Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
થી સમવાચંગ સુa. ગુજરાતી અનુવાદ સહિત)
અનુવાદકઃસાધ્વી સુમનબાઈ
સંપાદકઃ. શોભાયંદ્રજી ભાઇ રિલ.
મકારામેમ જિનાગમ મકાશની, સમિત્તિ.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રેમ-જિનીગમ પ્રકાશન સમિતિ
: પરામદાશના : દુલ ભજીભાઇ કેશવજી ખેતાણી
': અધ્યક્ષ : પ. શાભાચંદ્ર ભાવિલ
: ઉપાધ્યક્ષ : જેચંદભાઇ જમનાદાસ તેજાણી
હરજીવનદાસ રૂગનાથ ગાંધી
: કોષાધ્યક્ષ : નત્તમદાસ જીવનલાલ લાખાણી વૃજલાલ જમનાદાસ તેજાણી
: સભ્ય : હિંમતલાલ ભગવાનજી શેઠ મગનલાલ શામજીભાઈ હેમાણી
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રમણ ભગવાન મહાવીર ૨૫૦૦મા નિવણ-મહોત્સવના ઉપલક્ષ્યમાં
પ્રેમ-જિનાગમ પ્રકાશન, ગ્રથાંક: ૧૧
સમવાયાંગ સૂત્ર (ગુજરાતી અનુવાદ સહિત)
: સંપાદક :
: અનુવાદક : સાધ્વી સુમનબાઈ
પં. શોભાચંન્દ્રજી ભારિલ્લા
: પ્રકાશક :
પ્રેમ-જિનાગમ પ્રકાશન સમિતિ, ઘાટકે પર
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
* પુસ્તક : શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
પ્રકાશન : પ્રેમ-જિનાગમ પ્રકાશક સમિતિ પ્રથમ સંસ્કરણ મૂલ્ય ૧૦) દસ રૂપિયા
* પ્રાપ્તિસ્થાન: શ્રમણી વિદ્યાપીઠ હીંગવાળા લેન, ઘાટકોપર મુંબઈ ૪૦૦ ૦૦૬
પ્રત ૧૦૦૦ સંવત ર૦૩પ ઈ. સ. ૧૯૮૦
મુદ્રકઃ પ્રમોદ આર્ટ પિટર્સ, નવધર રેડ, ભાઈન્ડર [ પૂર્વ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઘર્મપ્રેમી સુશ્રાવક પ્રેમજી હીરજી ગાલા
(સંક્ષિપ્ત પરિચય)
કચ્છની ધરતી ઉપર કાંડાગર નામના ગામમાં ધર્મપ્રેમી શ્રી પ્રેમજીભાઈનું કુટુંબ વસે છે. કચ્છની ભૂમિ ઉજજડ છે પરંતુ ત્યાં વસતા માનવીઓના હૈયા માનવતાથી ભરેલા છે. ધમની ભાવનાવાળા છે, માતા પિતામાં ઊંડા ધાર્મિક સંસ્કાર હોવાના કારણે પ્રેમજીભાઈને ધર્મને વાર મળ્યો છે. બાળપણથી જ ધર્મના રંગે રંગાયેલા છે. એટલે આગમ તરફને પ્રેમ અને અભ્યાસ હેય તે સ્વાભાવિક છે.
જ્યારે માનવી ધર્મને ધર્મના સાચા સ્વરૂપમાં સમજે છે ત્યારે તેના જીવનમાં ત્યાગવૃત્તિ જાગૃત થાય છે, અને મળેલા આ માનવભવને સાર્થક કરવા પ્રયત્ન કરે છે. પ્રેમજીભાઈ છેલ્લા ઘણા વર્ષોથી ચઉવિહાર કરે છે અને નવ વર્ષથી આજીવન બ્રહ્મચર્યવ્રત અંગીકાર કરેલ છે.
