaM vutte Ananda, rAjA mahAsudassano subhaddaM deviM etadavoca 'dIgharattaM kho maM tvaM, devi, iTThehi kantehi piyehi manApehi samudAcarittha; atha ca pana maM tvaM pacchime kAle aniTThehi akantehi appiyehi amanApehi samudAcarasI 'ti / 'kathaM carahi taM, deva, samudAcarAmI'ti ? ' evaM kho maM tvaM, devi, samudAcara - sabbeheva, deva, piyehi manApehi nAnAbhAvo vinAbhAvo aJJathAbhAvo, mA kho tvaM, deva, sApekkho kAlamakAsi, dukkhA sApekkhassa kAlaGkiriyA, garahitA ca sApekkhassa kAlaGkiriyA / 142 142 (2.4.267-267) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.4.268-268) 4. mahAsudassanasuttaM 143 imAni te, deva, caturAsIti nagarasahassAni kusAvatIrAjadhAnippamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti pAsAdasahassAni dhammapAsAdappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti kUTAgArasahassAni mahAviyUhakUTAgArappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti pallaGkasahassAni sovaNNamayAni rUpiyamayAni dantamayAni sAramayAni gonakatthatAni paTikatthatAni paTalikatthatAni kadalimigapavarapaccattharaNAni sauttaracchadAni ubhatolohitakUpadhAnAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti nAgasahassAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni uposathanAgarAjappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti assasahassAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni valAhakaassarAjappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi | imAni te, deva, caturAsIti rathasahassAni sIhacammaparivArAni byagghacammaparivArAni dIpicammaparivArAni paNDukambalaparivArAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni vejayantarathappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti maNisahassAni maNiratanappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti itthisahassAni subhaddAdevippamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti gahapatisahassAni gahapatiratanappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti khattiyasahassAni anuyantAni pariNAyakaratanappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti dhenusahassAni duhasandanAni kaMsUpadhAraNAni / ettha deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti vatthakoTisahassAni khomasukhumAnaM kappAsikasukhumAnaM koseyyasukhumAnaM kambalasukhumAnaM / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te deva caturAsIti thAlipAkasahassAni sAyaM pAtaM bhattAbhihAro abhihariyati / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsI'ti / 268. "evaM vutte, Ananda, subhaddA devI parodi assUni pavattesi / atha kho, Ananda, subhaddA devI assUni puJchitvA rAjAnaM mahAsudassanaM etadavoca - 143 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 dIghanikAyo-2 (2.4.268-268) "sabbeheva, deva, piyehi manApehi nAnAbhAvo vinAbhAvo acathAbhAvo, mA kho tvaM, deva, sApekkho kAlamakAsi, dukkhA sApekkhassa kAlakiriyA, garahitA ca sApekkhassa kAlakiriyA / imAni te, deva, caturAsIti nagarasahassAni kusAvatIrAjadhAnippamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti pAsAdasahassAni dhammapAsAdappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti kUTAgArasahassAni mahAviyUhakUTAgArappamukhAni | ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti pallaGkasahassAni sovaNNamayAni rUpiyamayAni dantamayAni sAramayAni gonakatthatAni paTikatthatAni paTalikatthatAni kadalimigapavarapaccattharaNAni sauttaracchadAni ubhatolohitakUpadhAnAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti nAgasahassAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni uposathanAgarAjappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti assasahassAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni valAhakaassarAjappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha, jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti rathasahassAni sIhacammaparivArAni byagghacammaparivArAni dIpicammaparivArAni paNDukambalaparivArAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni vejayantarathappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi | imAni te, deva, caturAsIti maNisahassAni maNiratanappamakhAni | ettha. deva. chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te. deva. caturAsIti itthisahassAni itthiratanappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha, jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti gahapatisahassAni gahapatiratanappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti khattiyasahassAni anuyantAni pariNAyakaratanappamukhAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti dhenusahassAni duhasandanAni kaMsUpadhAraNAni / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti vatthakoTisahassAni khomasukhumAnaM kappAsikasukhumAnaM koseyyasukhumAnaM kambalasukhumAnaM / ettha, deva, chandaM pajaha jIvite apekkhaM mAkAsi / imAni te, deva, caturAsIti thAlipAkasahassAni sAyaM pAtaM bhattAbhihAro abhihariyati / ettha, deva, chanda pajaha jIvite apekkhaM mAkAsIti / 144 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.4.269-270) 4. mahAsudassanasuttaM 145 brahmalokUpagamaM 269. "atha kho, Ananda, rAjA mahAsudassano nacirasseva kAlamakAsi / seyyathApi, Ananda, gahapatissa vA gahapatiputtassa vA manuje bhojanaM bhuttAvissa bhattasammado hoti, evameva kho, Ananda, ro mahAsudassanassa mAraNantikA vedanA ahosi / kAlaGkato ca, Ananda, rAjA mahAsudassano sugatiM brahmalokaM upapajji / rAjA, Ananda, mahAsudassano caturAsIti vassasahassAni kumArakILaM kILi / caturAsIti vassasahassAni oparajjaM kAresi / caturAsIti vassasahassAni rajjaM kAresi / caturAsIti vassasahassAni gihibhUto dhamme pAsAde brahmacariyaM cari / so cattAro brahmavihAre bhAvetvA kAyassa bhedA paraM maraNA brahmalokapago ahosi / 270. "siyA kho panAnanda, evamassa - 'aJo nUna tena samayena rAjA mahAsudassano ahosI'ti, na kho panetaM, Ananda, evaM daTThabbaM / ahaM tena samayena rAjA mahAsudassano ahosiM / mama tAni caturAsIti nagarasahassAni kusAvatIrAjadhAnippamukhAni, mama tAni caturAsIti pAsAdasahassAni dhammapAsAdappamukhAni, mama tAni caturAsIti kUTAgArasahassAni mahAviyUhakUTAgArappamukhAni, mama tAni caturAsIti pallaGkasahassAni sovaNNamayAni rUpiyamayAni dantamayAni sAramayAni gonakatthatAni paTikatthatAni paTalikatthatAni kadalimigapavarapaccattharaNAni sauttaracchadAni ubhatolohitakUpadhAnAni, mama tAni caturAsIti nAgasahassAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni uposathanAgarAjappamukhAni, mama tAni caturAsIti assasahassAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni valAhakaassarAjappamukhAni, mama tAni caturAsIti rathasahassAni sIhacammaparivArAni byagghacammaparivArAni dIpicammaparivArAni paNDukambalaparivArAni sovaNNAlaGkArAni sovaNNadhajAni hemajAlapaTicchannAni vejayantarathappamukhAni, mama tAni caturAsIti maNisahassAni maNiratanappamukhAni, mama tAni caturAsIti itthisahassAni subhaddAdevippamukhAni, mama tAni caturAsIti gahapatisahassAni gahapatiratanappamukhAni, mama tAni caturAsIti khattiyasahassAni anuyantAni pariNAyakaratanappamukhAni, mama tAni caturAsIti dhenusahassAni duhasandanAni kaMsUpadhAraNAni, mama tAni caturAsIti vatthakoTisahassAni khomasukhumAnaM kappAsikasukhumAnaM koseyyasukhumAnaM kambalasukhumAnaM, mama tAni caturAsIti thAlipAkasahassAni sAyaM pAtaM bhattAbhihAro abhihariyittha / 145 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dIghanikAyo-2 (2.4.271-272) 271. "tesaM kho panAnanda, caturAsItinagarasahassAnaM eka va taM nagaraM hoti, yaM tena samayena ajjhAvasAmi yadidaM kusAvatI rAjadhAnI / tesaM kho panAnanda, caturAsItipAsAdasahassAnaM ekoyeva so pAsAdo hoti, yaM tena samayena ajjhAvasAmi yadidaM dhammo pAsAdo / tesaM kho panAnanda, caturAsItikUTAgArasahassAnaM eka va taM kUTAgAraM hoti, yaM tena samayena ajjhAvasAmi yadidaM mahAviyUhaM kUTAgAraM / tesaM kho panAnanda, caturAsItipallaGkasahassAnaM ekoyeva so pallaGko hoti, yaM tena samayena paribhuJjAmi yadidaM sovaNNamayo vA rUpiyamayo vA dantamayo vA sAramayo vA / tesaM kho panAnanda. catarAsItinAgasahassAnaM ekoyeva so nAgo hoti. yaM tena samayena abhiruhAmi yadidaM uposatho naagraajaa| tesaM kho panAnanda. catarAsItiassasahassAnaM ekoyeva so asso hoti, yaM tena samayena abhiruhAmi yadidaM valAhako assraajaa| tesaM kho panAnanda, caturAsItirathasahassAnaM ekoyeva so ratho hoti, yaM tena samayena abhiruhAmi yadidaM vejayantaratho / tesaM kho panAnanda, caturAsItiisthisahassAnaM ekAyeva sA itthI hoti, yA tena samayena paccupaTThAti khattiyAnI vA vessinI vA / tesaM kho panAnanda, caturAsItivatthakoTisahassAnaM ekaMyeva taM dussayugaM hoti, yaM tena samayena paridahAmi khomasukhumaM vA kappAsikasukhumaM vA koseyyasukhumaM vA kambalasukhumaM vA / tesaM kho panAnanda, caturAsItithAlipAkasahassAnaM ekoyeva so thAlipAko hoti, yato nALikodanaparamaM bhuJjAmi tadupiyaJca sUpeyyaM / 272. "passAnanda, sabbete saGghArA atItA niruddhA viprinntaa| evaM aniccA kho, Ananda, saGghArAH evaM adbhuvA kho, Ananda, saGghArA; evaM anassAsikA kho, Ananda, sakArA! yAvaJcidaM, Ananda, alameva sabbasaGghAresu nibbindituM, alaM viranjituM, alaM vimuccituN| "chakkhattuM kho panAhaM, Ananda, abhijAnAmi imasmiM padese sarIraM nikkhipitaM, taJca kho rAjAva samAno cakkavattI dhammiko dhammarAjA cAturanto vijitAvI janapadatthAvariyapatto sattaratanasamannAgato, ayaM sattamo sriirnikkhepo| na kho panAhaM, Ananda, taM padesaM samanupassAmi sadevake loke samArake sabrahmake sassamaNabrAhmaNiyA pajAya sadevamanussAya, yattha tathAgato aTThamaM sarIraM nikkhipeyyA'ti / idamavoca bhagavA, idaM vatvAna sugato athAparaM etadavoca satthA - 146 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mahAsudassanasuttaM " aniccA vata saGghArA, uppAdavayadhammino / uppajjitvA nirujjhanti, tesaM vUpasamo sukhoti / / mahAsudassanasuttaM niTThitaM catutthaM / (2.4.272-272) 147 147 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. janavasabhasuttaM nAtikiyAdibyAkaraNaM 273. evaM me sutaM- ekaM samayaM bhagavA nAtike viharati giJjakAvasathe / tena kho pana samayena bhagavA parito parito janapadesu paricArake abbhatIte kAlaGkate upapattIsu byAkaroti kAsikosalesu vajjimallesu cetivaMsesu kurupaJcAlesu majjhasUrasenesu - "asu amutra upapanno, asu amutra upapanno / paropAsa nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtikA tattha parinibbAyino anAvattidhammA tasmA lokA / sAdhikA navuti nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA rAgadosamohAnaM tanuttA sakadAgAmino, sakideva imaM lokaM AgantvA dukkhassantaM karissanti / sAtirekAni paJcasatAni nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA sotApannA avinipAtadhammA niyatA sambodhiparAyaNA''ti / 274. assosuM kho nAtikiyA paricArakA - "bhagavA kira parito parito janapadesu paricArake abbhatIte kAlaGkate upapattIsu byAkaroti kAsikosalesu vajjimallesu cetivaMsesu kurupaJcAlesu majjhasUrasenesu- 'asu amutra upapanno, asu amutra upapanno / paropacAsa nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtikA tattha parinibbAyino anAvattidhammA tasmA lokA / sAdhikA navuti nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA rAgadosamohAnaM tanuttA sakadAgAmino sakideva imaM lokaM AgantvA dukkhassantaM karissanti / sAtirekAni paJcasatAni nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA 148 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.5.275-276) 5. janavasabhasuttaM 149 sotApannA avinipAtadhammA niyatA sambodhiparAyaNA'ti / tena ca nAtikiyA paricArakA attamanA ahesuM pamuditA pItisomanassajAtA bhagavato paJhaveyyAkaraNaM sutvA / 275. assosi kho AyasmA Anando - "bhagavA kira parito parito janapadesu paricArake abbhatIte kAlaGkate upapattIsu byAkaroti kAsikosalesu vajjimallesu cetivaMsesu kurupaJcAlesu majjhasUrasenesu - 'asu amutra upapanno, asu amutra upapanno / paropAsa nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtikA tattha parinibbAyino anAvattidhammA tasmA lokA / sAdhikA navuti nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA rAgadosamohAnaM tanuttA sakadAgAmino sakideva imaM lokaM AgantvA dukkhassantaM karissanti / sAtirekAni paJcasatAni nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA sotApannA avinipAtadhammA niyatA sambodhiparAyaNA'ti / tena ca nAtikiyA paricArakA attamanA ahesuM pamuditA pItisomanassajAtA bhagavato paJhaveyyAkaraNaM sutvA"ti / AnandaparikathA 276. atha kho Ayasmato Anandassa etadahosi - "ime kho panApi ahesuM mAgadhakA paricArakA bahU ceva rattaJjU ca abbhatItA kaalngktaa| suJA mane aGgamagadhA aGgamAgadhakehi paricArakehi abbhatItehi kAlaGkatehi / te kho panApi ahesuM buddhe pasannA dhamme pasannA saGke pasannA sIlesu pripuurkaarino| te abbhatItA kAlaGkatA bhagavatA abyAkatA; tesampissa sAdhu veyyAkaraNaM, bahujano pasIdeyya, tato gaccheyya sugatiM / ayaM kho panApi ahosi rAjA mAgadho seniyo bimbisAro dhammiko dhammarAjA hito brAhmaNagahapatikAnaM negamAnaJceva jAnapadAnaJca / apissudaM manussA kittayamAnarUpA viharanti - 'evaM no so dhammiko dhammarAjA sukhApetvA kAlaGkato, evaM mayaM tassa dhammikassa dhammaraJo vijite phAsu viharimhA'ti / so kho panApi ahosi buddhe pasanno dhamme pasanno saGgha pasanno sIlesu paripUrakArI / apissudaM manussA evamAhaMsu - "yAva maraNakAlApi rAjA mAgadho seniyo bimbisAro bhagavantaM kittayamAnarUpo kAlaGkato''ti / so abbhatIto kAlaGkato bhagavatA abyaakto| tassapissa sAdhu veyyAkaraNaM bahujano pasIdeyya, tato gaccheyya sugatiM / bhagavato kho pana sambodhi magadhesu / yattha kho pana bhagavato sambodhi magadhesu, kathaM tatra bhagavA mAgadhake paricArake abbhatIte kAlaGkate 149 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 dIghanikAyo-2 (2.5.277-277) upapattIsu na byAkareyya / bhagavA ce kho pana mAgadhake paricArake abbhatIte kAlaGkate upapattIsu na byAkareyya, dInamanA tenassu mAgadhakA paricArakA; yena kho panassu dInamanA mAgadhakA paricArakA kathaM te bhagavA na byAkareyyA'ti ? 277. idamAyasmA Anando mAgadhake paricArake Arabbha eko raho anuvicintevA rattiyA paccUsasamayaM paccuTThAya yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "sutaM metaM, bhante - 'bhagavA kira parito parito janapadesu paricArake abbhatIte kAlaGkate upapattIsu byAkaroti kAsikosalesu vajjimallesu cetivaMsesu kurupaJcAlesu majjhasUrasenesu - asu amutra upapanno, asu amutra upapanno / paropacAsa nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtikA tattha parinibbAyino anAvattidhammA tasmA lokA / sAdhikA navuti nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA rAgadosamohAnaM tanuttA sakadAgAmino, sakideva imaM lokaM AgantvA dukkhassantaM karissanti / sAtirekAni paJcasatAni nAtikiyA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA sotApannA avinipAtadhammA niyatA sambodhiparAyaNAti / tena ca nAtikiyA paricArakA attamanA ahesuM pamuditA pItisomanassajAtA bhagavato paJhaveyyAkaraNaM sutvA'ti / ime kho panApi, bhante, ahesuM mAgadhakA paricArakA bahU ceva rattac ca abbhatItA kAlaGkatA / suJA maJje aGgamagadhA aGgamAgadhakehi paricArakehi abbhatItehi kaalngktehi| te kho panApi, bhante, ahesuM buddhe pasannA dhamme pasannA saGke pasannA sIlesu paripUrakArino, te abbhatItA kAlaGkatA bhagavatA abyAkatA / tesampissa sAdhu veyyAkaraNaM, bahujano pasIdeyya, tato gaccheyya sugatiM / ayaM kho panApi, bhante, ahosi rAjA mAgadho seniyo bimbisAro dhammiko dhammarAjA hito brAhmaNagahapatikAnaM negamAnaJceva janapadAnaJca | apissudaM manussA kittayamAnarUpA viharanti - 'evaM no so dhammiko dhammarAjA sukhApetvA kAlaGkato / evaM mayaM tassa dhammikassa dhammaraJo vijite phAsu viharimhA'ti / so kho panApi, bhante, ahosi buddhe pasanno dhamme pasanno saGke pasanno sIlesu paripUrakArI / apissudaM manussA evamAhaMsu - 'yAva maraNakAlApi rAjA mAgadho seniyo bimbisAro bhagavantaM kittayamAnarUpo kAlaGkato'ti / so abbhatIto kAlaGkato bhagavatA abyAkato; tassapissa sAdhu veyyAkaraNaM, bahujano pasIdeyya, tato gaccheyya sugatiM / bhagavato kho pana, bhante, sambodhi magadhesu / yastha kho pana, bhante, bhagavato sambodhi magadhesu, kathaM tatra bhagavA mAgadhake paricArake 150 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.5.278-280) 5. janavasabhasuttaM 151 abbhatIte kAlate upapattIsu na byAkareyya ? bhagavA ce kho pana, bhante, mAgadhake paricArake abbhatIte kAlaGkate upapattIsu na byAkareyya dInamanA tenassu mAgadhakA paricArakA; yena kho panassu dInamanA mAgadhakA paricArakA kathaM te bhagavA na byAkareyyA'ti / idamAyasmA Anando mAgadhake paricArake Arabbha bhagavato sammukhA parikathaM katvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkAmi / 278. atha kho bhagavA acirapakkante Ayasmante Anande pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya nAtikaM piNDAya pAvisi / nAtike piNDAya caritvA pacchAbhattaM piNDapAtapaTikkanto pAde pakkhAletvA giJjakAvasathaM pavisitvA mAgadhake paricArake Arabbha aDhi katvA manasikatvA sabbaM cetasA samannAharitvA paJatte Asane nisIdi - "gatiM nesaM jAnissAmi abhisamparAyaM, yaMgatikA te bhavanto yaMabhisamparAyA'ti / ahasA kho bhagavA mAgadhake paricArake "yaMgatikA te bhavanto yaMabhisamparAyA''ti / atha kho bhagavA sAyanhasamayaM paTisallAnA vuTThito giJjakAvasathA nikkhamitvA vihArapacchAyAyaM paJatte Asane nisiidi| 279. atha kho AyasmA Anando yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca- "upasantapadisso bhante bhagavA, bhAtiriva bhagavato mukhavaNNo vippasannattA indriyAnaM / santena nUnajja, bhante, bhagavA vihArena vihAsI"ti / "yadeva kho me tvaM, Ananda, mAgadhake paricArake Arabbha sammukhA parikathaM katvA uTThAyAsanA pakkanto, tadevAhaM nAtike piNDAya caritvA pacchAbhattaM piNDapAtapaTikkanto pAde pakkhAletvA giJjakAvasathaM pavisitvA mAgadhake paricArake Arabbha arvhi katvA manasikatvA sabbaM cetasA samannAharitvA paJatte Asane nisIdiM- 'gatiM nesaM jAnissAmi abhisamparAyaM, yaMgatikA te bhavanto yaMabhisamparAyA'ti / addasaM kho ahaM, Ananda, mAgadhake paricArake 'yaMgatikA te bhavanto yaMabhisamparAyA' "ti / janavasabhayakkho 280. "atha kho, Ananda, antarahito yakkho saddamanussAvesi - 'janavasabho ahaM 151 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 dIghanikAyo-2 (2.5.281-281) bhagavA; janavasabhI ahaM sugatA'ti | abhijAnAsi no tvaM Ananda, ito pubbe evarUpaM nAmadheyyaM sutaM yadidaM janavasabho''ti ? "na kho ahaM, bhante, abhijAnAmi ito pubbe evarUpaM nAmadheyyaM sutaM yadidaM janavasabhoti, api ca me, bhante, lomAni haTThAni 'janavasabhoti nAmadheyyaM sutvA / tassa mahaM, bhante, etadahosi - 'na hi nUna so orako yakkho bhavissati yadidaM evarUpaM nAmadheyyaM supaJattaM yadidaM janavasabho'ti / anantarA kho, Ananda, saddapAtubhAvA uLAravaNNo me yakkho sammukhe pAturahosi / dutiyampi saddamanussAvesi - 'bimbisAro ahaM bhagavA; bimbisAro ahaM sugatA'ti / idaM sattamaM kho ahaM bhante, vessavaNassa mahArAjassa sahabyataM upapajjAmi, so tato cuto manussarAjA bhavituM pahomi / 'ito satta tato satta, saMsArAni catuddasa / nivAsamabhijAnAmi, yattha me vusitaM pure / / 281. "dIgharattaM kho ahaM, bhante, avinipAto avinipAtaM saJjAnAmi, AsA ca pana me santiThThati sakadAgAmitAyA"ti / "acchariyamidaM Ayasmato janavasabhassa yakkhassa, abbhutamidaM Ayasmato janavasabhassa yakkhassa / 'dIgharattaM kho ahaM, bhante, avinipAto avinipAtaM saJjAnAmI'ti ca vadesi, 'AsA ca pana me santiTThati sakadAgAmitAyA'ti ca vadesi, kutonidAnaM panAyasmA janavasabho yakkho evarUpaM uLAraM visesAdhigamaM saJjAnAtI"ti ? "na ajhatra, bhagavA, tava sAsanA na ajhatra, sugata, tava sAsanA, yadagge ahaM, bhante, bhagavati ekantikato abhippasanno, tadagge ahaM, bhante, dIgharattaM avinipAto avinipAtaM saJjAnAmi, AsA ca pana me santiTThati sakadAgAmitAya / idhAhaM, bhante, vessavaNena mahArAjena pesito virULahakassa mahArAjassa santike kenacideva karaNIyena addasaM bhagavantaM antarAmagge giJjakAvasathaM pavisitvA mAgadhake paricArake Arabbha aDhei katvA manasikatvA sabbaM cetasA samannAharitvA nisinnaM - 'gatiM nesaM jAnissAmi abhisamparAyaM, yaMgatikA te bhavanto yaMabhisamparAyA'ti / anacchariyaM kho panetaM, bhante, yaM vessavaNassa mahArAjassa tassaM parisAyaM bhAsato sammukhA sutaM sammukhA paTiggahitaM- 'yaMgatikA te bhavanto yaMabhisamparAyA'ti / tassa mavha, bhante, etadahosi - 'bhagavantaJca dakkhAmi, idaJca bhagavato ArocessAmI'ti / ime kho me, bhante, dvepaccayA bhagavantaM dassanAya upsmituN"| 152 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. janavasabhasuttaM devasabhA 282. "purimAni, bhante, divasAni purimatarAni tadahuposathe pannarase vassUpanAyikAya puNNAya puNNamAya rattiyA kevalakappA ca devA tAvatiMsA sudhammAyaM sabhAyaM sannisinnA honti sannipatitA / mahatI ca dibbaparisA samantato nisinnA honti, cattAro ca mahArAjAno catuddisA nisinnA honti / puratthimAya disAya dhataraTTho mahArAjA pacchimAbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvA ; dakkhiNAya disAya virULhako mahArAjA uttarAbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvA pacchimAya disAya virUpakkho mahArAjA puratthAbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvA ; uttarAya disAya vessavaNo mahArAjA dakkhiNAbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvA / yadA, bhante, kevalakappA ca devA tAvataMsA sudhammAyaM sabhAyaM sannisinnA honti sannipatitA, mahatI ca dibba parisA samantato nisinnA honti, cattAro ca mahArAjAno catuddisA nisinnA honti / idaM nesaM hoti AsanasmiM; atha pacchA amhAkaM AsanaM hoti / ye te, bhante, devA bhagavati brahmacariyaM caritvA adhunUpapannA tAvatiMsakAyaM, te aJJe deve atirocanti vaNNena ceva yasasA ca / tena sudaM, bhante, devA tAvatiMsA attamanA honti pamuditA pItisomanassajAtA 'dibbA vata bho kAyA paripUrenti, hAyanti asurakAyA'ti / atha kho, bhante, sakko devAnamindo devAnaM tAvatiMsAnaM sampasAdaM viditvA imAhi gAthAhi anumodi - (2.5.282-282) " modanti vata bho devA, tAvatiMsA sahindakA / tathAgataM namassantA, dhammassa ca sudhammataM / / nave deve ca parasantA, vaNNavante yasassine / sugatasmiM brahmacariyaM, caritvAna idhAgate / / te aJJe atirocanti vaNNena yasasAyunA / sAvakA bhUripaJJassa, visesUpagatA idha / / 7 idaM disvAna nandanti, tAvatiMsA sahindakA / tathAgataM namassantA, dhammassa ca sudhammata "nti / / 153 153 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dIghanikAyo-2 (2.5.283-284) "tena sudaM, bhante, devA tAvatiMsA bhiyyosomattAya attamanA honti pamuditA pItisomanassajAtA 'dibbA vata, bho, kAyA paripUrenti, hAyanti asurakAyA' "ti / atha kho, bhante, yenatthena devA tAvatiMsA sudhammAyaM sabhAyaM sannisinnA honti sannipatitA, taM atthaM cintayitvA taM atthaM mantayitvA vRttavacanApi taM cattAro mahArAjAno tasmiM atthe honti / paccAnusiTuvacanApi taM cattAro mahArAjAno tasmiM atthe honti, sakesu sakesu Asanesu ThitA avipakkantA / te vuttavAkyA rAjAno, paTiggavhAnusAsaniM / vippasannamanA santA, aTuMsu samhi Asaneti / / 283. "atha kho, bhante, uttarAya disAya uLAro Aloko saJjAyi, obhAso pAturahosi atikkammeva devAnaM devAnubhAvaM / atha kho, bhante, sakko devAnamindo deve tAvatise Amantesi - 'yathA kho, mArisA, nimittAni dissanti, uLAro Aloko sajAyati, obhAso pAtubhavati, brahmA pAtubhavissati / brahmano hetaM pubbanimittaM pAtubhAvAya, yadidaM Aloko saJjAyati obhAso pAtubhavatIti / .. yathA nimittA dissanti, brahmA pAtubhavissati / brahmano hetaM nimittaM, obhAso vipulo mahAti / / sanakumArakathA 284. "atha kho, bhante, devA tAvatiMsA yathAsakesu Asanesu nisIdiMsu - 'obhAsametaM assAma, vipAko bhavissati, sacchikatvAva naM gamissAmA'ti / cattAropi mahArAjAno yathAsakesu Asanesu nisIdiMsu- 'obhAsametaM assAma yaMvipAko bhavissati, sacchikatvAva naM gamissAmA'ti / idaM sutvA devA tAvatiMsA ekaggA samApajjiMsu - 'obhAsametaM assAma, yaMvipAko bhavissati, sacchikatvAva naM gamissAmA'ti / "yadA, bhante, brahmA sanakumAro devAnaM tAvatiMsAnaM pAtubhavati, oLArikaM attabhAvaM abhinimminitvA pAtubhavati / yo kho pana, bhante, brahmano pakativaNNo, anabhisambhavanIyo so devAnaM tAvatiMsAnaM cakkhupathasmiM / yadA, bhante, brahmA sanakumAro devAnaM tAvatiMsAnaM 154 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.5.284-284) 5. janavasabhasuttaM 155 pAtubhavati, so aJce deve atirocati vaNNena ceva yasasA c| seyyathApi, bhante, sovaNNo viggaho mAnusaM viggahaM atirocati; evameva kho, bhante, yadA brahmA sanakumAro devAnaM tAvatiMsAnaM pAtubhavati, so ache deve atirocati vaNNena ceva yasasA ca / yadA, bhante, brahmA sanakumAro devAnaM tAvatiMsAnaM pAtubhavati, na tassaM parisAyaM koci devo abhivAdeti vA paccuDheti vA Asanena vA nimanteti / sabbeva tuNhIbhUtA paJjalikA pallaGkena nisIdanti - 'yassadAni devassa pallavaM icchissati brahmA sanakumAro, tassa devassa pallaGke nisIdissatI'ti / __ "yassa kho pana, bhante, devassa brahmA sanakumAro pallaGke nisIdati, uLAraM so labhati devo vedapaTilAbhaM; uLAraM so labhati devo somanassapaTilAbhaM / seyyathApi, bhante, rAjA khattiyo muddhAvasitto adhunAbhisitto rajjena, uLAraM so labhati vedapaTilAbhaM, uLAraM so labhati somnsspttilaabhN| evameva kho, bhante, yassa devassa brahmA sanakumAro pallaGke nisIdati, uLAraM so labhati devo vedapaTilAbha, uLAraM so labhati devo somanassapaTilAbhaM / atha, bhante, brahmA sanakumAro oLArikaM attabhAvaM abhinimminitvA kumAravaNNI hutvA paJcasikho devAnaM tAvatiMsAnaM paaturhosi| so vehAsaM abbhuggantvA AkAse antalikkhe pallaGkena nisIdi / seyyathApi, bhante, balavA puriso supaccatthate vA pallaGke same vA bhUmibhAge pallaGkena nisIdeyya; evameva kho, bhante, brahmA sanakumAro vehAsaM abbhuggantvA AkAse antalikkhe pallaGkena nisIditvA devAnaM tAvatiMsAnaM sampasAdaM viditvA imAhi gAthAhi anumodi - "modanti vata bho devA, tAvatiMsA sahindakA / tathAgataM namassantA, dhammassa ca sudhammataM / / nave deve ca passantA, vaNNavante yasassine / sugatasmiM brahmacariyaM, caritvAna idhAgate / / te ache atirocanti, vaNNena yasasAyunA / sAvakA bhUripaJassa, visesUpagatA idha / / 155 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 dIghanikAyo-2 (2.5.285-286) idaM disvAna nandanti, tAvatiMsA sahindakA / tathAgataM namassantA, dhammassa ca sudhammata"nti / / 285. "imamatthaM, bhante, brahmA sanaGghamAro bhAsittha, imamatthaM, bhante, brahmano sanamArassa bhAsato aTThaGgasamannAgato saro hoti vissaTTho ca vidyeyyo ca maJju ca savanIyo ca bindu ca avisArI ca gambhIro ca ninnAdI ca / yathAparisaM kho pana, bhante, brahmA sanaGkamAro sarena vijJApeti; na cassa bahiddhA parisAya ghoso niccharati / yassa kho pana, bhante, evaM aTThaGgasamannAgato saro hoti, so vuccati "brahmassaro"ti / ___ "atha kho, bhante, brahmA sanakumAro tettiMse attabhAve abhinimminitvA devAnaM tAvatiMsAnaM paccekapallaGkesu pallaGkena nisIditvA deve tAvatise Amantesi - 'taM kiM maJjanti bhonto devA tAvatiMsA, yAvaJca so bhagavA bahujanahitAya paTipanno bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM / ye hi keci, bho, buddhaM saraNaM gatA dhamma saraNaM gatA sarcha saraNaM gatA sIlesu paripUrakArino / te kAyassa bhedA paraM maraNA appekacce paranimmitavasavattInaM devAnaM sahabyataM upapajjanti, appekacce nimmAnaratInaM devAnaM sahabyataM upapajjanti, appekacce tusitAnaM devAnaM sahabyataM upapajjanti, appekacce yAmAnaM devAnaM sahabyataM upapajjanti, appekacce tAvatiMsAnaM devAnaM sahabyataM upapajjanti, appekacce cAtumahArAjikAnaM devAnaM sahabyataM upapajjanti / ye sabbanihInaM kAyaM paripUrenti, te gandhabbakAyaM paripUrentI'ti / 286. "imamatthaM, bhante, brahmA sanakumAro bhAsittha, imamatthaM, bhante, brahmano sanakumArassa bhAsato ghosoyeva devA maJanti- 'svAyaM mama pallaGke svAyaM ekova bhaastii'ti| ekasmiM bhAsamAnasmiM, sabbe bhAsanti nimmitA | ekasmiM tuNhimAsIne, sabbe tuNhI bhavanti te / / tadAsu devA maJanti, tAvatiMsA sahindakA / yvAyaM mama pallaGkasmiM, svAyaM ekova bhAsatIti / / 156 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.5.287-288) 5. janavasabhasuttaM 157 "atha kho, bhante, brahmA sanamAro ekattena attAnaM upasaMharati, ekattena attAnaM upasaMharitvA sakkassa devAnamindassa pallaGke pallaGkena nisIditvA deve tAvatiMse Amantesi bhAvitaiddhipAdo 287. taM kiM maJanti, bhonto devA tAvatiMsA, yAva supaJattA cime tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena cattAro iddhipAdA paJattA iddhipahutAya iddhivisavitAya iddhivikubbanatAya / katame cattAro ? idha bho bhikkhu chandasamAdhippadhAnasaGkhArasamannAgataM iddhipAdaM bhAveti / vIriyasamAdhippadhAnasaGkhArasamannAgataM iddhipAdaM bhAveti | cittasamAdhippadhAnasaGkhArasamannAgataM iddhipAdaM bhAveti / vImaMsAsamAdhippadhAnasaGkhArasamannAgataM iddhipAdaM bhAveti / ime kho bho tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA. sammAsambuddhena cattAro iddhipAdA paJattA iddhipahutAya iddhivisavitAya iddhivikubbanatAya / ye hi keci bho atItamaddhAnaM samaNA vA brAhmaNA vA anekavihitaM iddhividhaM paccanubhosuM, sabbe te imesaMyeva catunnaM iddhipAdAnaM bhAvitattA bahulIkatattA / yepi hi keci bho anAgatamaddhAnaM samaNA vA brAhmaNA vA anekavihitaM iddhividhaM paccanubhossanti, sabbe te imesaMyeva catunnaM iddhipAdAnaM bhAvitattA bahulIkatattA / yepi hi keci bho etarahi samaNA vA brAhmaNA vA anekavihitaM iddhividhaM paccanubhonti, sabbe te imesaMyeva catunnaM iddhipAdAnaM bhAvitattA bahulIkatattA | passanti no bhonto devA tAvatiMsA mamapimaM evarUpaM iddhAnubhAvanti ? "evaM mahAbrahmeti / "ahampi kho bho imesaMyeva catunnaJca iddhipAdAnaM bhAvitattA bahulIkatattA evaM mahiddhiko evaMmahAnubhAvo''ti / "imamatthaM, bhante, brahmA sanakumAro bhAsittha / imamatthaM, bhante, brahmA sanakumAro bhAsitvA deve tAvatise Amantesi - tividho okAsAdhigamo 288. taM kiM manti , bhonto devA tAvatiMsA, yAvaJcidaM tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena tayo okAsAdhigamA anubuddhA sukhassAdhigamAya / katame tayo ? idha bho ekacco saMsaTTho viharati kAmehi saMsaThTho akusalehi dhammehi / so aparena 157 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 dIghanikAyo-2 (2.5.288-288) samayena ariyadhammaM suNAti, yoniso manasi karoti, dhammAnudhammaM paTipajjati / so ariyadhammassavanaM Agamma yonisomanasikAraM dhammAnudhammappaTipattiM asaMsaTTho viharati kAmehi asaMsaThTho akusalehi dhammehi / tassa asaMsaTThassa kAmehi asaMsaTThassa akusalehi dhammehi uppajjati sukhaM, sukhA bhiyyo somanassaM / seyyathApi, bho, pamudA pAmojjaM jAyetha, evameva kho, bho, asaMsaTThassa kAmehi asaMsaTThassa akusalehi dhammehi uppajjati sukhaM, sukhA bhiyyo somanassaM / ayaM kho, bho, tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena paThamo okAsAdhigamo anubuddho sukhassAdhigamAya / / ___ "puna caparaM, bho, idhekaccassa oLArikA kAyasaGkhArA appaTippassaddhA honti, oLArikA vacIsaGghArA appaTippassaddhA honti, oLArikA cittasaGghArA appaTippassaddhA honti / so aparena samayena ariyadhammaM suNAti, yoniso manasi karoti, dhammAnudhamma paTipajjati / tassa ariyadhammassavanaM Agamma yonisomanasikAraM dhammAnudhammappaTipattiM oLArikA kAyasaGghArA paTippassambhanti, oLArikA vacIsaGghArA paTippassambhanti, oLArikA cittasaGkhArA paTippassambhanti / tassa oLArikAnaM kAyasaGghArAnaM paTippassaddhiyA oLArikAnaM vacIsaGghArAnaM paTippassaddhiyA oLArikAnaM cittasaGghArAnaM paTippassaddhiyA uppajjati sukhaM, sukhA bhiyyo somanassaM / seyyathApi, bho, pamudA pAmojjaM jAyetha, evameva kho bho oLArikAnaM kAyasaGghArAnaM paTippassaddhiyA oLArikAnaM vacIsaGghArAnaM paTippassaddhiyA oLArikAnaM cittasaGkhArAnaM paTippassaddhiyA uppajjati sukhaM, sukhA bhiyyo somanassaM / ayaM kho, bho, tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena dutiyo okAsAdhigamo anubuddho sukhassAdhigamAya / "puna caparaM, bho, idhekacco 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAti, 'idaM akusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAti / 'idaM sAvajjaM idaM anavajja, idaM sevitabbaM idaM na sevitabbaM, idaM hInaM idaM paNItaM, idaM kaNhasukkasappaTibhAga'nti yathAbhUtaM nappajAnAti / so aparena samayena ariyadhammaM suNAti, yoniso manasi karoti, dhammAnudhammaM paTipajjati / so ariyadhammassavanaM Agamma yonisomanasikAraM dhammAnudhammappaTipattiM, 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM pajAnAti, 'idaM akusala'nti yathAbhUtaM pajAnAti / idaM sAvajja idaM anavajjaM, idaM sevitabbaM idaM na sevitabbaM, idaM hInaM idaM paNItaM, idaM kaNhasukkasappaTibhAga"nti yathAbhUtaM pjaanaati| tassa evaM jAnato evaM passato avijjA pahIyati, vijjA uppjjti| tassa avijjAvirAgA vijjuppAdA uppajjati sukhaM, sukhA bhiyyo somanassaM / seyyathApi, bho, pamudA pAmojjaM 158 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.5.289-290) 5. janavasabhasuttaM 159 jAyetha, evameva kho, bho, avijjAvirAgA vijjuppAdA uppajjati sukhaM, sukhA bhiyyo somanassaM / ayaM kho, bho, tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena tatiyo okAsAdhigamo anubuddho sukhassAdhigamAya / ime kho, bho, tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena tayo okAsAdhigamA anubuddhA sukhassAdhigamAyA'"ti | "imamatthaM, bhante, brahmA sanakumAro bhAsittha, imamatthaM, bhante, brahmA sanakumAro bhAsitvA deve tAvatiMse Amantesi catusatipaTTAnaM 289. "taM kiM maJjanti, bhonto devA tAvatiMsA, yAva supaJattA cime tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambaddhena cattAro satipaTTAnA paJjattA kslssaadhigmaay| katame cattAro? idha, bho, bhikkhu ajjhattaM kAye kAyAnupassI virahati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhaadomnssN| ajjhattaM kAye kAyAnapassI viharanto tattha sammA samAdhiyati. sammA visspsiidti| so tattha sammA samAhito sammA vippasano bahiddhA parakAye ANadassanaM abhinibbtteti| ajjhattaM vedanAsu vedanAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhaadomnssN| ajjhattaM vedanAsu vedanAnupassI viharanto tattha sammA samAdhiyati, sammA vippsiidti| so tattha sammA samAhito sammA vipassano bahiddhA paraveTanAsa jANadassanaM abhinibbtteti| ajjhattaM citte cittAnapassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhaadomnssN| ajjhattaM citte cittAnupassI viharanto tattha sammA samAdhiyati sammA visspsiidti| so tattha sammA samAhito sammA viSpasano bahiddhA paracitte ANadassanaM abhinibbtteti| ajjhattaM dhammesu dhammAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhaadomnssN| ajjhattaM dhammesu dhammAnupassI viharanto tattha sammA samAdhiyati, sammA vippasIdati / so tattha sammA samAhito sammA vippasano bahiddhA paradhammesu ANadassanaM abhinibbtteti| ime kho, bho, tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena cattAro satipaTThAnA paJattA kusalassAdhigamAyA''ti / "imamatthaM, bhante, brahmA sanaGkumAro bhAsittha / imamatthaM, bhante, brahmA sanaGkumAro bhAsitvA deve tAvatiMse Amantesi - satta samAdhiparikkhArA 290. "taM kiM maJjanti, bhonto devA tAvatiMsA, yAva supaJattA cime tena 159 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 dIghanikAyo-2 (2.5.291-291) bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena satta samAdhiparikkhArA sammAsamAdhissa paribhAvanAya sammAsamAdhissa pAripUriyA / katame satta ? sammAdiTThi sammAsaGkappo sammAvAcA sammAkammanto sammAAjIvo sammAvAyAmo sammAsati / yA kho, bho, imehi sattahaGgehi cittassa ekaggatA parikkhatA / ayaM vuccati, bho, ariyo sammAsamAdhi saupaniso itipi saparikkhAro itipi / sammAdiTThissa bho, sammAsaGkappo pahoti, sammAsaGkappassa sammAvAcA pahoti, sammAvAcassa sammAkammanto pahoti / sammAkammantassa sammAAjIvo pahoti, sammAAjIvassa sammAvAyAmo pahoti, sammAvAyAmassa sammAsati pahoti, sammAsatissa sammAsamAdhi pahoti, sammAsamAdhissa sammAjANaM pahoti, sammAANassa sammAvimutti pahoti / yahi taM, bho, sammA vadamAno vadeyya -- 'svAkkhAto bhagavatA dhammo sandiTThiko akAliko ehipassiko opaneyyiko paccattaM veditabbo vihi apArutA amatassa dvArA'ti idameva taM sammA vadamAno vadeyya / svAkkhAto hi, bho, bhagavatA dhammo sandiTThiko, akAliko ehipassiko opaneyyiko paccattaM veditabbo vihi apArutA amatassa dvaaraa| "ye hi keci, bho, buddhe aveccappasAdena samannAgatA, dhamme aveccappasAdena samannAgatA, saGgha aveccappasAdena samannAgatA, ariyakantehi sIlehi samannAgatA, ye cime opapAtikA dhammavinItA sAtirekAni catuvIsatisatasahassAni mAgadhakA paricArakA abbhatItA kAlaGkatA tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA sotApannA avinipAtadhammA niyatA sambodhiparAyaNA / atthi cevettha sakadAgAmino / atthAyaM itarA pajA, pujAbhAgAti me mno| saGkhAtuM nopi sakkomi, musAvAdassa ottappa''nti / / 291. "imamatthaM, bhante, brahmA sanakumAro bhAsittha, imamatthaM, bhante, brahmano sanakumArassa bhAsato vessavaNassa mahArAjassa evaM cetaso parivitakko udapAdi'acchariyaM vata bho, abbhutaM vata bho, evarUpopi nAma uLAro satthA bhavissati, evarUpaM uLAraM dhammakkhAnaM, evarUpA uLArA visesAdhigamA paJAyissantI'ti / atha, bhante, brahmA sanakumAro vessavaNassa mahArAjassa cetasA cetoparivitakkamaJAya vessavaNaM mahArAjAnaM etadavoca - 'taM kiM maJati bhavaM vessavaNo mahArAjA atItampi addhAnaM evarUpo uLAro satthA ahosi, evarUpaM uLAraM dhammakkhAnaM, evarUpA uLArA visesAdhigamA paJAyiMsu / 160 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.5.292-292) 5. janavasabhasuttaM 161 anAgatampi addhAnaM evarUpo uLAro satthA bhavissati, evarUpaM uLAraM dhammakkhAnaM, evarUpA uLArA visesAdhigamA paJAyissantI' "ti / 292. "imamatthaM, bhante, brahmA sanaGkumAro devAnaM tAvatiMsAnaM abhAsi, imamatthaM vessavaNo mahArAjA brahmano sanaGkumArassa devAnaM tAvatiMsAnaM bhAsato sammukhA sutaM sammukhA paTiggahitaM sayaM parisAyaM Arocesi" | imamatthaM janavasabho yakkho vessavaNassa mahArAjassa sayaM parisAyaM bhAsato sammukhA sutaM sammukhA paTiggahitaM bhagavato Arocesi / imamatthaM bhagavA janavasabhassa yakkhassa sammukhA sutvA sammukhA paTiggahetvA sAmaJca abhijJAya Ayasmato Anandassa Arocesi. imamatthamAyasmA Anando bhagavato sammakhA satvA sammakhA paTiggahetvA Arocesi bhikkhUnaM bhikkhunInaM upAsakAnaM upAsikAnaM / tayidaM brahmacariyaM iddhaJceva phItaJca vitthArikaM bAhujanaM puthubhUtaM yAva devamanussehi suppakAsitanti / janavasabhasuttaM nihitaM paJcamaM / 161 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. mahAgovindasuttaM 293. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA rAjagahe viharati gijjhakUTe pabbate / atha kho paJcasikho gandhabbaputto abhikkantAya rattiyA abhikkantavaNNo kevalakappaM gijjhakUTaM pabbataM obhAsetvA yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho paJcasikho gandhabbaputto bhagavantaM etadavoca - "yaM kho me, bhante, devAnaM tAvatiMsAnaM sammukhA sutaM sammukhA paTiggahitaM, Arocemi taM bhagavato''ti / "Arocehi me tvaM, paJcasikhA''ti bhagavA avoca / devasabhA 294. "purimAni, bhante, divasAni purimatarAni tadahuposathe pannarase pavAraNAya puNNAya puNNamAya rattiyA kevalakappA ca devA tAvatiMsA sudhammAyaM sabhAyaM sannisinnA honti sannipatitA; mahatI ca dibbaparisA samantato nisinnA honti, cattAro ca mahArAjAno catuddisA nisinnA honti; purathimAya disAya dhataraTTho mahArAjA pacchimAbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvA; dakkhiNAya disAya virULahako mahArAjA uttarAbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvA; pacchimAya disAya virUpakkho mahArAjA puratthAbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvA; uttarAya disAya vessavaNo mahArAjA dakkhiNAbhimukho nisinno hoti deve purakkhatvA / yadA bhante, kevalakappA ca devA tAvatiMsA sudhammAyaM sabhAyaM sannisinnA honti sannipatitA, mahatI ca dibbaparisA samantato nisinnA honti, cattAro ca mahArAjAno catuddisA nisinnA honti, idaM nesaM hoti AsanasmiM; atha pacchA amhAkaM AsanaM hoti| "ye te, bhante, devA bhagavati brahmacariyaM caritvA adhunUpapannA tAvatiMsakAyaM, te 162 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.295-296) 6. mahAgovindasuttaM 163 aJce deve atirocanti vaNNena ceva yasasA ca / tena sudaM, bhante, devA tAvatisA attamanA honti pamuditA pItisomanassajAtA; 'dibbA vata, bho, kAyA paripUrenti, hAyanti asurakAyA'ti / 295. "atha kho, bhante, sakko devAnamindo devAnaM tAvatiMsAnaM sampasAdaM viditvA imAhi gAthAhi anumodi - "modanti vata bho devA, tAvatiMsA sahindakA / tathAgataM namassantA, dhammassa ca sudhammataM / / nave deve ca passantA, vaNNavante yasassine / sugatasmiM brahmacariyaM, caritvAna idhAgate / / te ache atirocanti, vaNNena yasasAyunA / sAvakA bhUripaJassa, visesUpagatA idha / / idaM disvAna nandanti, tAvatiMsA sahindakA / tathAgataM namassantA, dhammassa ca sudhammata"nti / / "tena sudaM, bhante, devA tAvatiMsA bhiyyoso mattAya attamanA honti pamuditA pItisomanassajAtA; 'dibbA vata, bho, kAyA paripUrenti, hAyanti asurakAyA' "ti / aTTha yathAbhuccavaNNA 296. "atha kho, bhante, sakko devAnamindo devAnaM tAvatiMsAnaM sampasAdaM viditvA deve tAvatise Amantesi -- 'iccheyyAtha no tumhe, mArisA, tassa bhagavato aTTha yathAbhucce vaNNe sotu'nti ? 'icchAma mayaM, mArisa, tassa bhagavato aTTha yathAbhucce vaNNe sotu'nti / atha kho, bhante, sakko devAnamindo devAnaM tAvatiMsAnaM bhagavato aTTha yathAbhucce vaNNe payirudAhAsi - 'taM kiM maJjanti, bhonto devA tAvatiMsA, yAvaJca so bhagavA bahujanahitAya paTipanno bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM / 163 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 dIghanikAyo-2 (2.6.296-296) evaM bahujanahitAya paTipannaM bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJatra tena bhgvtaa| 'svAkkhAto kho pana tena bhagavatA dhammo sandiTThiko akAliko ehipassiko opaneyyiko paccattaM veditabbo vihi| evaM opaneyyikassa dhammassa desetAraM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma na panetarahi aJatra tena bhagavatA / 'idaM kusalanti kho pana tena bhagavatA supaJattaM, idaM akusalanti supaJattaM / idaM sAvajjaM idaM anavajjaM, idaM sevitabbaM idaM na sevitabba, idaM hInaM idaM paNItaM, idaM kaNhasukkasappaTibhAganti supaJattaM / evaM kusalAkusalasAvajjAnavajjasevitabbAsevitabbahInapaNItakaNhasukkasappaTibhAgAnaM dhammAnaM paJapetAraM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJatra tena bhagavatA / 'supaJattA kho pana tena bhagavatA sAvakAnaM nibbAnagAminI paTipadA, saMsandati nibbAnaJca paTipadA ca / seyyathApi nAma gaGgodakaM yamunodakena saMsandati sameti; evameva supaJattA tena bhagavatA sAvakAnaM nibbAnagAminI paTipadA, saMsandati nibbAnaJca paTipadA ca / evaM nibbAnagAminiyA paTipadAya paJapetAraM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJatra tena bhagavatA / 'abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lAbho abhinipphanno siloko, yAva maJce khattiyA sampiyAyamAnarUpA viharanti, vigatamado kho pana so bhagavA AhAraM AhAreti / evaM vigatamadaM AhAraM AharayamAnaM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJatra tena bhagavatA / 'laddhasahAyo kho pana so bhagavA sekhAnaJceva paTipannAnaM khINAsavAnaJca vusitavataM / te bhagavA apanujja ekArAmataM anuyutto viharati / evaM ekArAmataM anuyuttaM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJatra tena bhgvtaa| 164 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. mahAgovindasuttaM ' yathAvAdI kho pana so bhagavA tathAkArI, yathAkArI tathAvAdI, iti yathAvAdI tathAkArI, yathAkArI tathAvAdI / evaM dhammAnudhammappaTipannaM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJJatra tena bhagavatA / (2.6.297-298) 'tiNNavicikiccho kho pana so bhagavA vigatakathaMkatho pariyositasaGkappo ajjhAsayaM AdibrahmacariyaM / evaM tiNNavicikicchaM vigatakathaMkathaM pariyositasaGkappaM ajjhAsayaM AdibrahmacariyaM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na paneta rahi aJJatra tena bhagavatA 'ti / 297. "ime kho, bhante, sakko devAnamindo devAnaM tAvatiMsAnaM bhagavato aTTha yathAbhucce vaNNe payirudAhAsi / tena sudaM bhante, devA tAvatiMsA bhiyyoso mattAya attamanA honti pamuditA pItisomanassajAtA bhagavato aTTha yathAbhucce vaNNe sutvA / tatra, bhante, ekacce devA evamAhaMsu - 'aho vata, mArisA, cattAro sammAsambuddhA loke uppajjeyyuM dhammaJca deseyyuM yathariva bhagavA / tadassa bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna 'nti / ekacce devA evamAhaMsu - ' tiTThantu, mArisA, cattAro sammAsambuddhA, aho vata, mArisA, tayo sammAsambuddhA loke uppajjeyyuM dhammaJca deseyyuM yathariva bhagavA / tadassa bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna 'nti / 'ekacce devA evamAhaMsu - 'tiTThantu, mArisA, tayo sammAsambuddhA, aho vata, mArisA, dve sammAsambuddhA loke uppajjeyyuM dhammaJca deseyyuM yathariva bhagavA / tadassa bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna' "nti / 165 298. "evaM vutte bhante, sakko devAnamindo deve tAvatiMse etadavoca - 'aTThAnaM kho etaM, mArisA, anavakAso, yaM ekissA lokadhAtuyA dve arahanto sammAsambuddhA apubbaM acarimaM uppajjeyyuM, netaM ThAnaM vijjati / aho vata, mArisA, so bhagavA appAbAdho appAtaGko ciraM dIghamaddhAnaM tiTTheyya / tadassa bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAna' nti / atha kho, bhante yenatthena devA tAvatiMsA sudhammAyaM sabhAyaM sannisinnA honti sannipatitA, taM atthaM cintayitvA taM atyaM mantayitvA vRttavacanApi taM cattAro mahArAjAno tasmiM atthe honti / paccAnusiTThavacanApi taM cattAro mahArAjAno tasmiM atthe honti, sakesu sakesu Asanesu ThitA avipakkantA / 165 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 dIghanikAyo-2 (2.6.299-300) te vuttavAkyA rAjAno, paTiggayhAnusAsaniM / / vippasannamanA santA, aTuMsu samhi Asaneti / / 299. "atha kho, bhante, uttarAya disAya uLAro Aloko saJjAyi, obhAso pAturahosi atikkammeva devAnaM devAnubhAvaM | atha kho, bhante, sakko devAnamindo deve tAvatiMse Amantesi - 'yathA kho, mArisA, nimittAni dissanti, uLAro Aloko saJjAyati, obhAso pAtu bhavati, brahmA pAtu bhavissati; brahmano hetaM pubbanimittaM pAtubhAvAya, yadidaM Aloko saJjAyati obhAso pAtu bhavatIti / 'yathA nimittA dissanti, brahmA pAtu bhavissati / brahmano hetaM nimittaM, obhAso vipulo mahAti / / _ sanakumArakathA sanaGmArakathA 300. "atha kho, bhante, devA tAvatiMsA yathAsakesu Asanesu nisIdiMsu - 'obhAsametaM assAma, yaMvipAko bhavissati, sacchikatvAva naM gamissAmA'ti / cattAropi mahArAjAno yathAsakesu Asanesu nisIdiMsu - 'obhAsametaM assAma, yaMvipAko bhavissati, sacchikatvAva naM gamissAmA'ti / idaM sutvA devA tAvatiMsA ekaggA samApajjiMsu - 'obhAsametaM assAma, yaMvipAko bhavissati, sacchikatvAva naM gamissAmA'ti / "yadA, bhante, brahmA sanamAro devAnaM tAvatiMsAnaM pAtu bhavati, oLArika attabhAvaM abhinimminitvA pAtu bhavati / yo kho pana, bhante, brahmano pakativaNNo, anabhisambhavanIyo so devAnaM tAvatiMsAnaM cakkhupathasmiM / yadA, bhante, brahmA sanakumAro devAnaM tAvatiMsAnaM pAtu bhavati, so ache deve atirocati vaNNena ceva yasasA ca / seyyathApi, bhante, sovaNNo viggaho mAnusaM viggahaM atirocati; evameva kho, bhante, yadA brahmA sanakumAro devAnaM tAvatiMsAnaM pAtu bhavati, so ache deve atirocati vaNNena ceva yasasA ca / yadA, bhante, brahmA sanakumAro devAnaM tAvatiMsAnaM pAtu bhavati, na tassaM parisAyaM koci devo abhivAdeti vA paccaTreti vA Asanena vA nimanteti | sabbeva tuNhIbhUtA paJjalikA pallaGkena nisIdanti - 'yassadAni devassa pallaGgha icchissati brahmA sanakumAro, tassa devassa pallaGke nisIdissatI'ti / yassa kho pana, bhante, devassa brahmA 166 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.301-301) 6. mahAgovindasuttaM 167 sanaGkamAro pallaGke nisIdati, uLAraM so labhati devo vedapaTilAbhaM, uLAraM so labhati devo somanassapaTilAbhaM / seyyathApi, bhante, rAjA khattiyo muddhAvasitto adhunAbhisitto rajjena, uLAraM so labhati vedapaTilAbha, uLAraM so labhati somanassapaTilAbhaM; evameva kho, bhante, yassa devassa brahmA sanamAro pallaGke nisIdati, uLAraM so labhati devo vedapaTilAbhaM, uLAraM so labhati devo somanassapaTilAbhaM / atha, bhante, brahmA sanamAro devAnaM tAvatiMsAnaM sampasAdaM viditvA antarahito imAhi gAthAhi anumodi - "modanti vata bho devA, tAvatiMsA sahindakA / tathAgataM namassantA, dhammassa ca sudhammataM / / 'nave deve ca passantA, vaNNavante yasassine / sugatasmiM brahmacariyaM, caritvAna idhAgate / / 'te ache atirocanti, vaNNena yasasAyunA / sAvakA bhUripaJassa, visesUpagatA idha / / 'idaM disvAna nandanti, tAvatiMsA sahindakA / tathAgataM namassantA, dhammassa ca sudhammata'nti / / 301. "imamatthaM, bhante, brahmA sanamAro abhAsittha / imamatthaM, bhante, brahmano sanaGkumArassa bhAsato aTThaGgasamannAgato saro hoti vissaTTho ca vijJeyyo ca maJju ca savanIyo ca bindu ca avisArI ca gambhIro ca ninnAdI ca / yathAparisaM kho pana, bhante, brahmA sanamAro sarena vijJApeti, na cassa bahiddhA parisAya ghoso niccharati / yassa kho pana, bhante, evaM aTThaGgasamannAgato saro hoti, so vuccati 'brahmassaroti / atha kho, bhante, devA tAvatiMsA brahmAnaM sanakumAraM etadavocuM- "sAdhu, mahAbrahme, etadeva mayaM saGghAya modAma, atthi ca sakkena devAnamindena tassa bhagavato aTTha yathAbhuccA vaNNA bhAsitA; te ca mayaM saGkhAya modAmA''ti / 167 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 dIghanikAyo-2 aTTha yathAbhuccavaNNA 302. "atha, bhante, brahmA sanaGkumAro sakkaM devAnamindaM etadavoca - 'sAdhu, devAnaminda, mayampi tassa bhagavato aTTha yathAbhucce vaNNe suNeyyAmA 'ti / evaM, mahAbrahme 'ti kho, bhante, sakko devAnamindo brahmano sanaGkumArassa bhagavato aTTha yathAbhucce vaNe paruidAhAsi / 'taM kiM maJJati, bhavaM mahAbrahmA, yAvaJca so bhagavA bahujanahitAya paTipanno bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM, evaM bahujanahitAya paTipannaM bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM / iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi, aJJatra tena bhagavatA / (2.6.302-302) 'svAkkhAto kho pana tena bhagavatA dhammo sandiTThiko akAliko ehipassiko opaneyyiko paccattaM veditabbo vinUhi / evaM opaneyyikassa dhammassa desetAraM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJJatra tena bhagavatA / 'idaM kusala 'nti kho pana tena bhagavatA supaJJattaM, 'idaM akusala 'nti supaJJattaM, 'idaM sAvajjaM idaM anavajjaM idaM sevitabbaM idaM na sevitabbaM, idaM hInaM idaM paNItaM, idaM kaNhasukkasappaTibhAga'nti supaJJattaM / evaM kusalAkusalasAvajjAnavajjasevitabbAsevitabbahInapaNIta kaNhasukkasappaTibhAgAnaM dhammAnaM paJJApetAraM / iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJJatra tena bhagavatA / 'supaJJattA kho pana tena bhagavatA sAvakAnaM nibbAnagAminI paTipadA saMsandati nibbAnaJca paTipadA ca / seyyathApi nAma gaGgodakaM yamunodakena saMsandati sameti, evameva supaJJattA tena bhagavatA sAvakAnaM nibbAnagAminI paTipadA saMsandati nibbAnaJca paTipadA c| evaM nibbAnagAminiyA paTipadAya paJJApetAraM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJJatra tena bhagavatA / 'abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lAbho abhinipphanno siloko, yAva maJje 168 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.303-304) 6. mahAgovindasuttaM 169 khattiyA sampiyAyamAnarUpA viharanti / vigatamado kho pana so bhagavA AhAraM AhAreti / evaM vigatamadaM AhAraM AharayamAnaM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJatra tena bhagavatA / 'laddhasahAyo kho pana so bhagavA sekhAnaJceva paTipannAnaM khINAsavAnaJca vusitavataM, te bhagavA apanujja ekArAmataM anuyutto viharati / evaM ekArAmataM anuyuttaM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJatra tena bhagavatA / 'yathAvAdI kho pana so bhagavA tathAkArI, yathAkArI tathAvAdI; iti yathAvAdI tathAkArI, yathAkArI tathAvAdI / evaM dhammAnudhammappaTippannaM iminApaGgena samannAgataM satthAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJatra tena bhagavatA / _ 'tiNNavicikiccho kho pana so bhagavA vigatakathaMkatho pariyositasaGkappo ajjhAsayaM AdibrahmacariyaM / evaM tiNNavicikicchaM vigatakathaMkathaM pariyositasaGkappaM ajjhAsayaM AdibrahmacariyaM / iminApaGgena samannAgataM satyAraM neva atItaMse samanupassAma, na panetarahi aJatra tena bhagavatA'ti / 303. "ime kho, bhante, sakko devAnamindo brahmano sanakumArassa bhagavato aTTha yathAbhucce vaNNe payirudAhAsi / tena sudaM, bhante, brahmA sanakumAro attamano hoti pamudito pItisomanassajAto bhagavato aTTha yathAbhucce vaNNe sutvA / atha, bhante, brahmA sanakumAro oLArikaM attabhAvaM abhinimminitvA kumAravaNNI hutvA paJcasikho devAnaM tAvatiMsAnaM pAturahosi / so vehAsaM abbhuggantvA AkAse antalikkhe pallaGghana nisIdi / seyyathApi, bhante, balavA puriso supaccatthate vA pallaGke same vA bhUmibhAge pallaGkena nisIdeyya; evameva kho, bhante, brahmA sanaGkumAro vehAsaM abbhuggantvA AkAse antalikkhe pallaGkena nisIditvA deve tAvatiMse Amantesi - govindabrAhmaNavatthu 304. 'taM kiM maJanti, bhonto devA tAvatiMsA, yAva dIgharattaM mahApova so bhagavA ahosi / "bhUtapubbaM, bho, rAjA disampati nAma ahosi / disampatissa raJo 169 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 dIghanikAyo-2 (2.6.305-305) govindo nAma brAhmaNo purohito ahosi| disampatissa ro reNu nAma kumAro putto ahosi / govindassa brAhmaNassa jotipAlo nAma mANavo putto ahosi / iti reNu ca rAjaputto jotipAlo ca mANavo ache ca cha khattiyA iccete aTTha sahAyA ahesuM / atha kho, bho, ahorattAnaM accayena govindo brAhmaNo kAlamakAsi / govinde brAhmaNe kAlaGkate rAjA disampati paridevesi - yasmiM vata, bho, mayaM samaye govinde brAhmaNe sabbakiccAni sammA vossajjitvA paJcahi kAmaguNehi samappitA samaGgIbhUtA paricArema, tasmiM no samaye govindo brAhmaNo kAlaGkato'ti / evaM vutte bho, reNu rAjaputto rAjAnaM disampatiM etadavoca - 'mA kho tvaM, deva, govinde brAhmaNe kAlaGkate atibALhaM paridevesi / asthi, deva, govindassa brAhmaNassa jotipAlo nAma mANavo putto paNDitataro ceva pitarA, alamatthadasataro ceva pitarA; yepissa pitA atthe anusAsi, tepi jotipAlasseva mANavassa anusAsaniyA'ti / 'evaM kumArA'ti ? 'evaM devA'ti / mahAgovindavatthu 305. 'atha kho, bho, rAjA disampati aJjataraM purisaM Amantesi - 'ehi tvaM, ambho purisa, yena jotipAlo nAma mANavo tenupasaGkama; upasaGkamitvA jotipAlaM mANavaM evaM vadehi - bhavamatthu bhavantaM jotipAlaM, rAjA disampati bhavantaM jotipAlaM mANavaM Amantayati, rAjA disampati bhoto jotipAlassa mANavassa dassanakAmo' "ti / evaM, devAti kho, bho, so puriso disampatissa ro paTissutvA yena jotipAlo mANavo tenupasaGkami; upasamitvA jotipAlaM mANavaM etadavoca - bhavamatthu bhavantaM jotipAlaM, rAjA disampati bhavantaM jotipAlaM mANavaM Amantayati, rAjA disampati bhoto jotipAlassa mANavassa dassanakAmoti / evaM, bhoti kho, bho, jotipAlo mANavo tassa purisassa paTissutvA yena rAjA disampati tenupasaGkami; upasaGkamitvA disampatinA raJA saddhiM sammodi; sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnaM kho, bho, jotipAlaM mANavaM rAjA disampati etadavoca - anusAsatu no bhavaM jotipAlo, mA no bhavaM jotipAlo anusAsaniyA paccabyAhAsi / pettike taM ThAne ThapessAmi, govindiye abhisiJcissAmIti / evaM, bhoti kho, bho, so jotipAlo mANavo disampatissa ro paccassosi / atha kho, bho, rAjA disampati jotipAlaM mANavaM govindiye abhisiJci, taM pettike ThAne Thapesi / abhisitto jotipAlo mANavo govindiye pettike ThAne Thapito yepissa pitA atthe anusAsi tepi atthe anusAsati, yepissa pitA atthe nAnusAsi, 170 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.306-307) 6. mahAgovindasuttaM 171 tepi atthe anusAsati; yepissa pitA kammante abhisambhosi, tepi kammante abhisambhoti, yepissa pitA kammante nAbhisambhosi, tepi kammante abhisambhoti / tamenaM manussA evamAhaMsu - govindo vata, bho, brAhmaNo, mahAgovindo vata, bho, brAhmaNoti / iminA kho evaM, bho, pariyAyena jotipAlassa mANavassa govindo mahAgovindotveva samajhA udapAdi / rajjasaMvibhajanaM 306. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena te cha khattiyA tenupasaGkami; upasaGkamitvA te cha khattiye etadavoca - disampati kho, bho, rAjA jiNNo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, ko nu kho pana, bho, jAnAti jIvitaM / ThAnaM kho panetaM vijjati, yaM disampatimhi rakhe kAlate rAjakattAro reNuM rAjaputtaM rajje abhisiJceyyuM / Ayantu bhonto, yena reNu rAjaputto tenupasaGkamatha; upasaGkamitvA reNuM rAjaputtaM evaM vadetha - mayaM kho bhoto reNussa sahAyA piyA manApA appaTikUlA, yaMsukho bhavaM taMsukhA mayaM, yaMdukkho bhavaM taMdukkhA mayaM / disampati kho, bho, rAjA jiNNo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, ko nu kho pana, bho, jAnAti jIvitaM! ThAnaM kho panetaM vijjati, yaM disampatimhi rache kAlaGkate rAjakattAro bhavantaM reNuM rajje abhisiJceyyuM / sace bhavaM reNu rajjaM labhetha, saMvibhajetha no rajjenAti / evaM, bho, ti kho, bho, te cha khattiyA mahAgovindassa brAhmaNassa paTissutvA yena reNu rAjaputto tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA reNuM rAjaputtaM etadavocuM- mayaM kho bhoto reNussa sahAyA piyA manApA appaTikUlA; yaMsukho bhavaM taMsukhA mayaM, yaMdukkho bhavaM taMdukkhA mayaM / disampati kho, bho, rAjA jiNNo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, ko nu kho pana bho jAnAti jIvitaM / ThAnaM kho panetaM vijjati, yaM disampatimhi rache kAlaGkate rAjakattAro bhavantaM reNuM rajje abhisiJceyyuM / sace bhavaM reNu rajjaM labhetha, saMvibhajetha no rajjenA'ti / 'ko nu kho, bho, aJo mama vijite sukho bhavetha, aJatra bhavantebhi / sacAhaM, bho, rajjaM labhissAmi, saMvibhajissAmi vo rajjenA'ti / 307. 'atha kho, bho, ahorattAnaM accayena rAjA disampati kAlamakAsi / disampatimhi raje kAlate rAjakattAro reNuM rAjaputtaM rajje abhisiJciMsu / abhisitto reNu rajjena paJcahi kAmaguNehi samappito samajhIbhUto paricAreti / atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena te cha khattiyA tenupasaGkami; upasaGkamitvA te cha khattiye 171 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 dIghanikAyo-2 etadavoca - disampati kho, bho, rAjA kAlaGkato / abhisitto reNu rajjena paJcahi kAmaguNehi samappito samaGgIbhUto paricAreti / ko nu kho pana, bho, jAnAti, madanIyA kAmA / Ayantu bhonto, yena reNu rAjA tenupasaGkamatha, upasaGkamitvA reNuM rAjAnaM evaM vadetha - disampati kho, bho, rAjA kAlaGkato, abhisitto bhavaM reNu rajjena, sarati bhavaM taM vacana 'nti ? 308. 'evaM, bhoti kho, bho, te cha khattiyA mahAgovindassa brAhmaNassa paTissutvA yena reNu rAjA tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA reNuM rAjAnaM etadavocuM - disampati kho, bho, rAjA kAlaGkato, abhisitto bhavaM reNu rajjena, sarati bhavaM taM vacananti ? 'sarAmahaM, bho, taM vacanaM / ko nu kho, bho, pahoti imaM mahApathaviM uttarena AyataM dakkhiNena sakaTamukhaM sattadhA samaM suvibhattaM vibhajitu 'nti ? ' ko nu kho, bho, aJJo pahoti, aJJatra mahAgovindena brAhmaNenA'ti ? atha kho, bho, reNu rAjA aJJataraM purisaM Amantesi - ehi tvaM, ambho purisa, yena mahAgovindo brAhmaNo tenupasaGkama; upasaGkamitvA mahAgovindaM brAhmaNaM evaM vadehi- rAjA taM bhante, reNu AmantetIti / evaM devAti kho, bho, so puriso reNussa raJJo paTissutvA yena mahAgovindo brAhmaNo tenupasaGkami; upasaGkamitvA mahAgovindaM brAhmaNaM etadavoca - rAjA taM bhante, reNu AmantetIti / evaM, bhoti kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo tassa purisassa paTissutvA yena reNu rAjA tenupasaGkami; upasaGkamitvA reNunA raJJA saddhiM sammodi / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnaM kho, bho, mahAgovindaM brAhmaNaM reNu rAjA etadavoca - etu bhavaM govindo, imaM mahApathaviM uttarena AyataM dakkhiNena sakaTamukhaM sattadhA samaM suvibhattaM vibhajatUti / evaM bhoti kho mahAgovindo brAhmaNo reNussa raJa paTissutvA imaM mahApathaviM uttarena AyataM dakkhiNena sakaTamukhaM sattadhA samaM vibhattaM vibhaji / sabbAni sakaTamukhAni paTThapesi / tatra sudaM majjhe reNussa rajJo janapado hoti / 309.dantapuraM kaliGgAnaM, assakAnaJca potanaM / mahesayaM avantInaM, sovIrAnaJca rorukaM / / mithilA ca videhAnaM, campA asu mApitA / bArANasI ca kAsInaM ete govindamApitAti / / (2.6.308-309) 172 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.310-312) 6. mahAgovindasuttaM 173 310. 'atha kho, bho, te cha khattiyA yathAsakena lAbhena attamanA ahesuM paripuNNasaGkappA - 'yaM vata no ahosi icchitaM, yaM AkasitaM, yaM adhippetaM, yaM abhipatthitaM, taM no laddha'nti / 'sattabhU brahmadatto ca, vessabhU bharato saha / reNu dve dhataraTThA ca, tadAsuM satta bhAradhA'ti / / paThamabhANavAro nihito| kittisaddaabbhuggamanaM 311. 'atha kho, bho, te cha khattiyA yena mahAgovindo brAhmaNo tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA mahAgovindaM brAhmaNaM etadavocuM- yathA kho bhavaM govindo reNussa raJo sahAyo piyo manApo appttikuulo| evameva kho bhavaM govindo amhAkampi sahAyo piyo manApo appaTikUlo, anusAsatu no bhavaM govindo; mA no bhavaM govindo anusAsaniyA paccabyAhAsIti / evaM, bhoti kho mahAgovindo brAhmaNo tesaM channaM khattiyAnaM paccassosi / atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo satta ca rAjAno khattiye muddhAvasitte rajje anusAsi, satta ca brAhmaNamahAsAle satta ca nhAtakasatAni mante vAcesi / 312. 'atha kho, bho, mahAgovindassa brAhmaNassa aparena samayena evaM kalyANo kittisaddo abbhuggacchi - sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmAnaM passati, sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmanA sAkaccheti sallapati mantetIti / atha kho, bho, mahAgovindassa brAhmaNassa etadahosi - mayha kho evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato - sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmAnaM passati, sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmanA sAkaccheti sallapati mantetIti / na kho panAhaM brahmAnaM passAmi, na brahmanA sAkacchemi, na brahmanA sallapAmi, na brahmanA mntemi| sutaM kho pana metaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM - yo vassike cattAro mAse paTisallIyati, 173 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 dIghanikAyo-2 (2.6.313-315) karuNaM jhAnaM jhAyati, so brahmAnaM passati brahmanA sAkaccheti brahmanA sallapati brahmanA mantetIti / yaMnUnAhaM vassike cattAro mAse paTisallIyeyyaM, karuNaM jhAnaM jhAyeyya'nti / __ 313. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena reNu rAjA tenupasaGkami; upasaGkamitvA reNuM rAjAnaM etadavoca- mayhaM kho, bho, evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato - sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmAnaM passati, sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmanA sAkaccheti sallapati mantetIti / na kho panAhaM, bho, brahmAnaM passAmi, na brahmanA sAkacchemi, na brahmanA sallapAmi, na brahmanA mantemi / sutaM kho pana metaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM- yo vassike cattAro mAse paTisallIyati, karuNaM jhAnaM jhAyati, so brahmAnaM passati, brahmanA sAkaccheti brahmanA sallapati brahmanA mantetIti / icchAmahaM, bho, vassike cattAro mAse paTisallIyituM, karuNaM jhAnaM jhAyituM; namhi kenaci upasaGkamitabbo aJatra ekena bhattAbhihArenAti / yassadAni bhavaM govindo kAlaM macatI'ti / 314. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena te cha khattiyA tenupasaGkami; upasaGkamitvA te cha khattiye etadavoca- mayhaM kho, bho, evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmAnaM passati, sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmanA sAkaccheti sallapati mantetIti / na kho panAhaM, bho, brahmAnaM passAmi, na brahmanA sAkacchemi, na brahmanA sallapAmi, na brahmanA mntemi| sutaM kho pana metaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM, yo vassike cattAro mAse paTisallIyati, karuNaM jhAnaM jhAyati, so brahmAnaM passati brahmanA sAkaccheti brahmanA sallapati brahmanA mantetIti / icchAmahaM, bho, vassike cattAro mAse paTisallIyituM, karuNaM jhAnaM jhAyituM; namhi kenaci upasaGkamitabbo ajhatra ekena bhattAbhihArenAti / yassadAni bhavaM govindo kAlaM maJatI'ti / 315. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena te satta ca brAhmaNamahAsAlA satta ca nhAtakasatAni tenupasaGkami; upasaGkamitvA te satta ca brAhmaNamahAsAle satta ca nhAtakasatAni etadavoca- mayhaM kho, bho, evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato - sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmAnaM passati, sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmanA sAkaccheti sallapati mantetIti / na kho panAhaM, bho, brahmAnaM passAmi, na brahmanA sAkacchemi, na 174 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.316-317) 6. mahAgovindasuttaM 175 brahmanA sallapAmi, na brahmanA mantemi | sutaM kho pana metaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM - yo vassike cattAro mAse paTisallIyati, karuNaM jhAnaM jhAyati, so brahmAnaM passati, brahmanA sAkaccheti, brahmanA sallapati, brahmanA mantetIti / tena hi, bho, yathAsute yathApariyatte mante vitthArena sajjhAyaM karotha, aJamaJaJca mante vAcetha; icchAmahaM, bho, vassike cattAro mAse paTisallIyituM, karuNaM jhAnaM jhAyituM namhi kenaci upasaGkamitabbo aJatra ekena bhattAbhihArenAti / yassa dAni bhavaM govindo kAlaM maJjatIti / 316. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena cattArIsA bhariyA sAdisiyo tenupasaGkami; upasaGkamitvA cattArIsA bhariyA sAdisiyo etadavoca- mayhaM kho, bhotI, evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmAnaM passati, sakkhi mahAgovindo brAhmaNo brahmanA sAkaccheti sallapati mantetIti / na kho panAhaM, bhotI, brahmAnaM passAmi, na brahmanA sAkacchemi, na brahmanA sallapAmi, na brahmanA mantemi / sutaM kho pana metaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM yo vassike cattAro mAse paTisallIyati, karuNaM jhAnaM jhAyati, so brahmAnaM passati, brahmanA sAkaccheti, brahmanA sallapati, brahmanA mantetIti, icchAmahaM, bhotI, vassike cattAro mAse paTisallIyituM, karuNaM jhAnaM jhAyituM; namhi kenaci upasamitabbo aJatra ekena bhattAbhihArenAti / yassa dAni bhavaM govindo kAlaM macatI'ti / ___ 317. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo puratthimena nagarassa navaM sandhAgAraM kArApetvA vassike cattAro mAse paTisallIyi, karuNaM jhAnaM jhAyi; nAssudha koci upasaGkamati aJatra ekena bhattAbhihArena / atha kho, bho, mahAgovindassa brAhmaNassa catunnaM mAsAnaM accayena ahudeva ukkaNThanA ahu paritassanA- sutaM kho pana metaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM - yo vassike cattAro mAse paTisallIyati, karuNaM jhAnaM jhAyati, so brahmAnaM passati, brahmanA sAkaccheti brahmanA sallapati brahmanA mantetIti / na kho panAhaM brahmAnaM passAmi, na brahmanA sAkacchemi na brahmanA sallapAmi na brahmanA mantemI'ti / 175 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 dIghanikAyo-2 (2.6.318-319) brahmanA sAkacchA 318. 'atha kho, bho, brahmA sanamAro mahAgovindassa brAhmaNassa cetasA cetoparivitakkamaJAya seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya, pasAritaM vA bAhaM samijeyya; evameva brahmaloke antarahito mahAgovindassa brAhmaNassa sammukhe pAturahosi / atha kho, bho, mahAgovindassa brAhmaNassa ahudeva bhayaM ahu chambhitattaM ahu lomahaMso yathA taM adiThThapubbaM rUpaM disvA / atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo bhIto saMviggo lomahaTThajAto brahmAnaM sanakumAraM gAthAya ajjhabhAsi - 'vaNNavA yasavA sirimA, ko na tvamasi mArisa | ajAnantA taM pucchAma, kathaM jAnemu taM mayanti / / maM ve kumAraM jAnanti, brahmaloke sanantanaM / sabbe jAnanti maM devA, evaM govinda jAnahi / / AsanaM udakaM pajjaM, madhusAkaJca brahmano / agghe bhavantaM pucchAma, agdhaM kurutu no bhavaM / / paTiggaNhAma te agcha, yaM tvaM govinda bhAsasi | diThThadhammahitatthAya, samparAya sukhAya ca / katAvakAso pucchassu, yaM kiJci abhipatthita'nti / / 319. 'atha kho, bho, mahAgovindassa brAhmaNassa etadahosi - katAvakAso khomhi brahmanA sanaGghamArena / kiM nu kho ahaM brahmAnaM sanakumAraM puccheyyaM diThThadhammikaM vA atthaM samparAyikaM vAti ? atha kho, bho, mahAgovindassa brAhmaNassa etadahosi - kusalo kho ahaM diTThadhammikAnaM atthAnaM, ajepi maM diTThadhammikaM atthaM pucchanti / yanUnAhaM brahmAnaM sanamAraM samparAyika va atthaM puccheyyanti / atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo brahmAnaM sanaGkumAraM gAthAya ajjhabhAsi - 176 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.320-320) 6. mahAgovindasuttaM 177 'pucchAmi brahmAnaM sanaGkumAraM, ___ kajI akoiM paravediyesu / katthaTThito kimhi ca sikkhamAno, pappoti macco amataM brahmaloka'nti / / 'hitvA mamattaM manujesu brahme, ____ ekodibhUto karuNedhimutto / nirAmagandho virato methunasmA, etthaTThito ettha ca sikkhamAno / / pappoti macco amataM brahmaloka'nti / / 320. 'hitvA mamatta'nti ahaM bhoto AjAnAmi / idhekacco appaM vA bhogakkhandhaM pahAya mahantaM vA bhogakkhandhaM pahAya appaM vA jAtipariva pahAya mahantaM vA AtiparivarlDa pahAya kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajati, 'iti hitvA mamatta'nti ahaM bhoto AjAnAmi / "ekodibhUto ti ahaM bhoto AjAnAmi / idhekacco vivittaM senAsanaM bhajati aranaM rukkhamUlaM pabbataM kandaraM giriguhaM susAnaM vanapatthaM abbhokAsaM palAlapurja, 'iti ekodibhUto'ti ahaM bhoto AjAnAmi / 'karuNedhimutto'ti ahaM bhoto AjAnAmi / idhekacco karuNAsahagatena cetasA ekaM disaM pharitvA viharati, tathA dutiyaM, tathA tatiyaM, tathA catutthaM | iti uddhamadhotiriyaM sabbadhi sabbattatAya sabbAvantaM lokaM karuNAsahagatena cetasA vipulena mahaggatena appamANena averena abyApajjena pharitvA viharati / 'iti karuNedhimutto'ti ahaM bhoto AjAnAmi / Amagandhe ca kho ahaM bhoto bhAsamAnassa na AjAnAmi / ke AmagandhA manujesu brahme, ete avidvA idha brUhi dhIra / kenAvaTA vAti pajA kurutu, __ApAyikA nivutabrahmalokAti / / kodho mosavajjaM nikati ca dubbho, kadariyatA atimAno usUyA / 177 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dIghanikAyo-2 icchA vivicchA paraheThanA ca, lobho ca doso ca mado ca moho / / etesu yuttA anirAmagandhA, ApAyikA nivutabrahmalokAti / / 'yathA kho ahaM bhoto Amagandhe bhAsamAnassa AjAnAmi / te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA / pabbajissAmahaM bho, agArasmA anagAriyanti / yassadAni bhavaM govindo kAlaM maJJatI 'ti / reNurAjaAmantanA 321. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena reNu rAjA tenupasaGkami; upasaGkamitvA reNuM rAjAnaM etadavoca - aJJa dAni bhavaM purohitaM pariyesatu, yo bho rajjaM anusAsissati / icchAmahaM bho, agArasmA anagAriyaM pabbajituM / yathA kho pana me sutaM brahma'no Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA / pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriya 'nti / AmantayAmi rAjAnaM, reNuM bhUmipatiM ahaM / tvaM pajAnassu rajjena, nAhaM porohicce rame / / sace te UnaM kAmehi, ahaM paripUrayAmi te / yo taM hiMsati vAremi, bhUmisenApati ahaM / tuvaM pitA ahaM putto, mA no govinda pAjahi / / namatthi UnaM kAmehi, hiMsitA na vijjati / amanussavaco sutvA tasmAhaM na gahe rame / / amanusso kathaMvaNNo, kiM te atthaM abhAsatha / yaJca sutvA jahAsi no, gehe amhe ca kevalI / / (2.6.321-321) 178 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.322-322) 6. mahAgovindasuttaM 179 upavutthassa me pubbe, yiTThakAmassa me sato / aggi pajjalito Asi, kuspttpritthto|| tato me brahmA pAturahu, brahmalokA snntno| so me pahaM viyAkAsi, taM sutvA na gahe rame / / saddahAmi ahaM bhoto, yaM tvaM govinda bhAsasi / amanussavaco sutvA, kathaM vattetha aJathA / / te taM anuvattissAma, satthA govinda no bhavaM / maNi yathA veLuriyo, akAco vimalo subho / evaM suddhA carissAma, govindassAnusAsaneti / / 'sace bhavaM govindo agArasmA anagAriyaM pabbajissati, mayampi agArasmA anagAriyaM pabbajissAma / atha yA te gati, sA no gati bhavissatI'ti / cha khattiyaAmantanA 322. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena te cha khattiyA tenupasaGkami; upasaGkamitvA te cha khattiye etadavoca- anaM dAni bhavanto purohitaM pariyesantu, yo bhavantAnaM rajje anusAsissati / icchAmahaM, bho, agArasmA anagAriyaM pabbajituM / yathA kho pana me sutaM brahmano Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhaavstaa| pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriyanti / atha kho, bho, te cha khattiyA ekamantaM apakkamma evaM samacintesuM- ime kho brAhmaNA nAma dhanaluddhA; yaMnUna mayaM mahAgovindaM brAhmaNaM dhanena sikkheyyAmA'ti / te mahAgovindaM brAhmaNaM upasaGkamitvA evamAhaMsusaMvijjati kho, bho, imesu sattasu rajjesu pahUtaM sApateyyaM, tato bhoto yAvatakena attho, tAvatakaM AharIyatanti / alaM, bho, mamapidaM pahUtaM sApateyyaM bhavantAnaMyeva vAhasA / tamahaM sabbaM pahAya agArasmA anagAriyaM pabbajissAmi / yathA kho pana me sutaM brahmano Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA, pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriyanti / atha kho, bho, te cha khattiyA ekamantaM apakkamma evaM samacintesuM 179 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 dIghanikAyo-2 (2.6.323-323) "ime kho brAhmaNA nAma itthiluddhA; yaMnUna mayaM mahAgovindaM brAhmaNaM itthIhi sikkheyyAmA''ti / te mahAgovindaM brAhmaNaM upasaGkamitvA evamAhaMsu- saMvijjanti kho, bho, imesu sattasu rajjesu pahUtA ithiyo, tato bhoto yAvatikAhi attho, tAvatikA AnIyatanti / alaM, bho, mamapimA cattArIsA bhariyA saadisiyo| tApAhaM sabbA pahAya agArasmA anagAriyaM pabbajissAmi / yathA kho pana me sutaM brahmano Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA, pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriyanti / 323. sace bhavaM govindo agArasmA anagAriyaM pabbajissati, mayampi agArasmA anagAriyaM pabbajissAma, atha yA te gati, sA no gati bhavissatIti / sace jahatha kAmAni, yattha satto puthujjano / Arambhavho daLhA hotha, khantibalasamAhitA / / esa maggo ujumaggo, esa maggo anuttaro / saddhammo sabbhi rakkhito, brahmalokUpapattiyAti / / tena hi bhavaM govindo satta vassAni Agametu / sattannaM vassAnaM accayena mayampi agArasmA anagAriyaM pabbajissAma, atha yA te gati, sA no gati bhavissatIti / aticiraM kho, bho, satta vassAni, nAhaM sakkomi bhavante satta vassAni AgametuM / ko nu kho pana, bho, jAnAti jIvitAnaM ! gamanIyo samparAyo, mantAyaM boddhabbaM, kattabdhaM kusalaM, caritabbaM brahmacariyaM, natthi jAtassa amaraNaM / yathA kho pana me sutaM brahmano Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA, pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriyanti / tena hi bhavaM govindo chabbassAni Agametu...pe0... paJca vassAni Agametu... cattAri vassAni Agametu... tINi vassAni Agametu... dve vassAni Agametu... ekaM vassaM Agametu, ekassa vassassa accayena mayampi agArasmA anagAriyaM pabbajissAma, atha yA te gati, sA no gati bhavissatIti | ___ aticiraM kho, bho, ekaM vassaM, nAhaM sakkomi bhavante ekaM vassaM AgametuM / ko nu kho pana, bho, jAnAti jIvitAnaM! gamanIyo samparAyo, mantAyaM boddhabbaM, kattabdhaM 180 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.324-324) 6. mahAgovindasuttaM 181 kusalaM, caritabbaM brahmacariyaM, natthi jAtassa amaraNaM / yathA kho pana me sutaM brahmano Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA, pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriyanti / tena hi bhavaM govindo satta mAsAni Agametu, sattannaM mAsAnaM accayena mayampi agArasmA anagAriyaM pabbajissAma, atha yA te gati, sA no gati bhavissatIti / aticiraM kho, bho, satta mAsAni, nAhaM sakkomi bhavante satta mAsAni AgametuM / ko nu kho pana, bho, jAnAti jIvitAnaM / gamanIyo samparAyo, mantAyaM boddhabbaM, kattabbaM kusalaM, caritabbaM brahmacariyaM, natthi jAtassa amaraNaM / yathA kho pana me sutaM brahmano Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA, pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriyanti / tena hi bhavaM govindo cha mAsAni Agametu...pe0... paJca mAsAni Agametu... cattAri mAsAni Agametu... tINi mAsAni Agametu... dve mAsAni Agametu... ekaM mAsaM Agametu... addhamAsaM Agametu, addhamAsassa accayena mayampi agArasmA anagAriyaM pabbajissAma, atha yA te gati, sA no gati bhvisstiiti| ____ aticiraM kho, bho, addhamAso, nAhaM sakkomi bhavante addhamAsaM AgametuM / ko nu kho pana, bho, jAnAti jIvitAnaM! gamanIyo samparAyo, mantAyaM boddhabba, kattabbaM kusalaM, caritabbaM brahmacariyaM, natthi jAtassa amaraNaM / yathA kho pana me sutaM brahmano Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA, pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriyanti / tena hi bhavaM govindo sattAhaM Agametu, yAva mayaM sake puttabhAtaro rajjena anusAsissAma, sattAhassa accayena mayampi agArasmA anagAriyaM pabbajissAma, atha yA te gati, sA no gati bhavissatIti / na ciraM kho, bho, sattAhaM, AgamessAmahaM bhavante sattAhanti / brAhmaNamahAsAlAdInaM AmantanA 324. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena te satta ca brAhmaNamahAsAlA satta ca nhAtakasatAni tenupasaGkami; upasaGkamitvA te satta ca brAhmaNamahAsAle satta ca 181 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 nhAtakasatAni etadavoca - aJJa dAni bhavanto AcariyaM pariyesantu, yo bhavantAnaM mante vAcessati / icchAmahaM, bho, agArasmA anagAriyaM pabbajituM / yathA kho pana me sutaM brahmano Amagandhe bhAsamAnassa / te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA, pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriyanti / mA bhavaM govindo agArasmA anagAriyaM pabbaji / pabbajjA, bho, appesakkhA ca appalAbhA ca brahmaJJa mahesakkhaJca mahAlAbhaJcAti / mA bhavanto evaM avacuttha - pabbajjA appesakkhA ca appalAbhA ca brahmaJJa mahesakkhaJca mahAlAbhaJcAti / ko nu kho, bho, aJJatra mayA mahesakkhataro vA mahAlAbhataro vA ! ahaJhi, bho, etarahi rAjAva raJjaM brahmAva brAhmaNAnaM devatAva gahapatikAnaM / tamahaM sabbaM pahAya agArasmA anagAriyaM pabbajissAmi / yathA kho pana me sutaM brahma'no Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA / pabbajissAmahaM, bho, agArasmA anagAriyanti / sace bhavaM govindo agArasmA anagAriyaM pabbajissati, mayampi agArasmA anagAriyaM pabbajissAma, atha yA te gati, sA no gati bhavissatIti / 182 bhariyAnaM AmantanA 325. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo yena cattArIsA bhariyA sAdisiyo tenupasaGkami; upasaGkamitvA cattArIsA bhariyA sAdisiyo etadavoca - yA bhItInaM icchati, sakAni vA AtikulAni gacchatu aJJa vA bhattAraM pariyesatu / icchAmahaM, bhotI, agArasmA anagAriyaM pabbajituM / yathA kho pana me sutaM brahmano Amagandhe bhAsamAnassa, te na sunimmadayA agAraM ajjhAvasatA / pabbajissAmahaM, bhotI, agArasmA anagAriyanti / tvaJJeva no Jati jAtikAmAnaM, tvaM pana bhattA bhattukAmAnaM / sace bhavaM govindo agArasmA anagAriyaM pabbajissati, mayampi agArasmA anagAriyaM pabbajissAma, atha yA te gati, sA no gati bhavissatIti / mahAgovindapabbajjA 326. 'atha kho, bho, mahAgovindo brAhmaNo tassa sattAhassa accayena kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbaji / pabbajitaM pana mahAgovindaM brAhmaNaM satta ca rAjAno khattiyA muddhAvasittA satta ca brAhmaNamahAsAlA satta ca nhAtakasatAni cattArIsA ca bhariyA sAdisiyoM anekAni ca khattiyasahassAni (2.6.325-326) 182 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.6.327-329) 6. mahAgovindasuttaM 183 anekAni ca brAhmaNasahassAni anekAni ca gahapatisahassAni anekehi ca itthAgArehi itthiyo kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA mahAgovindaM brAhmaNaM agArasmA anagAriyaM pabbajitaM anupabbajiMsu / tAya sudaM, bho, parisAya parivuto mahAgovindo brAhmaNo gAmanigamarAjadhAnIsu cArikaM carati / yaM kho pana, bho, tena samayena mahAgovindo brAhmaNo gAmaM vA nigamaM vA upasaGkamati, tattha rAjAva hoti rajaM, brahmAva brAhmaNAnaM, devatAva gahapatikAnaM / tena kho pana samayena manussA khipanti vA upakkhalanti vaa| te evamAhaMsu - namatthu mahAgovindassa brAhmaNassa, namatthu satta purohitassAti / ___327. 'mahAgovindo, bho, brAhmaNo mettAsahagatena cetasA ekaM disaM pharitvA vihAsi, tathA dutiyaM, tathA tatiyaM, tathA catutthaM / iti uddhamadho tiriyaM sabbadhi sabbattatAya sabbAvantaM lokaM mettAsahagatena cetasA vipulena mahaggatena appamANena averena abyApajjena pharitvA vihAsi / karuNAsahagatena cetasA...pe0... muditAsahagatena cetasA...pe0... upekkhAsahagatena cetasA...pe0... abyApajjena pharitvA vihAsi sAvakAnaJca brahmalokasahabyatAya maggaM desesi / 328. 'ye kho pana, bho, tena samayena mahAgovindassa brAhmaNassa sAvakA sabbena sabbaM sAsanaM AjAniMsu / te kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM brahmalokaM upapajjiMsu / ye na sabbena sabbaM sAsanaM AjAniMsu, te kAyassa bhedA paraM maraNA appekacce paranimmitavasavattInaM devAnaM sahabyataM upapajjiMsu; appekacce nimmAnaratInaM devAnaM sahabyataM upapajjiMsu; appekacce tusitAnaM devAnaM sahabyataM upapajjiMsu; appekacce yAmAnaM devAnaM sahabyataM upapajjiMsu; appekacce tAvatiMsAnaM devAnaM sahabyataM upapajjiMsu; appekacce cAtumahArAjikAnaM devAnaM sahabyataM upapajjiMsu; ye sabbanihInaM kAyaM paripUresuM te gandhabbakAyaM pripuuresuN| iti kho, bho, sabbesaMyeva tesaM kulaputtAnaM amoghA pabbajjA ahosi avaJjhA saphalA saudrayA'ti / ___ 329. "sarati taM bhagavA''ti ? "sarAmahaM, pnycsikh| ahaM tena samayena mahAgovindo brAhmaNo ahosiM / ahaM tesaM sAvakAnaM brahmalokasahabyatAya maggaM desesiM / taM kho pana me, paJcasikha, brahmacariyaM na nibbidAya na virAgAya na nirodhAya na upasamAya na abhijJAya na sambodhAya na nibbAnAya saMvattati, yAvadeva brahmalokUpapattiyA / 183 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 dIghanikAyo-2 (2.6.330-330) idaM kho pana me, paJcasikha, brahmacariyaM ekantanibbidAya virAgAya nirodhAya upasamAya abhijAya sambodhAya nibbAnAya saMvattati / katamaJca taM, paJcasikha, brahmacariyaM ekantanibbidAya virAgAya nirodhAya upasamAya abhijJAya sambodhAya nibbAnAya saMvattati ? ayameva ariyo aTuGgiko mggo| seyyathidaM- sammAdivi sammAsaGkappo sammAvAcA sammAkammanto sammAAjIvo sammAvAyAmo sammAsati smmaasmaadhi| idaM kho taM, paJcasikha, brahmacariyaM ekantanibbidAya virAgAya nirodhAya upasamAya abhijAya sambodhAya nibbAnAya saMvattati / 330. "ye kho pana me, paJcasikha, sAvakA sabbena sabbaM sAsanaM AjAnanti, te AsavAnaM khayA anAsavaM cetovimuttiM paJjAvimuttiM diveva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharanti; ye na sabbena sabbaM sAsanaM AjAnanti, te paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtikA honti tattha parinibbAyino anAvattidhammA tasmA lokaa| ye na sabbena sabaM sAsanaM AjAnanti, appekacce tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA rAgadosamohAnaM tanuttA sakadAgAmino honti sakideva imaM lokaM AgantvA dukkhassantaM krissnti| ye na sabbena sabbaM sAsanaM AjAnanti, appekacce tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA sotApanA honti avinipAtadhammA niyatA sambodhiparAyaNA / iti kho, paJcasikha, sabbesaMyeva imesaM kulaputtAnaM amoghA pabbajjA avajhA saphalA sudryaa"ti| idamavoca bhagavA / attamano paJcasikho gandhabbaputto bhagavato bhAsitaM abhinanditvA anumoditvA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA tatthevantaradhAyIti / mahAgovindasuttaM nihitaM chttuN| 184 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. mahAsamayasuttaM 331. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA sakkesu viharati kapilavatthusmiM mahAvane mahatA bhikkhusaGghena saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehi; dasahi ca lokadhAtUhi devatA yebhuyyena sannipatitA honti bhagavantaM dassanAya bhikkhusaGghaJca / atha kho catunnaM suddhAvAsakAyikAnaM devatAnaM etadahosi - " ayaM kho bhagavA sakkesu viharati kapilavatthusmiM mahAvane mahatA bhikkhusaGghena saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehi; dasahi ca lokadhAtUhi devatA yebhuyyena sannipatitA honti bhagavantaM dassanAya bhikkhusaGghaJca / yaMnUna mayampi yena bhagavA tenupasaGkameyyAma; upasaGkamitvA bhagavato santike paccekaM gAthaM bhAseyyAmA "ti / 332. atha kho tA devatA seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya pasAritaM vA bAhaM samijeyya, evameva suddhAvAsesu devesu antarahitA bhagavato purato pAturahesuM / atha kho tA devatA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM aTThesu / ekamantaM ThitA kho ekA devatA bhagavato santike imaM gAthaM abhAsi - "mahAsamayo pavanasmiM, devakAyA samAgatA / Agatamha imaM dhammasamayaM dakkhitAye aparAjitasaGgha "nti / / atha kho aparA devatA bhagavato santike imaM gAthaM abhAsi " tatra bhikkhavo samAdahaMsu, cittamattano ujukaM akaM / sArathIva nettAni gatvA, indriyAni rakkhanti paNDitA "ti / / 185 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 dIghanikAyo-2 (2.7.333-334) atha kho aparA devatA bhagavato santike imaM gAthaM abhAsi - __"chetvA khIlaM chetvA palighaM, indakhIlaM Uhacca manejA / te caranti suddhA vimalA, cakkhumatA sudantA susunAgA''ti / / atha kho aparA devatA bhagavato santike imaM gAthaM abhAsi - "yekeci buddhaM saraNaM gatAse, na te gamissanti apAyabhUmiM / pahAya mAnusaM dehaM, devakAyaM paripUressantI'ti / / devatAsanipAtA 333. atha kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "yebhuyyena, bhikkhave, dasasu lokadhAtUsu devatA sannipatitA honti tathAgataM dassanAya bhikkhusaGghaJca / yepi te, bhikkhave, ahesuM atItamaddhAnaM arahanto sammAsambuddhA, tesampi bhagavantAnaM etaMparamAyeva devatA sannipatitA ahesu seyyathApi mahaM etrhi| yepi te, bhikkhave, bhavissanti anAgatamaddhAnaM arahanto sammAsambuddhA, tesampi bhagavantAnaM etaMparamAyeva devatA sannipatitA bhavissanti seyyathApi mamhaM etarahi / AcikkhissAmi, bhikkhave, devakAyAnaM nAmAni; kittayissAmi, bhikkhave, devakAyAnaM nAmAni; desessAmi, bhikkhave, devakAyAnaM nAmAni / taM suNAtha; sAdhukaM manasikarotha; bhAsissAmI''ti / "evaM, bhante''ti kho te bhikkhU bhagavato pccssosuN| 334. bhagavA etadavoca - "silokamanukassAmi, yattha bhummA tadassitA / ye sitA girigabbharaM, pahitattA samAhitA / / "puthUsIhAva sallInA, lomahaMsAbhisambhuno / odAtamanasA suddhA, vippasannamanAvilA / / 186 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.7.335-335) " bhiyyo paJcasate JatvA, vane kApilavatthave / tato AmantayI satthA, sAvake sAsane rate / / 7. mahAsa "devakAyA abhikkantA, te vijAnAtha bhikkhavo / te ca AtappamakaruM, sutvA buddhassa sAsanaM / / "tesaM pAturahu jANaM, amanussAnadassanaM / appeke satamaddakkhu, sahassaM atha sattariM / / "sataM eke sahassAnaM, amanussAnamaddasuM / appekenantamaddakkhu, disA sabbA phuTA ahuM / / "taJca sabbaM abhijJAya, vavatthitvAna cakkhumA / tato AmantayI satthA, sAvake sAsane rate / / "devakAyA abhikkantA, te vijAnAtha bhikkhavo / ye vohaM kittayissAmi, girAhi anupubbaso / / 335. "sattasahassA te yakkhA, bhummA kApilavatthavA / iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino | modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / " 'chasahassA hemavatA, yakkhA nAnattavaNNino / iddhimanto jutImanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / " sAtA girA tisahassA, yakkhA nAnattavaNNino / iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino | modamAnA abhikkArmu, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / 187 187 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 dIghanikAyo-2 (2.7.336-336) "iccete soLasasahassA, yakkhA nAnattavaNNino / iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / "vessAmittA paJcasatA, yakkhA nAnattavaNNino | iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / "kumbhIro rAjagahiko, vepullassa nivesanaM / bhiyyo naM satasahassaM, yakkhAnaM payirupAsati / kumbhIro rAjagahiko, sopAgA samitiM vanaM / / 336. "purimaJca disaM rAjA, dhataraTTho pasAsati / gandhabbAnaM adhipati, mahArAjA yasassiso / / "puttApi tassa bahavo, indanAmA mahabbalA / iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / "dakkhiNaJca disaM rAjA, virULaho taM pasAsati / kumbhaNDAnaM adhipati, mahArAjA yasassiso / / "puttApi tassa bahavo, indanAmA mahabbalA / iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / "pacchimaJca disaM rAjA, virUpakkho pasAsati / nAgAnaJca adhipati, mahArAjA ysssiso|| 188 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.7.337-337) 7. mahAsamayasuttaM / "puttApi tassa bahavo, indanAmA mahabbalA / iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / "uttaraJca disaM rAjA, kuvero taM pasAsati / yakkhAnaJca adhipati, mahArAjA ysssiso|| "puttApi tassa bahavo, indanAmA mahabbalA / iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / "purimaM disaM dhataraTTho, dakkhiNena virULahako / pacchimena virUpakkho, kuvero uttaraM disaM / / "cattAro te mahArAjA, samantA caturo disA / daddallamAnA aTuMsu, vane kApilavatthave / / 337. "tesaM mAyAvino dAsA, AguM vaJcanikA saThA / mAyA kuTeNDu viTeNDu, viTucca viTuTo saha / / "candano kAmaseTTho ca, kinnighaNDu nighaNDu ca / panAdo opamao ca, devasUto ca mAtali / / "cittaseno ca gandhabbo, naLorAjA janesabho / AgA paJcasikho ceva, timbarU sariyavaccasA / / "ete cane ca rAjAno, gandhabbA saha rAjubhi / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / 189 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 dIghanikAyo-2 338. " athAguM nAgasA nAgA, vesAlA sahatacchakA / kambalassatarA AguM, pAyAgA saha jAtibhi / / " yAmunA dhataraTThA ca, AgU nAgA yasassino / rAvaNo mahAnAgo, sopAgA samitiM vanaM / / , "ye nAgarAje sahasA haranti dibbA dijA pakkhi visuddhacakkhU / vehAyasA te vanamajjhapattA, citrA supaNNA iti tesa nAmaM / / 44 'abhayaM tadA nAgarAjAnamAsi, supaNNato khemamakAsi buddho / sahAhi vAcAhi upavhayantA, nAgA supaNNA saraNamakaMsu buddhaM / / 339. "jitA vajirahatthena, samudaM asurAsitA / bhAtaro vAsavassete, iddhimanto yasassino / / "kAlakaJcA mahAbhismA, asurA dAnaveghasA / vepacitti sucitti ca, pahArAdo namucI saha / / " sataJca baliputtAnaM, sabbe verocanAmakA | sannavhitvA balisenaM, rAhubhaddamupAgamuM / samayo dAni bhaddante, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / 340.'"Apo ca devA pathavI, tejo vAyo tadAgamuM / varuNA vAraNA devA, somo ca yasasA saha / / "mettA karuNA kAyikA, AguM devA yasassino / dasete dasadhA kAyA, sabbe nAnattavaNNino / / "iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / (2.7.338-340) 190 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.7.340-340) 7. mahAsamayasuttaM 191 "veNDudevA sahali ca, asamA ca duve yamA / candassUpanisA devA, candamAguM purakkhatvA / / "sUriyassUpanisA devA, sUriyamANu purakkhatvA / nakkhattAni purakkhatvA, Agu mndvlaahkaa|| vasUnaM vAsavo seTTho, sakkopAgA purindado / dasete dasadhA kAyA, sabbe nAnattavaNNino / / "iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / athAguM sahabhU devA, jalamaggisikhAriva / ariTThakA ca rojA ca, umApupphanibhAsino / / "varuNA sahadhammA ca, accutA ca anejakA / sUleyyarucirA AguM, AguM vAsavanesino / dasete dasadhA kAyA, sabbe nAnattavaNNino / / "iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / "samAnA mahAsamanA, mAnusA mAnusuttamA / khiDDApadosikA ANU, ANU manopadosikA / / athAgu harayo devA, ye ca lohitavAsino / pAragA mahApAragA, AguM devA yasassino / dasete dasadhA kAyA, sabbe nAnattavaNNino / / 191 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dIghanikAyo-2 (2.7.341-341) "iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUna samitiM vanaM / / "sukkA karambhA aruNA, AguM veghanasA saha / odAtagavhA pAmokkhA, AguM devA vicakkhaNA / / "sadAmattA hAragajA, missakA ca yasassino / thanayaM Aga pajjunno, yo disA abhivassati / / "dasete dasadhA kAyA, sabbe nAnattavaNNino | iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUnaM samitiM vanaM / / khemiyA tusitA yAmA, kaTThakA ca yasassino / lambItakA lAmaseTThA, jotinAmA ca AsavA / nimmAnaratino AguM, athAguM paranimmitA / / "dasete dasadhA kAyA, sabbe nAnattavaNNino / iddhimanto jutimanto, vaNNavanto yasassino / modamAnA abhikkAmuM, bhikkhUna samitiM vanaM / / "sadvaite devanikAyA, sabbe nAnattavaNNino / nAmanvayena Agacchu, ye cajhe sadisA saha / / "pavuTThajAtimakhilaM, oghatiNNamanAsavaM / dakkhemoghataraM nAgaM, candaMva asitAtigaM / / 341.subrahmA paramatto ca, puttA iddhimato saha / sanamAro tisso ca, sopAga samitiM vanaM / / 192 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.7.342-343) 7. mahAsamayasuttaM 193 "sahassaM brahmalokAnaM, mahAbrahmAbhitiThThati / upapanno jutimanto, bhismAkAyo yasassiso / / dasettha issarA AguM, paccekavasavattino / tesaJca majjhato Aga, hArito parivArito / / 342. "te ca sabbe abhikkante, sainde deve sabrahmake / mArasenA abhikkAmi, passa kaNhassa mandiyaM / / "etha gaNhatha bandhatha, rAgena baddhamatthu vo / samantA parivAretha, mA vo muJcittha koci naM / / "iti tattha mahAseno, kaNho senaM apesayi / pANinA talamAhacca, saraM katvAna bheravaM / / "yathA pAvussako megho, thanayanto savijjuko / tadA so paccudAvatti, saGghaddho asayaMvase / / 343."taJca sabbaM abhijJAya, vavatthitvAna cakkhumA / tato AmantayI satthA, sAvake sAsane rate / / "mArasenA abhikkantA, te vijAnAtha bhikkhavo / te ca AtappamakarUM, sutvA buddhassa sAsanaM / vItarAgehi pakkAmuM, nesaM lomApi iJjayuM / / "sabbe vijitasaGgAmA, bhayAtItA yasassino / modanti saha bhUtehi, sAvakA te janesutA''ti / / mahAsamayasuttaM nihitaM sttm| 193 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. sakkapajhasuttaM 344. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA magadhesu viharati, pAcInato rAjagahassa ambasaNDA nAma brAhmaNagAmo, tassuttarato vediyake pabbate indasAlaguhAyaM / tena kho pana samayena sakkassa devAnamindassa ussukkaM udapAdi bhagavantaM dassanAya / atha kho sakkassa devAnamindassa etadahosi - "kahaM nu kho bhagavA etarahi viharati arahaM sammAsambuddho"ti ? addasA kho sakko devAnamindo bhagavantaM magadhesu viharantaM pAcInato rAjagahassa ambasaNDA nAma brAhmaNagAmo, tassuttarato vediyake pabbate indasAlaguhAyaM, disvAna deve tAvatiMse Amantesi - "ayaM, mArisA, bhagavA magadhesu viharati pAcInato rAjagahassa ambasaNDA nAma brAhmaNagAmo, tassuttarato vediyake pabbate indasAlaguhAyaM / yadi pana, mArisA, mayaM taM bhagavantaM dassanAya upasaGkameyyAma arahantaM sammAsambuddha''nti ? "evaM bhaddantavA''ti kho devA tAvatiMsA sakkassa devAnamindassa paccassosuM / 345. atha kho sakko devAnamindo paJcasikhaM gandhabbadevaputtaM Amantesi - "ayaM, tAta paJcasikha, bhagavA magadhesu viharati pAcInato rAjagahassa ambasaNDA nAma brAhmaNagAmo, tassuttarato vediyake pabbate indasAlaguhAyaM / yadi pana, tAta paJcasikha, mayaM taM bhagavantaM dassanAya upasaGkameyyAma arahantaM sammAsambuddha"nti ? "evaM bhaddantavA''ti kho paJcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devAnamindassa paTissutvA beluvapaNDuvINaM AdAya sakkassa devAnamindassa anucariyaM upAgami / 346. atha kho sakko devAnamindo devehi tAvatiMsehi parivuto paJcasikhena gandhabbadevaputtena purakkhato seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya pasAritaM vA bAhaM samioyya; evameva devesu tAvatiMsesa antarahito magadhesu pAcInato rAjagahassa ambasaNDA nAma brAhmaNagAmo, tassuttarato vediyake pabbate paccuTTAsi / tena kho 194 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.347-348) 8. sakkapataM pana samayena vediyako pabbato atiriva obhAsajAto hoti ambasaNDA ca brAhmaNagAmo yathA taM devAnaM devAnubhAvena / apissudaM parito gAmesu manussA evamAhaMsu - " Adittassu nAmajja vediyako pabbato jhAyatisu nAmajja vediyako pabbato jalatisu nAmajja vediyo pabbato kiMsu nAmajja vediyako pabbato atiriva obhAsajAto ambasaNDA ca brAhmaNagAmo'ti saMviggA lomahaTThajAtA ahesuM / , 347. atha kho sakko devAnamindo paJcasikhaM gandhabbadevaputtaM Amantesi - " durupasaGkamA kho, tAta paJcasikha, tathAgatA mAdisena, jhAyI jhAnaratA, tadantaraM paTisallInA / yadi pana tvaM tAta paJcasikha, bhagavantaM paThamaM pasAdeyyAsi, tayA, tAta, paThamaM pasAditaM pacchA mayaM taM bhagavantaM dassanAya upasaGkameyyAma arahantaM sammAsambuddha"nti / " evaM bhaddantavA "ti kho paJcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devAnamindassa paTissutvA beluvapaNDuvINaM AdAya yena indasAlaguhA tenupasaGkami; upasaGkamitvA '"ettAvatA me bhagavA neva atidUre bhavissati nAccAsanne, saddaJca sossatI 'ti ekamantaM aTThAsi / me paJcasikhagItagAthA 348. ekamantaM Thito kho paJcasikho gandhabbadevaputto beluvapaNDuvINaM assAvesi, imA ca gAthA abhAsi buddhUpasahitA dhammUpasahitA saGghapasahitA arahantUpasahitA kAmUpasahitA - "vande te pitaraM bhadde, timbaruM sUriyavacchase / yena jAtAsi kalyANI, AnandajananI mama / / " vAtova sedataM kanto, pAnIyaMva pipAsato / aGgIrasi piyAmesi, dhammo arahatAmiva / / " Aturasseva bhesajjaM bhojanaMva jighacchato parinibbApaya maM bhadde, jalantamiva vArinA / / 195 195 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 dIghanikAyo-2 (2.8.348-348) "sItodakaM pokkharaNiM, yuttaM kiJjakkhareNunA / nAgo ghammAbhitattova, ogAhe te thanUdaraM / / "accaGghasova nAgova, jitaM me tuttatomaraM / kAraNaM nappajAnAmi, sammatto lakkhaNUruyA / / "tayi gedhitacittosmi, cittaM vipariNAmitaM / paTigantuM na sakkomi, vayastova ambujo / / "vAmUru saja maM bhadde, saja maM mandalocane / palissaja maM kalyANi, etaM me abhipatthitaM / / "appako vata me santo, kAmo vellitakesiyA / anekabhAvo samuppAdi, arahanteva dakkhiNA / / "yaM me atthi kataM pulaM, arahantesu tAdisu / taM me sabbaGgakalyANi, tayA saddhiM vipaccataM / / "yaM me asthi kataM pujhaM, asmiM pathavimaNDale / taM me sabbaGgakalyANi, tayA saddhiM vipaccataM / / "sakyaputtova jhAnena, ekodi nipako sato / amataM muni jigIsAno, tamahaM sUriyavacchase / / "yathApi muni nandeyya, patvA sambodhimuttamaM / evaM nandeyyaM kalyANi, missIbhAvaM gato tayA / / "sakko ce me varaM dajjA, tAvatiMsAnamissaro / tAhaM bhadde vareyyAhe, evaM kAmo daLaho mama / / 196 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.349-349) 8. sakkapaJcasuttaM 197 "sAlaMva na ciraM phullaM, pitaraM te sumedhase / vandamAno namassAmi, yassA setAdisI pajA''ti / / 349. evaM vutte bhagavA paJcasikhaM gandhabbadevaputtaM etadavoca - "saMsandati kho te, paJcasikha, tantissaro gItassarena, gItassaro ca tantissarena; na ca pana paJcasikha, tantissaro gItassaraM ativattati, gItassaro ca tantissaraM / kadA saMyULhA pana te, paJcasikha, imA gAthA buddhUpasamhitA dhammUpasahitA saGkapasahitA arahantUpasajhitA kAmUpasahitA''ti ? "ekamidaM, bhante, samayaM bhagavA uruvelAyaM viharati najjA neraJjarAya tIre ajapAlanigrodhe paThamAbhisambuddho / tena kho panAhaM, bhante, samayena bhaddA nAma sUriyavacchasA timbaruno gandhabbaraJo dhItA, tamabhikaGkhAmi / sA kho pana, bhante, bhaginI parakAminI hoti; sikhaNDI nAma mAtalissa saGgAhakassa putto, tamabhikaGkhati / yato kho ahaM, bhante, taM bhaginiM nAlatthaM kenaci pariyAyena / athAhaM beluvapaNDuvINaM AdAya yena timbaruno gandhabbaro nivesanaM tenupasaGkamiM; upasaGkamitvA beluvapaNDuvINaM assAvesiM, imA ca gAthA abhAsiM buddhUpasamhitA dhammUpasahitA saGkapasahitA arahantUpasahitA kAmUpasajhitA - "vande te pitaraM bhadde, timbaruM sUriyavacchase / yena jAtAsi kalyANI, AnandajananI mama ||...pe0... sAlaMva na ciraM phullaM, pitaraM te sumedhase / vandamAno namassAmi, yassA setAdisI pajA'ti / / "evaM vutte, bhante, bhaddA sUriyavacchasA maM etadavoca - 'na kho me, mArisa, so bhagavA sammukhA diTTho api ca sutoyeva me so bhagavA devAnaM tAvatiMsAnaM sudhammAyaM sabhAyaM upanaccantiyA / yato kho tvaM, mArisa, taM bhagavantaM kittesi, hotu no ajja samAgamo'ti / soyeva no, bhante, tassA bhaginiyA saddhiM samAgamo ahosi / na ca dAni tato pacchA''ti / 197 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 dIghanikAyo-2 (2.8.350-352) sakkUpasaGkama 350. atha kho sakkassa devAnamindassa etadahosi -- "paTisammodati paJcasikho gandhabbadevaputto bhagavatA, bhagavA ca paJcasikhenA''ti / atha kho sakko devAnamindo paJcasikhaM gandhabbadevaputtaM Amantesi- "abhivAdehi me tvaM, tAta paJcasikha, bhagavantaM - 'sakko, bhante, devAnamindo sAmacco saparijano bhagavato pAde sirasA vandatI'ti" / "evaM bhaddantavA''ti kho paJcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devAnamindassa paTissutvA bhagavantaM abhivAdeti - "sakko, bhante, devAnamindo sAmacco saparijano bhagavato pAde sirasA vandatI"ti / "evaM sukhI hotu, paJcasikha, sakko devAnamindo sAmacco saparijano; sukhakAmA hi devA manussA asurA nAgA gandhabbA ye cane santi puthukaayaa"ti| 351. evaJca pana tathAgatA evarUpe mahesakkhe yakkhe abhivadanti / abhivadito sakko devAnamindo bhagavato indasAlaguhaM pavisitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM adAsi / devApi tAvatiMsA indasAlagahaM pavisitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM aTraMsa | paJcasikhopi gandhabbadevaputto indasAlaguhaM pavisitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM aThThAsi / tena kho pana samayena indasAlaguhA visamA santI samA samapAdi, sambAdhA santI urundA samapAdi, andhakAro guhAyaM antaradhAyi, Aloko udapAdi yathA taM devAnaM devAnubhAvena / 352. atha kho bhagavA sakkaM devAnamindaM etadavoca - "acchariyamidaM Ayasmato kosiyassa, abbhutamidaM Ayasmato kosiyassa tAva bahukiccassa bahukaraNIyassa yadidaM idhAgamana"nti / cirapaTikAhaM, bhante, bhagavantaM dassanAya upasamitukAmo; api ca devAnaM tAvatiMsAnaM kehici kehici kiccakaraNIyehi byAvaTo; evAhaM nAsakkhiM bhagavantaM dassanAya upasaGkamituM / ekamidaM, bhante, samayaM bhagavA sAvatthiyaM viharati salaLAgArake / atha khvAhaM, bhante, sAvatthiM agamAsiM bhagavantaM dassanAya / tena kho pana, bhante, samayena bhagavA aJjatarena samAdhinA nisinno hoti, bhUjati ca nAma vessavaNassa mahArAjassa paricArikA bhagavantaM paccupaTThitA hoti, paJjalikA namassamAnA tiTThati / atha khvAhaM, bhante, bhUjatiM 198 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.353-353) 8. sakkapahasuttaM 199 etadavocaM - 'abhivAdehi me tvaM, bhagini, bhagavantaM - sakko, bhante, devAnamindo sAmacco saparijano bhagavato pAde sirasA vandatI'ti / 'evaM vutte, bhante, sA bhUjati maM etadavoca - akAlo kho, mArisa, bhagavantaM dassanAya; paTisallIno bhagavA'ti / 'tena hi, bhagini, yadA bhagavA tamhA samAdhimhA vuTTito hoti, atha mama vacanena bhagavantaM abhivAdehi- sakko, bhante, devAnamindo sAmacco saparijano bhagavato pAde sirasA vandatI'ti / 'kacci me sA, bhante, bhaginI bhagavantaM abhivAdesi ? sarati bhagavA tassA bhaginiyA vacana'nti ? 'abhivAdesi maM sA, devAnaminda, bhaginI, sarAmahaM tassA bhaginiyA vacanaM / api cAhaM Ayasmato nemisaddena tamhA samAdhimhA vuTThito'ti / ye te, bhante, devA amhehi paThamataraM tAvatiMsakAyaM upapannA, tesaM me sammukhA sutaM sammukhA paTiggahitaM- 'yadA tathAgatA loke uppajjanti arahanto sammAsambaddhA. dibbA kAyA paripUrenti, hAyanti asurakAyA'ti / taM me idaM, bhante, sakkhidiTuM yato tathAgato loke uppanno arahaM sammAsambuddho, dibbA kAyA paripUrenti, hAyanti asurakAyA'ti / gopakavatthu 353. "idheva, bhante, kapilavatthusmiM gopikA nAma sakyadhItA ahosi buddhe pasannA dhamme pasannA saGke pasannA sIlesu pripuurkaarinii| sA itthittaM virAjetvA purisattaM bhAvetvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapannA / devAnaM tAvatiMsAnaM sahabyataM amhAkaM puttattaM ajjhupgtaa| tatrapi naM evaM jAnanti - 'gopako devaputto, gopako devaputto'ti / aJapi, bhante, tayo bhikkhU bhagavati brahmacariyaM caritvA hInaM gandhabbakAyaM upapannA / te paJcahi kAmaguNehi samappitA samaGgIbhUtA paricArayamAnA amhAkaM upaTTAnaM Agacchanti amhAkaM pAricariyaM / te amhAkaM upaTThAnaM Agate amhAkaM pAricariyaM gopako devaputto paTicodesi- kutomukhA nAma tumhe mArisA tassa bhagavato dhammaM assuttha - ahamhi nAma itthikA samAnA buddhe pasannA dhamme pasannA saGgha pasannA sIlesu paripUrakArinI itthittaM virAjetvA purisattaM bhAvetvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapannA, devAnaM tAvatiMsAnaM sahabyataM sakkassa devAnamindassa puttattaM ajjhupagatA / idhApi maM evaM jAnanti 'gopako devaputto gopako devaputto'ti / tumhe pana, mArisA, bhagavati brahmacariyaM caritvA hInaM gandhabbakAyaM uppnnaa| duddivarUpaM vata, bho, addasAma, ye mayaM addasAma sahadhammike hInaM gandhabbakAyaM upapanne''ti / tesaM, bhante, gopakena devaputtena paTicoditAnaM 199 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dIghanikAyo-2 (2.8.354-354) dve devA diveva dhamme satiM paTilabhiMsu kAyaM brahmapurohitaM, eko pana devo kAme ajjhAvasi / 354. "upAsikA cakkhumato ahosiM, nAmampi mayhaM ahu 'gopikA'ti / buddhe ca dhamme ca abhippasannA, saGghaJcupaTThAsiM pasannacittA / / "tasseva buddhassa sudhammatAya, sakkassa puttomhi mahAnubhAvo / mahAjutIko tidivUpapanno, jAnanti maM idhApi 'gopako'ti / / "athaddasaM bhikkhavo diTThapubbe, gandhabbakAyUpagate vasIne / imehi te gotamasAvakAse, ye ca mayaM pubbe manussabhUtA / / "annena pAnena upaTTahimhA, pAdUpasaGgayha sake nivesane / kutomukhA nAma ime bhavanto, buddhassa dhammAni paTiggahesuM / / "paccattaM veditabbo hi dhammo, sudesito cakkhumatAnubuddho / ahahi tumheva upAsamAno, sutvAna ariyAna subhAsitAni / / 200 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.354-354) 8. sakkapaJhasuttaM 201 "sakkassa puttomhi mahAnubhAvo, mahAjutIko tidivUpapanno / tumhe pana seTThamupAsamAnA, anuttaraM brahmacariyaM caritvA / / "hInaM kAyaM upapannA bhavanto, anAnulomA bhavatUpapatti / duddiTTarUpaM vata addasAma, sahadhammike hInakAyUpapanne / / "gandhabbakAyUpagatA bhavanto, devAnamAgacchatha pAricariyaM / agAre vasato mahaM, imaM passa visesataM / / "itthI hutvA svajja pumomhi devo, dibbehi kAmehi samaGgibhUto / te coditA gotamasAvakena, saMvegamApAdu samecca gopakaM / / "handa viyAyAma byAyAma, ___ mA no mayaM parapessA ahumhA' / tesaM duve vIriyamArabhiMsu, anussaraM gotamasAsanAni / / "idheva cittAni virAjayitvA, kAmesu AdInavamaddasaMsu / te kAmasaMyojanabandhanAni, pApimayogAni duraccayAni / / 201 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 dIghanikAyo-2 (2.8.354-354) "nAgova sannAni guNAni chetvA, ___ deve tAvatiMse atikkamiMsu | saindA devA sapajApatikA, sabbe sudhammAya sabhAyupaviThThA / / "tesaM nisinnAnaM abhikkamiMsu, vIrA virAgA virajaM karontA / te disvA saMvegamakAsi vAsavo, devAbhibhU devagaNassa majjhe / / "imehi te hInakAyUpapannA, deve tAvatiMse abhikkamanti / saMvegajAtassa vaco nisamma, so gopako vAsavamajjhabhAsi / / "buddho janindatthi manussaloke, ___ kAmAbhibhU sakyamunIti Ayati / tasseva te puttA satiyA vihInA, __coditA mayA te satimajjhalatthu / / "tiNNaM tesaM Avasinettha eko, gandhabbakAyUpagato vasIno / dve ca sambodhipathAnusArino, devepi hILenti samAhitattA / / "etAdisI dhammappakAsanettha, na tattha kiMkajati koci sAvako / nitiNNaoghaM vicikicchachinnaM, buddhaM namassAma jinaM janindaM / / 202 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.355-357) 8. sakkapaJcasuttaM 203 yaM te dhammaM idhaJAya, ___ visesaM ajjhagaMsu te| kAyaM brahmapurohitaM, duve tesaM visesagU / / "tassa dhammassa pattiyA, AgatamhAsi mArisa / katAvakAsA bhagavatA, pahaM pucchemu mArisA"ti / / 355. atha kho bhagavato etadahosi - "dIgharattaM visuddho kho ayaM yakkho, yaM kiJci meM pa'haM pucchissati, sabbaM taM atthasaJhitaMyeva pucchissati, no anatthasahitaM / yaJcassAhaM puTTho byAkarissAmi, taM khippameva AjAnissatI''ti / 356. atha kho bhagavA sakkaM devAnamindaM gAthAya ajjhabhAsi - "puccha vAsava maM pahaM, yaM kiJci manasicchasi / tassa tasseva paJhassa, ahaM antaM karomi teti / / paThamabhANavAro nihito| 357. katAvakAso sakko devAnamindo bhagavatA imaM bhagavantaM paThamaM paJhaM apucchi - "kiM saMyojanA nu kho, mArisa, devA manussA asurA nAgA gandhabbA ye caJce santi puthukAyA, te- 'averA adaNDA asapattA abyApajjA viharemu averino'ti iti ca nesaM hoti, atha ca pana saverA sadaNDA sasapattA sabyApajjA viharanti saverino''ti ? itthaM sakko devAnamindo bhagavantaM paJhaM apucchi| tassa bhagavA pahaM puTTho byAkAsi - "issAmacchariyasaMyojanA kho, devAnaminda, devA manussA asurA nAgA gandhabbA ye 203 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dIghanikAyo-2 (2.8.358-358) cache santi puthukAyA, te - 'averA adaNDA asapattA abyApajjA viharemu averino'ti iti ca nesaM hoti, atha ca pana saverA sadaNDA sasapattA sabyApajjA viharanti saverino''ti / itthaM bhagavA sakkassa devAnamindassa pahaM puTTho byAkAsi / attamano sakko devAnamindo bhagavato bhAsitaM abhinandi anumodi - "evametaM, bhagavA, evametaM, sugata / tiNNA mettha kaGkhA vigatA kathaMkathA bhagavato paJhaveyyAkaraNaM sutvA''ti / 358. itiha sakko devAnamindo bhagavato bhAsitaM abhinanditvA anumoditvA bhagavantaM uttaraM pa'haM apucchi - ___ "issAmacchariyaM pana, mArisa, kiMnidAnaM kiMsamudayaM kiMjAtikaM kiMpabhavaM; kismiM sati issAmacchariyaM hoti; kismiM asati issAmacchariyaM na hotI'ti ? "issAmacchariyaM kho, devAnaminda, piyAppiyanidAnaM piyAppiyasamudayaM piyAppiyajAtikaM piyAppiyapabhavaM; piyAppiye sati issAmacchariyaM hoti, piyAppiye asati issAmacchariyaM na hotI"ti / "piyAppiyaM kho pana, mArisa, kiMnidAnaM kiMsamudayaM kiMjAtikaM kiMpabhavaM; kismiM sati piyAppiyaM hoti; kismiM asati piyAppiyaM na hotI"ti ? "piyAppiyaM kho, devAnaminda, chandanidAnaM chandasamudayaM chandajAtikaM chandapabhavaM; chande sati piyAppiyaM hoti; chande asati piyAppiyaM na hotI''ti / ___"chando kho pana, mArisa, kiMnidAno kiMsamudayo kiMjAtiko kiMpabhavo; kismiM sati chando hoti; kismiM asati chando na hotI"ti ? "chando kho, devAnaminda, vitakkanidAno vitakkasamudayo vitakkajAtiko vitakkapabhavo; vitakke sati chando hoti; vitakke asati chando na hotI''ti / "vitakko kho pana, mArisa, kiMnidAno kiMsamudayo kiMjAtiko kiMpabhavo; kismiM sati vitakko hoti; kismiM asati vitakko na hotI"ti ? "vitakko kho, devAnaminda, papaJcasaJjAsaGkhAnidAno papaJcasAsaGghAsamudayo papaJcasaJjAsaGkhAjAtiko papaJcasaJAsaGkhApabhavo; papaJcasaJjAsaGghAya sati vitakko hoti; papaJcasaJjAsaGkhAya asati vitakko na hotI"ti / 204 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.359-362) " kathaM paTipanno pana, mArisa, bhikkhu papaJcasaJJAsaGghAnirodhasAruppagAminiM paTipadaM paTipanno hotI 'ti ? 