પુણ્યશાળી જીવ હોવાના કારણે જીવન સાથી પણ ખૂબ જ સુગ્ય મળ્યા છે. તેમના ધર્મપત્ની પણ ખૂબ જ ધાર્મિક વૃત્તિવાળા છે. એટલે પતિ-પત્ની બંને ધાર્મિક ક્રિયાઓમાં લગભગ સાથે જ રહે છે, અને નાની મોટી તપશ્ચર્યાઓ સાથે કરે છે,
પ્રેમજીભાઈનું ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ તરફ લક્ષ્ય હેવાના કારણે કુટુમ્બના વડિલ હોવા છતાં પણ સંસારના વ્યવહારે છોકરાઓને સેંપી તે જેટલું બની શકે તેટલે સમય ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓમાં ગાળે છે. ભગવાન મહાવીરની વાણું એટલે આપણા સુત્ર-સિધાન્ત, બધા માચ્છી ભાષામાં હોવાને કારણે ગુજરાતીમાં અનુવાદ કરી પ્રગટ કરવામાં આવે તે જિજ્ઞાસુ આત્માઓ વાંચી જીવનમાં કાંઈક મેળવી શકે પરંતુ આ ભગીરથ પુરૂષાર્થ કેણ કરે? ધમપ્રેમી શ્રી જેચંદભાઈ તેજાણી સાથે વિચાર વિનિમય કરતાં ઘાટકેપરમાં ચાલતી શ્રમણી વિદ્યાપીઠ તરફ નજર કરી અને તેઓ પૂજ્ય મહાસતીજી પ્રાણકુંવર બાઈ સ્વામી, પૂ મુક્તાબાઈ મહાસતીજી તથા પૂ. લીલમબાઈ મહાસતીજીના પરિચયમાં આવ્યા. પ્રેમજીભાઈને આવા સુંદર વિચારે જાણે સાધ્વીગણને ખૂબ જ આનંદ થયે, અને ત્યાં અભ્યાસ કરતા સાધ્વીજીઓ તથા દીક્ષાથી બહેનેએ ગુજરાતીમાં અનુવાદ કરી આપશે એમ સહર્ષ સ્વીકાર્યું. સૂત્રોનું ગુજરાતીમાં પ્રકાશન કરવાના ખર્ચની પિતે વ્યવસ્થા કરી આપશે એમ જણાવ્યું.
- વિદ્યાપીઠના અધિષ્ઠાતા પંડિતરત્નશભાચંદ્રજી ભારિત્વને પ્રેમજીભાઈની ભાવના ખૂબજ ગમી અને તેની ભાવનાને મૂર્ત સ્વરૂપ આપવા તેમણે ગુજરાતીમાં અનુવાદ થયેલા શાસ્ત્રો તપાસી આપવા તેમજ કુફ રીડીંગ કરી આપશે તેમ જણાવ્યું. સૌના સંગના ફળ રૂપે અમે અત્યાર સુધીમાં ૧) આચારંગ. ૨) સૂયગડાંગ, ૩) ઉપાસકદશાંગ, ૪) વિપાકસુત્ર, ૫) અનુત્તરૌપપાતિક દશાંગ, ૬) અંતકૃતદશાંગ સૂત્ર
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭) ઔપપાતિક સૂત્ર, ૮) શ્રી નન્દીસૂત્ર અને ૯) અનુયાગદ્વાર સૂત્ર ૧૦) દશવૈકાલીક સૂત્ર એમ દશ સૂત્રનું ગુજરાતી અનુવાદ અમે આપી ચુક્યા છીએ, અને આ અગીયારમું સમવાયગ સૂત્ર આપતાં આનંદ અનુભવિએ છીએ.
ધર્મપ્રેમી, દાનવીર પ્રેમજીભાઈની આવી ઉચ્ચ ભાવના બદલ અમે તેમને અન્તઃકરણપૂર્વક આભાર માનીએ છીએ. અમોએ નકકી કર્યું છે કે જેમ જેમ સૂત્રે ગુજરાતીમાં અનુવાદ થતાં જશે તેમ તેમ જનતા સમક્ષ નજીકના ભવિષ્યમાં મુક્તા જઈશું અત્યારે ૧) જ્ઞાતા અને ૨) ઠાણું એમ બે સુત્રો પ્રેસમાં છે તે ટૂંક સમયમાં જ બહાર પડશે.
જેચંદ જમનાદાસ તેજાણી હરજીવનદાસ રૂગનાથ ગાંધી હીંમતલાલ ભગવાનજી શેઠ નરોત્તમદાસ જીવણલાલ લાખાણી
ક
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
-: शुद्धि पत्र :
પૃષ્ટ
પંક્તિ
અશુદ્ધ
दएणं
संपाविउकामेणं
मणदंडे
संपाविउकामेण मणदडे કાયદડ દેવાની
यह દેવની
ભવ
मंथ
કબુગ્રીવ
યુવતુ.
થાવત્ ભ્યતર
આભ્યતર धणिहाइआ
धणिहाइआ धनिष्ठा
घनिष्ठा दंड શુભદોષ
શુભાષ नवमुहूर्त
नवमुहूर्त तास णं
तेसि णं तणुयरत्ति
तणूयरत्ति
કબુગ્રીવ सिाह
हिंसा ઉત્પન્ન
ઉત્પન્ન हत्थिरयणे पछी असिरयणे, दंडरयणे. चक्करयणे. छत्तरयणे, चम्मरयणे, मणिरयणे, कागिणि स्थळे तेस 48 GA२३.. आहतहिए
अहातहिए पासस्म
पासस्स कोयण
कायेणं ઝડપથી
ઝડપથી वासेहिं
वीसेहिं कीयं पछी पामिच्न वा, अच्छिज्जंवा, अणिसिद्ध वा तेटो। પાઠ ઉમેર. एवं नी पूर्वे आउट्टियाए ससणिद्धाए पुढवीए ससरक्खाए पुढवीए ठाणं वा णिसीहियं वा चेएमाणे सबले। तटसे। પાઠ ઉમેર.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪
પૃષ્ટ
૬૮
ૐ ૐ ૐ ૐ
७२
૬૯
८७
૯૧
૯૧
૧૦૦
૧૬
૧૦૭
૧૦૭
૧૦૭
૧૧૦
૧૧૬
૧૨૩
૧૨૭
૧૨૯
૧૩૨
૧૪૧
૧૪૬
१४७
૧૪૮
૧૪૯
૧૫૩
૧૫૬
૧૫૭
Jain Educationa International
પક્તિ
૨૭
× ૪૪___?
૨૩
૧૩
• *Z $ $
૨૨
૧૨
*
દ
૧૩
.
७
૧૪
૧૬
* ૐ ૐ
૧૦
૨૫૨૭
૨૩
અશુદ્ધ
અપ્રશસ્ત
ताजोगे
શુદ્ધ
चउसष्ठाय
ચેાસડ
તીર્થંકર
અડ્યોતેર
उवरिमंताओ
અપ્રશસ્ત
ताजोगे
हरिता
અહુજનાના ભગવતાની જિન
सिलाह हेउँ
चार चरइ
મસ્તકના
મસ્તકના
ચિત્ત-સભત
ચિત્ત-સંભૂતિ
सभाया
इभासिया
રાવિĚિ ની પૂર્વે શૂળ વળાત્ તેટલે પાઠ ઉમેરવેા.
एसट्टि
तेव
हणित्ता
બહુજનાના
જિન ભગવંતાની
सहाहेउं
चारं चरइ
ग
तेसट्ठि
चउसड़ीय
ચાસઠ
તીર્થંકર
અડચોતેર
उवरिल्लाओ चरमंताओ
છઠ્ઠા પંક્તિ પછી ‘પ’ચાણુંમા સમવાય’ તે વાંચવું. સર્વા તર
સર્વાભ્યતર
સામેા સમવાય
અસામા સમવાય
ઉપરન
ઉપરના
વિચાર ભૂમિ
વિહારભૂમિ
For Personal and Private Use Only
સ્થાવર
સ્થાવર
નામાદિન
નામાદિના
મટે
માટે
મનુષ્ય
મનુષ્ય
૨૫ મી ૫ ક્તિમાં સુવાનું અળોવનારૂં છેતે ૨૭ મી પક્તિમાં વિમાળ પછી વાંચવું.