8. sakka vedanAkammaTThAnaM 359. "somanassaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitabbampi / domanassaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitabbampi / upekkhaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitabbampi / 360. "somanassaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi sevitabbampi, asevitabbampIti iti kho panetaM vuttaM kiJcetaM paTicca vRttaM ? tattha yaM jaJA somanassaM 'imaM kho me somanassaM sevato akusalA dhammA abhivanti, kusalA dhammA parihAyantI 'ti, evarUpaM somanassaM na sevitabbaM / tattha yaM jaJA somanassaM 'imaM kho me somanassaM sevato akusalA dhammA parihAyanti, kusalA dhammA abhivantIti, evarUpaM somanassaM sevitabbaM / tattha yaM ce savitakkaM savicAraM yaM ce avitakkaM avicAraM, ye avitakke avicAre, te paNItatare / somanassaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi sevitabbampi, asevitabbampIti / iti yaM taM vRttaM idametaM paTicca vRttaM / 205 361. "domanassaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi sevitabbampi, asevitabbampIti / iti kho panetaM vuttaM kiJcetaM paTicca vuttaM ? tattha yaM jaJA domanassaM 'imaM kho me domanassaM sevato akusalA dhammA abhivaDhanti, kusalA dhammA parihAyantIti, evarUpaM domanassaM na sevitabbaM / tattha yaM jaJA domanassaM 'imaM kho me domanassaM sevato akusalA dhammA parihAyanti, kusalA dhammA abhivaDhantI 'ti, evarUpaM domanassaM sevitabbaM / tattha yaM ce savitakkaM savicAraM yaM ce avitakkaM avicAraM, ye avitakke avicAre, te paNItatare / 'domanassaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi sevitabbampi, asevitabbampI 'ti / iti yaM taM vuttaM idametaM paTicca vRttaM / 362. "upekkhaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi sevitabbampi, asevitabbampIti iti kho panetaM vuttaM kiJcetaM paTicca vuttaM ? tattha yaM jaJJA upekkhaM 'imaM kho me upekkhaM sevato akusalA dhammA abhivaDDhanti, kusalA dhammA parihAyantI 'ti, evarUpA 205 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 dIghanikAyo-2 (2.8.363-364) upekkhA na sevitabbA / tattha yaM jaJA upekkhaM 'imaM kho me upekkhaM sevato akusalA dhammA parihAyanti, kusalA dhammA abhivaDDantI'ti, evarUpA upekkhA sevitabbA / tattha yaM ce savitakkaM savicAraM yaM ce avitakkaM avicAraM. ye avitakke avicAre. te paNItatare / upekkhaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi sevitabbampi, asevitabbampIti / iti yaM taM vuttaM, idametaM paTicca vuttaM / ___363. "evaM paTipanno kho, devAnaminda, bhikkhu papaJcasaJjAsaGghAnirodhasAruppagAminiM paTipadaM paTipanno hotI"ti / itthaM bhagavA sakkassa devAnamindassa pa'haM puTTho byAkAsi / attamano sakko devAnamindo bhagavato bhAsitaM abhinandi anumodi - "evametaM, bhagavA, evametaM, sugata, tiNNA mettha kaGkhA vigatA kathaMkathA bhagavato paJhaveyyAkaraNaM sutvA''ti / pAtimokkhasaMvaro 364. itiha sakko devAnamindo bhagavato bhAsitaM abhinanditvA anumoditvA bhagavantaM uttaraM paJhaM apucchi - ___ "kathaM paTipanno pana, mArisa, bhikkhu pAtimokkhasaMvarAya paTipanno hotI''ti ? "kAyasamAcAraMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi- sevitabbampi, asevitabbampi / vacIsamAcAraMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi- sevitabbampi, asevitabbampi | pariyesanaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitbb'"mpi| ___"kAyasamAcAraMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi sevitabbampi asevitabbampIti iti kho panetaM vuttaM, kiJcetaM paTicca vuttaM ? tattha yaM jaJA kAyasamAcAraM 'imaM kho me kAyasamAcAraM sevato akusalA dhammA abhivaDDanti, kusalA dhammA parihAyantI'ti, evarUpo kAyasamAcAro na sevitabbo / tattha yaM jaJA kAyasamAcAraM 'imaM kho me kAyasamAcAra sevato akusalA dhammA parihAyanti, kusalA dhammA abhivaDvantI'ti, evarUpo kAyasamAcAro sevitbbo| 'kAyasamAcAraMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi- sevitabbampi, asevitabbampIti iti yaM taM vuttaM, idametaM paTicca vuttaM / 206 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.365-365) 8. sakkapaJcasuttaM 207 "vacIsamAcAraMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi- sevitabbampi, asevitabbampI'ti / iti kho panetaM vuttaM, kiJcetaM paTicca vuttaM ? tattha yaM jaJA vacIsamAcAraM 'imaM kho me vacIsamAcAraM sevato akusalA dhammA abhivaDDanti, kusalA dhammA parihAyantI'ti, evarUpo vacIsamAcAro na sevitabbo / tattha yaM jaJA vacIsamAcAraM 'imaM kho me vacIsamAcAraM sevato akusalA dhammA parihAyanti, kusalA dhammA abhivaDDantI'ti, evarUpo vacIsamAcAro sevitabbo / 'vacIsamAcAraMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitabbampIti iti yaM taM vuttaM, idametaM paTicca vuttaM / ___ "pariyesanaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi- sevitabbampi, asevitabbampIti / iti kho panetaM vuttaM, kiJcetaM paTicca vuttaM ? tattha yaM jaJA pariyesanaM 'imaM kho me pariyesanaM sevato akusalA dhammA abhivaDDanti, kusalA dhammA parihAyantI'ti, evarUpA pariyesanA na sevitbbaa| tattha yaM jaJA pariyesanaM 'imaM kho me pariyesanaM sevato akusalA dhammA parihAyanti, kusalA dhammA abhivaDDantI'ti, evarUpA pariyesanA sevitabbA / 'pariyesanaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitabbampIti iti yaM taM vuttaM, idametaM paTicca vuttaM / "evaM paTipanno kho, devAnaminda, bhikkhu pAtimokkhasaMvarAya paTipanno hotI"ti | itthaM bhagavA sakkassa devAnamindassa pahaM puTTho byAkAsi / attamano sakko devAnamindo bhagavato bhAsitaM abhinandi anumodi - "evametaM, bhagavA, evametaM, sugata / tiNNA mettha kaGkhA vigatA kathaMkathA bhagavato paJhaveyyAkaraNaM sutvA''ti / indriyasaMvaro 365. itiha sakko devAnamindo bhagavato bhAsitaM abhinanditvA anumoditvA bhagavantaM uttaraM pahaM apucchi - "kathaM paTipanno pana, mArisa, bhikkhu indriyasaMvarAya paTipanno hotI''ti ? "cakkhuvi yyaM rUpaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi- sevitabbampi, asevitabbampi / sotavidyeyyaM sapAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitabbampi | ghAnavineyyaM gandhaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitabbampi / 207 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 dIghanikAyo-2 (2.8.366-366) jivhAvineyyaM rasaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi-- sevitabbampi, asevitabbampi / kAyavidyeyyaM phoTThabbaMpAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitabbampi / manovijJeyyaM dhammapAhaM, devAnaminda, duvidhena vadAmi - sevitabbampi, asevitabbampI"ti / evaM vutte, sakko devAnamindo bhagavantaM etadavoca __ "imassa kho ahaM, bhante, bhagavatA saGittena bhAsitassa evaM vitthArena atthaM AjAnAmi / yathArUpaM, bhante, cakkhuvi yyaM rUpaM sevato akusalA dhammA abhivaDDanti, kusalA dhammA parihAyanti, evarUpaM cakkhuvi yyaM rUpaM na sevitabbaM / yathArUpaJca kho, bhante, cakkhuvi yyaM rUpaM sevato akusalA dhammA parihAyanti, kusalA dhammA abhivaDDanti, evarUpaM cakkhuvi yyaM rUpaM sevitabbaM / yathArUpaJca kho, bhante, sotavidyeyyaM sarve sevato...pe0... ghAnavidyeyyaM gandhaM sevato... jivhAvineyyaM rasaM sevato... kAyavineyyaM phohabbaM sevato... manovijJeyyaM dhamma sevato akusalA dhammA abhivaDDanti, kusalA dhammA parihAyanti, evarUpo manovijJeyyo dhammo na sevitabbo / yathArUpaJca kho, bhante, manovijJeyyaM dhamma sevato akusalA dhammA parihAyanti, kusalA dhammA abhivaDvanti, evarUpo manovijJjayyo dhammo sevitabbo / "imassa kho me, bhante, bhagavatA savittena bhAsitassa evaM vitthArena atthaM AjAnato tiNNA mettha kaGghA vigatA kathaMkathA bhagavato paJhaveyyAkaraNaM sutvA'ti / 366. itiha sakko devAnamindo bhagavato bhAsitaM abhinanditvA anumoditvA bhagavantaM uttaraM paJhaM apucchi - "sabbeva nu kho, mArisa, samaNabrAhmaNA ekantavAdA ekantasIlA ekantachandA ekantaajjhosAnAti ? "na kho, devAnaminda, sabbe samaNabrAhmaNA ekantavAdA ekantasIlA ekantachandA ekantaajjhosAnA''ti / "kasmA pana, mArisa, na sabbe samaNabrAhmaNA ekantavAdA ekantasIlA ekantachandA ekantaajjhosAnA''ti ? "anekadhAtu nAnAdhAtu kho, devAnaminda, loko| tasmiM anekadhAtunAnAdhAtusmiM loke yaM yadeva sattA dhAtuM abhinivisanti, taM tadeva thAmasA 208 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.367-367) 8. sakkapaJcasuttaM 209 parAmAsA abhinivissa voharanti - 'idameva saccaM moghamaJa'nti / tasmA na sabbe samaNabrAhmaNA ekantavAdA ekantasIlA ekantachandA ekantaajjhosAnAti / "sabbeva nu kho, mArisa, samaNabrAhmaNA accantaniTThA accantayogakkhemI accantabrahmacArI accantapariyosAnA'"ti ? "na kho, devAnaminda, sabbe samaNabrAhmaNA accantaniTThA accantayogakkhemI accantabrahmacArI accantapariyosAnA''ti / "kasmA pana, mArisa, na sabbe samaNabrAhmaNA accantaniTThA accantayogakkhemI accantabrahmacArI accantapariyosAnA"ti ? "ye kho, devAnaminda, bhikkhU taNhAsaGkhayavimuttA te accantaniTThA accantayogakkhemI accantabrahmacArI accantapariyosAnA / tasmA na sabbe samaNabrAhmaNA accantaniTThA accantayogakkhemI accantabrahmacArI accantapariyosAnA''ti / itthaM bhagavA sakkassa devAnamindassa pahaM puTTho byAkAsi / attamano sakko devAnamindo bhagavato bhAsitaM abhinandi anumodi - "evametaM, bhagavA, evametaM, sugata / tiNNA mettha kasA vigatA kathaMkathA bhagavato paJhaveyyAkaraNaM sutvA'ti / 367. itiha sakko devAnamindo bhagavato bhAsitaM abhinanditvA anumoditvA bhagavantaM etadavoca "ejA, bhante, rogo, ejA gaNDo, ejA sallaM, ejA imaM purisaM parikaDDati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyA / tasmA ayaM puriso uccAvacamApajjati / yesAhaM, bhante, paJhAnaM ito bahiddhA aJjasu samaNabrAhmaNesu okAsakammampi nAlatthaM, te me bhagavatA byaaktaa| dIgharattAnusayitaJca pana me vicikicchAkathaMkathAsallaM, taJca bhagavatA abbuLhanti / "abhijAnAsi no tvaM, devAnaminda, ime paJhe ache samaNabrAhmaNe pucchitA''ti ? "abhijAnAmahaM, bhante, ime paJhe ajhe samaNabrAhmaNe pucchitA''ti / "yathA kathaM pana te, devAnaminda, byAkaMsu ? sace te agaru bhAsassUti / "na kho me, bhante, garu yatthassa bhagavA nisinno bhagavantarUpo vA''ti / "tena hi, devAnaminda, bhAsassU'ti / "yesvAhaM, 209 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dIghanikAyo-2 bhante, maJJAmi samaNabrAhmaNA AraJJikA pantasenAsanAti, tyAhaM upasaGkamitvA ime pahe pucchAmi, te mayA puTThA na sampAyanti, asampAyantA mamayeva paTipucchanti - ' ko nAmo AyasmA'ti ? tesAhaM puTTho byAkaromi - ' ahaM kho, mArisa, sakko devAnamindo'ti / te mamaMyeva uttara paTipucchanti - 'kiM panAyasmA, devAnaminda, kammaM katvA imaM ThAnaM patto 'ti ? tesAhaM yathAsutaM yathApariyattaM dhammaM desemi / te tAvatakeneva attamanA honti - 'sakko ca no devAnamindo diTTho, yaJca no apucchimhA, taJca no byAkAsI 'ti / te aJJadatthu mamayeva sAvakA sampajjanti, na cAhaM tesaM / ahaM kho pana, bhante, bhagavato sAvako sotApanno avinipAtadhammo niyato sambodhiparAyaNo "ti / somanassapaTilAbhakathA 368. "abhijAnAsi no tvaM, devAnaminda, ito pubbe evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbha "nti ? 'abhijAnAmahaM, bhante, ito pubbe evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbha"nti / "yathA kathaM pana tvaM, devAnaminda, abhijAnAsi ito pubbe evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbha "nti ? (2.8.368-369) "bhUtapubbaM, bhante, devAsurasaGgAmo samupabyULho ahosi / tasmiM kho pana, bhante, saGgrAme devA jiniMsu, asurA parAjayiMsu / tassa mayhaM, bhante, taM saGgrAmaM abhivijinitvA vijitasaGgAmassa etadahosi - ' yA ceva dAni dibbA ojA yA ca asurA ojA, ubhayametaM devA paribhujissantI 'ti / so kho pana me, bhante, vedapaTilAbho somanassapaTilAbho sadaNDAvacaro sasatthAvacaro na nibbidAya na virAgAya na nirodhAya na upasamAya na abhijJAya na sambodhAya na nibbAnAya saMvattati / yo kho pana me ayaM, bhante, bhagavato dhammaM sutvA vedapaTilAbho somanassapaTilAbho, so adaNDAvacaro asatthAvacaro ekantanibbidAya virAgAya nirodhAya upasamAya abhijJAya sambodhAya nibbAnAya saMvattatI 'ti / 369. "kiM pana tvaM devAnaminda, atthadasaM sampassamAno evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbhaM pavedesI "ti ? "cha kho ahaM, bhante, atthavase sampassamAno evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbhaM pavedemi | 210 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.369-369) 8. sakka "idheva tiTThamAnassa, devabhUtassa me sato / punarAyu ca me laddho, evaM jAnAhi mArisa" / / "imaM kho ahaM, bhante, paThamaM atthavasaM sampassamAno evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbhaM pavedemi / "cutAhaM diviyA kAyA, AyuM hitvA amAnusaM / amULaho gabhamessAmi, yattha me ramatI mano" / / "imaM kho ahaM, bhante, dutiyaM atthavasaM sampassamAno evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbhaM pavedemi / " svAhaM amULhapaJJassa, viharaM sAsane rato / Ayena viharissAmi, sampajAno paTissato" / / "imaM kho ahaM, bhante, tatiyaM atthavasaM sampassamAno evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbhaM pavedemi | " Ayena me carato ca, sambodhi ce bhavissati / aJJAtA viharissAmi, sveva anto bhavissati" / / 211 "imaM kho ahaM, bhante, catutthaM atthavasaM sampassamAno evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbhaM pavedemi | " cutAhaM mAnusA kAyA, AyuM hitvAna mAnusaM / puna devo bhavissAmi, devalokamhi uttamo" / / "imaM kho ahaM, bhante, paJcamaM atthavasaM samyassamAno evarUpaM vedapaTilAbhaM somanassapaTilAbhaM pavedemi / 211 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 dIghanikAyo-2 (2.8.370-370) "te paNItatarA devA, akaniTThA ysssino| antime vattamAnamhi, so nivAso bhavissati' / / "imaM kho ahaM, bhante, chaTuM somanassapaTilAbhaM pvedemi| atthavasaM sampassamAno evarUpaM vedapaTilAbhaM vedapaTilAbhaM "ime kho ahaM, bhante, cha atthavase sampassamAno evarUpaM somanassapaTilAbhaM pavedemi / 370."apariyositasaGkappo, vicikiccho kathaMkathI / vicariM dIghamaddhAnaM, anvesanto tathAgataM / / "yassu maJAmi samaNe, pavivittavihArino / sambuddhA iti maJAno, gacchAmi te upAsituM / / "kathaM ArAdhanA hoti, kathaM hoti virAdhanA / iti puTThA na sampAyanti, magge paTipadAsu ca / / "tyassu yadA maM jAnanti, sakko devAnamAgato / tyassu mameva pucchanti, kiM katvA pApuNI idaM / / "tesaM yathAsutaM dhammaM, desayAmi jane sutaM / tena attamanA honti, diTTho no vAsavoti ca / / "yadA ca buddhamaddakkhiM, vicikicchAvitAraNaM / somhi vItabhayo ajja, sambuddhaM payirupAsiya / / "tahAsallassa hantAraM, buddhaM appaTipuggalaM / ahaM vande mahAvIraM, buddhamAdiccabandhunaM / / 212 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.8.371-371) 8. sakkapaJcasuttaM 213 "yaM karomasi brahmano, samaM devehi mArisa / tadajja tumhaM kassAma, handa sAmaM karoma te / / "tvameva asi sambuddho, tuvaM satthA anuttaro / sadevakasmiM lokasmiM, natthi te paTipuggalo''ti / / 371. atha kho sakko devAnamindo paJcasikhaM gandhabbaputtaM Amantesi - "bahUpakAro kho mesi tvaM, tAta paJcasikha, yaM tvaM bhagavantaM paThamaM pasAdesi / tayA, tAta, paThamaM pasAditaM pacchA mayaM taM bhagavantaM dassanAya upasaGkamimhA arahantaM sammAsambuddhaM | pettike vA ThAne ThapayissAmi, gandhabbarAjA bhavissasi, bhaddaJca te sUriyavacchasaM dammi, sA hi te abhipatthitA''ti / atha kho sakko devAnamindo pANinA pathaviM parAmasitvA tikkhattuM udAnaM udAnesi - "namo tassa bhagavato arahato sammAsambuddhassA"ti / imasmiJca pana veyyAkaraNasmiM bhaJjamAne sakkassa devAnamindassa virajaM vItamalaM dhammacakkhaM udapAdi- "yaM kiJci samudayadhamma, sabbaM taM nirodhdhmm"nti| a saJca asItiyA devatAsahassAnaM, iti ye sakkena devAnamindena ajjhiTThapaJhA puTThA, te bhagavatA byAkatA / tasmA imassa veyyAkaraNassa sakkapaJhAtveva adhivacananti / sakkapaJhasuttaM nihitaM atttthmN| 213 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. mahAsatipaTThAnasuttaM 372. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA kurUsu viharati kammAsadhammaM nAma kurUnaM nigamo / tatra kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "bhikkhavo 'ti / "bhaddante 'ti te bhikkhU bhagavato paccassosuM / bhagavA etadavoca - uddeso 373. " ekAyano ayaM, bhikkhave, maggo sattAnaM visuddhiyA, sokaparidevAnaM samatikkamAya dukkhadomanassAnaM atthaGgamAya Ayassa adhigamAya nibbAnassa sacchikiriyAya, yadidaM cattAro satipaTThAnA / " katame cattAro ? idha, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhAdomanassaM, vedanAsu vedanAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA, vineyya loke abhijjhAdomanassaM, citte cittAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhAdomanassaM, dhammesu dhammAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhAdomanassaM / uddeo niti / 214 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.9.374-374) 9. mahAsatipaTTAnasuttaM kAyAnupassanA AnApAnapada 374. "kathaJca pana, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati ? idha, bhikkhave, bhikkhu araJjagato vA rukkhamUlagato vA suJAgAragato vA nisIdati pallaGgaM AbhujitvA ujuM kAyaM paNidhAya parimukhaM satiM uptttthpetvaa| so satova assasati, satova passasati / dIghaM vA assasanto 'dIrgha assasAmI'ti pajAnAti, dIrgha vA passasanto 'dIrgha passasAmI'ti pajAnAti / rassaM vA assasanto 'rassaM assasAmI'ti pajAnAti, rassaM vA passasanto 'rassaM passasAmI'ti pajAnAti / 'sabbakAyapaTisaMvedI assasissAmI'ti sikkhati, 'sabbakAyapaTisaMvedI passasissAmI'ti sikkhati / 'passambhayaM kAyasaGkhAraM assasissAmI'ti sikkhati, 'passambhayaM kAyasaGghAraM passasissAmI'ti sikkhati / "seyyathApi, bhikkhave, dakkho bhamakAro vA bhamakArantevAsI vA dIrgha vA aJchanto 'dIghaM aJchAmI'ti pajAnAti, rassaM vA aJchanto 'rassaM aJchAmI'ti pajAnAti / evameva kho, bhikkhave, bhikkhu dIrgha vA assasanto 'dIghaM assasAmI'ti pajAnAti, dIghaM vA passasanto 'dIghaM passasAmI'ti pajAnAti, rassaM vA assasanto 'rassaM assasAmI'ti pajAnAti, rassaM vA passasanto 'rassaM passasAmI'ti pajAnAti / 'sabbakAyapaTisaMvedI assasissAmI'ti sikkhati, 'sabbakAyapaTisaMvedI passasissAmI'ti sikkhati, 'passambhayaM kAyasaGkhAraM assasissAmI'ti sikkhati, 'passambhayaM kAyasaGkhAraM passasissAmI'ti sikkhati / iti ajjhattaM vA kAye kAyAnupassI viharati, bahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA kAye kAyAnupassI vihrti| samudayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati / 'asthi kAyoti vA panassa sati paccupaTTitA hoti yAvadeva ANamattAya pttisstimttaay| anissito ca viharati, na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI vihrti| AnApAnapabbaM nihitaM / 215 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 dIghanikAyo-2 (2.9.375-376) kAyAnupassanA iriyApathapabbaM 375. "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu gacchanto vA 'gacchAmI'ti pajAnAti, Thito vA 'ThitomhI'ti pajAnAti, nisinno vA 'nisinnomhI ti pajAnAti, sayAno vA 'sayAnomhI'ti pajAnAti, yathA yathA vA panassa kAyo paNihito hoti, tathA tathA naM pajAnAti / iti ajjhattaM vA kAye kAyAnupassI viharati, bahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati / samudayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, 'asthi kAyoti vA panassa sati paccupaTThitA hoti / yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya anissito ca viharati, na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati / iriyApathapabbaM nihitaM / kAyAnupassanA sampajAnapabbaM 376. "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samijite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti| iti ajjhattaM vA kAye kAyAnupassI viharati, bahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, samudayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, atthi kAyoti vA panassa sati paccupaTTitA hoti / yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya anissito ca viharati, na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati / sampajAnapabbaM nihitaM / 216 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.9.377-378) 9. mahAsatipaTThAnasuttaM 217 kAyAnupassanA paTikUlamanasikArapabaM 377. "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu imameva kAyaM, uddhaM pAdatalA adho kesamatthakA, tacapariyantaM pUraM nAnappakArassa asucino paccavekkhati - 'atthi imasmiM kAye kesA lomA nakhA dantA taco, maMsaM nhAru aTThi aTThimijaM vakkaM, hadayaM yakanaM kilomakaM pihakaM papphAsaM, antaM antaguNaM udariyaM karIsaM, pittaM semhaM pubbo lohitaM sedo medo, assu basA kheLo siGghANikA lasikA mutta'nti / "seyyathApi, bhikkhave, ubhatomukhA putoLi pUrA nAnAvihitassa dhaJassa, seyyathidaM sAlInaM vIhInaM muggAnaM mAsAnaM tilAnaM taNDulAnaM / tamenaM cakkhumA puriso muJcitvA paccavekkheyya - 'ime sAlI, ime vIhI ime muggA ime mAsA ime tilA ime taNDulA'ti / evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kAyaM uddhaM pAdatalA adho kesamatthakA tacapariyantaM pUraM nAnappakArassa asucino paccavekkhati - 'atthi imasmiM kAye kesA lomA...pe0... mutta'nti / __iti ajjhattaM vA kAye kAyAnupassI viharati, bahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, samudayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, asthi kAyoti vA panassa sati paccupaTThitA hoti / yAvadeva jANamattAya paTissatimattAya anissito ca viharati, na ca kiJci loke - upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati / paTikUlamanasikArapabbaM nihitaM / kAyAnupassanA dhAtumanasikArapabbaM 378. "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu imameva kAyaM yathAThitaM yathApaNihitaM dhAtuso paccavekhati - 'atthi imasmiM kAye pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU'ti / 217 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dIghanikAyo-2 (2.9.379-379) "seyyathApi, bhikkhave, dakkho goghAtako vA goghAtakantevAsI vA gAviM vadhitvA catumahApathe bilaso vibhajitvA nisinno assa / evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kAyaM yathAThitaM yathApaNihitaM dhAtuso paccavekkhati-- 'atthi imasmiM kAye pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU'ti / iti ajjhattaM vA kAye kAyAnupassI viharati, bahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, samudayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, atthi kAyoti vA panassa sati paccupaTTitA hoti| yAvadeva jANamattAya paTissatimattAya anissito ca viharati, na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati / dhAtumanasikArapabbaM nihitaM / kAyAnupassanA navasivathikapabbaM 379. "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu seyyathApi passeyya sarIraM sivathikAya chaDDitaM ekAhamataM vA dvIhamataM vA tIhamataM vA udghamAtakaM vinIlakaM vipubbakajAtaM / so imameva kAyaM upasaMharati - 'ayampi kho kAyo evaMdhammo evaMbhAvI evaManatIto'ti / iti ajjhattaM vA kAye kAyAnupassI viharati, bahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, samudayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, atthi kAyoti vA panassa sati paccupaTThitA hoti / yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya anissito ca viharati, na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati / 'puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu seyyathApi passeyya sarIraM sivathikAya chaDDitaM kAkehi 218 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.9.379-379) 9. mahAsatipaTTAnasuttaM 219 vA khajjamAnaM kulalehi vA khajjamAna gijjhehi vA khajjamAnaM kaGkehi vA khajjamAnaM sunakhehi vA khajjamAnaM byagghehi vA khajjamAnaM dIpIhi vA khajjamAnaM siGgAlehi vA khajjamAnaM vividhehi vA pANakajAtehi khajjamAnaM / so imameva kAyaM upasaMharati'ayampi kho kAyo evaMdhammo evaMbhAvI evaManatIto'ti / iti ajjhattaM vA kAye kAyAnupassI viharati, bahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, samudayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, asthi kAyoti vA panassa sati paccupaTTitA hoti / yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya anissito ca viharati, na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati / "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu seyyathApi passeyya sarIraM sivathikAya chaDDitaM aTThikasaGkhalikaM samaMsalohitaM nhArusambandhaM...pe0... aTThikasaGkhalikaM nimaMsalohitamakkhitaM nhArusambandhaM...pe0... aTThikasaGkhalikaM apagatamaMsalohitaM nhArusambandhaM...pe0... advikAni apagatasambandhAni disA vidisA vikkhittAni, aJjena hatthaTTikaM aJjana pAdaTTikaM aJjana gopphakaTTikaM aJjena jaGghaTTikaM aJjena UruTTikaM aJjena kaTiTTikaM aJjana phAsukaTTikaM anena piTiTThikaM aJjana khandhadvikaM aJjana gIvaTThikaM aJjena hanukaTTikaM aJcena dantaTTikaM aJjena sIsakaTAhaM / so imameva kAyaM upasaMharati- 'ayampi kho kAyo evaMdhammo evaMbhAvI evaManatIto'ti / ___ iti ajjhattaM vA kAye kAyAnupassI viharati, bahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, samudayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, atthi kAyoti vA panassa sati paccupaTTitA hoti / yAvadeva jANamattAya paTissatimattAya anissito ca viharati, na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati / "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu seyyathApi passeyya sarIraM sivathikAya chaDDitaM aTTikAni setAni saGkhavaNNapaTibhAgAni...pe0... aTTikAni puJjakitAni 219 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 dIghanikAyo-2 terovassikAni...pe0... aTThikAni pUtIni cuNNakajAtAni / so imameva kAyaM upasaMharati - 'ayampi kho kAyo evaMdhammo evaMbhAvI evaManatIto 'ti / iti ajjhattaM vA kA kAyAnupassI viharati, bahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA kAye kAyAnupassI viharati / samudayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA kAyasmiM viharati, 'atthi kAyo 'ti vA panassa sati paccupaTThitA hoti / yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya / anissito ca viharati, na ca kiJci loke upAdiyati / evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati / navasivadhikapabbaM niTThitaM / cuddasa kAyAnupassanA niTThitA / vedanAnupassanA 380. " kathaJca pana, bhikkhave, bhikkhu vedanAsu vedanAnupassI viharati ? idha, bhikkhave, bhikkhu sukhaM vA vedanaM vedayamAno 'sukhaM vedanaM vedayAmI'ti jAnAti / dukkhaM vA vedanaM vedayamAno dukkhaM vedanaM vedayAmI'ti pajAnAti / adukkhamasukhaM vA vedanaM vedayamAno 'adukkhamasukhaM vedanaM vedayAmI'ti pajAnAti / sAmisaM vA sukhaM vedanaM vedayamAno 'sAmisaM sukhaM vedanaM vedayAmI'ti pajAnAti / nirAmisaM vA sukhaM vedanaM vedayamAno 'nirAmisaM sukhaM vedanaM vedayAmI'ti jAnAti; sAmisaM vA dukkhaM vedanaM vedayamAno 'sAmisaM dukkhaM vedanaM vedayAmI' ti pajAnAti, nirAmisaM vA dukkhaM vedanaM vedayamAno 'nirAmisaM dukkhaM vedanaM vedayAmI'ti pajAnAti sAmisaM vA adukkhamasukhaM vedanaM vedayamAno 'sAmisaM adukkhamasukhaM vedanaM vedayAmI'ti pajAnAti, nirAmisaM vA adukkhamasukhaM vedanaM vedayamAno 'nirAmisaM adukkhamasukhaM vedanaM vedayAmI'ti jAnAti / iti ajjhattaM vA vedanAsu vedanAnupassI viharati, bahiddhA vA vedanAsu vedanAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA vedanAsu vedanAnupassI viharati / samudayadhammAnupassI vA vedanAsu viharati, vayadhammAnupassI vA vedanAsu viharati, samudayavayadhammAnupassI vA vedanAsu viharati, 'atthi vedanA'ti vA panassa sati paccupaTThitA (2.9.380-380) 220 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. mahAsatipaTThAnasuttaM hoti yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya / anissito ca viharati, na ca kiJci loke upAdayati / evampi kho, bhikkhave, bhikkhu vedanAsu vedanAnupassI viharati / vedanAnupassanA niTThitA / (2.9.381-381) cittAnupassanA 381. "kathaJca pana, bhikkhave, bhikkhu citte cittAnupassI viharati ? idha, bhikkhave, bhikkhu sarAgaM vA cittaM ' sarAgaM citta nti pajAnAti / vItarAgaM vA cittaM ' vItarAgaM citta 'nti pajAnAti / sadosaM vA cittaM 'sadosaM citta 'nti pajAnAti, vItadosaM vA cittaM 'vItadosaM citta 'nti pajAnAti / samohaM vA cittaM ' samohaM citta 'nti pajAnAti, vItamohaM vA cittaM ' vItamohaM citta'nti pajAnAti / saGghittaM vA cittaM 'saGghittaM citta'nti pajAnAti, vikkhittaM vA cittaM 'vikkhittaM citta'nti pajAnAti / mahaggataM vA cittaM 'mahaggataM citta 'nti pajAnAti, amahaggataM vA cittaM ' amahaggataM citta'nti pajAnAti / sauttaraM vA cittaM 'sauttaraM cittanti pajAnAti, anuttaraM vA cittaM 'anuttaraM citta 'nti pajAnAti / samAhitaM vA cittaM 'samAhitaM cittanti pajAnAti, asamAhitaM vA cittaM 'asamAhitaM citta 'nti pajAnAti / vimuttaM vA cittaM 'vimuttaM cittanti pajAnAti / avimuttaM vA cittaM 'avimuttaM cittanti pajAnAti / iti ajjhattaM vA citte cittAnupassI viharati, bahiddhA vA citte cittAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA citte cittAnupassI viharati / samudayadhammAnupassI vA cittasmiM viharati, vayadhammAnupassI vA cittasmiM viharati, samudayavayadhammAnupassI vA cittasmiM viharati / 'atthi citta'nti vA panassa sati hoti yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya / anissito ca viharati, na ca kiJci loke upAdayati / evampi kho, bhikkhave, bhikkhu citte cittAnupassI viharati / cittAnupassanA niTThitA / 221 221 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 dIghanikAyo-2 (2.9.382-382) dhammAnupassanA nIvaraNapabbaM 382. "kathaJca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati ? idha, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati paJcasu nIvaraNesu / kathaJca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati - paJcasu nIvaraNesu ? "idha, bhikkhave, bhikkhu santaM vA ajjhattaM kAmacchandaM 'asthi me ajjhattaM kAmacchandoti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM kAmacchandaM 'natthi me ajjhattaM kAmacchando'ti pajAnAti. yathA ca anappannassa kAmacchandassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa kAmacchandassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa kAmacchandassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / "santaM vA ajjhattaM byApAdaM 'asthi me ajjhattaM byApAdo'ti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM byApAdaM 'natthi me ajjhattaM byApAdo'ti pajAnAti, yathA ca anuppannassa byApAdassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa byApAdassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa byApAdassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / __"santaM vA ajjhattaM thinamiddhaM 'asthi me ajjhattaM thinamiddhanti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM thinamiddhaM 'natthi me ajjhattaM thinamiddhanti pajAnAti, yathA ca anuppannassa thinamiddhassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa thinamiddhassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa thinamiddhassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / "santaM vA ajjhattaM uddhaccakukkuccaM 'atthi me ajjhattaM uddhaccakukkuccanti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM uddhaccakukkuccaM 'natthi me ajjhattaM uddhaccakukkucca'nti pajAnAti, yathA ca anuppannassa uddhaccakukkuccassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa uddhaccakukkuccassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa uddhaccakukkuccassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / 222 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. mahAsatipaTThAnattaM " santaM vA ajjhattaM vicikicchaM 'atthi me ajjhattaM vicikicchA' ti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM vicikicchaM 'natthi me ajjhattaM vicikicchA' ti pajAnAti, yathA ca anuppannAya vicikicchAya uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannAya vicikicchAya pAnaM hoti taJca jAnAti, yathA ca pahInAya vicikicchAya AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / (2.9.383-383) iti ajjhattaM vA dhammesu dhammAnupassI viharati, bahiddhA vA dhammesu dhammAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA dhammesu dhammAnupassI viharati / samudayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, vayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, samudayavayadhammAnupassI vA dhammesu viharati / 'atthi dhammA'ti vA panassa sati paccupaTThitA hoti yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya / anissito ca viharati, na ca kiJci loke