इयाकोडाजो
कोडीजो
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
५४
અશુદ્ધ
૧૬૨ ૧૬૨ ૧૬૩ १७१ ૧૭૨ ૧૭૨
શ્રેણિ
१७४ १७७
૧૮૨ ૧૮૪ ૧૮૬ ૧૮૬
૧૯૨ ૧૯૨
૧૯૨
१८३ ૧૯૪ ૧૯૪ ૧૯૪
सत्त
अटठ શ્રાધ્યયન
શ્રાધ્યયન જિનગમ
જિનાગમ
શ્રેણિ आजीविय
ससमय १४ भी 81 पछी 'इच्चेयाई बावीस सुत्ताई अछिण्णछेयणइयायं आजीविय सुत्तपरिवाडिए' ते पा8 वांयो . वत्थणि
वत्थूणि पारत्ता
परित्ता जीवरासो
जीवरासी चतुन्थीए
चउत्थीए दद्दरदिज्ज
दद्दरदिज्ज जाइसिय
जाइसियाणं दक्षतर जोयणसयवाहलके तिरियं ते प्रमाण वांय अंतामुहूत्तणाई
अंतोमुहूत्तणाई अहोलीइयं
अहोलोइयं भवपच्चदुए
भवपच्चइए वयेणं
बेयण आहारपायं
आहारपयं आउगबंये
आउगबंधे गाइनामनिहत्ताउए
गतिनामनिहत्ताउए दवेगह
देवगेह आगरिसेहिं
आगारिसेहि संघयाणा
संघयणी छेवट संघजणा
छेवट्ट संघयणी अणुरकुमय
असुरकुमारा असुरकुमरा
असुरकुमारा नेऊ
तेऊ इत्थवियेए
इत्थवेया चम
चदयाम जिणरिंदाज
जिगवरिंदाज ससस्सपरिवारा
सहस्सपरिवारा जिणवविंदे
जिणवरिंदे चेइयंसक्खा
चेइयंरुक्खा जुण जंबुवेडीज
जंबुदीवे अनहिता
अणिह्या जब्भुवगय
अमुवगया वबआ
ववेया साअरा
मायरा कार्यदि
काकन्दि सीमचरे
सीमंधरे पेठालयुत्ते
पेढालपुत्ते
"F
૧૯૭ ૧૯૭ ૧૯૮ ૨૦૨ ૨૦૨ २०३ २०४ ૨૦૫ ૨૦૫ २०७ २०८ २०८ २०८
पुण
२०८
૨૧૧
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
: અનુક્રમણિકા :
સમવાય :
પાનું ૧૦૮ ૧૦૯
પ્રથમ સમવાય બીજી ત્રીજી ચોથી પાંચમું
૧૦૯
૧૧૦
સાતમુ આઠમો
નવમે
૧૧૪ ૧૧પ
સમવાય:તેત્રીસમે ચોત્રીસમે પાંત્રીસ છત્રીસમે સાડત્રીસ આડત્રીસ ઓગણચાલીસમે, ચાલીસમે ,, એકતાલીસમે ,, બેતાલીસમે તેતાલીસમે ચુંમાલીસમે પીસ્તાલીસ બેંતાલીસમે , સુડતાલીસમે છે, અડતાલીસમે ,, ઓગણપચાસમે ,, પચાસ એકાવન બાવન ત્રેપનમો ચોપનમે પંચાવનમો છપ્પન સત્તાવન અઠ્ઠાવનમે ઓગણસાઇઠમ , સાઈઠમે એકસઠમે બાસઠમો
સઠમો | ચોસઠમે ||
દશમે અગિયારમે બારમો તેરમો ચૌદમો પંદરમો સોળમો સત્તરમો અઠારમો ઓગણિસમો ,, વીસમો એકવીસમે બાવીસમાં તેવીસમ
વીસમે પચીસ છવીસમી સત્યાવીસમો ,, અઠયાવીસમે , ઓગણત્રીસમો ,, ત્રીસમે એકત્રીસમે બત્રીસમ ,
સમવાય :પાંસઠમે | છાસઠમો. સડસઠમે અડસઠમો ઓગણસિત્તેરમે, સિત્તેરમો
૧૧૧ એકોતેરમો
૧૧૧ બોતેરમે
૧૧૨ તોતેરમે
૧૧૪ ચૂમેતેરમે પંચોતેરમે , છોંતેરમો
૧૧૫ સતેરમો , ૧૧૫ અયોતેરમે , ૧૧૬ ઓગણગ્યાએંસીમે, ૧૧૬ એસીમે
૧૧૭ એકયાસીમો
૧૧૮ ખ્યાસીમો
૧૧૮ ત્યાસીમે
૧૧૯ ચોર્યાસીમ પંચાસીમે
૧૨૧ ૧૦૩ છયાસીમે ૧૦૩
સત્યાસીમ ૧૦૪ અઠયાસીમે ૧૦૪ નેવ્યાસી
૧૨૪ ૧૦૫ નેવું
૧૨૫ ૧૦૫ એકાણું
૧૨૫ ૧૦૬ બાણુમે
૧૨૬ ૧૦૬ ત્રાણુ
૧૨૬. ૧૦૭ ચોરાણું ; ૧૨૭ ૧૦૭ | પંચાણુ ,
૧૨૭ ૧૦૭ | છનું મો , ૧૨૮
૧૧૯
૧૦૨
૧૨૨ ૧૨૩ ૧૨૩
૭૦
૮૦
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાનું
પાનું
૧૨૮
૧૨૯
૧૩૦ ૧૩૧
૧૩૨ ૧૩૨ ૧૩૨
૧૩૩ ૧૩૩ ૧૩૪
૧૮૦
૧૩૫
૧૩૬ ૯ ૧૩૭
૧૩૭ ૧૩૮
સમવાય સત્તાણું અઠ્ઠાણું નવ્વાણુમો એકમો દોઢસેમ બસમો અઢીસોમે ત્રણસો સાડાત્રણસેમો ,, ચારસો પાંચસો છસોમો સાતમે આડસ મો નવસોમાં એકહજારમો , અગીયારો બેહજાર ત્રણહજારમે ,, ચારહજાર પાંચહુજાર છહજાર સાતહજાર આઠહુજારો નવહુજારા દશહજાર એકલાખ બે લાખો ત્રણ લાખ ચાર લાખ પાંચ લાખમો ,, છ લાખ
સમવાય
પાનું સમવાય સાતલાખમ
૧૪૪ આઠલાખમો ૧૪૪ નવલાખમો
૧૪૪ દશલાખ એકકોડમે ૧૪પ એકકટાકોટીમ ૧૪પ દ્વાદશાંગ ગણિપિટક પરિચય
૧૪૫ ગણિપિટકની વિરાધના આરાધનાનું ફળ ૧૭૮ પ્રકીર્ણક વિષયોનું પ્રતિપાદન ભગવાનને દીક્ષાનગર, દેવદુષ્યવત્ર ,
'દિક્ષા સમયની વેષભૂષા દિક્ષા પરિવાર દીક્ષા તપ પ્રથમભિક્ષાકાલ .
૨૦૪ પ્રથમ ભિક્ષાદ્રવ્ય
વસુધારાનીવૃષ્ટી ચોવીસતીર્થકરના ચોવીસ અત્યક્ષ ચોવીસ તીર્થકરની ચોવીસ પ્રથમ શિષ્યા ૨૦૫ જ બદ્રીપના ભરતક્ષેત્રમાં આ અવસ
૨૦૫ કાળમાં ૧૨ ચક્રવર્તિઓનાં પિતા જે બુદ્વીપનાં ભરત ક્ષેત્રમાં આ અવર્સપિણી કાળમાં ૧૨ ચક્રવર્તિઓનાં માતા થયાતેના નામ
૨૦૭ જંબુદ્વીપમાં ભારત વર્ષમાં આ અવર્સપિણી કાળમાં જે બારચકવતિ થયા તેનાં નામ ૨૦૭ બારચક્રવર્તિની સ્ત્રીરત્નનાં નામ
૨૦૭ જ કપના ભરત ક્ષેત્રમાં આ અવર્સપિણ કાળમાં નવ બલદેવ નવ વાસુદેવનાં પિતા થયા તેનાં નામ ૨૦૭ નવ વાસુદેવની નવ માતાના નામ નવ બલદેવની નવ માતાનાં નામ
૨૦૮ નવ બલદેવ નવ વાસુદેવનાં પૂર્વભવનાં નામ ૨૧૦ • નવ બલદેવ નવ વાસુદેવનાં પૂર્વભવનાં નવ ધર્માચાર્ય ના નામ
૨૧૦
૧૪૧
૧૪૧ ૧૪૧
૧૪૧
૧૪૨ ૧૪૨ ૧૪૨
૧૪૨
૧૪૨ ૧૪૩ ૧૪૩ ૧૪૩ ૧૪૩ ૧૪૩ ૧૪૪ ૧૪૪
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૧ ૨૧૧ ૨૧૧
૨૧૩
૨૧૪ ૨૧૫
૨૧૫