upAdiyati / evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati paJcasu nIvaraNesu / nIvaraNapabbaM niTThitaM / dhammAnupassanA khandhapabbaM 383. "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati paJcasu upAdAnakkhandhesu / kathaJca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati paJcasu upAdAnakkhandhesu ? idha, bhikkhave, bhikkhu- ' iti rUpaM, iti rUpassa samudayo, iti rUpassa atthaGgamo, iti vedanA, iti vedanAya samudayo, iti vedanAya atthaGgamo, iti saJJa, iti saJJAya samudayo, iti saJJAya atthaGgamo, iti saGghArA, iti saGghArAnaM samudayo, iti saGghArAnaM atthaGgamo, iti viJJANaM, iti viJJANassa samudayo, iti viJJANassa atthaGgamo 'ti, iti ajjhattaM vA dhammesu dhammAnupassI viharati, bahiddhA vA dhammesu dhammAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA dhammesu dhammAnupassI viharati / samudayadhamanupa dhammesu viharati, vayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, samudayavayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, 'asthi dhammA'ti vA panassa sati paccupaTThitA hoti / yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya, anissito ca viharati, na ca kiJci loke 223 223 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 dIghanikAyo-2 (2.9.384-384) upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati paJcasu upAdAnakkhandhesu / khandhapabbaM nihitaM / dhammAnupassanA Ayatanapar3ha 384. "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati chasu ajjhattikabAhiresu Ayatanesu / kathaJca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati chasu ajjhattikabAhiresu Ayatanesu ? "idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhuJca pajAnAti, rUpe ca pajAnAti, yaJca tadubhayaM paTicca uppajjati saMyojanaM taJca pajAnAti, yathA ca anuppannassa saMyojanassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa saMyojanassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa saMyojanassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / __"sotaJca pajAnAti, sadde ca pajAnAti, yaJca tadubhayaM paTicca uppajjati saMyojana taJca pajAnAti, yathA ca anuppannassa saMyojanassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa saMyojanassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa saMyojanassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / "ghAnaJca pajAnAti, gandhe ca pajAnAti, yaJca tadubhayaM paTicca uppajjati saMyojana taJca pajAnAti, yathA ca anuppannassa saMyojanassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa saMyojanassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa saMyojanassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / "jivhaJca pajAnAti, rase ca pajAnAti, yaJca tadubhayaM paTicca uppajjati saMyojanaM taJca pajAnAti, yathA ca anuppannassa saMyojanassa uppAdo hoti taJca 224 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.9.385-385) 9. mahAsatipaTThAnasuttaM 225 pajAnAti, yathA ca uppannassa saMyojanassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa saMyojanassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / "kAyaJca pajAnAti, phoTabbe ca pajAnAti, yaJca tadubhayaM paTicca uppajjati saMyojanaM taJca pajAnAti, yathA ca anuppannassa saMyojanassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa saMyojanassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa saMyojanassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / "manaJca pajAnAti, dhamme ca pajAnAti, yaJca tadubhayaM paTicca uppajjati saMyojana taJca pajAnAti, yathA ca anuppannassa saMyojanassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa saMyojanassa pahAnaM hoti taJca pajAnAti, yathA ca pahInassa saMyojanassa AyatiM anuppAdo hoti taJca pajAnAti / / "iti ajjhattaM vA dhammesu dhammAnupassI viharati, bahiddhA vA dhammesu dhammAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA dhammesu dhammAnupassI viharati / samudayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, vayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, samudayavayadhammAnupassI vA dhammesu viharati / 'asthi dhammA'ti vA panassa sati pacyupaTThitA hoti / yAvadeva ANamattAya paTissatimattAya, anissito ca viharati na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati chasu ajjhattikabAhiresu Ayatanesu / AyatanapabbaM nihitaM / dhammAnupassanA bojjhaGgapada 385. "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati sattasu bojjhaGgesu / kathaJca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati sattasu bojjhaGgesu ? idha, bhikkhave, bhikkhu santaM vA ajjhattaM satisambojjhaGgaM 'asthi me ajjhattaM satisambojjhaGgo 'ti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM satisambojjhaGgaM 'natthi me ajjhattaM 225 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 dIghanikAyo-2 (2.9.385-385) satisambojjhaGgo'ti pajAnAti, yathA ca anuppannassa satisambojjhaGgassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa satisambojjhaGgassa bhAvanAya pAripUrI hoti taJca pajAnAti / "santaM vA ajjhattaM dhammavicayasambojjhaGgaM 'asthi me ajjhattaM dhammavicayasambojjhaGgo'ti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM dhammavicayasambojjhaGgaM 'natthi me ajjhattaM dhammavicayasambojjhaGgo'ti pajAnAti, yathA ca anuppannassa dhammavicayasambojjhaGgassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa dhammavicayasambojjhaGgassa bhAvanAya pAripUrI hoti taJca pajAnAti / "santaM vA ajjhattaM vIriyasambojjhaGgaM 'atthi me ajjhattaM vIriyasambojjhaGgo 'ti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM vIriyasambojjhaGgaM 'natthi me ajjhattaM vIriyasambojjhaGgo'ti pajAnAti, yathA ca anuppannassa vIriyasambojjhaGgassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa vIriyasambojjhaGgassa bhAvanAya pAripUrI hoti taJca pajAnAti / "santaM vA ajjhattaM pItisambojjhaGgaM 'atthi me ajjhattaM pItisambojjhaGgo ti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM pItisambojjhaGgaM 'nasthi me ajjhattaM pItisambojjhaGgo 'ti pajAnAti, yathA ca anuppannassa pItisambojjhaGgassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa pItisambojjhaGgassa bhAvanAya pAripUrI hoti taJca pajAnAti / "santaM vA ajjhattaM passaddhisambojjhaGgaM 'atthi me ajjhattaM passaddhisambojjhaGgo 'ti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM passaddhisambojjhaGgaM 'natthi me ajjhattaM passaddhisambojjhaGgo 'ti pajAnAti, yathA ca anuppannassa passaddhisambojjhaGgassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa passaddhisambojjhaGgassa bhAvanAya pAripUrI hoti taJca pajAnAti / "santaM vA ajjhattaM samAdhisambojjhaGgaM 'asthi me ajjhattaM samAdhisambojjhaGgo'ti pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM samAdhisambojjhaGgaM 'natthi me ajjhattaM samAdhisambojjhaGgo 'ti pajAnAti, yathA ca anuppannassa samAdhisambojjhaGgassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa samAdhisambojjhaGgassa bhAvanAya pAripUrI hoti taJca pajAnAti / "santaM vA ajjhattaM upekkhAsambojjhaGgaM 'asthi me ajjhattaM upekkhAsambojjhaGgo'ti 226 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.9.386-386) 9. mahAsatipaTThAnasuttaM 227 pajAnAti, asantaM vA ajjhattaM upekkhAsambojjhaGgaM 'nathi me ajjhattaM upekkhAsambojjhaGgo'ti pajAnAti, yathA ca anuppannassa upekkhAsambojjhaGgassa uppAdo hoti taJca pajAnAti, yathA ca uppannassa upekkhAsambojjhaGgassa bhAvanAya pAripUrI hoti taJca pajAnAti / "iti ajjhattaM vA dhammesu dhammAnupassI viharati, 'bahiddhA vA dhammesu dhammAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA dhammesu dhammAnupassI viharati / samudayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, vayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, samudayavayadhammAnupassI vA dhammesu viharati / 'atthi dhammA'ti vA panassa sati pacyupaTTitA hoti / yAvadeva jANamattAya paTissatimattAya anissito ca viharati, na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati sattasu bojjhaGgesu / bojjhaGgapabbaM nihitN| dhammAnupassanA saccapabbaM 386. "puna caparaM, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati catUsu ariyasaccesu / kathaJca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati catUsu ariyasaccesu ? idha, bhikkhave, bhikkhu 'idaM dukkha'nti yathAbhUtaM pajAnAti, 'ayaM dukkhasamudayo'ti yathAbhUtaM pajAnAti, 'ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, 'ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadA'ti yathAbhUtaM pajAnAti / paThamabhANavAro nihito / 227 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 dIghanikAyo-2 dukkhasaccaniddeso 387. "katamaJca, bhikkhave, dukkhaM ariyasaccaM ? jAtipi dukkhA, jarApi dukkhA, maraNampi dukkhaM, sokaparidevadukkhadomanassupAyAsApi dukkhA, appiyehi sampayogopi dukkho, piyehi vippayogopi dukkho, yampicchaM na labhati tampi dukkhaM, saGghittena paJcupAdAnakkhandhA dukkhA / (2.9.387-393) 388. "katamA ca, bhikkhave, jAti ? yA tesaM te sattAnaM tamhi tamhi sattanikAye jAti saJjAti okkanti abhinibbatti khandhAnaM pAtubhAvo AyatanAnaM paTilAbho, ayaM vuccati, bhikkhave, jAti / 389. "katamA ca bhikkhave, jarA ? yA tesaM te sattAnaM tamhi tamhi sattanikAye jarA jIraNatA khaNDiccaM pAliccaM valittacatA Ayuno saMhAni indriyAnaM paripAko, ayaM vuccati bhikkhave, jarA / 390. "katamaJca, bhikkhave, maraNaM ? yaM tesaM te sattAnaM tamhA tamhA sattanikAyA cuti cavanatA bhedo antaradhAnaM maccu maraNaM kAlakiriyA khandhAnaM bhedo kaLevarassa nikkhepo jIvitindriyassupacchedo, idaM vuccati, bhikkhave, maraNaM / 391. " katamo ca, bhikkhave, soko ? yo kho, bhikkhave, aJJataraJJatarena byasanena samannAgatassa aJJataraJJatarena dukkhadhammena phuTThassa soko socanA socitattaM antosoko antoparisoko, ayaM vuccati, bhikkhave, soko / 392. " katamo ca, bhikkhave, paridevo ? yo kho, bhikkhave, aJJataraJatarena byasanena samannAgatassa aJJataraJatarena dukkhadhammena phuTThassa Adevo paridevo AdevanA paridevanA AdevitattaM paridevitattaM, ayaM vuccati, bhikkhave paridevo / 393. "katamaJca, bhikkhave, dukkhaM ? yaM kho, bhikkhave, kAyikaM dukkhaM kAyikaM asAtaM kAyasamphassajaM dukkhaM asAtaM vedayitaM idaM vuccati, bhikkhave, dukkhaM / Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. mahAsatipaTThAnattaM 394. 'katamaJca, bhikkhave, domanassaM ? yaM kho, bhikkhave, cetasikaM dukkhaM cetasikaM asataM manosamphassajaM dukkhaM asAtaM vedayitaM idaM vuccati, bhikkhave, domanassaM / (2.9.394-398) 395. " katamo ca, bhikkhave, upAyAso ? yo kho, bhikkhave, aJJataraJJatarena byasanena samannAgatassa aJJataraJatarena dukkhadhammena phuTThassa AyAso upAyAso AyAsitattaM upAyAsitattaM, ayaM vuccati, bhikkhave, upAyAso / 396. "katamo ca, bhikkhave, appiyehi sampayogo dukkho ? idha yassa te hota aniTThA akantA amanApA rUpA saddA gandhA rasA phoTubbA dhammA, ye vA panassa te honti anatthakAmA ahitakAmA aphAsukakAmA ayogakkhemakAmA, yA tehi saddhiM saGgati samAgamo samodhAnaM missIbhAvo; ayaM vuccati, bhikkhave, appiyehi sampayogo dukkho / 229 397. "katamo ca, bhikkhave, piyehi vippayogo dukkho ? idha yassa te hanti iTThA kantA manApA rUpA saddA gandhA rasA phoTTabbA dhammA, ye vA panassa te honti atthakAmA hitakAmA phAsukakAmA yogakkhemakAmA mAtA vA pitA vA bhAtA vA bhaginI vA mittA vA amaccA vA jAtisAlohitA vA, yA tehi saddhiM asaGgati asamAgamo asamodhAnaM amissIbhAvo ayaM vuccati, bhikkhave, piyehi vippayogo dukkho / 398. "katamaJca, bhikkhave, yampicchaM na labhati tampi dukkhaM ? jAtidhammAnaM bhikkhave, sattAnaM evaM icchA uppajjati 'aho vata mayaM na jAtidhammA assAma, na ca vata no jAti AgaccheyyA'ti / na kho panetaM icchAya pattabbaM, idampi yampicchaM na labhati tampi dukkhaM / jarAdhammAnaM, bhikkhave, sattAnaM evaM icchA uppajjati - 'aho vata mayaM na jarAdhammA assAma, na ca vata no jarA AgaccheyyA'ti / na kho panetaM icchAya pattabbaM, idampi yampicchaM na labhati tampi dukkhaM / byAdhidhammAnaM, bhikkhave, sattAnaM evaM icchA uppajjati - 'aho vata mayaM na byAdhidhammA assAma, na ca vata no byAdhi AgaccheyyA'ti / na kho panetaM icchAya pattabbaM, idampi yampicchaM na labhati tampi dukkhaM / maraNadhammAnaM, bhikkhave, sattAnaM evaM icchA uppajjati - 'aho vata mayaM na maraNadhammA assAma, na ca vata no maraNaM AgaccheyyA'ti / na kho panetaM icchAya pattabbaM, idampi yampicchaM na labhati tampi dukkhaM / sokaparidevadukkhadomanassupAyAsadhammAnaM, bhikkhave, t 229 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 dIghanikAyo-2 (2.9.399-400) evaM icchA uppajjati - 'aho vata mayaM na sokaparidevadukkhadomanassupAyAsadhammA assAma, na ca vata no sokaparidevadukkhadomanassupAyAsadhammA Agaccheyyu'nti / na kho panetaM icchAya pattabba, idampi yampicchaM na labhati tampi dukkhaM / 399. "katame ca, bhikkhave, savittena paJcupAdAnakkhandhA dukkhA ? seyyathidaMrUpupAdAnakkhandho, vedanupAdAnakkhandho, saJjupAdAnakkhandho, saGghArupAdAnakkhandho, viaannupaadaankkhntho| ime buccanti, bhikkhave, savittena paJcupAdAnakkhandhA dukkhaa| idaM vuccati, bhikkhave, dukkhaM ariysccN| samudayasaccaniddeso 400. "katamaJca, bhikkhave, dukkhasamudayaM ariyasaccaM? yAyaM taNhA ponobbhavikA nandIrAgasahagatA tatratatrAbhinandinI, seyyathidaM- kAmataNhA bhavataNhA vibhvtnnhaa| "sA kho panesA, bhikkhave, taNhA kattha uppajjamAnA uppajjati, kattha nivisamAnA nivisati ? yaM loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / "kiJca loke piyarUpaM sAtarUpaM ? cakkhu loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati | sotaM loke...pe0... ghAnaM loke... jivhA loke... kAyo loke... mano loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / "rUpA loke... saddA loke... gandhA loke... rasA loke... phoTabbA loke... dhammA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / "cakkhuviANaM loke... sotaviANaM loke... ghAnavijJANaM loke... jivhAviJaANaM loke... kAyaviJaANaM loke... manovijJaANaM loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / 230 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.9.400-400) 9. mahAsatipaTThAnasuttaM 231 "cakkhusamphasso loke... sotasamphasso loke... ghAnasamphasso loke... jivhAsamphasso loke... kAyasamphasso loke... manosamphasso loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / "cakkhusamphassajA vedanA loke... sotasamphassajA vedanA loke... ghAnasamphassajA vedanA loke... jivhAsamphassajA vedanA loke... kAyasamphassajA vedanA loke... manosamphassajA vedanA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / ___ "rUpasaJA loke... sadasaJA loke... gandhasaJA loke... rasasaJA loke... phoTThabbasacA loke... dhammasaJA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / "rUpasaJcetanA loke... saddasaJcetanA loke... gandhasaJcetanA loke... rasasaJcetanA loke... phoTubbasaJcetanA loke... dhammasaJcetanA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / "rUpataNhA loke... saddataNhA loke... gandhataNhA loke... rasataNhA loke... phoTThabbataNhA loke... dhammataNhA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / "rUpavitakko loke... saddavitakko loke... gandhavitakko loke... rasavitakko loke... phoTThabbavitakko loke... dhammavitakko loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisati / "rUpavicAro loke... saddavicAro loke... gandhavicAro loke... rasavicAro loke... phoTThabbavicAro loke... dhammavicAro loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA uppajjamAnA uppajjati, ettha nivisamAnA nivisti| idaM vuccati, bhikkhave, dukkhasamudayaM ariyasaccaM / 231 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 dIghanikAyo-2 nirodhasaccaniddeso 401. " katamaJca, bhikkhave, dukkhanirodhaM ariyasaccaM ? yo tassAyeva taNhAya asesavirAganirodho cAgo paTinissaggo mutti anAlayo / sA kho panesA, bhikkhave, taNhA kattha pahIyamAnA pahIyati, kattha nirujjhamAnA nirujjhati ? yaM loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / (2.9.401-401 ) "kiJca loke piyarUpaM sAtarUpaM ? cakkhu loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA tahA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / sotaM loke... pe0... ghAnaM loke / jivhA loke... kAyo loke... mano loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA pahIyamAnA pIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / " rUpA loke... saddA loke... gandhA loke... rasA loke... phoTTabbA loke... dhammA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / loke..... ghAnaviJJANaM "cakkhuviJJANaM loke... sotaviNaM loke.... jivhAviJJANaM loke... kAyaviJJANaM loke... manoviJJANaM loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA tahA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / "cakkhusamphasso loke... sotasamphasso loke... ghAnasamphasso loke.... jivhAsamphasso loke... kAyasamphasso loke... manosamphasso loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA tahA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / "cakkhusamphassajA vedanA loke... sotasamphassajA vedanA loke... ghAnasamphassajA vedanA loke... jivhAsamphassajA vedanA loke... kAyasamphassajA vedanA loke.... manosamphassajA vedanA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / 232 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.9.402-402) 9. mahAsatipaTTAnasuttaM 233 "rUpasacA loke... saddasaJA loke... gandhasaJjA loke... rasasaJA loke... phoTabbasaJA loke... dhammasaJaA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / "rUpasaJcetanA loke... saddasaJcetanA loke... gandhasaJcetanA loke... rasasaJcetanA loke... phoThubbasaJcetanA loke... dhammasaJcetanA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / "rUpataNhA loke... saddataNhA loke... gandhataNhA loke... rasataNhA loke... phoTubbataNhA loke... dhammataNhA loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / __ "rUpavitakko loke... saddavitakko loke... gandhavitakko loke... rasavitakko loke... phoTThabbavitakko loke... dhammavitakko loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / "rUpavicAro loke... saddavicAro loke... gandhavicAro loke... rasavicAro loke... phohabbavicAro loke... dhammavicAro loke piyarUpaM sAtarUpaM, etthesA taNhA pahIyamAnA pahIyati, ettha nirujjhamAnA nirujjhati / idaM vuccati, bhikkhave, dukkhanirodhaM ariyasaccaM / maggasaccaniddeso 402. "katamaJca, bhikkhave, dukkhanirodhagAminI paTipadA ariyasaccaM ? ayameva ariyo aTThaGgiko maggo seyyathidaM- sammAdiTThi sammAsaGkappo sammAvAcA sammAkammanto sammAAjIvo sammAvAyAmo sammAsati sammAsamAdhi / "katamA ca, bhikkhave, sammAdiTThi ? yaM kho, bhikkhave, dukkhe ANaM, dukkhasamudaye ANaM, dukkhanirodhe ANaM, dukkhanirodhagAminiyA paTipadAya ANaM / ayaM vuccati bhikkhave, sammAdiTTi / 233 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 dIghanikAyo-2 (2.9.402-402) "katamo ca, bhikkhave, sammAsaGkappo ? nekkhammasaGkappo abyApAdasaGkappo avihiMsAsaGkappo / ayaM vuccati bhikkhave, sammAsaGkappo / "katamA ca, bhikkhave, sammAvAcA ? musAvAdA veramaNI pisuNAya vAcAya veramaNI pharusAya vAcAya veramaNI samphappalApA vermnnii| ayaM vuccati, bhikkhave, sammAvAcA / "katamo ca, bhikkhave, sammAkammanto ? pANAtipAtA veramaNI adinnAdAnA veramaNI kAmesumicchAcArA veramaNI / ayaM vuccati, bhikkhave, sammAkammanto / "katamo ca, bhikkhave, sammAAjIvo ? idha, bhikkhave, ariyasAvako micchAAjIvaM pahAya sammAAjIvena jIvitaM kappeti / ayaM vuccati, bhikkhave, sammAAjIvo / "katamo ca, bhikkhave, sammAvAyAmo ? idha, bhikkhave, bhikkhu anuppannAnaM pApakAnaM akusalAnaM dhammAnaM anuppAdAya chandaM janeti vAyamati vIriyaM Arabhati cittaM paggaNhAti padahati; uppannAnaM pApakAnaM akusalAnaM dhammAnaM pahAnAya chandaM janeti vAyamati vIriyaM Arabhati cittaM paggaNhAti padahati; anuppannAnaM kusalAnaM dhammAnaM uppAdAya chandaM janeti vAyamati vIriyaM Arabhati cittaM paggaNhAti padahati; uppannAnaM kusalAnaM dhammAnaM ThitiyA asammosAya bhiyyobhAvAya vepullAya bhAvanAya pAripUriyA chandaM janeti vAyamati vIriyaM Arabhati cittaM paggaNhAti padahati / ayaM vuccati, bhikkhave, sammAvAyAmo / "katamA ca, bhikkhave, sammAsati ? idha, bhikkhave, bhikkhu kAye kAyAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhAdomanassaM; vedanAsu vedanAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhAdomanassaM citte cittAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhAdomanassaM dhammesu dhammAnupassI viharati AtApI sampajAno satimA vineyya loke abhijjhaadomnssN| ayaM buccati, bhikkhave, smmaasti| __"katamo ca, bhikkhave, sammAsamAdhi ? idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kAmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaM savicAraM vivekajaM pItisukhaM paThamaM jhAnaM upasampajja viharati / vitakkavicArAnaM vUpasamA ajjhattaM sampasAdanaM cetaso ekodibhAvaM 234 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.9.403-404) 9. mahAsatipaTTAnasuttaM 235 avitakkaM avicAraM samAdhijaM pItisukhaM dutiyaM jhAnaM upasampajja viharati / pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati, sato ca sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti 'upekkhako satimA sukhavihArI'ti tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati ayaM vuccati, bhikkhave, sammAsamAdhi / idaM vuccati, bhikkhave, dukkhanirodhagAminI paTipadA ariyasaccaM / 403. "iti ajjhattaM vA dhammesu dhammAnupassI viharati, bahiddhA vA dhammasu dhammAnupassI viharati, ajjhattabahiddhA vA dhammesu dhammAnupassI viharati / samudayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, vayadhammAnupassI vA dhammesu viharati, samudayavayadhammAnupassI vA dhammesu vihrti| 'asthi dhammA'ti vA panassa sati paccupaTThitA hoti yAvadeva ANamattAya pttisstimttaay| anissito ca viharati, na ca kiJci loke upaadiyti| evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammAnupassI viharati catUsu ariyasaccesu / saccapabbaM nihitaM / dhammAnupassanA nitttthitaa| 404. "yo hi koci, bhikkhave, ime cattAro satipaDhAne evaM bhAveyya sattavassAni, tassa dinnaM phalAnaM aJjataraM phalaM pATikacaM diDheva dhamme aJAH sati vA upAdisese anaagaamitaa| "tidvantu, bhikkhave, sattavassAni / yo hi koci, bhikkhave, ime cattAro satipaTThAne evaM bhAveyya cha vassAni...pe0... paJca vassAni... cattAri vassAni... tINi vassAni... dve vassAni... ekaM vassaM... tiThThatu, bhikkhave, ekaM vassaM / yo hi koci, bhikkhave, ime cattAro satipaTThAne evaM bhAveyya sattamAsAni, tassa dvinnaM phalAnaM ajJataraM phalaM pATikaGkha diveva dhamme aJA; sati vA upAdisese anAgAmitA / "tidvantu, bhikkhave, satta mAsAni / yo hi koci, bhikkhave, ime cattAro satipaTTAne evaM bhAveyya cha mAsAni...pe0... paJca mAsAni... cattAri mAsAni... tINi 235 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 dIghanikAyo-2 (2.9.405-405) mAsAni... dve mAsAni... ekaM mAsaM... aDDamAsaM... tiThThatu, bhikkhave, aDDamAso / yo hi koci, bhikkhave, ime cattAro satipaTTAne evaM bhAveyya sattAhaM, tassa dvinnaM phalAnaM aJjataraM phalaM pATikaGgaM diDheva dhamme aJjA sati vA upAdisese anAgAmitA"ti / 405. "ekAyano ayaM, bhikkhave, maggo sattAnaM visuddhiyA sokaparidevAnaM samatikkamAya dukkhadomanassAnaM atthaGgamAya Ayassa adhigamAya nibbAnassa sacchikiriyAya yadidaM cattAro satipaTThAnAti / iti yaM taM vuttaM, idametaM paTicca vutta''nti / idamavoca bhagavA / attamanA te bhikkhU bhagavato bhAsitaM abhinandunti / mahAsatipaTTAnasuttaM nidvitaM navamaM / 236 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. pAyAsisuttaM 406. evaM me sutaM- ekaM samayaM AyasmA kumArakassapo kosalesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi yena setabyA nAma kosalAnaM nagaraM tdvsri| tatra sudaM AyasmA kumArakassapo setabyAyaM viharati uttarena setabyaM siMsapAvane / tena kho pana samayena pAyAsi rAjo setabyaM ajjhAvasati sattussadaM satiNakaTThodakaM sadhanaM rAjabhoggaM raJA pasenadinA kosalena dinnaM rAjadAyaM brahmadeyyaM / pAyAsirAjaJjavatthu 407. tena kho pana samayena pAyAsissa rAjaJassa evarUpaM pApakaM diTThigataM uppannaM hoti- "itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko''ti / assosuM kho setabyakA brAhmaNagahapatikA - "samaNo khalu bho kumArakassapo samaNassa gotamassa sAvako kosalesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi setabyaM anuppatto setabyAyaM viharati uttarena setabyaM siMsapAvane / taM kho pana bhavantaM kumArakassapaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- 'paNDito byatto medhAvI bahussuto cittakathI kalyANapaTibhAno vuddho ceva arahA ca / sAdhu kho pana tathArUpAnaM arahataM dassanaM hotI' "ti / atha kho setabyakA brAhmaNagahapatikA setabyAya nikkhamitvA saGghasaGghI gaNIbhUtA uttarenamukhA gacchanti yena siMsapAvanaM / 408. tena kho pana samayena pAyAsi rAjo uparipAsAde divAseyyaM upagato hoti / addasA kho pAyAsi rAjo setabyake brAhmaNagahapatike setabyAya nikkhamitvA saGghasaGghI gaNIbhUte uttarenamukhe gacchante yena siMsapAvanaM, disvA khattaM Amantesi - "kiM 237 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 dIghanikAyo-2 (2.10.409-409) nu kho, bho khatte, setabyakA brAhmaNagahapatikA setabyAya nikkhamitvA saGghasaGghI gaNIbhUtA uttarenamukhA gacchanti yena siMsapAvana''nti ? "atthi kho, bho, samaNo kumArakassapo, samaNassa gotamassa sAvako kosalesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi setabyaM anuppatto setabyAyaM viharati uttarena setabyaM siMsapAvane / taM kho pana bhavantaM kumArakassapaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- 'paNDito byatto medhAvI bahussuto cittakathI kalyANapaTibhAno vuddho ceva arahA cA'ti / tamete bhavantaM kumArakassapaM dassanAya upasaGkamantI''ti / "tena hi, bho khatte, yena setabyakA brAhmaNagahapatikA tenupasaGkama; upasaGkamitvA setabyake brAhmaNagahapatike evaM vadehi - 'pAyAsi, bho, rAjo evamAha - Agamentu kira bhavanto, pAyAsipi rAjo samaNaM kumArakassapaM dassanAya upasaGkamissatI'ti / purA samaNo kumArakassapo setabyake brAhmaNagahapatike bAle abyatte saJjApeti- 'itipi atthi paro loko, asthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko'ti / natthi hi, bho khatte, paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko''ti / "evaM bho''ti kho so khattA pAyAsissa rAjaJassa paTissutvA yena setabyakA brAhmaNagahapatikA tenupasaGkami; upasaGkamitvA setabyake brAhmaNagahapatike etadavoca- "pAyAsi, bho, rAjaJo evamAha, Agamentu kira bhavanto, pAyAsipi rAjaJo samaNaM kumArakassapaM dassanAya upasaGkamissatI"ti / 409. atha kho pAyAsi rAjaJo setabyakehi brAhmaNagahapatikehi parivuto yena siMsapAvanaM yenAyasmA kumArakassapo tenupasaGkami; upasaGkamitvA AyasmatA kumArakassapena saddhiM sammodi, sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / setabyakApi kho brAhmaNagahapatikA appekacce AyasmantaM kumArakassapaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdisu; appekacce AyasmatA kumArakassapena saddhiM sammodisu; sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdiMsu / appekacce yenAyasmA kumArakassapo tenaJjaliM paNAmetvA ekamantaM nisIdiMsu / appekacce nAmagottaM sAvetvA ekamantaM nisIdiMsu / appekacce tuNhIbhUtA ekamantaM nisIdiMsu / 238 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.410-412) 10. pAyAsisuttaM 239 nathikavAdo 410. ekamantaM nisinno kho pAyAsi rAjaJo AyasmantaM kumArakassapaM etadavoca - "ahanhi, bho kassapa, evaMvAdI evaMdiTThI - 'itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, nasthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' 'ti / nAhaM, rAjaJa, evaMvAdiM evaMdiThiM addasaM vA assosiM vA / kathahi nAma evaM vadeyya - 'itipi nasthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' ''ti ? candimasUriyaupamA 411. "tena hi, rAjaJa, ta vettha paTipucchissAmi, yathA te khameyya, tathA naM byAkareyyAsi / taM kiM maJjasi rAjaJa, ime candimasUriyA imasmiM vA loke parasmiM vA, devA vA te manussA vA"ti ? "ime, bho kassapa, candimasUriyA parasmiM loke, na imasmiM; devA te na manussA"ti / "iminApi kho te, rAjaJa, pariyAyena evaM hotuitipi asthi paro loko, atthi sattA opapAtikA, asthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko'ti / 412. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha / atha kho evaM me ettha hoti - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko"ti / "atthi pana, rAjaJa, pariyAyo, yena te pariyAyena evaM hoti- itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko"ti ? "atthi, bho kassapa, pariyAyo, yena me pariyAyena evaM hoti- itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko'ti / "yathA kathaM viya, rAjaJA''ti ? "idha me, bho kassapa, mittAmaccA jAtisAlohitA pANAtipAtI adinnAdAyI kAmesumicchAcArI musAvAdI pisuNavAcA pharusavAcA samphappalApI abhijjhAlU byApannacittA micchAdiTThI / te aparena samayena AbAdhikA honti dukkhitA bALahagilAnA | yadAhaM jAnAmi - 'na dAnime imamhA AbAdhA vuTTahissantI'ti / tyAhaM upasaGkamitvA evaM vadAmi - 'santi kho, bho, eke samaNabrAhmaNA evaMvAdino evaMdiTThino- ye te pANAtipAtI adinnAdAyI kAmesumicchAcArI musAvAdI pisuNavAcA pharusavAcA samphappalApI abhijjhAlU byApannacittA micchAdiTThI, te kAyassa 239 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 dIghanikAyo-2 (2.10.513-513) bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapajjantI'ti / bhavanto kho pANAtipAtI adinnAdAyI kAmesumicchAcArI musAvAdI pisuNavAcA pharusavAcA samphappalApI abhijjhAlU byApannacittA micchAdiTThI / sace tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM saccaM vacanaM, bhavanto kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapajjissanti / sace, bho, kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapajjeyyAtha, yena me AgantvA AroceyyAtha - itipi atthi paro loko, asthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAkoti / bhavanto kho pana me saddhAyikA paccayikA, yaM bhavantehi diTuM, yathA sAmaM dilR evametaM bhavissatI'ti / te me 'sAdhU'ti paTissutvA neva AgantvA Arocenti, na pana dUtaM pahiNanti / ayampi kho, bho kassapa, pariyAyo. yena me pariyAyena evaM hoti- itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko"ti / coraupamA 513. "tena hi, rAjaJa, ta vettha paTipucchissAmi / yathA te khameyya tathA naM byAkareyyAsi / taM kiM maJjasi, rAjaJa, idha te purisA coraM AgucAriM gahetvA dasseyyuM - 'ayaM te, bhante, coro AgucArI; imassa yaM icchasi, taM daNDaM paNehI'ti / te tvaM evaM vadeyyAsi -- 'tena hi, bho, imaM purisaM daLahAya rajjuyA pacchAbAhaM gALahabandhanaM bandhitvA khuramuNDaM karitvA kharassarena paNavena rathikAya rathikaM siGghATakena siGghATakaM parinetvA dakkhiNena dvArena nikkhamitvA dakkhiNato nagarassa AghAtane sIsaM chindathA'ti / te 'sAdhU'ti paTissutvA taM purisaM daLahAya rajjuyA pacchAbAhaM gALahabandhana bandhitvA khuramuNDaM karitvA kharassarena paNavena rathikAya rathikaM siGghATakena siGghATakaM parinetvA dakkhiNena dvArena nikkhamitvA dakkhiNato nagarassa AghAtane nisIdApeyyuM / labheyya nu kho so coro coraghAtesu - 'Agamentu tAva bhavanto coraghAtA, amukasmiM me gAme vA nigame vA mittAmaccA AtisAlohitA, yAvAhaM tesaM uddisitvA AgacchAmI'ti, udAhu vippalapantasseva coraghAtA sIsaM chindeyyu"nti ? "na hi so, bho kassapa, coro labheyya coraghAtesu - 'Agamentu tAva bhavanto coraghAtA amukasmiM me gAme vA nigame vA mittAmaccA AtisAlohitA, yAvAhaM tesaM uddisitvA AgacchAmI'ti / atha kho naM vippalapantasseva coraghAtA sIsaM chindeyyu"nti / "so hi nAma, rAjaJJa, coro manusso manussabhUtesu coraghAtesu na labhissati - 'Agamentu tAva bhavanto coraghAtA, amukasmiM me HTTEE 240 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.414-414) 10. pAyAsisuttaM gAme vA nigame vA mittAmaccA AtisAlohitA, yAvAhaM tesaM uddisitvA AgacchAmI 'ti / kiM pana te mittAmaccA jAtisAlohitA pANAtipAtI adinnAdAyI kAmesumicchAcArI musAvAdI pisuNavAcA pharusavAcA samphappalApI abhijjhAlU vyApannacittA micchAdiTThI, te kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapannA labhissanti nirayapAlesu - 'Agamentu tAva bhavanto nirayapAlA, yAva mayaM pAyAsissa rAjaJassa gantvA Arocema - itipi atthi paro loko, atthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' "ti ? iminApi kho te, rAjaJJa, pariyAyena evaM hotu - 'itipi asthi paro loko, atthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkAnaM kammAnaM phalaM vipAko' "ti / 414. " kiJcApi bhavaM kassapo evamAha / atha kho evaM me ettha hoti - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti / "atthi pana, rAjaJJa, pariyAyo yena te pariyAyena evaM hoti - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti ? " atthi, bho kassapa, pariyAyo, yena me pariyAyena evaM hoti - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti / "yathA kathaM viya, rAjaJA " ti ? " idha me bho kassapa, mittAmaccA JatisAlohitA pANAtipAtA paTiviratA adinnAdAnA paTiviratA kAmesumicchAcArA paTiviratA musAvAdA paTiviratA pisuNAya vAcAya paTiviratA pharusAya vAcAya paTiviratA samphappalApA paTiviratA anabhijjhAlU abyApannacittA sammAdiTThI / te aparena samayena AbAdhikA honti dukkhitA bALahagilAnA / yadAhaM jAnAmi - 'na dAnime imamhA AbAdhA vuTThahissantI 'ti / tyAhaM upasaGkamitvA evaM vadAmi - 'santi kho, bho, eke samaNabrAhmaNA evaMvAdino evaMdiTThino - ye te pANAtipAtA paTiviratA adinnAdAnA paTiviratA kAmesumicchAcArA paTiviratA musAvAdA paTiviratA pisuNAya vAcAya paTiviratA pharusAya vAcAya paTiviratA samphappalApA paTiviratA anabhijjhAlU abyApannacittA sammAdiTThI / te kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjantIti / bhavanto kho pANAtipAtA paTiviratA adinnAdAnA paTiviratA kAmesumicchAcArA paTiviratA musAvAdA paTiviratA pisuNAya vAcAya paTiviratA pharusAya vAcAya paTiviratA samphappalApA paTiviratA anabhijjhAlU abyApannacittA sammAdiTThI / sace tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM saccaM vacanaM, bhavanto kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjirasanti / sace, bho, kAyassa 241 241 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 dIghanikAyo-2 bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjeyyAtha, yena me AgantvA AroceyyAthaitipi atthi paro loko, asthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAkoti / bhavanto kho pana me saddhAyikA paccayikA, yaM bhavantehi diTTha, yathA sAmaM diTTha evametaM bhavissatI 'ti / te me 'sAdhU'ti paTissutvA neva AgantvA Arocenti, na pana dUtaM pahiNanti / ayampi kho, bho kassapa, pariyAyo, yena me pariyAyena evaM hoti - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti / gUthakUpapurisaupamA 415. "tena hi, rAjaJJa, upamaM te karissAmi / upamAya midhekacce vinU purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / seyyathApi, rAjaJJa, puriso gUthakUpe sasIsakaM nimuggo assa / atha tvaM purise ANApeyyAsi - 'tena hi bho, taM purisaM tamhA gUthakUpA uddharathA'ti / te 'sAdhU' ti paTissutvA taM purisaM tamhA gUthakUpA uddhareyyuM / te tvaM evaM vadeyyAsi - 'tena hi, bho, tassa purisassa kAyA veLupesikAhi gUthaM sunimmajjitaM nimmjjthaa'ti| te 'sAdhU'ti paTissutvA tassa purisassa kAyA veLupesikAhi gUthaM sunimajjitaM nimmajjeyyuM / te tvaM evaM vadeyyAsi - 'tena hi bho, tassa purisassa kArya paNDumattikAya tikkhattuM subbaTTitaM ubbaTTethA'ti / te tassa purisassa kAya paNDumattikAya tikkhattuM subbaTTitaM ubbaTTeyyuM / te tvaM evaM vadeyyAsi - 'tena hi bho, taM purisaM telena abbhaJjitvA sukhumena cuNNena tikkhattuM suppadhotaM karothA'ti / te taM purisaM telena abbhaJjitvA sukhamena cuNNena tikkhattuM suppadhotaM kareyyuM / te tvaM evaM vadeyyAsi - 'tena hi, bho, tassa purisassa kesamassuM kappethA 'ti / te tassa purisassa kesamassuM kappeyuM / te tvaM evaM vadeyyAsi - 'tena hi bho, tassa purisassa mahagghaJca mAlaM mahagghaJca vilepanaM mahagghAni ca vatthAni upaharathA'ti / te tassa purisassa mahagghaJca mAlaM mahagghaJca vilepanaM mahagghAni ca vatthAni upahareyyuM / te tvaM evaM vadeyyAsi - 'tena hi bho, taM purisaM pAsAdaM AropetvA paJcakAmaguNAni upaTThApethA 'ti / te taM purisaM pAsAdaM AropetvA paJcakAmaguNAni upaTThApeyyuM / (2.10.415-415) "taM kiM maJJasi, rAjaJJa, api nu tassa purisassa sunhAtassa suvilittassa sukappitake samassussa AmukkamAlAbharaNassa odAtavatthavasanassa uparipAsAdavaragatassa 242 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.416-416) 10. pAyAsisuttaM 243 paJcahi kAmaguNehi samappitassa samaGgIbhUtassa paricArayamAnassa punadeva tasmiM gUthakUpe nimujjitukAmatA assA''ti ? "no hidaM, bho kssp'| "taM kissa hetu" ? "asuci, bho kassapa, gUthakUpo asuci ceva asucisaGghAto ca duggandho ca duggandhasaGghAto ca jeguccho ca jegucchasaGghAto ca paTikUlo ca paTikUlasaGghAto cA"ti / "evameva kho, rAjaJa, manussA devAnaM asucI ceva asucisaGkhAtA ca, duggandhA ca duggandhasaGkhAtA ca, jegucchA ca jegucchasaGkhAtA ca, paTikUlA ca paTikUlasaGkhAtA ca / yojanasataM kho, rAjaJa, manussagandho deve ubbAdhati / kiM pana te mittAmaccA AtisAlohitA pANAtipAtA paTiviratA adinnAdAnA paTiviratA kAmesumicchAcArA paTiviratA musAvAdA paTiviratA pisuNAya vAcAya paTiviratA pharusAya vAcAya paTiviratA samphappalApA paTiviratA anabhijjhAlU abyApannacittA sammAdiTThI, kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM uppnnaa| te AgantvA Arocessanti - 'itipi atthi paro loko, asthi sattA opapAtikA, asthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko'ti ? iminApi kho te, rAjaJa, pariyAyena evaM hotu - itipi atthi paro loko, asthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko''ti / 416. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha / atha kho evaM me ettha hoti- itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko''ti / atthi pana, rAjaJa, pariyAyo...pe0... atthi, bho kassapa, pariyAyo...pe0... yathA kathaM viya, rAjaJAti ? "idha me, bho kassapa, mittAmaccA jAtisAlohitA pANAtipAtA paTiviratA adinnAdAnA paTiviratA kAmesumicchAcArA paTiviratA musAvAdA paTiviratA surAmerayamajjapamAdaTThAnA paTiviratA, te aparena samayena AbAdhikA honti dakkhitA baalhgilaanaa| yadAhaM jAnAmi - 'na dAnime imamhA AbAdhA vhissntiiti| tyAhaM upasamitvA evaM vadAmi - 'santi kho. bho. eke samaNabrAhmaNA evaMvAdino evaMdiTThino - ye te pANAtipAtA paTiviratA adinnAdAnA paTiviratA kAmesumicchAcArA paTiviratA musAvAdA paTiviratA surAmerayamajjapamAdaTThAnA paTiviratA, te kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjanti devAnaM tAvatiMsAnaM sahabyatanti / bhavanto kho pANAtipAtA paTiviratA adinnAdAnA paTiviratA kAmesumicchAcArA paTiviratA musAvAdA paTiviratA surAmerayamajjapamAdaTThAnA paTiviratA | sace tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM saccaM vacanaM, bhavanto kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjissanti, devAnaM tAvatiMsAnaM sahabyataM / sace, bho, kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM 243 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIghanikAyo-2 (2.10.417-418) upapajjeyyAtha devAnaM tAvatisAnaM sahabyataM yena me AgantvA AroceyyAtha - itipi asthi paro loko, asthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti / bhavanto kho pana me saddhAyikA paccayikA, yaM bhavantehi diTTaM, yathA sAmaM diTTha evametaM bhavissatI 'ti / te me 'sAdhU'ti paTissutvA neva AgantvA Arocenti, na pana dUtaM pahiNanti / ayampi kho, bho kassapa, pariyAyo, yena meM pariyAyena evaM hoti - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti / 244 tAvatisadevaupamA 417. "tena hi, rAjaJJa, tajJevettha paTipucchissAmi yathA te khameyya, tathA naM byAkareyyAsi / yaM kho pana, rAjaJJa, mAnussakaM vassasataM, devAnaM tAvatisAnaM eso eko rattindivo, tAya rattiyA tiMsarattiyo mAso, tena mAsena dvAdasamAsiyo saMvaccharo, tena saMvaccharena dibbaM vassasahassaM devAnaM tAvatiMsAnaM AyuppamANaM / ye te mittAmaccA JatisAlohitA pANAtipAtA paTiviratA adinnAdAnA paTiviratA kAmesumicchAcArA paTiviratA musAvAdA paTiviratA surAmerayamajjapamAdaTThAnA paTiviratA, te kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapannA devAnaM tAvatisAnaM sahabyataM / sace pana tesaM evaM bhavissati - 'yAva mayaM dve vA tINi vA rattindivA dibbehi paJcahi kAma samapitA samaGgIbhUtA paricArema, atha mayaM pAyAsissa rAjaJJassa gantvA AroceyyAma - itipi atthi paro loko, atthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti / api nu te AgantvA AroceyyuM - itipi atthi paro loko, asthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti ? "no hidaM bho kassapa / api hi mayaM bho kassapa, ciraM kAlaGkatApi bhaveyyAma / ko panetaM bhoto kassapassa Aroceti - 'atthi devA tAvatiMsA' ti vA 'evaMdIghAyukA devA tAvatiMsA 'ti vA / na mayaM bhoto kassapassa saddahAma - 'atthi devA tAvatiMsA' ti vA 'evaMdIghAyukA devA tAvatiMsA'ti vAti / jaccandhaupamA 418. " seyyathApi, rAjaJJa, jaccandho puriso na passeyya kaNha - sukkA 244 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.419-419) 10. pAyAsisuttaM 245 rUpAni, na passeyya nIlakAni rUpAni, na passeyya pItakAni rUpAni, na passeyya lohitakAni rUpAni, na passeyya maJjiTTakAni rUpAni, na passeyya samavisamaM, na passeyya tArakAni rUpAni, na passeyya candimasUriye / so evaM vadeyya - 'natthi kaNhasukkAni rUpAni, natthi kaNhasukkAnaM rUpAnaM dassAvI / natthi nIlakAni rUpAni, natthi nIlakAnaM rUpAnaM dassAvI / natthi pItakAni rUpAni, natthi pItakAnaM rUpAnaM dassAvI / natthi lohitakAni rUpAni, natthi lohitakAnaM rUpAnaM dassAvI / natthi maTTikAni rUpAni, nasthi majiTThakAnaM rUpAnaM dassAvI / natthi samavisamaM, natthi samavisamassa dssaavii| nattha tArakAni rUpAni, natthi tArakAnaM rUpAnaM dassAvI / natthi candimasUriyA, natthi candimasUriyAnaM dssaavii| ahametaM na jAnAmi, ahametaM na passAmi, tasmA taM natthI'ti / sammA nu kho so, rAjaJa, vadamAno vadeyyA''ti ? "no hidaM, bho kassapa / asthi kaNhasukkAni rUpAni, asthi kaNhasukkAnaM rUpAnaM dassAvI / atthi nIlakAni rUpAni, asthi nIlakAnaM rUpAnaM dassAvI...pe0... asthi samavisamaM, asthi samavisamassa dassAvI / atthi tArakAni rUpAni, asthi tArakAnaM rUpAnaM dassAvI / asthi candimasUriyA, atthi candimasUriyAnaM dassAvI / 'ahametaM na jAnAmi, ahametaM na passAmi, tasmA taM natthI'ti / na hi so, bho kassapa, sammA vadamAno vadeyyA'ti / "evameva kho tvaM, rAjaJa, jaccandhUpamo maje paTibhAsi yaM maM tvaM evaM vdesi"| "ko panetaM bhoto kassapassa Aroceti - 'asthi devA tAvatiMsA''ti vA, 'evaMdIghAyukA devA tAvatiMsA'ti vA ? na mayaM bhoto kassapassa saddahAma - 'atthi devA tAvatiMsA'ti vA 'evaMdIghAyukA devA tAvatiMsAti vA''ti / "na kho, rAjaJa, evaM paro loko daTTabbo, yathA tvaM maJjasi iminA mNsckkhunaa| ye kho te rAjaJa samaNabrAhmaNA araJavanapatthAni pantAni senAsanAni paTisevanti, te tattha appamattA AtApino pahitattA viharantA dibbacakTuM visodhenti / te dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena imaM ceva lokaM passanti paraJca satte ca oppaatike| evaJca kho, rAjaJa, paro loko daTThabbo; natveva yathA tvaM masi iminA mNsckkhunaa| iminApi kho te, rAjaJa, pariyAyena evaM hotu - itipi asthi paro loko, asthi sattA opapAtikA, asthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko''ti / 419. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha / atha kho evaM me ettha hoti - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, nattha sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM 245 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dIghanikAyo-2 (2.10.420-420) vipAko''ti / atthi pana, rAjaJa, pariyAyo...pe0... asthi, bho kassapa, pariyAyo...pe0... yathA kathaM viya, rAjaJAti ? "idhAhaM, bho kassapa, passAmi samaNabrAhmaNe sIlavante kalyANadhamme jIvitukAme amaritukAme sukhakAme dukkhapaTikUle | tassa mavhaM, bho kassapa, evaM hoti - sace kho ime bhonto samaNabrAhmaNA sIlavanto kalyANadhammA evaM jAneyyuM- 'ito no matAnaM seyyo bhavissatI'ti / idAnime bhonto samaNabrAhmaNA sIlavanto kalyANadhammA visaM vA khAdeyyu, satthaM vA AhareyyuM, ubbandhitvA vA kAlaGkareyyu, papAte vA papateyyuM / yasmA ca kho ime bhonto samaNabrAhmaNA sIlavanto kalyANadhammA na evaM jAnanti - 'ito no matAnaM seyyo bhavissatI'ti, tasmA ime bhonto samaNabrAhmaNA sIlavanto kalyANadhammA jIvitukAmA amaritukAmA sukhakAmA dukkhapaTikUlA attAnaM na mArenti / ayampi kho, bho kassapa, pariyAyo, yena me pariyAyena evaM hoti - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko'ti / gabbhinIupamA 420. "tena hi, rAjaJa, upamaM te karissAmi / upamAya midhekacce vijU purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / 'bhUtapubbaM, rAjaJa, aJjatarassa brAhmaNassa dve pajApatiyo ahesuM / ekissA putto ahosi dasavassuddesiko vA dvAdasavassuddesiko vA, ekA gabminI upavijA / atha kho so brAhmaNo kAlamakAsi / atha kho so mANavako mAtusapattiM etadavoca - yamidaM, bhoti, dhanaM vA dhanaM vA rajataM vA jAtarUpaM vA, sabbaM taM mayhaM; natthi tumhettha kiJci / pitu me bhoti, dAyajjaM niyyAdehIti / evaM vutte sA brAhmaNI taM mANavakaM etadavoca - Agamehi tAva, tAta, yAva vijAyAmi / sace kumArako bhavissati, tassapi ekadeso bhavissati; sace kumArikA bhavissati, sApi te opabhoggA bhavissatIti / dutiyampi kho so mANavako mAtusapattiM etadavoca- yamidaM, bhoti, dhanaM vA dhanaM vA rajataM vA jAtarUpaM vA, sabbaM taM mayhaM; natthi tumhettha kiJci / pitu me, bhoti, dAyajjaM niyyAdehIti / dutiyampi kho sA brAhmaNI taM mANavakaM etadavocaAgamehi tAva, tAta, yAva vijAyAmi / sace kumArako bhavissati, tassapi ekadeso bhavissati; sace kumArikA bhavissati sApi te opabhoggA bhavissatIti / tatiyampi kho so mANavako mAtusapattiM etadavoca - yamidaM, bhoti, dhanaM vA dhanaM vA rajataM vA 246 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.421-421) 10. pAyAsisuttaM 247 jAtarUpaM vA, sabbaM taM mayhaM; natthi tumhettha kiJci / pitu me, bhoti, dAyajjaM niyyAdehI ti| "atha kho sA brAhmaNI satthaM gahetvA ovarakaM pavisitvA udaraM opAdesi - yAva vijAyAmi yadi vA kumArako yadi vA kumArikAti / sA attAnaM ceva jIvitaJca gabbhaJca sApateyyaJca vinAsesi / yathA taM bAlA abyattA anayabyasanaM ApannA ayoniso dAyajjaM gavesantI, evameva kho tvaM, rAjaJa, bAlo abyatto anayabyasanaM Apajjissasi ayoniso paralokaM gavesanto; seyyathApi sA brAhmaNI bAlA abyattA anayabyasanaM ApannA ayoniso dAyajjaM gvesntii| na kho, rAjaJa, samaNabrAhmaNA sIlavanto kalyANadhammA apakkaM paripAcenti; api ca paripAkaM Agamenti / paNDitAnaM attho hi, rAjaJa, samaNabrAhmaNAnaM sIlavantAnaM kalyANadhammAnaM jIvitena / yathA yathA kho, rAjaJa, samaNabrAhmaNA sIlavanto kalyANadhammA ciraM dIghamaddhAnaM tiThThanti, tathA tathA bahuM puJja pasavanti, bahujanahitAya ca paTipajjanti bahujanasukhAya lokAnukampAya atthAya hitAya sukhAya devamanussAnaM / iminApi kho te, rAjaJa, pariyAyena evaM hotu - itipi asthi paro loko, asthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko"ti | 421. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha / atha kho evaM me ettha hoti - 'itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, nasthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' ''ti / asthi pana, rAjaJa, pariyAyo...pe0... asthi, bho kassapa, pariyAyo...pe0... yathA kathaM viya, rAjaJAti ? "idha me, bho kassapa, purisA coraM AgucAriM gahetvA dassenti - 'ayaM te, bhante, coro AgucArI; imassa yaM icchasi, taM daNDaM paNehI ti / tyAhaM evaM vadAmi - tena hi, bho, imaM purisaM jIvantaMyeva kumbhiyA pakkhipitvA mukhaM pidahitvA allena cammena onandhitvA allAya mattikAya bahalAvalepanaM karitvA uddhanaM AropetvA aggiM dethA'ti / te me 'sAdhU'ti paTissutvA taM purisaM jIvantaMyeva kumbhiyA pakkhipitvA mukhaM pidahitvA allena cammena onandhitvA allAya mattikAya bahalAvalepanaM karitvA uddhanaM AropetvA aggiM denti / yadA mayaM jAnAma 'kAlaGkato so puriso'ti, atha naM kambhiM oropetvA ubbhinditvA makhaM vivaritvA saNikaM nillokema - 'appeva nAmassa jIvaM nikkhamantaM passeyyAmA ti / nevassa mayaM jIvaM nikkhamantaM passAma / ayampi kho kassapa, pariyAyo, yena me pariyAyena evaM hoti - 'itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' ''ti / / bho 247 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 dIghanikAyo-2 supika upamA 422. "tena hi, rAjaJJa, tajJevettha paTipucchissAmi, yathA te khameyya, tathA naM byAkareyyAsi / abhijAnAsi no tvaM rAjaJJa, divA seyyaM upagato supinakaM passitA ArAmarAmaNeyyakaM vanarAmaNeyyakaM bhUmirAmaNeyyakaM pokkharaNIrAmaNeyyaka' "nti ? " abhijAnAmahaM bho kassapa, divAseyyaM upagato supinakaM passitA ArAmarAmaNeyyakaM vanarAmaNeyyakaM bhUmirAmaNeyyakaM pokkharaNIrAmaNeyyaka "nti / " rakkhanti taM tamhi samaye khujjApi vAmanakApi velAsikApi komArikApI" ti ? " evaM bho kassapa, rakkhanti maM tamhi samaye khujjApi vAmanakApi velAsikApi komArikApI 'ti / " api tA haM jIvaM parasanti pavisantaM vA nikkhamantaM vA "ti ? "no hidaM bho kassapa " / "tA hi nAma, rAjaJJa, tumhaM jIvantassa jIvantiyo jIvaM na passissanti pavisantaM vA nikkhamantaM vA / kiM pana tvaM kAlaGkatassa jIvaM passissasi pavisantaM vA nikkhamantaM vA / iminApi kho te, rAjaJJa, pariyAyena evaM hotu - itipi asthi paro loko, atthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti / 423. " kiJcApi bhavaM kassapo evamAha / atha kho evaM me ettha hoti - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti / atthi pana, rAjaJJa, pariyAyo...pe0... atthi, bho kassapa, (2.10.422-423) pariyAyo...pe0... yathA kathaM viya rAjaJJati ? "idha me bho kassapa, purisA coraM AgucAriM gatvA dassenti - 'ayaM te, bhante, coro AgucArI; imassa yaM icchasi taM daNDaM paNehI'ti / tyAhaM evaM vadAmi - 'tena hi bho, imaM purisaM jIvantaMyeva tulAya tuletvA jiyAya anassAsakaM mAretvA punadeva tulAya tulethA'ti / te me 'sAdhU' ti paTissuvA taM purisaM jIvantaMyeva tulAya tuletvA jiyAya anassAsakaM mAretvA punadeva tulAya tuleti / yadA so jIvati, tadA lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaJJataro ca / yadA pana so kAlaGkato hoti tadA garutaro ca hoti patthinnataro ca akampaJJataro ca / ayampi kho, bho kassapa, pariyAyo, yena me pariyAyena evaM hoti - 'itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' 'ti / 248 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. pAyAsisuttaM santatta ayoguLaupamA 424. "tena hi, rAjaJJa, upamaM te karissAmi / upamAya midhekacce vi purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / seyyathApi, rAjaJJa, puriso divasaM santattaM ayoguLaM AdittaM sampajjalitaM sajotibhUtaM tulAya tuleyya / tamenaM aparena samayena sItaM nibbutaM tulAya tuleyya / kadA nu kho so ayoguLo lahutaro vA hoti mudutaro vA kammata vA yadA vA Aditto sampajjalito sajotibhUto, yadA vA sIto nibbuto 'ti ? " yadA so, bho kassapa, ayoguLo tejosahagato ca hoti vAyosahagato ca Aditto sampajjalito sajotibhUto, tadA lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaJJataro ca / yadA pana so ayoguLI neva tejosahagato hoti na vAyosahagato sIto nibbuto, tadA garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaJJataro cA "ti / " evameva kho, rAjaJJa, yadAyaM kAyo Ayusahagato ca hoti usmAsahagato ca viJJaNasahagato ca tadA lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaJJataro ca / yadA panAyaM kAyo neva Ayusahagato hoti na usmAsahagato na viJJANasahagato tadA garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaJJataro ca / iminApi kho te, rAjaJJa, pariyAyena evaM hotu - 'itipi asthi paro loko, atthi sattA opapAtikA, atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' "ti / (2.10.424-425) 425. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha / atha kho evaM me ettha hoti itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko ' "ti / atthi pana, rAjaJJa, pariyAyo... pe0... atthi, bho kassapa, pariyAyo...pe0... yathA kathaM viya rAjaJJati ? "idha me bho kassapa, purisA coraM AgucAriM gatvA dassenti - 'ayaM te, bhante, coro AgucArI; imassa yaM icchasi taM daNDaM paNehI 'ti / tyAhaM evaM vadAmi - 'tena hi, bho, imaM purisaM anupahacca chaviJca cammaJca maMsaJca nhAruJca aTThiJca aTThimiJjaJca jIvitA voropetha, appeva nAmassa jIvaM nikkhamantaM paraseyyAmA 'ti / te me 'sAdhU'ti paTissutvA taM purisaM anupahacca chaviJca... pe0... jIvitA voropenti / yadA so Amato hoti, tyAhaM evaM vadAmi - 'tena hi bho, imaM purisaM uttAnaM nipAtetha, appeva nAmassa jIvaM nikkhamantaM paraseyyAmA 'ti / te taM purisaM uttAnaM nipAtenti / nevassa mayaM jIvaM nikkhamantaM passAma / tyAhaM evaM vadAmi - 'tena hi bho, imaM purisaM avakujjaM nipAtetha... passena nipAtetha... dutiyena parasena nipAtetha... uddhaM Thapetha... omuddhakaM Thapetha... pANinA AkoTetha... leDDunA AkoTetha... daNDena AkoTetha... satthena AkoTetha... odhunAtha 249 249 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 dIghanikAyo-2 (2.10.426-426) sandhunAtha niddhanAtha, appeva nAmassa jIvaM nikkhamantaM passeyyAmA ti / te taM purisaM odhunanti sandhunanti niddhananti / nevassa mayaM jIvaM nikkhamantaM passAma | tassa tadeva cakkhu hoti te rUpA, taJcAyatanaM nappaTisaMvedeti / tadeva sotaM hoti te saddA, taJcAyatanaM nappaTisaMvedeti / tadeva ghAnaM hoti te gandhA, taJcAyatanaM nappaTisaMvedeti / sAva jivhA hoti te rasA, taJcAyatanaM nappaTisaMvedeti / sveva kAyo hoti, te phoTTabbA, taJcAyatanaM nappaTisaMvedeti / ayampi kho, bho kassapa, pariyAyo, yena me pariyAyena evaM hoti - 'itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' "ti| saGkhadhamaupamA 426. "tena hi, rAjaJa, upamaM te karissAmi / upamAya midhekacce vijU purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / 'bhUtapubbaM, rAjaJa, aJjataro saGkhadhamo saGkha AdAya paccantimaM janapadaM agamAsi / so yena aJataro gAmo tenupasaGkami; upasaGkamitvA majjhe gAmassa Thito tikkhattuM saGkha upalApetvA saGkha bhUmiyaM nikkhipitvA ekamantaM nisIdi / atha kho, rAjaJa, tesaM paccantajanapadAnaM manussAnaM etadahosi- ambho kassa nu kho eso saddo evaMrajanIyo evaMkamanIyo evaMmadanIyo evaMbandhanIyo evaMmucchanIyo'ti / sannipatitvA taM saGkhadhamaM etadavocuM- 'ambho, kassa nu kho eso saddo evaMrajanIyo evaMkamanIyo evaMmadanIyo evaMbandhanIyo evaMmucchanIyo'ti / 'eso kho, bho, saGgho nAma yasseso saddo evaMrajanIyo evaMkamanIyo evaMmadanIyo evaMbandhanIyo evaMmucchanIyo'ti / "te taM saGkha uttAnaM nipAtesuM- 'vadehi, bho saGgha, vadehi, bho saGghAti / neva so saGkho saddamakAsi / te taM saGkha avakujjaM nipAtesuM, passena nipAtesuM, dutiyena passena nipAtesuM, uddhaM ThapesuM, omuddhakaM ThapesuM, pANinA AkoTesuM, leDDunA AkoTesuM, daNDena AkoTesuM, satthena AkoTesu, odhuniMsu sandhuniMsu niDuniMsu - 'vadehi, bho saGkha, vadehi, bho saGkhA'ti / neva so saGkho saddamakAsi / atha kho, rAjana, tassa saGkhadhamassa etadahosi - 'yAva bAlA ime paccantajanapadAmanussA, kathahi nAma ayoniso saGghasadaM gavesissantI'ti / tesaM pekkhamAnAnaM saGgaM gahetvA tikkhattuM saGkha upalApetvA saGkha AdAya pakkAmi / atha kho, rAjaJa, tesaM paccantajanapadAnaM manussAnaM etadahosi- 'yadA kira, bho, ayaM saGkho nAma 250 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.427-428) 10. pAyAsisuttaM 251 purisasahagato ca hoti vAyAmasahagato ca vAyusahagato ca, tadAyaM saGkho sadaM karoti, yadA panAyaM saGkho neva purisasahagato hoti na vAyAmasahagato na vAyusahagato, nAyaM saGkho sadaM karotI'ti / evameva kho, rAjaJa, yadAyaM kAyo Ayusahagato ca hoti usmAsahagato ca vijJANasahagato ca, tadA abhikkamatipi paTikkamatipi tiTThatipi nisIdatipi seyyampi kappeti, cakkhunApi rUpaM passati, sotenapi sadaM suNAti, ghAnenapi gandhaM ghAyati, jivhAyapi rasaM sAyati, kAyenapi phoTTabbaM phusati, manasApi dhammaM vijAnAti / yadA panAyaM kAyo neva Ayasahagato hoti. na usmAsahagato. na vijJaANasahagato. tadA neva abhikkamati na paTikkamati na tiTThati na nisIdati na seyyaM kappeti, cakkhunApi rUpaM na passati, sotenapi sadaM na suNAti, ghAnenapi gandhaM na ghAyati, jivhAyapi rasaM na sAyati, kAyenapi phoTab na phusati, manasApi dhammaM na vijAnAti / iminApi kho te, rAjaJa, pariyAyena evaM hotu- 'itipi atthi paro loko, atthi sattA opapAtikA, asthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko'ti / 427. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha / atha kho evaM me ettha hoti - 'itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' 'ti / atthi pana, rAjaJa, pariyAyo...pe0... atthi, bho kassapa, pariyAyo...pe0... yathA kathaM viya rAjaJAti ? "idha me, bho kassapa, purisA coraM AgucAriM gahetvA dassenti'ayaM te, bhante, coro AgucArI, imassa yaM icchasi, taM daNDaM paNehI'ti / tyAhaM evaM vadAmi- 'tena hi, bho, imassa purisassa chaviM chindatha, appeva nAmassa jIvaM passeyyAmA'ti / te tassa purisassa chaviM chindanti / nevassa mayaM jIvaM passAma / tyAhaM evaM vadAmi - 'tena hi, bho, imassa purisassa cammaM chindatha, maMsaM chindatha, nhALaM chindatha, aSTiM chindatha, aTThimijaM chindatha, appeva nAmassa jIvaM passeyyAmA'ti / te tassa purisassa aTThimijaM chindanti, nevassa mayaM jIvaM passeyyAma | ayampi kho, bho kassapa, pariyAyo, yena me pariyAyena evaM hoti - 'itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, nasthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko' ''ti / aggikajaTilaupamA 428. "tena hi, rAjaJa, upamaM te karissAmi / upamAya midhekacce vizU purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / 'bhUtapub, rAjaJa, aJataro aggiko jaTilo 251 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 dIghanikAyo-2 (2.10.428-428) araJAyatane paNNakuTiyA sammati / atha kho, rAjaJa, aJataro janapade sattho vuTThAsi / atha kho so sattho tassa aggikassa jaTilassa assamassa sAmantA ekarattiM vasitvA pakkAmi | atha kho, rAjaJa, tassa aggikassa jaTilassa etadahosi - yaMnUnAhaM yena so satthavAso tenupasaGkameyyaM, appeva nAmettha kiJci upakaraNaM adhigaccheyyanti / atha kho so aggiko jaTilo kAlasseva vuTThAya yena so satthavAso tenupasaGkami; upasaGkamitvA addasa tasmiM satthavAse daharaM kumAraM mandaM uttAnaseyyakaM chaDDitaM / disvAnassa etadahosi - na kho me taM patirUpaM yaM me pekkhamAnassa manussabhUto kAlaGkareyya; yaMnUnAhaM imaM dArakaM assamaM netvA ApAdeyyaM poseyyaM vaDDhayyanti / atha kho so aggiko jaTilo taM dArakaM assama netvA ApAdesi posesi vaDDesi / yadA so dArako dasavassaddesiko vA hoti dvAdasavassuddesiko vA, atha kho tassa aggikassa jaTilassa janapade kaJcideva karaNIyaM uppajji / atha kho so aggiko jaTilo taM dArakaM etadavoca - 'icchAmahaM, tAta, janapadaM gantuM; aggiM, tAta, paricareyyAsi | mA ca te aggi nibbAyi / sace ca te aggi nibbAyeyya, ayaM vAsI imAni kaTThAni idaM araNisahitaM, aggiM nibbattetvA aggiM paricareyyAsI'ti / atha kho so aggiko jaTilo taM dArakaM evaM anusAsitvA janapadaM agamAsi / tassa khiDDApasutassa aggi nibbAyi / "atha kho tassa dArakassa etadahosi - 'pitA kho maM evaM avaca- 'aggiM, tAta, paricareyyAsi / mA ca te aggi nibbAyi / sace ca te aggi nibbAyeyya, ayaM vAsI imAni kaTThAni idaM araNisahitaM, aggiM nibbattetvA aggiM paricareyyAsIti / yaMnUnAhaM aggiM nibbattetvA aggiM paricareyya'nti / atha kho so dArako araNisahitaM vAsiyA tacchi - 'appeva nAma aggiM adhigaccheyya'nti / neva so aggiM adhigacchi / araNisahitaM dvidhA phAlesi, tidhA phAlesi, catudhA phAlesi, paJcadhA phAlesi, dasadhA phAlesi, satadhA phAlesi, sakalikaM sakalikaM akAsi, sakalikaM sakalikaM karitvA udukkhale koTTesi, udukkhale koThUtvA mahAvAte opuni - 'appeva nAma aggiM adhigaccheyya'nti / neva so aggiM adhigacchi / atha kho so aggiko jaTilo janapade taM karaNIyaM tIretvA yena sako assamo tenupasaGkami; upasaGkamitvA taM dArakaM etadavoca - 'kacci te, tAta, aggi na nibbuto'ti ? idha me, tAta, khiDDApasutassa aggi nibbAyi / tassa me etadahosi - 'pitA kho maM evaM avaca aggiM, tAta, paricareyyAsi / mA ca te, tAta, aggi nibbAyi / 252 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. pAyAsisutaM sace ca te aggi nibbAyeyya, ayaM vAsI imAni kaTThAni idaM araNisahitaM, aggiM nibbattetvA aggiM paricareyyAsIti / yaMnUnAhaM aggiM nibbattetvA aggiM paricareyyanti / atha khvAhaM, tAta, araNisahitaM vAsiyA tacchiM- 'appeva nAma aggiM adhigaccheyyanti / nevAhaM aggiM adhigacchiM / araNisahitaM dvidhA phAlesiM, tidhA phAlesiM, catudhA phAlesiM, paJcadhA phAlesiM, dasadhA phAlesiM, satadhA phAlesiM, sakalikaM sakalikaM akAsiM, sakalikaM sakalikaM karitvA udukkhale koTTesiM, udukkhale koTTetvA mahAvAte opuniM - 'appeva nAma aggiM adhigaccheyyanti / nevAhaM aggiM adhigacchinti / atha kho tassa aggikassa jaTilassa etadahosi - 'yAva bAlo ayaM dArako abyatto, kathaJhi nAma ayoniso aggiM gavesissatI 'ti / tassa pekkhamAnassa araNisahitaM gahetvA aggiM nibbattetvA taM dArakaM etadavoca - ' evaM kho, tAta, aggi nibbattetabbo / na tveva yathA tvaM bAlo abyatto ayoniso aggiM gavesI 'ti / 'evameva kho tvaM, rAjaJJa, bAlo abyatto ayoniso paralokaM gavesissasi / paTinissajjetaM, rAjaJJa, pApakaM diTThigataM, paTinissajjetaM rAjaJJa, pApakaM diTThigataM, mA te ahosi dIgharattaM ahitAya dukkhAyA'ti / (2.10.429-430) 429. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha, atha kho nevAhaM sakkomi idaM pApakaM diTThagataM paTinissajjituM / rAjApi maM pasenadi kosalo jAnAti tirorAjAnopi - 'pAyAsi rAjaJa evaMvAdI evaMdiTThI - itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko 'ti / sacAhaM bho kassapa idaM pApakaM diTTigataM paTinissajjissAmi, bhavissanti me vattAro - 'yAva bAlo pAyAsi rAjaJJo abyatto duggahitagAhI 'ti / kopenapi naM harissAmi, makkhenapi naM harissAmi, palAsenapi naM harissAmI 'ti / dve satthavAhaupamA 430. "tena hi, rAjaJJa, upamaM te karissAmi, upamAya midhekacce viJJU purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / 'bhUtapubbaM rAjaJJa, mahAsakaTasattho sakaTasahassaM purathimA janapadA pacchimaM janapadaM agamAsi / so yena yena gaccha, khippaMyeva pariyAdiyati tiNakaTThodakaM haritakapaNNaM / tasmiM kho pana satthe dve satthavAhA ahesuM eko paJcannaM sakaTasatAnaM, eko paJcannaM sakaTasatAnaM / atha kho tesaM satthavAhAnaM etadahosi - ayaM kho mahAsakaTasattho sakaTasahassaM te mayaM yena yena gacchAma, khippameva pariyAdiyati 253 253 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 dIghanikAyo-2 (2.10.430-430) tiNakaTThodakaM haritakapaNNaM / yaMnUna mayaM imaM satthaM dvidhA vibhajeyyAma - ekato paJca sakaTasatAni ekato paJca sakaTasatAnI'ti / 'te taM satthaM dvidhA vibhajiMsu ekato paJca sakaTasatAni ekato paJca sakaTasatAni / eko satthavAho bahuM tiNaJca kaThThaJca udakaJca AropetvA satthaM payApesi / dvIhatIhapayAto kho pana so sattho addasa purisaM kALaM lohitakkhaM sannaddhakalApaM kumudamAliM allavatthaM allakesaM kaddamamakkhitehi cakkehi bhadrena rathena paTipathaM AgacchantaM', disvA etadavoca- 'kuto, bho, AgacchasI'ti ? 'amukamhA janapadA'ti / 'kuhiM gamissasI'ti ? 'amukaM nAma janapadanti / 'kacci, bho, purato kantAre mahAmegho abhippavuTTo ti ? 'evaM, bho, purato kantAre mahAmegho abhippavuTTho, AsittodakAni vaTumAni, bahu tiNaJca kaTThaJca udakaJca / chaDDetha, bho, purANAni tiNAni kaTThAni udakAni, lahubhArehi sakaTehi sIghaM sIghaM gacchatha, mA yoggAni kilamitthA'ti / "atha kho so satthavAho satthike Amantesi - 'ayaM, bho, puriso evamAha - purato kantAre mahAmegho abhippavuTTho, AsittodakAni vaTumAni, bahu tiNaJca kaTuJca udakaJca / chaDDetha, bho, purANAni tiNAni kaTThAni udakAni, lahubhArehi sakaTehi sIghaM sIghaM gacchatha, mA yoggAni kilamitthAti / chaDDetha, bho, purANAni tiNAni kaTThAni udakAni, lahubhArehi sakaTehi satthaM payApethA'ti / 'evaM, bho'ti kho te satthikA tassa satthavAhassa paTissutvA chaDDatvA purANAni tiNAni kaTThAni udakAni lahubhArehi sakaTehi satthaM pyaapesuN| te paThamepi satthavAse na addasaMsu tiNaM vA kaTuM vA udakaM vaa| dutiyepi satthavAse... tatiyepi satthavAse... catutthepi satthavAse... paJcamepi satthavAse... chaThepi satthavAse... sattamepi satthavAse na addasaMsu tiNaM vA kaTuM vA udakaM vaa| sabbeva anayabyasanaM ApajjiMsu / ye ca tasmiM satthe ahesuM manussA vA pasU vA, sabbe so yakkho amanusso bhakkhesi / aTTikAneva sesAni / / "yadA aJjAsi dutiyo satthavAho- 'bahunikkhanto kho, bho, dAni so sattho'ti / bahuM tiNaJca kaTThaJca udakaJca AropetvA satthaM payApesi / dvIhatIhapayAto kho pana so sattho addasa purisaM kALaM lohitakkhaM sannaddhakalApaM kumudamAliM allavatthaM allakesaM kaddamamakkhitehi cakkehi bhadrena rathena paTipathaM AgacchantaM, disvA etadavoca- 'kuto, bho, AgacchasI'ti ? 'amukamhA janapadA'ti / 'kuhiM gamissasI'ti ? 'amukaM nAma janapadanti / 'kacci, bho, purato kantAre mahAmegho abhippavuTTho'ti ? 'evaM, bho, purato kantAre mahAmegho abhippvuttttho| AsittodakAni vaTumAni, bahu tiNaJca kaTThaJca udakaJca / 254 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. pAyAsisuttaM chaDDetha, bho, purANAni tiNAni kaTThAni udakAni, lahubhArehi sakaTehi sIghaM sIghaM gacchatha, mA yoggAni kilamitthA 'ti / (2.10.431-431) "atha kho so satthavAho satthike Amantesi - 'ayaM bho, puriso evamAha - purato kantAre mahAmegho abhippavuTTo, AsittodakAni vaTumAni bahu tiNaJca kaTThaJca udakaJca / chaDDetha, bho, purANAni tiNAni kaTThAni udakAni, lahubhArehi sakaTehi sIghaM sIghaM gacchatha; mA yoggAni kilamitthAti / ayaM bho puriso neva amhAkaM mitto, na jAtisAlohito, kathaM mayaM imassa saddhAya gamissAma / na vo chaDDetabbAni purANAni tiNAni kaTThAni udakAni, yathAbhatena bhaNDena satthaM payApetha / na no purANaM chaDDessAmA 'ti / evaM, bho'ti kho te satthikA tassa satthavAhassa paTissutvA yathAbhatena bhaNDena satthaM payApesuM / te paThamepi satthavAse na addasaMsu tiNaM vA kaTTaM vA udakaM vA / dutiyepi satthavAse... tatiyepi satthavAse... catutthepi satthavAse... paJcamepi satthavAse... chaTThepi satthavAse... sattamepi satthavAse na addasaMsu tiNaM vA kaTTaM vA udakaM vA / taJca satthaM addasaMsu anayabyasanaM aapnnN| ye ca tasmiM satthepi ahesuM manussA vA pasU vA, tesaJca aTTikAneva addasaMsu tena yakkhena amanussena bhakkhitAnaM / 1 "atha kho so satthavAho satthike Amantesi - 'ayaM kho, bho, sattho anayabyasanaM Apanno, yathA taM tena bAlena satthavAhena pariNAyakena / tena hi bho, yAnamhAkaM satthe appasArAni paNiyAni tAni chaDDetvA, yAni imasmiM satthe mahAsArAni paNiyAni, tAni AdiyathA'ti / 'evaM, bhoti kho te satthikA tassa satthavAhassa paTissutvA yAni sakasmiM satthe appasArAni paNiyAni tAni chaDDetvA yAni tasmiM satthe mahAsArAni paNiyAni, tAni AdiyitvA sotthinA taM kantAraM nitthariMsu, yathA taM paNDitena satthavAhena pariNAyakena / evameva kho tvaM, rAjaJJa, bAlo abyatto anayabyasanaM Apajjissasi ayoniso paralokaM gavesanto seyyathApi so purimo satthavAho / yepi tava sotabbaM saddhAtabbaM maJJissanti, tepi anayabyasanaM Apajjissanti, seyyathApi te satthikA / paTinissajjetaM, rAjaJJa, pApakaM diTThigataM; paTinissajjetaM, rAjaJJa, pApakaM diTThigataM / mA te ahosi dIgharattaM ahitAya dukkhAyA'ti / 255 431. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha, atha kho nevAhaM sakkomi idaM pApakaM diTThigataM paTinissajjituM / rAjApi maM pasenadi kosalo jAnAti tirorAjAnopi - 'pAyAsi 255 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 dIghanikAyo-2 (2.10.432-433) rAjo evaMvAdI evaMdiTThI - itipi natthi paro loko...pe0... vipAko'ti / sacAhaM, bho kassapa, idaM pApakaM diTThigataM paTinissajjissAmi, bhavissanti me vattAro- 'yAva bAlo pAyAsi rAjaJo, abyatto duggahitagAhI'ti / kopenapi naM harissAmi, makkhenapi naM harissAmi, palAsenapi naM harissAmI'ti / gUthabhArikaupamA ___ 432. "tena hi, rAjaJa, upamaM te karissAmi, upamAya midhekacce vijU purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / 'bhUtapubbaM, rAjaJa, aJjataro sUkaraposako puriso sakamhA gAmA acaM gAmaM agamAsi / tattha addasa pahUtaM sukkhagUthaM chaDDitaM / disvAnassa etadahosi - ayaM kho pahuto sukkhagUtho chaDDito, mama ca sUkarabhattaM; yaMnUnAhaM ito sukkhagUthaM hareyyanti / so uttarAsaGgaM pattharitvA pahUtaM sukkhagUthaM AkiritvA bhaNDikaM bandhitvA sIse ubbAhetvA agamAsi / tassa antarAmagge mahAakAlamegho pAvassi / so uggharantaM paggharantaM yAva agganakhA gUthena makkhito gUthabhAra AdAya agamAsi / tamenaM manussA disvA evamAhaMsu - kacci no tvaM, bhaNe, ummatto, kacci viceto, kathahi nAma uggharantaM paggharantaM yAva agganakhA gUthena makkhito gUthabhAraM harissasIti / tumhe khvettha, bhaNe, ummattA, tumhe vicetA, tathA hi pana me sUkarabhatta'nti / evameva kho tvaM, rAjana, gUthabhArikUpamo mache paTibhAsi / paTinissajjetaM, rAjaJa, pApakaM didvigataM / paTinissajjetaM, rAjaJa, pApakaM diTTigataM / mA te ahosi dIgharattaM ahitAya dukkhAyA''ti / 433. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha, atha kho nevAhaM sakkomi idaM pApakaM diTThigataM paTinissajjituM / rAjApi maM pasenadi kosalo jAnAti tirorAjAnopi- 'pAyAsi rAjaJo evaMvAdI evaMdiTThI- itipi natthi paro loko...pe0... vipAko'ti / sacAhaM, bho kassapa, idaM pApakaM diTThigataM paTinissajjissAmi, bhavissanti me vattAro- 'yAva bAlo pAyAsi rAjo abyatto duggahitagAhI'ti / kopenapi naM harissAmi, makhenapi naM harissAmi, palAsenapi naM harissAmI"ti / 256 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.434-435) 10. pAyAsisuttaM 257 akkhadhuttakaupamA 434. "tena hi, rAjaJa, upamaM te karissAmi, upamAya midhekacce vijU purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / 'bhUtapubbaM, rAjaJa, dve akkhadhuttA akkhehi dibbiMsu / eko akkhadhutto AgatAgataM kaliM gilati / ahasA kho dutiyo akkhadhutto taM akkhadhuttaM AgatAgataM kaliM gilantaM, disvA taM akkhadhuttaM etadavoca - 'tvaM kho, samma, ekantikena jinAsi. dehi me. samma. akkhe pajohissAmI'ti / 'evaM sammA'ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa akkhe pAdAsi / atha kho so akkhadhutto akkhe visena paribhAvatvA taM akkhadhuttaM etadavoca - 'ehi kho, samma, akkhehi dibbissAmA'ti / 'evaM sammA'ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa paccassosi / dutiyampi kho te akkhadhuttA akkhehi dibiMsu / dutiyampi kho so akkhadhutto AgatAgataM kaliM gilati / addasA kho dutiyo akkhadhutto taM akkhadhuttaM dutiyampi AgatAgataM kaliM gilantaM, disvA taM akkhadhuttaM etadavoca "littaM paramena tejasA, gilamakkhaM puriso na bujjhati / gila re gila pApadhuttaka, pacchA te kaTukaM bhavissatIti / / "evameva kho tvaM, rAjaJa, akkhadhuttakUpamo majhe paTibhAsi | paTinissajjetaM, rAjaJa, pApakaM diTThigataM; paTinissajjetaM, rAjaJa, pApakaM diTThigataM / mA te ahosi dIgharattaM ahitAya dukkhAyA'ti / 435. "kiJcApi bhavaM kassapo evamAha, atha kho nevAhaM sakkomi idaM pApakaM diTThigataM paTinissajjituM / rAjApi maM pasenadi kosalo jAnAti tirorAjAnopi - 'pAyAsi rAjaJo evaMvAdI evaMdiTThI - itipi natthi paro loko...pe0... vipAko'ti / sacAhaM, bho kassapa, idaM pApakaM divigataM paTinissajjissAmi, bhavissanti me vattAro- 'yAva bAlo pAyAsi rAjo abyatto duggahitagAhI'ti / kopenapi naM harissAmi, makkhenapi naM harissAmi, palAsenapi naM harissAmI'ti / 257 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 dIghanikAyo-2 (2.10.436-436) sANabhArikaupamA 436. "tena hi, rAjaJa, upamaM te karissAmi, upamAya midhekacce vijU purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / 'bhUtapubbaM, rAjaJa, aJjataro janapado vuTTAsi / atha kho sahAyako sahAyakaM Amantesi - 'AyAma, samma, yena so janapado tenupasaGkamissAma, appeva nAmettha kiJci dhanaM adhigaccheyyAmA'ti / 'evaM sammA'ti kho sahAyako sahAyakassa paccassosi / te yena so janapado, yena aJjataraM gAmapaTTa tenupasaGkamiMsu, tattha addasaMsu pahUtaM sANaM chaDDitaM, disvA sahAyako sahAyakaM Amantesi- 'idaM kho, samma, pahUtaM sANaM chaDDitaM, tena hi, samma, tvaJca sANabhAraM bandha, ahaJca sANabhAra bandhissAmi, ubho sANabhAraM AdAya gamissAmA'ti / 'evaM sammA'ti kho sahAyako sahAyakassa paTissutvA sANabhAraM bandhitvA te ubho sANabhAraM AdAya yena aJjataraM gAmapaTTa tenupasaGkamiMsu / tattha addasaMsu pahUtaM sANasuttaM chaDDitaM, disvA sahAyako sahAyakaM Amantesi - 'yassa kho, samma, atthAya iccheyyAma sANaM, idaM pahUtaM sANasuttaM chaDDitaM / tena hi, samma, tvaJca sANabhAraM chaDDehi, ahaJca sANabhAra chaDDessAmi, ubho sANasuttabhAraM AdAya gamissAmA'ti | ayaM kho me. samma. sANabhAro darAbhato ca sasannaddho ca. alaM me tvaM pajAnAhIti / atha kho so sahAyako sANabhAraM chaDDatvA sANasuttabhAraM Adiyi / te yena aJjataraM gAmapaTTa tenupasaGkamiMsu / tattha addasaMsu pahUtA sANiyo chaDDitA, disvA sahAyako sahAyakaM Amantesi - 'yassa kho, samma, atthAya iccheyyAma sANaM vA sANasuttaM vA, imA pahUtA sANiyo chaDDitA / tena hi, samma, tvaJca sANabhAraM chaDDehi, ahaJca sANasuttabhAraM chaDDessAmi, ubho sANibhAraM AdAya gamissAmA'ti / ayaM kho me, samma, sANabhAro dUrAbhato ca susannaddho ca, alaM me, tvaM pajAnAhIti / atha kho so sahAyako sANasuttabhAraM chaDDatvA sANibhAraM Adiyi / te yena aJjataraM gAmapaTTe tenupsngkmiNsu| tattha addasaMsu pahUtaM khomaM chaDDitaM, disvA...pe0... pahUtaM khomasuttaM chaDDitaM, disvA... pahUtaM khomadussaM chaDDitaM, disvA... pahUtaM kappAsaM chaDDitaM, disvA... pahUtaM kappAsikasuttaM chaDDitaM, disvA... pahUtaM kappAsikadussaM chaDDitaM, disvA... pahUtaM ayaM chaDDitaM, disvA... pahUtaM lohaM chaDDitaM, disvA... pahUtaM tipuM chaDDitaM, disvA... pahUtaM sIsaM chaDDitaM, disvA... pahUtaM sajjhaM chaDDitaM, disvA... pahUtaM suvaNNaM chaDDitaM, disvA sahAyako sahAyakaM Amantesi - 'yassa kho samma atthAya 258 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.437-437) 10. pAyAsisuttaM 259 iccheyyAma sANaM vA sANasuttaM vA sANiyo vA khomaM vA khomasuttaM vA khomadussaM vA kappAsaM vA kappAsikasuttaM vA kappAsikadussaM vA ayaM vA lohaM vA tipuM vA sIsaM vA sajjhaM vA, idaM pahUtaM suvaNNaM chaDDitaM / tena hi, samma, tvaJca sANabhAraM chaDDehi, ahaJca sajjhabhAraM chaDDessAmi, ubho suvaNNabhAra AdAya gamissAmA ti| ayaM kho me, samma, sANabhAro dUrAbhato ca susannaddho ca, alaM me tvaM pajAnAhIti / atha kho so sahAyako sajjhabhAraM chaDdutvA suvaNNabhAraM Adiyi / te yena sako gAmo tenupasaGkamiMsu / tattha yo so sahAyako sANabhAraM AdAya agamAsi, tassa neva mAtApitaro abhinandiMsu, na puttadArA abhinandiMsu, na mittAmaccA abhinandiMsu, na ca tatonidAnaM sukhaM somanassaM adhigcchi| yo pana so sahAyako suvaNNabhAraM AdAya agamAsi, tassa mAtApitaropi abhinandiMsu, puttadArApi abhinandiMsu, mittAmaccApi abhinandiMsu, tatonidAnaJca sukhaM somanassaM adhigacchi / "evameva kho tvaM, rAjaJa, sANabhArikUpamo mache paTibhAsi / paTinissajjetaM, rAjaJa, pApakaM diTThigataM; paTinissajjetaM, rAjaJa, pApakaM diTTigataM / mA te ahosi dIgharattaM ahitAya dukkhAyA'ti / saraNagamanaM 437. "purimeneva ahaM opammena bhoto kassapassa attamano abhiraddho / api cAhaM, imAni vicitrAni paJhApaTibhAnAni sotukAmo evAhaM bhavantaM kassapaM paccanIkaM kAtabbaM amaJissaM / abhikkantaM, bho kassapa, abhikkantaM, bho kassapa / seyyathApi, bho kassapa, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya 'cakkhumanto rUpAni dakkhantIti / evamevaM bhotA kassapena anekapariyAyena dhammo pkaasito| esAhaM, bho kassapa, taM bhavantaM gotamaM saraNaM gacchAmi, dhammaJca, bhikkhusaGghaJca / upAsakaM maM bhavaM kassapo dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gataM / "icchAmi cAhaM, bho kassapa, mahAyajaM yajituM, anusAsatu maM bhavaM kassapo, yaM mamassa dIgharattaM hitAya sukhAyA''ti / 259 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 dIghanikAyo-2 (2.10.438-438) yaJakathA 438. "yathArUpe kho, rAjaJa, yaLe gAvo vA hanti ajeLakA vA haJjanti, kukkuTasukarA vA hanti, vividhA vA pANA saMghAtaM Apajjanti. paTiggAhakA ca honti micchAdihI micchAsappA micchAvAcA micchAkammantA micchAAjIvA micchAvAyAmA micchAsatI micchAsamAdhI / evarUpo kho, rAjaJa, yo na mahapphalo hoti na mahAnisaMso na mahAjutiko na mhaavipphaaro| seyyathApi rAjaJa, kassako bIjanaGgalaM AdAya vanaM paviseyya / so tattha dukkhette dubbhUme avihatakhANukaNTake bIjAni patiTThApeyya khaNDAni pUtIni vAtAtapahatAni asAradAni asukhasayitAni / devo ca na kAlena kAlaM sammAdhAraM anuppaveccheyya / api nu tAni bIjAni buddhiM virULhiM vepullaM Apajjeyyu, kassako vA vipulaM phalaM adhigaccheyyA'ti ? "no hidaM bho kassapa" / "evameva kho, rAjaJa, yathArUpe yaLe gAvo vA haJjanti, ajeLakA vA haJjanti, kukkuTasUkarA vA haJjanti, vividhA vA pANA saMghAtaM Apajjanti, paTiggAhakA ca honti micchAdiTThI micchAsaGkappA micchAvAcA micchAkammantA micchAAjIvA micchAvAyAmA micchAsatI micchAsamAdhI / evarUpo kho, rAjaJa, yo na mahapphalo hoti na mahAnisaMso na mahAjutiko na mahAvipphAro / ___"yathArUpe ca kho, rAjaJa, yace neva gAvo haJjanti, na ajeLakA hacanti, na kukkuTasUkarA haJjanti, na vividhA vA pANA saMghAtaM Apajjanti, paTiggAhakA ca honti sammAdiTThI sammAsaGkappA sammAvAcA sammAkammantA sammAAjIvA sammAvAyAmA sammAsatI sammAsamAdhI / evarUpo kho, rAjaJa, yo mahapphalo hoti mahAnisaMso mahAjutiko mahAvipphAro / seyyathApi, rAjaJa, kassako bIjanaGgalaM AdAya vanaM paviseyya, so tattha sukhette subhUme suvihatakhANukaNTake bIjAni patiThThapeyya akhaNDAni apUtIni avAtAtapahatAni sAradAni sukhsyitaani| devo ca kAlena kAlaM sammAdhAraM anuppaveccheyya / api nu tAni bIjAni vuddhiM virULhiM vepullaM Apajjeyyu, kassako vA vipulaM phalaM adhigaccheyyA''ti ? "evaM, bho kassapa" / "evameva kho, rAjaJa, yathArUpe yaje neva gAvo haJjanti, na ajeLakA haJjanti, na kukkuTasUkarA haJjanti, na vividhA vA pANA saMghAtaM Apajjanti, paTiggAhakA ca honti sammAdiTThI sammAsaGkappA sammAvAcA sammAkammantA sammAAjIvA sammAvAyAmA sammAsatI sammAsamAdhI / evarUpo kho, rAjaJa, yo mahapphalo hoti mahAnisaMso mahAjutiko mahAvipphAro''ti / 260 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.439-440) 10. pAyAsisuttaM 261 uttaramANavavatthu 439. atha kho pAyAsi rAjaJo dAnaM paTThapesi samaNa-brAhmaNa-kapaNaddhikavaNibbaka-yAcakAnaM / tasmiM kho pana dAne evarUpaM bhojanaM dIyati kaNAjakaM bilaGgadutiyaM, dhorakAni ca vatthAni guLavAlakAni / tasmiM kho pana dAne uttaro nAma mANavo vAvaTo ahosi / so dAnaM datvA evaM anuddisati - "iminAhaM dAnena pAyAsiM rAjajhameva imasmiM loke samAgacchiM, mA parasmi''nti / assosi kho pAyAsi rAjo - "uttaro kira mANavo dAnaM datvA evaM anuddisati- 'iminAhaM dAnena pAyAsiM rAjaJameva imasmiM loke samAgacchiM, mA parasmi' "nti / atha kho pAyAsi rAjaJo uttaraM mANavaM AmantApetvA etadavoca- "saccaM kira tvaM, tAta uttara, dAnaM datvA evaM anuddisasi - 'iminAhaM dAnena pAyAsiM rAjaJameva imasmiM loke samAgacchiM, mA parasmi' "nti ? "evaM, bho" / "kissa pana tvaM, tAta uttara, dAnaM datvA evaM anuddisasi - 'iminAhaM dAnena pAyAsiM rAjaJjameva imasmiM loke samAgacchiM, mA parasminti ? nanu mayaM, tAta uttara, putthikA dAnasseva phalaM pATikaGkhino''ti ? "bhoto kho dAne evarUpaM bhojanaM dIyati kaNAjakaM bilaGgadutiyaM, yaM bhavaM pAdApi na iccheyya samphusituM, kuto bhujituM / dhorakAni ca vatthAni gaLavAlakAni, yAni bhavaM pAdApi na iccheyya samphasitaM, kato paridahitaM / bhavaM kho panamhAkaM piyo manApo. kathaM mayaM manApaM amanApena saMyojemA"ti ? "tena hi tvaM. tAta uttara. yAdisAhaM bhojanaM bhajAmi. tAdisaM bhojanaM pttttpehi| yAdisAni cAhaM vatthAni paridahAmi, tAdisAni ca vatthAni paTTapehI"ti / "evaM, bho''ti kho uttaro mANavo pAyAsissa rAjaJassa paTissutvA yAdisaM bhojanaM pAyAsi rAjaJo bhuJjati, tAdisaM bhojanaM paTThapesi / yAdisAni ca vatthAni pAyAsi rAjaJo paridahati, tAdisAni ca vatthAni paTThapesi / 440. atha kho pAyAsi rAjo asakkaccaM dAnaM datvA asahatthA dAnaM datvA acittIkataM dAnaM datvA apaviddhaM dAnaM datvA kAyassa bhedA paraM maraNA cAtumahArAjikAnaM devAnaM sahabyataM upapajji sunaM serIsakaM vimAnaM / yo pana tassa dAne vAvaTo ahosi uttaro nAma maannvo| so sakkaccaM dAnaM datvA sahatthA dAnaM datvA cittIkataM dAnaM datvA anapaviddhaM dAnaM datvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajji devAnaM tAvatiMsAnaM sahabyataM / 261 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 dIghanikAyo-2 (2.10.441-441) pAyAsidevaputto 441. tena kho pana samayena AyasmA gavampati abhikkhaNaM sukhaM serIsakaM vimAnaM divAvihAraM gacchati / atha kho pAyAsi devaputto yenAyasmA gavampati tenupasaGkami; upasaGkamitvA AyasmantaM gavampatiM abhivAdetvA ekamantaM aTTAsi / ekamantaM ThitaM kho pAyAsiM devaputtaM AyasmA gavampati etadavoca- "kosi tvaM, Avuso''ti ? "ahaM, bhante, pAyAsi rAjaJo''ti / "nanu tvaM, Avuso, evaMdiTThiko ahosi - 'itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko'"ti ? "saccAhaM, bhante, evaMdiTThiko ahosiM - 'itipi natthi paro loko, natthi sattA opapAtikA, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko'ti / api cAhaM ayyena kumArakassapena etasmA pApakA diTThigatA vivecito''ti / "yo pana te, Avuso, dAne vAvaTo ahosi uttaro nAma mANavo, so kuhiM upapannoti ? "yo me, bhante, dAne vAvaTo ahosi uttaro nAma mANavo, so sakkaccaM dAnaM datvA sahatthA dAnaM datvA cittIkataM dAnaM datvA anapaviddhaM dAnaM datvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapanno devAnaM tAvatisAnaM sahabyataM / ahaM pana, bhante, asakkaccaM dAnaM datvA asahatthA dAnaM datvA acittIkataM dAnaM datvA apaviddhaM dAnaM datvA kAyassa bhedA paraM maraNA cAtumahArAjikAnaM devAnaM sahabyataM upapanno sujhaM serIsakaM vimAnaM / tena hi, bhante gavampati. manassalokaM gantvA evamArocehi - 'sakkaccaM dAnaM detha, sahatthA dAnaM detha, cittIkataM dAnaM detha, anapaviddhaM dAnaM detha / pAyAsi rAjaJo asakkaccaM dAnaM datvA asahatthA dAnaM datvA acittIkataM dAnaM datvA apaviddhaM dAnaM datvA kAyassa bhedA paraM maraNA cAtumahArAjikAnaM devAnaM sahabyataM upapanno sukhaM serIsakaM vimAnaM / yo pana tassa dAne vAvaTo ahosi uttaro nAma mANavo, so sakkaccaM dAnaM datvA sahatthA dAnaM datvA cittIkataM dAnaM datvA anapaviddhaM dAnaM datvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapanno devAnaM tAvatiMsAnaM sahabyata' "nti / atha kho AyasmA gavampati manussalokaM AgantvA evamArocesi- "sakkaccaM dAnaM detha, sahatthA dAnaM detha, cittIkataM dAnaM detha, anapaviddhaM dAnaM detha / pAyAsi rAjo asakkaccaM dAnaM datvA asahatthA dAnaM datvA acittIkataM dAnaM datvA apaviddhaM dAnaM datvA kAyassa bhedA paraM maraNA cAtumahArAjikAnaM devAnaM sahabyataM upapanno sujhaM serIsakaM vimAnaM / yo pana tassa dAne vAvaTo ahosi uttaro nAma mANavo, so sakkaccaM dAnaM 262 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.10.441-441) 10. pAyAsisuttaM 263 datvA sahatthA dAnaM datvA cittIkataM dAnaM datvA anapaviddhaM dAnaM datvA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapanno devAnaM tAvatiMsAnaM sahabyatanti / pAyAsisuttaM nihitaM dsmN| mahAvaggo nihito| tassuddAnaM mahApadAna nidAnaM, nibbAnaJca sudassanaM / janavasabha govindaM, samayaM sakkapaJhakaM / mahAsatipaTThAnaJca, pAyAsi dasamaM bhave / / mahAvaggapALi nihitaa| 263 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddAnukkamaNikA akaniTThA- 40, 212 akaraNaM-38 akAliko-73,160,164,168 akilantakAyA-10,11 akilantarUpo- 102 akusalA dhammA-46,205, 206, 207,208 akkhadhuttakUpamo-257 akkhadhuttA-257 akkhadhuttaM-257 akkhAhataM-130 agaru-209 agganakhA-256 agganagaraM-69 aggiko jaTilo - 251, 252 aggidatto-6 aggupaTThAko-5, 9, 39, 40, 41 aghAvino-111,119 aGgamagadhA- 149,150 aGgArathUpo - 126 aGgesu-172 aciravuTTito-77 acirUpasampanno-115 accantaniTThA-209 accantabrahmacArI-209 accantayogakkhemI-209 acchariyA-109,110 acchodakA-98 ajapAlanigrodhe- 87,197 ajAtasattu-56, 57, 123, 125 ajito kesakambalo-113 ajeLakA-260 ajjhattabahiddhA-215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 223, 225, 227, 235 ajjhattikabAhiresu-224, 225 ajjhattaM-55, 85, 86, 139, 159, 215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 222, 223, 225, 226, 227,234, 235 ajjhAsayaM-165, 169 ajjhiTThapaJhA-213 ajjhosAnanirodhA-47 ajjhosAnaM-46, 47 aJchanto-215 aJjanavaNNAni-14 aJjalikaraNIyo-74 aJatitthiyapubbo- 114 aJjA-11,15, 55, 235, 236 aTThaabhibhAyatanAni-85 aTThaGgiko maggo- 92, 113, 184, 233 aTThavimokkhA - 54, 86 aTThikasaGkhalikaM -219 aNuM-28, 29 aNNavaM-70 atakkAvacaro-28, 29 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] atappA devA - 40 atikkantamAnusakena - 68, 69, 245 aticiraM - 180, 181 atidUre - 195 atibALha - 170 ativikAlo - 119 atItasatthukaM - 115 atItAnAgatapaccuppannesu - 65 atthakaraNe - 16 atthaGgamaJca - 54 atthaGgamo atthavasaM 107, 108, 210, 211, 212 - 27, 28, 223 attadIpAviharatha - 78 attadutiyo kusinAraM pAvisi - 111, 119 attabhAvaM - 154, 155, 166, 169 attamanA - 11, 42, 109, 110, 149, 150, 153, 154, 163, 165, 173, 210, 212, 236 attavAdupAdAnaM - 45 attasamanupassanA - 52 attasaraNA- 78 attA - 52, 53 adaNDAvacarI - 210 adassanaM - 106 adinnAdAnA - 10, 234, 241, 243, 244 adukkhamasukhAya 52 adukkhamasukhaM - addhaniyaM - 92 - 52, 139, 220, 235 adbhuvA - 146 adhicitte - 38 adhipati - 188, 189 adhippAyo - 120,122 adhimutto-55,86 adhivacanapatha - 49,53 adhivacanasamphasso - 48, 49 adhivacanaM - 53 adhivAsanaM - 66, 69, 75, 96 dIghanikAyo-2 2 anaJJasaraNA- 78 229 anatthakAmA anattasa - 62 ananubodhA - 43, 71, 93 anantaM - 50, 51, 54, 55, 86 anabhijjhAlU - 241, 243 anAgAmitA - 235 anAthapiNDikassa ArAma karerikuTikAyaM - 1 anAnulomA - 201 anAlayo - 232 anAvaTa - 134 anAvattidhammo - 72 anAvilo - 10, 131 anAsavoti - 109 aniccasa - 62 aniccasukhadukkhavokiNNaM- - 52 aniccA - 52, 106, 117, 118, 119, 122, 146, 147 anirAmagandhA - 178 anissito - 215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 223, 225, 227, 235 [ a- a ] anukampaM - 101 anucariyaM - 194 anujAnAmi - 37 anuttaraM - 65, 66, 74, 83, 101, 103, 106, 201, 221 anudhammacArino - 80, 81, 87 anudhammacArI - 104 anupariyAyapathaM - 65 anupAdA - 54 anupAdisesAya - 84, 101, 103, 106 anupubbiM - 32, 33, 35 anuppAdo - 222, 223, 224, 225 anubuddhI - 93, 158, 159 anuyantA - 129, 130 anuyuJjatha - 107 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [a-a] saddAnukkamaNikA anuruddho- 117, 118, 119 anuruddhaM -116, 120,122 anulomapaTilomampi-55 anusAsaniyA - 170, 173 anusAsanI-74 anusetIti-50 anUpaghAto-38 anekadhAtu - 208 anekadhAtunAnAdhAtusmiM-208 anekapariyAyena-33, 34, 35, 101,114, 259 anekabhAvo- 196 anejakA - 191 anomaM -6 antaradhAnaM-228 antarAkathA-2,7,8 antarena yamakasAlAnaM-101,104,127 antalikkhA - 12,104, 123 antevAsikAbhisekena- 115 antoparisoko-228 andhakAratimisA-9,12 andhakAro-198 apagatamaMsalohitaM - 219 aparAjitasaGghanti-185 apariyositasaGkappo-212 aparihAniyA-59,60,61,62, 63 apaviddhaM - 261, 262 apAyabhUmi-186 apAyaM-43,67,240,241 apArutA-31,160 appaTikUlo-173 appaTipuggalo-117 appaTippassaddhA-158 appaTivibhattabhogI-63 appaTisaMvedano me attA - 52, 53 appaTisaMvedanaM-53 appamatto-93,115 appamANA-83 appamAdenasampAdetha - 92 apparajakkhajAtikA - 29, 30, 31, 36, 37 apparajakkhe-30 appalAbhA-182 appAtako-133,165 appAbAdho-133,165 appossukkatAya-29, 30 aphAsukakAmA-229 abbhutAdhammA- 109,110 abbhutaM -6, 7, 43, 82, 98, 99, 100, 101, 116,160 abbhokAsaM-177 abyAkato-149, 150 abyApannacittA- 241, 243 abyApAdasaGkappo-234 abhayaM-190 abhikkhaNaM-262 abhijjhAdomanassaM-74, 78,159, 214,234 abhijjhAlU - 239, 240, 241 abhijJA -55,72, 92, 115, 184 abhinikkhamanaM - 39, 40, 41 abhiniSphanno-164,168 abhinibbatti-228 abhippasanno-152 abhibhAyatanAni-85,86 abhibhUsambhavaM nAma sAvakayugaM-4 abhiraddho-259 abhirUpo-132 abhivadito-198 abhivijiya - 13, 15 abhisaGghataM - 134 abhisamayo-23, 24, 25, 26, 27 abhisamparAyo-72 abhisambujjhati-83, 101,103 abhisambuddho-3, 9, 39,40,41 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] dIghanikAyo-2 [a-a] abhisambuddhoti-66,106 arUpabhavo-45 abhisambodhi-39,40,41 arUpasacI--55, 85, 86 abhisitto- 170, 171, 172 alaGkatA- 126 amataM-177, 196 allakappakA bulayo- 124 amanasikArA-54, 55,78,86 avakujja-249, 250 amanussavaco-178, 179 avantInaM-172 amanussAnadassanaM -187 avicAraM-139, 205, 206, 235 amahaggataM-221 avijjA-158 amissIbhAvo-229 avijjAvirAgA-158,159 amULahapaJassa-211 avijjAsavAti-64, 66,71,74,77, 94, 96 amULho-211 avitakkaM-139, 205, 206, 235 ambakAya-76 avinipAtadhammo-73,74,116,210 ambagAmo-94 avihatakhANukaNTake-260 ambapAlivane -74,77 avihiMsA-22 ambapAlIgaNikA-75 avihiMsAsaGkappo-234 ambalaTThikA-64 avihesu devesu-38 ambavane-96 avItarAgA-118,122 ambujo-196 aveccappasAdena samannAgato hoti-73 ayamantarAkathA-6 asaJasattAyatanaM-54 ayogakkhemakAmA-229 asatthAvacaro-210 ayoguLa - 249 asatthena-13,15 ayoniso-247, 250, 253, 255 asamA-191 arajJagato-215 asamAhitaM-221 araJjavanapatthAni-245 asallInena-118 araNisahitaM-252,253 asAradAni-260 arahato-1,3,4,5,6,9,28,29,30,31,32, / asucinA-11 33, 34, 35, 36, 39, 40, 41, 107, 108, | asucino-217 213 asucisaGghAto-243 arahaM hoti sammAsambuddho-13, 15 asuJo-114 ariyadhammassavanaM-158 asubhasaLa- 62 ariyadhamma- 158 asurakAyAti-153,163, 199 ariyasaccesu-227, 235 asurA-190, 198, 203, 210 ariyasAvako-73,74, 234 asesavirAganirodho-232 ariyo aTThaGgiko maggo-92, 113, 184, 233 asaMsaTTho-158 aruNavatI-6 assakAnaJca -172 aruNo-6 assatthassa mUle-3,39,41 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [A - A] saddAnukkamaNikA assaratanaM-12, 13, 15, 130 Apanno-23, 255 assarAjA-130,146 ApAyikA - 177, 178 assasati-215 ApodhAtu- 217,218 assAsapassAso-118 AposaJjA-83 ahamanusAsissAmIti-132 AbAdhikaM-18,19 ahInindriyaM - 10,11 AbAdho-10,77,97 ahorattAnaM- 170, 171 AyAgasetuhi -126 AyuppamANaM-3,9,39,40,41, 244 A Ayusahagato- 249, 251 AyusaMvattanikaM- 103 AkAsaTTho-83 ArakkhanirodhA-46 AkAsAnaJcAyatanasamApattiyA-116,117 ArakkhAdhikaraNaM - 46 AkAsAnaJcAyatanUpagA-54 AraJikA - 210 AkAsAnaJcAyatanaM-54, 55,86,116,117 AraddhacittA-114 AkAse - 105, 118, 155, 169 AraddhavIriyA-62 AkiJcajJAyatanasamApattiyA-116,117 ArAmarAmaNeyyakaM-248 AkiJcAyatanUpagA-54 AlayaratA-28, 29 AkiJcacAyatanaM-55, 86, 116, 117 AlayarAmA-28, 29 AkiNNamanussA-110,111, 127 AlayasammuditA-28,29 AkiNNayakkhA-111, 127 Aloko - 25, 27, 154, 166, 198 AgucArI- 240, 247, 248, 249, 251 AvasathAgAraM-66,67 AjIvako- 121 Asanesu-154, 165, 166 AtApI-74,78,115, 159, 214, 234 AsanaM-69,76,153,162,176 AtumAyaM-100 AsabhiM vAcaM bhAsati-12 AdikalyANaM-36, 37 AsavA-192 Adicco-137 AsavAnaJca-55 AdibrahmacariyaM-165,169 AsittodakAni--254, 255 AdInavasanaM-62 AhiNDantA-106 AdInavA dussIlassa-67 Ahuneyyo-74 AdInavaM-32, 33, 34, 35, 54 ALakamandA-110,127 Anando-5,40,41,43, 55, 57,59,64,66, | ALArassa-99 71,72,74,77,79,80,82,88,91,93, | ALAro kAlAmo-99 94, 96, 97, 98, 101, 104, 105, 108, ALAraM - 99 109, 110, 111, 112, 113, 114, 116, 118, 119, 127, 149, 150, 151, 161 AnisaMsA-67, 68 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] dIghanikAyo-2 [i-u] itipi so bhagavA-73 isthiratanaM-12,13,15,131 idappaccayatApaTiccasamuppAdo-28,29 idappaccayA-43, 44 iddhAnubhAvanti-157 iddhipAdA-79,89, 90,91,92,157 iddhimA-83,130 iddhivikubbanatAya-157 iddhividhaM-157 indanAmA-188,189 indasAlaguhA -195,198 indasAlaguhAyaM- 194 indriyAni-141,185 isigilipasse- 89, 90 issAmacchariyasaMyojanA-203 udAnaM-70, 82,103, 139, 213 udumbarassa mUle-3 udenaM cetiyaM-79, 90, 91 uddhaggalomo-14 uddhamadhotiriyaM-177 upakaraNaM-252 upakkilese-65, 66 upaTThAko-5,9,39,40,41, 105 upaTThAnasAlA -59 upaTTAnaM-140, 199 upavattanaM-103,104,105,111,112,119 upasanto nAma bhikkhu upaTThAko-5 upasamAya-183,184, 210 upasampadA-38 upAdAnakkhandhesu-27,28,223,224 upAdAnanirodhAbhavanirodho-27 upAdAnapaccayA bhavo-25, 44, 45 upAdAnaM-24,25,26,44,45 upAdisese-235, 236 upAyAso-229 upekkhako-139, 235 upekkhA-206 upekkhAsatipArisuddhiM-139, 235 upekkhAsambojjhaGgoti-226, 227 upekkhAsahagatena -139,183 upekkhaM-205, 206 uposatho nAma nAgarAjA-130 uppalagandho-131 uppAdavayadhammino-117,147 uppAdavayadhamma-52 ubhatobhAgavimaTuM-85, 86 ubhatobhAgavimutti-55 ubhatobhAgavimutto-55 ubhatolohitakUpadhAnAni-140, 142, 143, 144, 145 umApuppha-85 ukkaTThAyaM-38 uccArapassAvakamme-75,216 ucchinnA -71, 93 ujuppaTipanno-73 ujumaggo-180 ujjaGgalanagarake-110,127 uNhIsasIso-15 uNhaM-15 uttamapuggalassa-125 uttarasIsakaM-104 uttarA-6 uttaro nAma mANavo-261,262 udakakiccaM-12 udakamaNikaM-66 udayabbayAnupassI- 27 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [U-ka] uyyAnabhUmiM - 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 133 urundA - 198 uruvelAyaM - 87, 197 usmAsahagato - 249, 251 U UruTThikaM - 219 ekaggatA - 160 ekantaajjhosAnAti - 208, 209 ekantachandA - 208, 209 ekantavAdA - 208, 209 ekantasIlA - 208, 209 ekasamosaraNA- 48 ekekalomo - 14 ekodibhAvaM - 139, 234 ekodibhUto- 177 rAvaNo mahAnAgo - 190 evaMvimukto - 65 evaMsIlo - 65 ehipassiko - 73, 160, 164, 168 o okAsakammampi - 209 oghatiNNamanAsavaM - 192 odAtagavhA - 192 odAtanidassanaM - 86 odAtavatthavasanassa - 242 saddAnukkamaNikA opaneyyiko - 73, 160, 164, 168 opapAtikA- 72, 73, 148, 149, 150, 160, 184, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 7 250, 251, 253, 262 opamaJa - 189 oparajjaM - 145 obhAso - 9, 10, 12, 154, 166 oramattakena - 61 orambhAgiyAnaM - 72, 73, 148, 149, 150, 184 osadhitArakA - 86 oLArikA - 65, 158 ka kakudhA nadI - 98, 101, 102 kakusandho - 2, 3, 41 kaGkSAdhammo - 112 kaccAyano - 113 kaTukA- 192 kaNikArapupphaM - 85 kahakkAni rUpAni - 245 kaNhasukkAnaM rUpAnaM - 245 kaNho - 193 katapusa - 109 kantAre - 254, 255 kapilavatthu - 6, 40, 41 kapilavatthuvAsI - 123 kapilavatthusmiM - 125, 185, 199 kapisIsaM AlambitvA rodamAno aTThAsi - 108 kappAvasesaM - 79, 89, 90, 91 - kappAsikadussaM - 258, 259 kappAsikasukhumaM - 146 kappAsikasuttaM - 258, 259 kappAsaM - 121, 258, 259 kappaM- 79, 80, 88, 89, 90, 91 kambalasukhamaM - 146 [7] kambalassatarA - 190 kammavipAkajaM - 16, 131 kammAnaM phalaM vipAko 239, 241, 247, 248, Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] dIghanikAyo-2 [ka-ka] 249,250,251, 262 kAyAnupassI-74, 78, 159, 214, 215, 216, kammAraputtassa- 96, 97, 103 217, 218, 219, 220, 234 kammAsadhammaM nAma kurUnaM nigamo-43,214 kAyikaM-228 karambhA-192 kAyena-131, 139, 235 karuNA- 190 kAlakaJcA-190 karuNAsahagatena cetasA - 177 kAlAmo-99 karuNedhimutto-177 kAliGgaro -126 karuNaM jhAnaM - 174, 175 kAsikosalesu-148, 149,150 karerikuTikAyaM-1 kAsInaM-172 karerimaNDalamALe - 1,2 kALasilA-90 kalandakanivApe- 90 kALasilAyaM-89 kalandakanivApo-90 kALasIso- 130 kaliGgAnaM-172 kALimbo-72 kaliM gilati-257 kikI -6 kalyANadhammA-246,247 kiGkArapaTissAvinI-131 kalyANapaTibhAno-237, 238 kiGkiNikA-136 kallacitte-32, 33, 35 kittayamAnarUpA-149, 150 kassapo-2,3,41,113,239,241,243,245, | kittisaddo- 67,68,173, 174, 175,237, 238 247, 248, 249, 251, 253, 255, 256, kinnighaNDu-189 257, 259 kilamatho-28,29 kAmacchandaM-39, 40,41, 222 kilomakaM-217 kAmataNhA-48,230 kukkuTasUkarA-260 kAmabhavo-45 kukkuTo-72 kAmavitakka-139 kuTeNDu-189 kAmaseTTho-189 kumArakassapo-237,238 kAmasaMyojanabandhanAni-201 kumArakILaM kILi-145 kAmupAdAnaM-45 kumAravaNNI-- 155, 169 kAmesumicchAcArA-10,234,241, 243, 244 kumbhaNDAnaM -188 kAyakamma-63 kumbhIro-188 kAyasaGkhArA - 158 kurupaJcAlesu-148, 149, 150 kAyasaGkhAraM-215 kurUsu-43, 214 kAyasamAcAraM- 206 kulagaNThikajAtA-43 kAyasamphassajA vedanA-45, 231, 232 kulaparivattaso-111, 112 kAyasamphasso-48,131, 231, 232 kuvero-189 kAyasmiM - 215, 216, 217, 218, 219, 220 kusalakiriyA-22 kAyAnupassanA- 215, 216, 217, 218, 220 kusalA dhammA-205,206, 207,208 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kha - ga] kusalaM - 180, 181 kusAvatI - 110, 111, 127, 128, 146 kusinArA - 97, 103, 104, 105, 110, 120, 122, 127 kusinArAyaM - 101 112, 119, 123, 124, 125, 127 kusinAraM - 97, 111, 119, 121, 122 kUTAgArasAlA - 91 kUTAgAraM - 136, 139, 141, 146 kevalaparipuNNaM - 36, 37 kevalI - 178 kesakambalo - 113 koTigAme - 71, 72 koTigAmo - 71 koNAgamano - 2, 3, 41 koNDaJa - 3, 9, 39, 40 kosambI - 110, 127 kosalesu - 237, 238 kosinArakA - 111, 119, 120, 121, 122, 123, 124 kosiyassa - 198 koseyyasukhamaM - 146 koLiyA - 124, 125 kha khaNDatissaM - 4, 9, 39, 40 khaNDo 1 - 31, 32, 33 saddAnukkamaNikA khattA - 238 khattiyaparisA - 84, 110 khattiyamahAsAlA - 110, 127 khattiyo - 2, 3, 9, 39, 40, 41, 123, 124, 125, 127, 155, 167 khantibalasamAhitA - 180 khantivAdo - 124 khandhAnaM - 228 9 khayadhammA - 52 khiDDApadosikA - 191 khINatiracchAnayoni - 73, 74 khINapettivisayo- 73, 74 khINAsavAnaM 4, 5, 9, 39, 40, 41 khuddakanagarake - 110, 127 khemaGkaro - 5 khemavatI - 6 khemo - 6, 32, 33, 34 khomadussaM - 258, 259 khomasuttaM - 258, 259 khomaM - 258, 259 ga gaGgA nadI - 70 gaGgodakaM - 164, 168 gaNAcariyA - 113 gaNikA - 75, 76 gaNIbhUtA - 237, 238 gatayobbanaM - 17 gandhataNhA - 45, 231,233 gandhabbakAyaM - 156, 183, 199 gandhabbadevaputto - 194, 195, 198 gandhabbaputta - 162, 184 gandhabbarajJa - 197 gandhabbA - 189, 198, 203 gandhavicAro - 231,233 gandhavitakko - 231,233 gandhasaJcetanA - 231,233 gandhasaJJA - 231,233 gandhArapure - 126 gabminIupamA - 246 gambhIrAvabhAso - 43 gambhIro - 28, 29, 43, 156, 167 garuM - 57, 58, 60, 104, 119, 120, 123 [9] Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] dIghanikAyo-2 [gha-ca] ghAnaM-230, 232, 250 gavampati-262 gahapatiparisA-84 gahapatimahAsAlA - 110, 127 gahapatiratanaM-12, 13, 15, 131,132 gaLagaLAyante-- 99,100 gAmapaTTa-258 gALahabandhanaM-240 gijjhakUTe-56, 64,89, 162 giJjakAvasathe-72,74,148 giJjakAvasathaM-151,152 giriguhaM-177 gItasaddena-111,128 guLavAlakAni-261 gUthakUpapurisaupamA-242 gUthakUpo-243 gelaJA-77 goghAtakantevAsI-218 gotama - 57, 59, 69, 113 gotamake-90 gotamakaM cetiyaM-79, 91 gotamatitthaM-70 gotamadvAraM-70 gotamo-3, 39,41, 69,70, 112, 121 gopakavatthu - 199 gopako - 199, 202 gopikA-199 govindiye-170 govindo-170, 171, 172, 173, 174, 175, 178,179,180,181,182 gosAlo-113 cakkacchinnaM- 98 cakkaratanaM-12, 13, 15, 129, 130 cakkavattiM-110 cakkAni-13 cakkhuvijJANaM-230, 232 cakkhusamphassajA vedanA-45, 231, 232 cakkhusamphasso-48, 231, 232 cakkhuM-25, 27, 105,111,118, 119,122 catutthaM jhAnaM-116, 117, 139, 235 caturaGginiyA-129, 133,141 caturAsItinagarasahassAnaM-146 catUsu ariyasaccesu-227, 235 catUhi iddhIhi-132, 133 candanagandho-131 candanacuNNAni-104 candassUpanisA-191 candimasUriyA parasmiM loke - 239 campA-110,127,172 cAtumahApathe-107,121 cAtumahArAjikaparisA-84 cAtumahArAjikAnaM-156,183,261, 262 cAturanto-12,13,15,110,127,146 cApAle-82,88,91 cApAlaM cetiyaM-79, 91 cArikaM-23, 35, 36, 37,183, 237, 238 cittasaGghArA-158 cittasamAdhippadhAnasaGghArasamannAgataMiddhipAdaMbhAveti-157 cittaseno-189 cittAnupassanA-221 cittAnupassI-74,78, 159, 214, 221, 234 cittaM - 28, 29, 30,64, 66,71,74,77, 94, 96, 107, 108, 121, 130, 196, 221, ghaTatha-107 ghAnavijJANaM-230, 232 ghAnasamphassajA vedanA-45,231,232 10 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [cha -jha] saddAnukkamaNikA [11] 234 citrA supaNNA-190 ciraTThitiko-132 cunda-96,97,103 cundakaM- 102 cetasikaM-229 cetiyacArikaM-106 cetiyaM-79, 90, 91, 120, 122 cetivaMsesu-148, 149, 150 cetopariyANaM-65 cetovimuttiM-55, 72, 184 cetosamAdhi-78 coraupamA-240 coraghAtA-240 corapapAte -89 corapapAto-90 janapadA-253 janavasabho-151, 152, 161 janindaM-202 jambugAmo-94 jambudIpe-37,126 jarA-17, 18, 19, 20, 21, 228,229 jarAdhammA-17,229 jarAmaraNanirodhoti-25 jarAmaraNaM-23, 25, 27, 44,45 jAti-12, 17, 18, 19, 20, 21, 24, 25, 26, 44,45, 53,115, 228, 229 jAtijarAmaraNaM-49 jAtidhammA-229 jAtinirodho-27 jAtipaccayA-23, 25, 43,44 jAnatA-157,158,159,160 jAlassa-136 jivhaJca-224 jivhAvijJANaM-230, 232 jivhAvineyyaM-208 jivhAsamphassajA vedanA-45, 231, 232 jIvakambavane- 90 jIvakambavanaM-90 jIvitasaGkhAraM-77 jIvitindriyassupacchedo-228 jetavane-1 jotipAlo-170 chandajAtikaM-204 chandarAganirodhA-47 chandarAgaM-46,47. chandasamAdhippadhAnasaGkhArasamannAgataMiddhipAdaMbhAveti-157 chandasamudayaM-204 channo-115 chambhitattaM-176 chavivaNNo-101,141 chinnavaTume-6,7,8, 42 jaccandhUpamo - 245 jajjarasakaTaM-78 jaTilo-251, 252 janapadacArikaM-37 janapadatthAvariyappatto-12,13,15,127 jhAnaratA-195 jhAnasampatti-138 jhAnaM-116, 117, 139, 174, 175, 234, 235 jhAyati-174, 175 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] dIghanikAyo-2 [Ja-ta] 109, 111, 112, 113, 153, 155, 156, 163,167,186,212 tathAvAdI-165,169 ANadassanaM-159 tadabhijJAvimutto-53 ANamattAya -215, 216, 217, 218, 219, 220, tantAkulakajAtA - 43 221,223, 225, 227,235 tapodArAme-90 ANaM udapAdi-25, 27 tamokhandhena- 28,29 Ati-182 tArakAnaM-245 AtiparivarlDa - 177 tAlavanaM-136 AyappaTipanno-73 tAvatisakAyaM-153,162,199 tAvatiMsadevaupamA-244 tAvatiMsaparisA-84 tAvatisA-16, 76, 153, 154, 155, 156, Thitacittassa - 118 157,159,162,163,165,166,167,169, 194,198 tAvatiMsAnamissaro-196 tAvatiMse-154, 156, 157, 159, 163, 165, taNDulAnaM - 217 166, 169, 194, 202 taNhA-24, 25, 26, 44, 45, 46, 48, 230, tALAvacaraM-119 231, 232, 233 tikkhindriye-30 taNhAkkhayo-28,29 tiNNavicikiccho-165, 169 taNhAnirodhAupAdAnanirodho-27 tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA-72, 73, 148, 149, taNhAnirodho-27 150, 160,184 taNhApaccayA upAdAnaM-25, 44, 45 titikkhA-38 taNhAsaGkhayavimuttA-209 tithiyAnaM-109 taha-46,48 timbarU-189 tatiyajjhAnA-116,117 tilAnaM-217 tatiyaM jhAnaM-116,117,139, 235 tissabhAradvAjaM-4 tatratatrAbhinandinI-230 tisso-31, 32, 33, 52, 192 tathAkArI-165,169 tINi-180, 181, 235, 244 tathAgatA-56,105,112,195, 198,199 tuNhIbhAvena-66, 69,75, 96, 135 tathAgate abhippasannA - 107,110,127 tumbathUpo - 126 tathAgato-6,7,8,42,53,78,79,82,83,84, | tumbaM - 125 88, 89, 90, 91, 92, 101, 102, 103, | tusitakAyA-83 104, 106, 107,109, 117, 146, 199 tusitA-9 tathAgataM-73,88,89,90,91,104,105,106, | tusitAnaM -156, 183 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [tha-da] saddAnukkamaNikA [13]] tejodhAtu-217,218 tejosahagato-249 telapajjotaM-33, 34, 35,101, 114, 259 telapadIpo-66 thinamiddhaM - 222 thUpArahA-107 thUpaM-107,121 tv dakkhiNeyyo-74 dakkhemoghataraM-192 dakkho -215, 218 dantapuraM-172 dasavassuddesiko-246, 252 dassanIyAni-106 dassanIyo --132 dassanena - 109, 110 daLahapAkAratoraNaM-65 dAnakathaM -32,33,35 dAnaveghasA-190 dAyapAlo-32 diTThadhammA-32,34,35 diTThigataM-237, 253,255, 256, 257, 259 / / didupAdAnaM-45 didvaiva dhamme aJjA-235, 236 dibbacakkhu-16, 131 dibbaparisA-153,162 dibbAnipi-104 dibbena cakkhunA-68,69, 245 divAvihAraM-99,136,262 disampati-169,170, 171,172 dIghAyuko - 132 dIpicammaparivArAni-140,142,143,144,145 dukkhakkhandhassa-25,27,44 dukkhadomanassAnaM-214, 236 dukkhanirodhagAminI paTipadA-71,233,235 dukkhanirodhoti-227 dukkhanirodhaM ariyasaccaM-71,232,233 dukkhasamudayoti-227 dukkhasamudayaM ariyasaccaM-71, 230, 231 dukkhassantakaro-94 dukkhaM ariyasaccaM-71, 228, 230 duggatiM - 43, 67, 240, 241 dutiyaM jhAnaM -116, 117, 139, 235 duddaso-28, 29 duddasaM-28, 29 duranubodho-28,29 dullabhoti-126 dussayugaM-146 dussIlo-67 devakAyA-185, 187 devatA-7, 8, 37, 38,39, 40,41, 68, 69,70, 105, 106,118,119, 120,185, 186 devatAnukampito-70 devaputtA-10,11 devaputtaM -135,262 devamanussAnaM-36,37,73,92,156,163,164, 168,247 devasUto-189 devA-11,16,38,40,53,54,76,126,153, 154, 155, 156, 157, 159, 162, 163, 165, 166, 167, 169, 176, 190, 191, 192, 194, 198, 199, 200, 202, 203, 210,212, 239,244,245 devAnamindo-117,135,153,154, 163,165, 166, 168, 169, 194, 195, 198, 199, 203, 204, 206, 207, 208, 209, 210, 213 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] dIghanikAyo-2 [dha-na] devAsurasaGgAmo-210 devindanAgindanarindapUjito-126 doNo- 124, 125 domanassaM - 205, 229 dvattiMsamahApurisalakkhaNehi samannAgato-12, 13, 15 dvepaccayA-152 dhajaggaM-131 dhassa -217 dhataraTTho-153,162, 188,189 dhanakaraNIyaM-131 dhanavatI-6 dhanupAkAraM - 123 dhammacakkappavattanaM-39,40,41 dhammacakkaM-83,106 dhammacakTuM -32,34,35,213 dhammacariyA-22 dhammataNhA-45,231,233 dhammatA-9,10,11,12 dhammadIpA-78 dhammadesanA-32,34,35 dhammadharA-80,81,87,95 dhammadhAtu-7,8,41 dhammanvayo-65 dhammapariyAyaM-73 dhammapAsAdapokkharaNI-133 dhammapAsAdappamukhAni-139,141,143,144,145 dhammamayaM-30 dhammarAjA-12,13,15,110,146,149,150 dhammavicayasambojjhaGgoti-226 dhammavicAro-231,233 dhammavitakko-231,233 dhammavinayo-23,33 dhammasaJcetanA-231,233 dhammasaJjA-231,233 dhammasaraNA--78 dhammA-46,48, 59,60,61,62, 63, 92, 93, 109, 110, 137, 205, 206, 207, 208, 229,230,232 dhammAdAsaM-73 dhammAnudhammappaTipattiM-158 dhammAnudhammappaTipannA-80,81,87,104 dhammAnupassanA-222,223,224,225,227,235 dhammAnupassI-74, 78, 159, 214, 222, 223, 224, 225, 227, 234, 235 dhammiko - 12,13,15,110, 146, 149,150 dhammikaM-58 dhammI-1,2 dhammUpasahitA-195,197 dhammo-28, 29, 33, 34, 35,73,78, 94, 95, 101, 114, 115, 135, 136, 137, 141, 146, 160, 164, 168, 195, 200, 208, 259 dhamma --28, 29, 30, 31, 36, 37, 80, 81, 87, 109, 110, 112, 113, 135, 137, 138, 141,156, 199, 208,210, 212, 251 dhAtuthUpapUjA - 125 dhAtuso-217,218 dhAraNIyaM-101 dhIro-97 dhuttA - 128,137,138 naattapaJatti-50 nagarasahassAni-139, 141, 143,144,145 nadikA-98 nandA-72 nandIrAgasahagatA-230 nappaTisaMvedeti-250 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pa pa ] namucI - 190 naLorAjA - 189 nAgarAjA - 126, 130, 146 nAgasahassAni - 140, 142, 143, 144, 145 nAgasA - 190 nAgApalokitaM - 93 nAtikA- 72 nAtike- 72 73 74, 148, 151 nAtikaM - 151 nAnattakAyA - 53, 54 nAnattasaJJino - 53, 54 nAnAdhAtu - 208 nAmarUpanirodhA - 27 nAmarUpanirodho - 27 nAmarUpapaccayA - 25, 44, 48, 49 nAmarUpaM - 25, 27, 44, 49 nAsakkhiM - 198 nAlandA - 64 nAlandAya 64, 66 nikaTo - 72 nigaNTho nATaputto - 113 nigrodhaparimaNDalo - 14 nigrodhassa - 3 nighaNDu - 189 nitiNNa oghaM - 202 niddArAmatamanuyuttA - 61 nidhi - 131 nipako - 196 nipuNo- 28, 29 nibbAnagAminI paTipadA - 164, 168 nibbAnadhAtuyA - 84, 101, 103, 106 nibbAnassa - 214, 236 nibbAnAya - 183, 184, 210 nibbAnaM - 28, 29, 38, 118 nibbidAya - 183, 210 nibuto - 249 saddAnukkamaNikA nimittAni - 154, 166 nimuggaposIna - 30 nimaMsalohitamakkhitaM - 219 nimmAnaratino - 192 nimmAnaratInaM - 156, 183 niyyAnikA - 63 nirayapAlA - 241 nirayaM - 67, 240, 241 nirAmisaM vA sukhaM - 220 nirutti - 53 nirodhadhammA - 52 nirodhasa - 62 nirodho - 27, 28, 29 nirodhaM - 32, 34, 35 nivutabrahmalokAti- 177, 178 nissaraNaJca - 54 nIlanidassanaM - 85 nIlAlaGkArA - 75 nIvaraNesu - 222, 223 nekkhammasaGkappo - 234 taM ThAnaM vijjati - 91, 109, 118, 165 15 mitte - 12, 15 neraJjarAya - 87, 197 nevasaJJAnAsaJJAyatana samApattiyA - 116, 117 pa pakativaNNo1- 154, 166 pakudho kaccAyano - 113 paguNaM - 31 paccanIkaM - 259 paccanubhonti - 157 paccavekkhati - 217, 218 [15] paccAnusiTThavacanApi - 154, 165 paccupaTThitA - 198, 215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 223, 225, 227, 235 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] dIghanikAyo-2 [pa-pa] paccekasambuddho- 107, 108 pacchAnipAtinI-131 pacchAbAhaM-240 pacchimakaM-93 pajAnAti-53, 54, 158, 215, 216, 220, 221,222, 223, 224, 225, 226, 227 pajjalito-179 paJcannaM -10, 37, 72, 73, 116, 123, 148, 149,150, 184, 253 paJcasikha-183, 184, 194, 195, 197, 198, 213 paJcasikho - 155, 162, 169, 184, 189, 194, 195, 198 paJcasu nIvaraNesu-222, 223 paJcindriyAni-92 paJcupAdAnakkhandhA - 228,230 paJattipatho-49,53 paJattaM-57,60 paJavanto-62 paJjA - 25, 27, 53, 64,66,71,74,77, 93, 94,96 pAparibhAvitaM-64, 66,71,74, 77, 94, 96 pAvimutto-54 pAvimuttiM -55,72, 184 paJhApaTibhAnAni-259 paTikUlasaGghAtA-243 paTighasAnaM-54, 55, 86 paTiccasamuppannA-52 paTiccasamuppAdo-43 paTinissaggo - 232 paTipajjitabbaM - 107,121 paTipadA -71,164, 168, 233, 235 paTisaJcikkhato-29, 30 paTisallIno-199 paTisotagAmi-28, 29 paTisaMvedeti-235 paTissatimattAya-215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 223, 225, 227, 235 . paThamAbhisambuddho-87,197 paThamaM jhAnaM-116, 117, 139, 234 paNDukambalaparivArAni-140, 142, 143, 144, 145 paNDusuttaM-10 paNNakuTiyA-252 patiThThApito-66 pattadhammA--32,34,35 pathavI-83, 84,190 pathavIdhAtu-217218 pathavIsaJjiniyo-105,118 padakkhiNaM-31, 36, 37, 66, 68, 75, 76, 80, 96, 100,101, 122,151,184 panAdo-189 papaJcasaJAsaGghAnirodhasAruppagAminiM-205,206 papaJcasaJjAsaGghApabhavo-204 papaJcasAsaGghAsamudayo-204 pabbajjA-23,33,39,40,41,182,183,184 pabhAvatI-6 pamAdAdhikaraNaM-67 pamudito- 169 parakAye -159 paracitte-159 paradhammesu-159 paranimmitavasavattInaM-156,183 parappavAdA-113, 114 paralokavajjabhayadassAvine-30 paralokaM - 247, 253, 255 parasenappamaddanA-13,15 pariggahanirodhA-47 pariggaha-46 pariNAyakaratanaM-132, 140, 141 paritassanA - 175 parittattAnudiTThi-50, 51 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pa-pa] saddAnukkamaNikA [17] parittAni-85 pahAnasaJja-62 parittaM-3, 39, 41, 49, 50, 51, 92, 98 pahArAdo-190 paridevo-228 pAkAravivaraM-65 parinibbAnakAlo-80, 81, 82, 87, 88 pAkArasandhiM -65 parinibbAnasamaye-127 pATaligAmikA-66, 68 parinibbAnaM-82, 88,91,92,101,105, 108, pATaligAme-68,69 111,112 pATaligAmo-66 parinibbuto - 103, 116, 117, 118, 119, 122, pATaliyA-3,9,39,40 124 pANAtipAtA-10,234, 241, 243, 244 paripAka-247 pANAtipAtI-239, 240, 241 paripuNNasaGkappA-173 pANitALasaddena-111, 128 paribbAjako-112,113,114,115 pAtimokkhasaMvarAya -206, 207 parimukhaM-215 pAtimokkhuddesAyAti-36, 37, 38 pariyAyo-239, 240, 241, 242, 244, 246, | pAtimokkhaM-38 247,248, 250,251 pApamittA- 61 pariyuTTitacitto-79,80 pApasampavaGkA-61 pariyesanAnirodhA-48 . pApimayogAni-201 pariyesanaM -46, 48, 207 pAmojja-158 pariyogALhadhammA-32,34,35 pAyAgA-190 pariyosAnakalyANaM-36, 37 pAyAsi-56,75, 131, 237, 238, 239, 253, pariyositasaGkappo-165, 169 255, 256,257,261,262,263 parivitakko - 23, 35, 36, 38, 160 pAragA-191 parisuddha-36, 37 pAripUrI-226,227 paro loko-237, 238, 239, 240, 241, 242, | pAliccaM-228 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, . pAvA-96 250, 251, 253, 262 pAvAya - 121, 122 palokadhamma-91,109,118,122 pAvArikambavane - 64,66 pavAraNAya-162 pAveyyakA-124 pavivittavihArino-212 pAhuneyyo-74 pavuTThajAtimakhilaM-192 piNDapAtA-103 pavedhamAnaM-17 pippalivaniyA moriyA-125 pasannacittA-106, 200 pippalivane - 126 pasannacitte-32, 34, 35 piyarUpaM-230, 231, 232, 233 pasenadi kosalo - 253, 255, 256, 257 piyavAdinI-131 passaddhisambojjhaGgoti-226 piyAppiyanidAnaM-204 passambhayaM-215 piyAppiyasamudayaM-204 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] dIghanikAyo-2 [pha-ba] pisuNavAcA-239, 240, 241 phAsuvihAra-56, 57 pItAlaGkArA-75 phohabbataNhA-45, 231,233 pItisambojjhagoti-226 phoTThabbavitakko-231, 233 pItisukhaM - 139, 234, 235 phoTThabbasaJcetanA-231,233 pItisomanassajAtA - 149,150,153,154,163, | phoTTabbasaJjA-231,233 165 phohabbA - 229, 230, 232, 250 pukkuso- 99, 100,101, 102 phoTabbe-225 puggalamattatA-114 puJjakiriyA-22 puJjakkhettaM-74 puTabhedanaM-69 bandhujIvakapuSpha-86 puNDarIkassa mUle abhisambaddho-3 bandhumatiyA-22, 31,32,33,35,36, 37 puNNamAya-153, 162 bandhumatI-5, 9,34, 36, 37,38,39,40,41 puthujjano-180 bandhumantaM-12 punabbhavoti-12,71,93 bandhumassa-5,9,18,19,21,39, 41 punarAyu-211 bandhumA-5,9,12,15,16,17,18,19,20,21, pubbanimittaM-154,166 39,40 pubbuTThAyinI - 131 balAni-92 pubbenivAsapaTisaMyuttA dhammI kathA udapAdi-1,2 bahiddhA-55, 85, 86, 114, 156, 159, 167, purindado-191 209, 215, 216, 217, 218, 219, 220, purisadammasArathi -73 221, 223, 225, 227, 235 purisapuggalA-74 bahujanasukhAya - 35, 36, 37, 79, 80, 88, 89, purisayugAni-74 90,91, 92, 156, 163, 164, 165, 168, purisavaruttamassa - 126 247 pUraNo kassapo-113 bahujanahitAya-35, 36, 37, 79, 80, 88, 89, pokkharaNI-137 90, 91, 92, 156, 163,164,165,168, pokkharaNIrAmaNeyyakanti-248 247 ponobmavikA - 230 bahuputtaM cetiyaM-79, 91 bArANasI-6,110,127, 172 bimbisAro-149,150, 152 bilaGgadutiyaM-261 pharusavAcA-239, 240,241 buddhijo-5 phassanirodhAvedanAnirodho-27 buddho-73. 