નવ વાસુદેવની નવ નિદાન ભૂમિનાં નામ નવ વાસુદેવનાં નવ નિદાનનાં કારણે નવ વાસુદેવનાં જ પ્રતિસ્પધી પ્રતિ નારાયણે થયા તેનાં નામ જંબુદ્વિપ નામનાં દ્વીપમાં આવેલા ઐરવત ક્ષેત્રમાં અવર્સપિણી કાળમાં
વીસ તીર્થંકર થયા છે. તેનાં નામ જંબુદ્વિપ નામનાં દ્વીપમાં આગામી ઉત્સર્પિણી કાળે ભારત વર્ષમાં
સાત કુલગર થયા તેનાં નામ જે બુદ્વીપ નામનાં દ્વીપમાં આગામી ઉત્સર્પિણી કાળમાં એરવત ક્ષેત્રે
દશ કુલગર થયા તેનાં નામ જબુદ્વીપ નામનાં આ દ્વીપમાં આવેલા ભરત ક્ષેત્રમાં આગામી
ઉત્સર્પિણી કાળમાં ૨૪ તીર્થંકર થશે તેનાં નામ તે વીસ તીર્થકરોનાં પૂર્વભવનાં જે નામ હતા તે. તે ચોવીસ તીર્થકરોનાં ૨૪ પિતા અને ૨૪ માતા થશે તેનાં નામ...
૨૪ શિષ્ય, શિષ્યા, ભિક્ષાદાતા, ચૈત્યવૃક્ષ વગેરેનાં નામ... જબુદ્વીપ નામનાં દ્વીપમાં ભરત ક્ષેત્રમાં આગામી ઉત્સર્પિણી કાળમાં
બાર ચક્રવર્તિઓ થશે તેનાં નામ તે બાર ચક્રવર્તિના પિતા, માતા સ્ત્રીરત્ન થશે... જબુદ્ધીપ નામનાં દ્વીપમાં ભારતવર્ષમાં આગામી ઉત્સર્પિણી કાળમાં નવ બલદેવ, નવ વાસુદેવનાં, નવ પિતા, અને નવ માતાએ થશે નવ બલદેવ નવ વાસુદેવનાં નવ મંડળ વગેરે....થશે તેનાં નામ... તે બલદેવ, વાસુદેવનાં પૂર્વભવમાં નવ નામ હશે, નવ ધર્માચાર્યો થશે,
નવ નિદાન ભુમીઓ, નવ નિદાનકારણે થશે...તે નામ... જંબુદ્વીપ નામનાં દ્વીપમાં ઐરાવત ક્ષેત્રમાં સાતમાં ક્ષેત્રમાં આગામી
ઉત્સર્પિણી કાળમાં ૨૪ તીર્થકરે થશે તેનાં નામ. ૧૨ ચક્રવર્તાઓ થશે, ૧૨ ચક્રવર્તિઓનાં ૧૨ પિતા-૧૨ માતા-સ્ત્રીરત્ન
થશે...તેનાં નામ આ પ્રમાણે ભરત ઐવિત ક્ષેત્રમાં આગામી કાળમાં બલદેવ વાસુદે થશે... તીર્થકરવંશ, ચક્રવર્તિવંશ, દશારવંશ, ગણધરવંસ વગેરેનું વર્ણન
આ રીતે...
૨૧૬
૨૧૬
૨૧૭
૨૧૭ ૨૧૮
૨૧૯
ઇતિ સમવાય ચઉત્થભંગ સમત્ત
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
- અહં -
સમવાયાંગ સૂત્ર પ્રસ્તાવના
જૈન પરંપરાનુસાર આગમોના પ્રણેતા અર્થ રૂપમાં તીર્થકર મહાપ્રભુ અને શબ્દ રૂપમાં ગણધર પ્રભુ હોય છે. તીર્થકરોની વાણીને ચાર ગણધર શબ્દ રૂપમાં ગૂંથે છે. એટલે એમ કહી શકાય કે આગમ અર્થ રૂપે ભગવાનના, અને સૂત્ર રૂપે ગણધરોના. ઉપર્યુક્ત કથનને ફલિતાર્થ એ થયો કે અગમના પ્રણેતા તીર્થકરો હોય છે અને શબ્દાગમના પ્રણેતા ગણધરો હોય છે.