94, 102, 124, 126, 190, 202 phassanirodho-27 bulayo-124, 125 phassapaccayA vedanA- 25, 44 beluvapaNDuvINaM - 194, 195, 197 phasso - 24, 25, 26,44, 48, 49 bojjhaGgA - 92 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [bha-ma] saddAnukkamaNikA bojjhaGgesu-225, 227 bodhisattamAtA-10,11 bodhisatto-9,10,11, 12, 23, 27,83 bhagavantarUpo-209 byAkatA-209, 213 bhagavAti - 112, 113, 117, 183, 199 byAdhidhammA - 18,19,229 bhaNDagAme - 93, 94 byApannacittA-239,240,241 bhaNDagAmo- 93 byApAdavitakka-139 bhaNDu-22 byApAdaM-222 bhattAbhihArena-175 brahmakAyikA-54 bhaddo-72,130 brahmadaNDo-115 bharato-173 brahmadatto-6, 173 bhavataNhA-48,71,93,230 brahmadeyyaM - 237 bhavanirodhA-26,27,45 brahmaparisA-84 bhavanirodho-27 brahmapurohitaM- 200,203 bhavapaccayA-24, 25, 43, 44, 45 brahmayAcanakathA-28 bhavo-24, 25, 26,44, 45 brahmalokasahabyatAya-183 bhiyyosuttaraM -4 brahmalokaM--145, 183 bhusAgAre - 100 brahmassaro-14 bhUjati -198,199 brahmA- 154, 155,156,157,159,160,161, bhUtAnukampA-22 166, 167, 168,169, 176 bhUmicAlassa-82, 83, 84 brahmAnaM-167,173,174, 175, 176 bhUmirAmaNeyyaka-248 brahmAsahampati-117 bhUripaJassa-153,155, 163,167 brahmano-30,154,156,160,161, 166, 167, | bhoganagare - 94, 96 168, 169, 176, 178, 179, 180, 181, 182,213 brAhmaNagahapatikA - 133, 134, 237, 238 brAhmaNagAmo-194, 195 makkhali gosAlo-113 brAhmaNaparisA-84 magadhamahAmattA-68,69,70 brAhmaNamahAsAlA- 110,127, 174, 181, 182 magadhesu-149,150,194 brAhmaNo-2, 3, 6, 56, 57, 59, 64, 65, 83, | maggo-27, 92, 113, 180, 184, 214, 233, 124, 125, 170, 171, 172, 173, 174, 236 175, 176, 178, 179, 181, 182, 183, | macchariyaM-46,47 246 majjhasUrasenesu-148,149,150 maJcakaM-104 maNiratanaM-11, 12, 13, 15, 131 maddakucchismiM-90 19 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] dIghanikAyo-2 [ya-ya] manussagandho- 243 manopadosikA-191 manosamphassajA vedanA-45,231, 232 mandavalAhakA-191 mandAravapuSphAni-104 mandAravapuSpha-121 mamaccayena -115 mayampi khattiyA-123, 124, 125 maraNadhammA-20,21,229 maraNadhammo-20,21 maraNaM- 20, 21, 228, 229 mallapAmokkhA - 120,122 mallaputto-99, 100, 101 mallA- 111,119,120,121,122,123,124, 125 mahAsamayo-185 mahAsudassano-110, 127, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140,141,142,145 mahAseno-193 mAgadhakA-149,150,151,160 mAtali-189 mAtugAme-106 mAraparisA-84 mArayAcanakathA-80 mArasenA-193 mAro-80, 87, 88 migadAyo-32, 33, 34, 90 micchAAjIvA-260 micchAkammantA-260 micchAdiTThI-239, 240, 241, 260 micchAvAcA-260 micchAvAyAmA-260 micchAsaGkappA-260 micchAsatI-260 micchAsamAdhI-260 mithilA-172 muggAnaM-217 muJjakeso-130 muJjapabbajabhUtA-43 mutti-232 mudindriye-30 mettAsahagatena-139, 183 medhAvI-65,109,132,237,238 moriyA--125 mahaggataM -221 mahapphalatarA-103 mahAkassapena-123 mahAkassapo-121,122 mahAgovindo-171,172,173,174, 175, 176, 178,179,181, 182, 183 mahAgovindotveva samajhA udapAdi-171 mahAnagarAni -110, 127 mahAnisaMsatarA-103 mahApathaviM-172 mahApAragA-191 mahAbrahmA-29, 30, 31, 36, 37, 168 mahAbrahmano-29 mahAbrahme-167 mahAbhUmicAlo-82,117 mahArAjA-153,160,161,162, 188,189 mahArAjAno-153, 154,162, 165, 166 mahAvane-185 mahAvanaM-91 mahAsakaTasattho-253 mahAsamanA-191 yakkho -151,152,161,203,254 yajJadatto-6 yathAkArI-165,169 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ra-va] saddAnukkamaNikA ___ [21] yathAvAdI- 165,169 yamakasAlAnaM-101,104, 127 yasasaMvattanika-103 yAmA-192 lambItakA-192 yAmunA-190 lAbhanirodhA-47 yogakkhemakAmA-229 lAmaseTThA-192 yonisomanasikAraM-158 licchaviparisaM-76 licchavI-75,76, 123, 125 lokadhAtu-10,12 lokadhAtUsu-105,186 rattacittena-10 lokadhAtUhi-185 rattandhakAratimisAya-131 lokAnukampAya-36, 37, 79, 80, 88, 89, 90, rattindivA-244 __ 91, 92, 156, 163, 164, 165, 168, 247 ramaNIyA-79, 90,91, 98 lomahaThThajAto-176 rase-224 lomahaMsanaM-118 rAgadosamohakkhayA-103 lohitapakkhandikA-97 rAjagaha-59,89, 90,110,127 lohitavAsino-191 rAjaJo- 237, 238, 239, 253, 256, 257, | lohaM - 258, 259 261,262 rAjadAyaM-237 rAmagAmakA-124 rUpataNhA-45,231,233 vacIkamma-63 rUpabhavo-45 vacIsaGkhArA-158 rUpavicAro-231,233 vacIsamAcAraM-207 rUpavitakko-231,233 vajjikaraNIyAni-57 rUpasaJcetanA- 231, 233 vajjicetiyAni-58 rUpasaJjA-231, 233 vajjidhamme-57 rUpassa-27, 223 vajjimallesu-148, 149, 150 rUpA-229, 230,232, 250 vaNNasaMvattanikaM- 103 rUpiM-49, 50,51 vanarAmaNeyyakaM-248 rUpI-49,50,51,54,86 vandite- 123 rUpupAdAnakkhandho-230 vayadhammA-52,92,116 rUpaM-27, 176, 208,223, 251 vayadhammAnupassI-215, 216, 217, 218, 219, reNu-170,171,172,173, 174, 178 220,221,223,225, 227,235 rojA-191 varuNA-190 rorukaM-172 valAhako-130,146 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] vassakAro - 56, 57, 59 vasvatI - 6 vassUpanAyikAya - 153 vAyo - 190 vAyodhAtUti - 217, 218 vAyosahagato - 249 vAraNA - 190 vAlaggakoTinitudanamattopi - 105 vAsavo - 202 vAseTThA - 111, 119, 120, 121, 122 vikkhittaM - 221 vigatakathaMkatho - 165,169 vicakkhaNA - 192 vicikicchAkathaGkathAsallaM - 209 vicikicchaM - 223 vijAnAti - 251 vijjA - 25,27, 158 vijjAcaraNasampanno - 73 viJJANaJcAyatanUpagA - 54 viJJANaJcAyatanaM - 54, 55, 86, 116, 117 viJJANaTThitiyo - 53 viJJANaTThitInaM - 54 viJJANanirodhA - 27 viJJaNanirodho - 27 viJJANapaccayA nAmarUpaM - 25, 44, 49 viJJANasahagato - 249, 251 vijJANupAdAnakkhandho- - 230 viJJANaM 25, 27, 28, 44, 49, 223 256, 257, 258 viTucca - 189 viTuTo - 189 viTeNDu - 189 vitakko - 204 viditadhammA - 32, 34, 35 viditA - 65 dIghanikAyo-2 vidisA -219 videhAnaM - 172 vidhurasaJjIvaM 4 vinicchyanirodhA - 47 vinicchyaM paTicca chandarAgo - 46, 47 vinipAtikA - 54 visuddhacakkhU - 190 visuddha - 203 viJjU - 242, 246, 249, 250, 251, 253, visesagU - 203 vissakammaM - 135 vihAra- 6, 108 vihiMsAvitakka- 139 vItadosaM - 221 vItabhayo - 212 vItamalaM - 32, 34, 35, 213 vItamohaM - 221 vipassI - 2, 3, 9, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 27, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 39, 40 vipassIpi nAma kumAro - 23 vippayogo - 229 vippasannamanA - 154, 166 vibhavataNhA - 48, 230 vimalo - 179 vimAnaM - 261, 262 vimuttacittaM - 53 vimuttaM - 221 vimokkho - 55, 86, 118. virajaM - 32, 34, 35, 202, 213 virAgadhammA - 52 virAgo - 28, 29 virUpakkho - 153, 162, 188, 189 virULhako - 153, 162, 189 virULho - 188 vivekajaM pItisukhaM - 139, 234 visAkhA - 6 22 [va-va] Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sa-sa] saddAnukkamaNikA [23] vItarAgA-106,118,119,122 vesAliM -75,76, 77,79, 91, 93 vItarAgaM-221 vesAlI-74,79,90,91 vImaMsAsamAdhippadhAnasaGkhArasamannAgataM iddhipAdaM vessabhussa-3,4,5,6 bhAveti-157 vessabhU-2,3,41,173 vIraGgarUpA --13,15 vessavaNassa-152,160,161, 198 vIriyasamAdhippadhAnasaGkhArasamannAgataM iddhipAdaM vessavaNo-153,160,161,162 bhAveti-157 vessAmittA-188 vIriyasambojjhagoti - 226 vehAsaGgamo-130 vuddhapabbajito- 122 veLuvagAmako-77 vUpasamo-117, 147 veLuvane-90 veghanasA-192 vejayantarathappamukhAni - 140,142,143, 144,145 vejayantaratho-146 vehradIpako-124 saudrayAti-183,184 vedanA-24, 25, 26, 27,44,45,46,48, 52, sakaTamukhaM - 172 53,77, 97, 145, 223, 231, 232 sakadAgAmino-73,148,149,150,160,184 vedanAdhammo - 52,53 / sakaraNIyo-108 vedanAnirodhAtaNhAnirodho-27 sakkato- 104 vedanAnirodho-27 sakkapaJhAtveva-213 vedanAnupassanA- 220, 221 sakkesu-185 vedanAnupassI-74, 78, 159, 214, 220, 221, | sakko devAnamindo-117,135,153, 154, 163, 234 165,166, 168,169, 194, 195, 198, vedanApaccayA taNhA-25,44, 45 / 203, 204, 206, 207, 208, 209, 213 vedanupAdAnakkhandho-230 sakkhidiTuM-199 vedapaTilAbho-210 sakkhisAvako-115 vedapaTilAbhaM-155,167, 210,211,212 sakyadhItA--199 vediyako pabbato-195 sakyA-123, 125 vedehiputto-56, 57, 123, 125 saggakathaM-32,33,35 vepacitti-190 saggasaMvattanika-103 vebhArapasse-89, 90 saggaM lokaM-68, 106, 107, 108, 199, 241, veramaNI-234 242,243,244,261, 262,263 verocanAmakA -190 saGkhadhamo- 250 vesAlA - 190 saGkhArA-27, 92, 106, 116, 117, 118, 119, vesAlikA-75, 123 122, 146,147,223 vesAliyaM-59, 74, 75, 77,79, 90, 91, 93, | saGkhArAnaM - 27, 28, 33, 34, 35, 223 125 saGghArupAdAnakkhandho-230 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] dIghanikAyo-2 [sa-sa] saGgAhakassa-197 saddhassa-106 saGgha-73, 115, 116, 124, 125, 149, 150, | sanakumAro-154, 155, 156, 157, 159, 160, 160,199 161,166,167,168,169,176, 192 sajjhaM-258,259 santikAvacaro-105 saJcayo belaTThaputto-113 santuTTho-72 sA- 27, 223 santo--28,29,196 sajAvedayitanirodhaMsamApajji-116 santhatA-120 saJI samAno jAgaro- 99, 100 sandiTTiko-73,160,164,168 sa pAdAnakkhandho-230 sandhAgAraM-111,119,175 satipaTThAnA- 2,159, 214 sandhisamalasaMkaTIrA-120 satimA-74, 78, 139, 159, 214, 234, 235 saparikkhAro--160 satisambojjhaGga- 62,225 sappasoNDikapabbhAro-90 satthavAse-252,254,255 sabbakAyapaTisaMvedI-215 satthavAso-252 sabbanihInaM-156,183 satthavAhassa-254,255 sabbaphAliphullA- 104 satthavAhA-253 sabbamitto-5 satthavAho-254,255 sabbasaGghArasamatho-28,29 satthA -71,73, 92, 93, 94, 102, 108,115, sabbaseto-130 116, 117, 146, 160, 161, 179, 187, sabbUpadhipaTinissaggo-28,29 193,213 sabhAyaM-153, 154, 162, 165, 197 satta bojjhaGgA-92 samacariyA-22 sattapadavItihArena - 12 samaNaparisA-84,110 sattappatiTTho-130 samavipAkA-103 sattabojjhaGge-65 samasamaphalA - 103 sattamo sarIranikhepo-146 samAdhi-64,66,71,74,77, 93, 94, 96 sattambaM cetiyaM-79, 91 samAdhiparikkhArA-160 sattaratanasamannAgato-12,13,15,110,146 samAdhiparibhAvitA-64,66,71,74,77,94,96 sattaratanAni-12,13,15 samAdhisambojjhaGgaM-62,226 sattavijJANaTThiti-53 samAnA-191,199 sattasamAdhiparikkhArA-159 samIpacArI-105 sattAnaM visuddhiyA -214, 236 samudayadhammAnupassI-215,216,217,218,219, sattAhaparinibbuto samaNo gotamo-121 220,221, 223, 225, 227, 235 sattipaJjaraM- 123 samudayadhamma-32,34,35,213 sadaNDAvacaro-210 samudayavayadhammAnupassI-215, 216, 217, 218, saddA-229, 230, 232, 250 219, 220, 221, 223, 225, 227,235 saI - 99,100,141, 208,251 samehi pAdehi-12 24 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sa-sa] saddAnukkamaNikA [25]] samaMsalohitaM-219 savitakkaM- 139, 205, 206, 234 sampajAnakArI hoti-75, 216 sasatthAvacaro-210 sampajAno - 9,74,75,77,78,82,83,84,97, | sahadhammA-191 102, 104, 139, 141, 159, 211, 214, sahali-191 234,235 saLAyatananirodhA-26,27 sampayogo-229 saLAyatananirodho-27 sampAdethAti-116 saLAyatanapaccayA-24, 25 samphappalApA-234,241,243 saLAyatanaM-25, 27 sambuddho-117, 213 sAketaM -110, 127 sambodhAya-27,183,184,210 sAkhAnagarake-110, 127 sambodhi-149,150,211 sAgarapariyantaM-13,15 sambodhiparAyaNA-72,73,160,184 sANabhArikaupamA-258 sambodhimuttamaM-196 sANasuttaM-258,259 sammappadhAnA-92 sANibhAraM-258 sammAAjIvo-160, 184, 233, 234 sANaM-258, 259 sammAkammanto - 160,184, 233,234 sAtAgirA-187 sammAANaM-160 sAtodakA-98 sammAdiTThi-160,184, 233 sAmisaM sukhaM-220 sammAvAcA - 160, 184, 233, 234,260 sAmukkaMsikA-32, 34, 35 sammAvAyAmo-160,184,233,234 sAratthe-107 sammAvimutti-160 sArandade-59, 91 sammAsaGkappA-260 sArandadaM cetiyaM-79,91 sammAsaGkappo-160,184,233, 234 sAriputtamoggallAnaM-4, 39, 41 sammAsati-160,184, 233, 234 sAriputto-64 sammAsamAdhi-160,184,233,234,235 sAlarAjamUle-38 sammAsambuddhA-65, 66, 105, 109, 165, 186, sAlavane-101,127 199 sAlavanaM-103,104,105,111,112,119 sammAsambuddhana- 31, 33, 34, 35, 157, 158, sAlInaM-217 159, 160 sAvakayugaM-4,9, 39, 40, 41 sammAsambuddho loke udapAdi-2,9,39,40 sAvakasannipAtatopi-7,8,42 sammAsambodhiM -65,66,83,101,103,106 sAvakAnaM sannipAtA-4, 9, 39,40 sayameva-123 sAvako-99,107,108,202,210,237,238 sarIrapUjAya-107 sAvatthi-127 sarIrapUjaM-107,110, 127 sAvatthiyaM-1,198 salaLAgArake-198 sALho-72 savicAraM-139, 205, 206, 234 sikhaNDI-197 25 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26] dIghanikAyo-2 sikhissa-3,4,5,6 sikhI-2,3,41 siGgIvaNNaM-101, 102 sirIsassa -3 siMsapAvane -237, 238 sItavane - 90 sItodakA-98 sIlaparibhAvito samAdhi mahapphalo hoti-64,66,71, 74,77, 94, 96 sIlabbatupAdAnaM-45 sIlasampadAya-67,68 sIlasampanno-67, 68 sIsakaTAhaM-219 sIhaseyyaM-102,104,141 sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko-239, 241, 247, 248, 249, 250, 251, 262 sukhasaMvattanika-103 sucitti-190 suJA-113,114, 149,150 sudatto-72 sudassI-40 suddhAvAsehi-38 suddhodano-6,40,41 sudhammAyaM-153,154,162,165,197 sunidhavassakArA-68,69,70 supaNNA-190 supatihitacitto-66 supinakaupamA-248 suppatiTTitapAdo-13 suppatito-6 suppatitthA - 98 subhakiNhA-54 subhagavane-38 subhaddaparibbAjakavatthu-112 subhaddA devI-141,143 subhaddo-72, 112,113,114,115, 122 sumuttA-122 suvaNNavaNNo-14 sUkaraposako-256 sUkaramaddavaM - 96, 97 sUriyavacchasA- 197 sekho-108 setabyAya-237,238 setabyaM-237,238 setodakA - 98 seniyo-149, 150 seyyathApi-10,11,15, 16, 29, 30,31, 32, 34, 35, 36, 37,38,53,54,65, 69,70, 78,85, 86, 100, 109, 110,114, 123, 127, 128, 130, 131, 133, 135, 136, 137, 138, 145, 155, 158, 164, 166, 167, 168, 169, 176, 185, 186, 194, 215, 217, 218, 219, 242, 244, 247, 249, 255, 259, 260 serIsakaM vimAnaM-261, 262 sokaparidevadukkhadomanassupAyAsadhammA-230 sokaparidevadukkhadomanassupAyAsA-25, 27, 44 soNuttaraM-4 sotApanno-116,210 sotthijo-5 sobhavatI-6 sobho-6 somanassapaTilAbho-210 somanassapaTilAbhaM- 155,167, 210,211, 212 somanassaM-158,159, 205, 259 somo-190 sovIrAnaJca-172 saMyojanassa - 224, 225 saMvejanIyAni-106 26 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ha-ha] ha hathigAmo - 94 hasthiratanaM - 12, 13, 15, 130 hAragajA - 192 hArito - 193 hirajJavatiyA - 103, 104 hemavatA - 187 saddAnukkamaNikA 27 [27] Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAnukkamaNikA accaGkusova nAgova - 196 aTThadoNaM cakkhumato sarIraM-126 asthAyaM itarA pajA-160 athaddasaM bhikkhavo diThThapubbe - 200 athAgu nAgasA nAgA - 190 athAguM sahabhU devA - 191 athAgu harayo devA-191 aniccA vata saGkhArA-117, 147 anUpavAdo anUpaghAto-38 annena pAnena upaTThahimhA-200 apariyositasaGkappo-212 apArutA tesaM amatassa dvArA-31 appako vata me santo- 196 appamattA satImanto-92 abhayaM tadA nAgarAjAnamAsi-190 amanusso kathaMvaNNo-178 asallInena cittena-118 iccete soLasasahassA - 188 icchA vivicchA paraheThanA ca- 178 iti tattha mahAseno-193 iti buddho abhijJAya- 94 ito satta tato satta-152 itthI hutvA svajja pumomhi devo-201 idaM disvAna nandanti-153, 156, 163, 167 iddhimanto jutimanto-190, 191, 192 idheva cittAni virAjayitvA-201 idheva tiTThamAnassa-211 imehi te hInakAyUpapannA- 202 uttaraJca disaM rAjA-189 upavutthassa me pubbe-179 upAsikA cakkhumato ahosiM--200 A Aturasseva bhesajjaM-195 Apo ca devA pathavI-190 AmantayAmi rAjAnaM -178 AsanaM udakaM pajjaM-176 ekasmiM bhAsamAnasmiM-156 ekA hi dAThA tidivehi pUjitA-126 ekUnatiMso vayasA subhadda-114 etAdisI dhammappakAsanettha-202 ete cane ca rAjAno-189 19 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [30] dIghanikAyo-2 [ka-ta] chetvA khIlaM chetvA palighaM - 186 esa maggo ujumaggo- 180 ethagaNhathabandhatha -193 jitA vajirahatthena - 190 kathaM ArAdhanA hoti-212 kAlakaJcA mahAbhismA-190 kicchena me adhigataM -28, 29 kumbhIro rAjagahiko-188 ke AmagandhA manujesu brahme-177 kodho mosavajjaM nikati ca dubbho- 177 Ayena me carato ca-211 khantI paramaM tapo titikkhA-38 khemiyA tusitA yAmA-192 gantavAna buddho nadikaM kakudhaM-102 gandhabbakAyUpagatA bhavanto - 201 taJca sabaM abhijJAya - 187, 193 taNhAsallassa hantAraM- 212 tataJca baliputtAnaM-190 tato naM anukampanti-70 tato me brahmA pAturahu-179 tatra bhikkhavo samAdahasu-185 tadAsi yaM bhiMsanakaM- 118 tadAsu devA maJjanti - 156 tayi gedhitacittosmi- 196 tassa dhammassa pattiyA-203 tasseva tejena ayaM vasundharA-126 tasseva buddhassa sudhammatAya- 200 tAni etAni diTThAni-71 tiNNaM tesaM Avasinettha eko-202 tulamatulaJca sambhavaM-82 te ache atirocanti-153, 155, 163, 167 te ca sabbe abhikkante-193 te taM anuvattissAma-179 te paNItatarA devA - 212 te vuttavAkyA rAjAno-154, 166 tesaM nisinnAnaM abhikkamiMsu- 202 tesaM pAturahu ANaM-187 tesaM mAyAvino rAsA-189 tesaM yathAsutaM dhamma-212 catunnaM ariyasaccAnaM-71 cattAro te mahArAjA - 189 cattAlIsa samA dantA - 126 candano kAmaseTTho ca-189 cittaseno ca gandhabbo-189 cutAhaM diviyA kAyA-211 cutAhaM mAnusA kAyA- 211 cundassa bhattaM bhujitvA - 97 chasahassA hemavatA-187 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [da-ya] gAthAnukkamaNikA [31] tyassu yadA maM jAnanti-212 tvameva asi sambuddho-213 buddho janindatthi manussaloke - 202 dakkhiNaJca disaM rAjA-188 dadato puoM pavaDDati-103 dantapuraM kaliGgAnaM -172 dasete dasadhA kAyA-192 dasettha essarA Agu-193 devakAyA abhikkantA-187 devindanAgindanarindapUjito- 126 bhiyyo paJcasate JatvA-187 bhuttassa ca sUkaramaddavena -97 namatthi UnaM kAmehi-178 nave deve ca passantA-153, 155, 163, 167 nAgova sannAni guNAni chetvA-202 nAhu assAsapassAso-118 nhatvA ca pivitvA cudatAri satthA - 102 mahApadAna nidAnaM-263 mahAsamayo pavanasmiM-185 mArasenA abhikkantA-193 mithilA ca videhAnaM-172 mettA karuNA kAyikA-190 modanti vata bho devA-153, 155, 163, 167 maM ve kumAraM jAnanti-176 paccattaM veditabbo hi dhammo-200 pacchimaJca disaM rAjA-188 paTiggaNhAma te agdhaM -176 paTisotagAmi nipuNaM-28, 29 paripakko vayo mahaM-92 pavuTThajAtimakhilaM--192 puccha vAsava meM pahaM-203 pucchAmi brahmAnaM sanamAraM-177 puttApi tassa bahavo- 188, 189 puthUsIhAva sallInA-186 purimaM disaM dhataraTTho-189 purimaJca disaM rAjA-188 yathA nimittA dissanti-154, 166 yathA pAvussako megho- 193 yathApi muni nandeyya - 196 yadA ca buddhamaddakhiM-212 yasmiM padese kappeti-70 yA tattha devatA AsuM-70 yassu maJAmi samaNe - 212 yAmunA dhataraTThA ca-190 ye nAgarAje sahasA haranti-190 yekeci buddhaM saraNaM gatAse-186 yo imasmiM dhammavinaye-93 yaM karomasi brahmano-213 yaM me asthi kataM punaM-196 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [32] dIghanikAyo-2 [la-ha] littaM paramena tejasA -257 sAtAgirA tisahassA-187 sAlaMva na ciraM phullaM- 197 siGgIvaNNaM yugamaTuM- 102 silokamanukassAmi-186 sItodakaM pokkharaNiM- 196 sIlaM samAdhi paJjA ca-93 sukkA karambhA aruNA-192 suNantu bhonto mama ekavAcaM-124 subrahmA paramatto ca-192 sUriyassUpanisA devA-191 sele yathA pabbatamuddhanihito-30 sokAvatiNNaM janatamapetasoko-31 svAhaM amULhapaJassa-211 vaNNavA yasavA sirimA-176 varuNA sahadhammA ca-191 vande te pitaraM bhadde-195, 197 vasUnaM vAsavo seTTho-191 vAtova sedataM kanto-195 vAmUru saja maM bhadde - 196 veNDudevA sahali ca-191 vessAmittA paJcasatA - 188 sa handa viyAyAma byAyAma-201 hitvA mamattaM manujesu brahme-177 hInaM kAyaM upapannA bhavanto-201 sakkassa puttomhi mahAnubhAvo - 201 sakko ce me varaM dajjA-196 sakyaputtova jhAnena - 196 sace jahatha kAmAni - 180 sace te UnaM kAmehi-178 sadvaite devanikAyA-192 sataJca baliputtAnaM -190 sattabhU brahmadatto ca-173 sattasahassA te yakkhA - 187 sataM eke sahassAnaM-187 sadAmattA hAragajA-192 saddahAmi ahaM bhoto- 179 sabbapApassa akaraNaM -38 sabbe vijitasaGgAmA-193 sabbeva nikkhipissanti - 117 sabbeva bhonto sahitA samaggA-125 samAnA mahAsamanA-191 sahassaM brahmalokAnaM-193 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbha-sUcI pAli TeksTa sosAyaTI (laMdana) - 1982 pAli TeksTa sosAyaTI pRSTha saMkhyA pAli TeksTa sosAyaTI prathama vAkyAMza vi. vi. vi. vi. vi. vi. pRSTha saMkhyA paMkti saMkhyA or rM49 mAAAA evaM me sutaM paTikkantAnaM khattiyo jAtiyA AyuppamANaM ahosi aggaM bhaddayugaM sammabuddhassa eko bandhumatI nAma atha kho tesaM chinnavaTume pariyAdinnavaTTe evaMjaccA te pubbenivAsapaTisaMyuttaM nAma devI mAtA kAmesumicchAcArA ca bodhisattamAtA semhena amakkhito jAte kho pana bhavanti, seyyathidaM sukhumattA chaviyA idampimassa mahApurisassa padumaM vA puNDarIkaM anusAsati / tatra uyyAnabhUmiM niyyanto addasA kho addasA kho Mrm >> Trw9 vvvAXXXMXX223 MM29m 44 33 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [34] dIghanikAyo-2 a cry cry Y Y Y Y muttakarIse palipannaM eso kho deva na kho deva mA heva nemittAnaM hi sammasArathi acchAdetvA dukkhassa nissaraNaM bodhisatassa taNhA, taNhApaccayA abhisamayo vedanAya bodhAya, yadidaM sammAsamabuddhassa etadahosi etadahosi brahme imA evameva kho arahantaM sammAsambuddhaM ca purohitaputto saraNaM gacchAma sammAsamabuddho saGghArAnaM AdInavaM abhikkantaM bhante bhikkhave dhamma vipassiM bhagavantaM api ca bhante sesAni / tiNNaM matta tA ca bhagavato arahato appakaM AyuppamANaM ekamantaM ThitA pi anussarati evaM me sutaM atthItissa sokaparidevadukkhadomanassupAyAsA kimhici seyyathidaM paTicca Arakkho pariggaho Y My My My My My My My My My my my my Yoo Soo Yo Yo Yo Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 000060262000 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 no taM bhante phassa paccayA vedanA etaM vRttaM ityattaM paJJApanAya panassa hoti panassa na hoti khayadhammA heva kho me nAnattakAyA nAnattasaJJino no hetaM bhante evaM sutaM anayavyasanaM ApAdessAmi sutaM, vajjI sutaM me taM parihAni, ko pana karissanti, vuddhiyeva bhavissanti na kammaratA bhavissanti, AraddhaviriyA yAvakIvaJca bhikkhave yAvakIvaJca bhikkhave ekamantaM nisIdi AsabhI vAcA pAvArikambavane atha kho bhagavA paJcime devatAya sahasseva puTabhedanaM tato na anukampanti atha kho bhagavA catunnaM ariyasaccAnaM datto nAma bhante loka | paropaJJAsa JayapaTipanno satimA vineyya vesAliM anuppatto saMdarbha-sUcI 35 26660000 47 48 49 49 50 51 52 53 53 54 55 56 56 57 58 59 60 61 62 62 63 64 65 66 66 67 68 70 71 71 9999965 72 72 73 74 75 2 2 2 2 2 m 2 & [35] 19 14 22 19 23 17 25 16 2 1 11 12 12 7 4 3 1 23 21 19 12 6 25 19 17 22 Jaavana a 12 17 27 22 21 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [36] dIghanikAyo-2 97 98 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 bhikkhave licchaviparisaM ekamantaM nisIdi yathAsambhattaM vassaM kima pana Ananda ye hi keci atha kho bhagavA yassa kassaci paTivijjhituM, na dhammAnudhammapaTipannA AcariyakaM uggahetvA bhagavA etamatthaM paThamo hetu anupAdisesAya dhammiyA ca kathAya ajjhattaM arUpasaJjI ajjhattaM arUpasI paTThapesanti vivarissanti pApima parinibbAyissAmi evaM vutte AyasmA AmantesiM ramaNIyaM sappasoNDikapabbhAro ekamidAhaM Ananda parinibbAnaM bhavissati brahmacariyaM yo imasmiM dhammavinaye atha kho bhagavA anubuddhaM paTividdhaM evaM bhante addhA idaM tassa addhA idaM tassa adhivAsanaM viditvA sudaM bhagavA sAtodikA sItodikA tena kho pana samAno jAgaro idAni bhante 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 lh lh lh lh lh lh 36 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbha-sUcI [37] 101 133 134 135 136 137 101 102 103 103 138 104 105 139 140 141 142 143 144 105 106 107 108 108 109 110 110 145 146 147 148 111 112 149 150 dhammaJca bhikkhusaGghaJca bhagavato kAyaM uTThAnasanaM samasamaphalA samasamavipAkA atha kho bhagavA okiranti ajjhokiranti AyasmA upavANo chinnapapAtaM papatanti imAni kho Ananda vatthena veThenti paccekasambuddhassa thUpo evaM bhanteti ayaM kAlo upAsikAnaM evameva kho bhikkhave ca bahujanA ca parinibbAnaM ahosi atha kho subhaddassa samaNassa gotamassa abbhanaMsu dutiyo pi samaNo alattha kho atha kho bhagavA vippaTisArino ahuvattha handa dAni bhikkhave parinibbute bhagavati parinibbuto, atikhippaM tena kho pana mallAnaM etadahosi naccehi gItehi vatthena veThesuM etaM Avuso bhagavatA vandite ca panAyasmatA bhagavato sarIrAnaM bhagavA amhAkaM vesAlikA pi licchavI devindanAgindanarindapUjito 112 113 151 152 114 153 115 154 115 155 156 115 116 157 158 159 117 118 119 120 120 160 161 162 121 163 164 165 166 122 123 123 124 125 126 167 168 37 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 evaM janapadatthAvariyappatto phalikamayaM ca evameva kho cakkaratanaM musA na bhAsitabbA khotaM Ananda pacchAnipAtinI raJJo Ananda puna ca paraM sovaNNamayA thammA paTTapesi devaputta sakkasa veriyamayAthambhA parikkhitto ahosi hota rUpimayAni pattAni atha kho Ananda upekkhAsahagatena caturAsItigRhapatisahassAni dve cattAsaM atha kho Ananda imAni te deva dukUlasandanAni imAni te deva imAni te deva valAhaka assarAjapamukhAni mahAsudarasanassa sIhacammaparivArAni tesaM kho pana samArake sabrahmake evaM sutaM assosuM kho khopana pi ahe yena kho panassu ceva janapadAnaJca dIghanikAyo-2 38 127 127 128 128 129 129 130 131 132 133 134 134 135 136 136 137 137 138 139 140 140 141 141 142 143 143 144 145 145 146 146 148 148 149 150 150 1 12 8 24 13 27 17 15 6 4 1 20 8 1 18 5 26 20 19 9 22 11 27 18 3 22 13 3 19 9 25 1 11 13 2 22 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbha-sUcI [39] 205 151 152 152 206 207 208 209 153 154 154 210 211 212 155 156 213 157 214 157 215 216 217 218 219 158 159 160 160 161 220 162 221 162 222 223 bhavanto yamaabhisamparAyA na hanUna dIgharattaM avinipAto purakkhatvA tena sudaM bhante sacchikatvA va naM atha bhante brahmA pacceka pallaGkesu sakkassa devAnamindassa iddhipAdAnaM bhAvitattA cittasaMkhArA paTippassambhanti ime kho bho tena sammAAjIvo samannAgatA, ye hi bhAsato sammukhA evaM me sutaM virUpakkho tena sudaM bhante sAvajja idaM neva atItaMse evaM vutte bhante atha bhante devA somanassapaTilAbhaM asthi ca sakkena atItaMse AdibrahmacariyaM attha kho Amantayati rAjA disampati addhagato vayoanuppatto atha kho bho evaM devoti kho bho atha kho bho te atha kho bho atha kho mahAgovindo atha kho bho mahAgovindo aJaAya seyyathApi 163 212 v Mon2mmms xxx v2MM22m 29mm ramvr 224 164 165 165 225 166 226 227 228 229 230 231 232 233 167 167 168 169 170 170 171 234 171 235 236 237 238 172 173 173 174 239 175 240 176 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [40] dIghanikAyo-2 241 242 243 244 176 177 177 178 245 179 180 246 247 180 248 249 181 250 251 252 253 254 182 183 183 184 185 185 186 187 188 189 255 atha kho bho mahAgovindossa ekodibhUto ti kodho mosavajjaM amanusso kathaMvaNNo evaM samacintesuM sace bhavaM govindo bhavante ekaM vassaM tena hi bhavaM agAraM ajjhAvasatA gAmanigamarAjadhAnIsu sahavyataM uppajjiMsu abhijJA sacchikatvA evaM me sutaM sammijeyya evamevaM atha kho aparA bhIyyo paJcasate vessAmittA paJcasatA puttApi tassa vehAsayA te vasUnaM vAsavo khemiyA tusitA ethagaNhatha evaM me sutaM ayaM tAta durupasaMkamA kho tAta Aturasseva bhesajja yama me asthi paThamAbhisambuddho so yeva no bhante devAnaM devAnubhAvena tena hi bhagini yadA paTicodesi kutomukhA nAma tesaM duve vIriyaM tiNNaM tesaM katAvakAso sakko 256 257 258 259 190 191 260 261 263 264 265 266 267 192 193 194 194 195 195 196 268 197 197 198 269 270 271 272 273 274 275 276 199 199 200 201 202 203 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbha-sUcI [41] 204 205 205 277 278 279 280 281 282 283 206 207 208 209 209 210 211 284 285 286 287 212 288 289 290 213 213 214 215 215 291 292 293 216 217 abhinanditvA anumoditvA somanassaM pahamaM sevitabbaM pi kAyasamAcAraM pahaM evaM paTipanno sevitabbaM yathArUpaM accantaniTThA accantayogakkhemI abhijAnAsi no abhijAnAmahaM bhante sampassamAno imaM kho ahaM yaM karomase devatAsahassAnaM evaM me sutaM kathaJca bhikkhave iti ajjhattaM vA kAye iti ajjhattaM vA kAye nahArU aTThI viharati samudayavayadhammAnupassI iti ajjhattaM vA kAye aJjena piTTikaNTakaM kAyAnupassI viharati vayadhammAnupassI hoti yAvadeva ajjhattaM uddhuccakukkuccanti iti saGkhArANaM samudayo tadubhayaM paTicca ...pe0... santaM vA ajjhattaM katamaJca bhikkhave aJjataraJatarena katamaJca bhikkhave katamaJca bhikkhave ... jivhAsamphasso taNhA uppajjamAnA manosamphasso loke yaM kho bhikkhave 294 295 296 297 298 299 300 wm824m Mmm ~~~222970-222.9.20 vrk24 218 219 220 301 221 222 223 225 302 303 304 305 306 307 308 226 228 228 ta 309 231 231 310 311 312 232 233 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [42] dIghanikAyo-2 234 235 313 314 315 316 317 236 237 237 238 318 238 319 320 321 322 323 239 240 240 324 325 326 242 242 243 244 244 245 327 328 329 330 331 245 bhiyyobhAvAya bahiddhA vA dhammesu ...ekaM mAsaM... evaM me sutaM sukaTadukkaTAnaM kammAnaM asthi kho bho sammodanIyaM kathaM nasthi sukaTadukkaTAnaM paTissutvA neva AgacchAmIti micchAcArA paTiviratA iti pi natthi vilepanaM mahagyAni sukaTadukkaTAnaM sAmaM diTTha bhoto kassapassa dassAvI asthi eva me ettha hoti mahaM natthi gavesento seyyathApi karitvA uddhanaM no hidaM bho kassapa pi idhekace icchasi taM daNDaM nappaTisaMvedeti sA yeva ... pANinA AkoTesuM .. evaM me ettha etadahosi yannUnAhaM atha kho so aggi nibbattetabbo paJcannaM sakaTasatAnaM kaTThaJca udakaJca apanaddhakalApaM kumudamAliM kaTuM vA udakaM vA pi natthi paraloko tathA hi pana me 332 333 334 335 246 247 247 248 249 249 250 337 338 339 250 251 252 340 341 342 343 344 252 253 253 254 254 255 256 256 345 346 347 348 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbha-sUcI [43] 349 350 257 258 258 351 352 259 353 AgatAgataM kaliM tenaupasaMkamiMsu te yenacataraM somanassaM adhigacchi micchAdiTThI micchAsaMkappA patiTThApeyya akkhaNDAni uttaro kira mANavo atha kho pAyAsi ayyena kumArakassapena anapaviddhaM dAnaM 260 134 m83 Mvor 260 261 354 355 356 357 358 262 263 42 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ May the merits and virtues earned by the donors and selfless workers of Vipassana Research Institute, Igatpuri be shared by all beings. May all those who come in contact with the Buddha Dhamma through this meritorious deed put the Dhamma into practice and attain the best fruits of the Dhamma. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DEDICATION OF MERIT *****0%BN****$ MINO*0**** May the merit and virtue accrued from this work adorn the Buddha's Pure Land, repay the four great kindnesses above, and relieve the suffering of those on the three paths below. May those who see or hear of these efforts in generate Bodhi-mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma, and finally be reborn together in the Land of Ultimate Bliss. Homage to Amita Buddha! NAMO AMITABHA Printed and Donated for free distribution by The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation 11th Floor, 55 Hang Chow South Road Sec 1, Taipei, Taiwan R.O.C. Tel: 886-2-23951198 , Fax: 886-2-23913415 Email: overseas@budaedu.org.tw Printed in Taiwan 1998, 1200 copies IN046-2002 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C. 1. FOOT, av bllCON C. A SC TAX IMl 6s for G S baaraa ttd aa pri 1920rNdu INC - 2 ISE 31-74 14-05 ...,