તીર્થકરો સર્વ પ્રથમ ગણધરો પાસે માત્ર ઉપજોવા, વિગમેવા, ધુવેવા એ ત્રિપદીને જ કહે છે અને એનું વિસ્તૃત વિવેચન દ્વાદશાંગી રૂપે ગણધરો રચે છે. તેમાં મુખ્યત્વે જ્ઞાન, દર્શન, અને ચારિત્ર એ ત્રણ જ મોક્ષના ઉપાય રૂપ હોવાથી તેનું જ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે અને તેની જ પ્રાપ્તિ માટે દ્રવ્યાનુયેગ, ચરણકરણાનુગ અને ધર્મકથાગ એ ચાર અનુગ કહેવામાં આવે છે. તેમાં કઈ અંગમાં દ્રવ્યાનુગ છે કઈમાં બે-ત્રણ અને ચારે અનુગ કહેવામાં આવ્યા છે. તે પ્રમાણે સમવાયાંગસૂત્રમાં કથાનુયોગ અલ૫માત્રામાં છે, દ્રવ્યાનુગ અને ચરણુકરણાનુયોગ મધ્યમ વિસ્તારથી કહે છે. આમ ચારે વેગથી આ સૂત્ર સંજીત બનેલું છે. નામની સાર્થકતા
પ્રસ્તુત આગમ સ્થાનાંગની શૈલીમાં રચાયેલું જણાય છે. કારણ કે સ્થાનાંગસૂત્રમાં એકથી લઈને દશ સંખ્યા સુધી જીવ-અજીવના ભેદ તથા એના ગુણ પર્યાનું વર્ણન છે. આ સંખ્યાના સમુદાયને સમવાય સંજ્ઞા દેવામાં આવી છે. એતદર્થ આ આગમનુનામ સમવાય અથવા સમવાએ રાખવામાં આવ્યું છે.
વિષય વસ્તુ
નંદીસૂત્રમાં સમવાયાંગની વિયષ સૂચી આ પ્રમાણે છે: ૧) જીવ, અજીવ, લેક, અલેક અને સ્વ-સમય, પર–સમયને સમાવતાર. ૨) એકથી લઈને સો સુધીની સંખ્યાને વિકાશ. ૩) દ્વાદશાંગ ગણિપિટક પરિચય.'
સમવાયાંગ સૂત્રમાં જે સમવાયની વિષય-સૂચી આપવામાં આવી છે તેમાં ઉપર્યુક્ત ૩ અંકની સમાનતા છે અને વધારામાં જે પ્રમાણે તે નિરૂપે આપવામાં આવી છે.
૧) આહાર, ૨) ઉશ્વાસ, ૩) વેશ્યા, ૪) આવાસ, ૫) ઉપપાત, ૬) અવન ૭) અવગાહ ૮) વેદના ૯) વિધાન ૧૦) ઉપગ ૧૧) ગ ૧૨) ઈન્દ્રિય ૧૩) કષાય ૧૪) નિ ૧૫) કુલકર ૧૬) તીર્થંકર ૧૭) ગણધર ૧૮) ચક્રવતી ૧૯) બલદેવ-વાસુદેવ.
બને વિષય-સૂચિ અભ્યાસ કર્યા બાદ એટલું સ્પષ્ટ થાય છે કે નંદીસૂત્રની સૂચિ સંક્ષિપ્ત છે અને સમવાયાંગની વિસ્તૃત છે.
૧. નન્દીસૂત્ર, સૂત્ર ૮૩.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રથમ સમવાયમાં આત્મા, અનાત્મા, દંડ, અદંડ, કિયા, અક્રિયા, લેક, અલોક, ધર્મ, અધર્મ, પુણ્ય, પાપ, બંધ, મોક્ષ, આશ્રવ, સંવર વેદના અને નિર્જરે આ અઢાર પદાર્થો એક એક કહ્યા છે તથા જંબુદ્વીપ, અપ્રતિષ્ઠાન નામને નરકાવાસ, પાલક વિમાન, સર્વાર્થકસિદ્ધ વિમાન એક લાખ એજનના કહ્યા છે. આદ્ર, ચિત્રા અને સ્વાતિ આ ત્રણ નક્ષત્રો એક એક તારાવાળા કહ્યા છે. એક પલ્યોપમને એક સાગરેપમ સ્થિતિ દેવમાં ને નારકીમાં કેની કેની છે? તે જણાવ્યું છે, તેમ જ એક પલ્યપની સ્થિતિવાળા મનુષ્ય તિર્યંચે પણ કહ્યા છે.
બીજા સમવાયમાં બે દંડ, બે રાશિ અને બે બંધન કહ્યા છે.
ત્રીજા સમવાયમાં ત્રણ દંડ, ત્રણ ગુપ્ત, ત્રણ શલ્ય, ત્રણ ગૌરવ અને ત્રણ વિરાધના કહી છે, તથા સાત નક્ષત્રો ત્રણ તારાવાળા કહ્યા છે. કેટલાક દે, નારકી જીવે, મનુષ્ય ને તિયાની સ્થિતિ ત્રણ પાપમની હેાય છે ને કેટલાકની સ્થિતિ ત્રણ સાગરોપમની છે ઈત્યાદિ.
ચેથા સમવાયમાં ચાર કષાય, ચાર ધ્યાન, ચાર વિકથા ચાર સંજ્ઞા અને ચાર પ્રકારે બંધ કહ્યા છે. ત્રણ નક્ષત્રો ચાર તારાવાળા કહ્યા છે. કેટલાક દેવેને નારકી જીવ ચાર પલ્યોપમને ચાર સાગરોપમની સ્થિતિવાળા હોય છે.
પાંચમાં સમવાયમાં પાંચ કિયા, પાંચ મહાવ્રત, પાંચ કામગુણ, પાંચ આશ્રદ્વાર, પાંચ સંવરદ્વાર, પાંચ નિર્જરાસ્થાન, પાંચ સમિતિ અને પાંચ અસ્તિકાય ઈત્યાદિનું વર્ણન છે.
- છઠ્ઠા સમવાયમાં છ લેશ્યા, છ જવનિકાય, છ પ્રકારના બાધતપ છ પ્રકારના આત્યંતર તપ, છ છાઘસ્થિક સમુદ્ધાત અને છ પ્રકારના અર્થાવગ્રહ કહ્યા છે.
- સાતમાં સમવાયમાં સાત ભયસ્થાન સાત સમુદ્ધાત, મહાવીર સ્વામીની સાત હાથની ઉંચાઈ આ જંબુદ્વીપમાં સાત વર્ષઘર પર્વત અને સાતક્ષેત્ર, ક્ષીણમેહી ભગવાન મેહનીય સિવાયની સાત કર્મપ્રકૃતિઓને વેદે છે, ઈત્યાદિ વિસ્તાર છે.
આઠમાં સમવાયમાં આઠ સદસ્થાને અને આઠ પ્રવચન માતાઓ છે. વાણુવ્યંતર દેના ચૈત્યવૃક્ષો, સુદર્શન નામને જંબૂવૃક્ષ, ગરુડદેવને કુટશામેલી વૃક્ષ અને જંબુદ્વિપની જગતી આ સર્વે આઠ યેાજન ઉંચા છે. કેવલી સમુદ્ધાત આઠ સમયને છે. પાર્શ્વનાથ પ્રભુને આઠ ગણ તથા આઠ ગણધરે હતા ઈત્યાદિ વિસ્તાર છે.
નવમાં સમવાયમાં નવ બ્રહ્મચર્ય ગુપ્તિ, નવ બ્રહ્મચર્ય અગુપ્તિ અને નવ બ્રહ્મચર્ય અધ્યયને કહ્યા છે. પાર્શ્વનાથ પ્રભુ નવ હાથ ઉંચા હતા ઈત્યાદિને વિસ્તાર છે.
દશમાં સમવાયમાં દશ પ્રકારને સાધુધર્મ અને દશ ચિત્તની સમાધિના સ્થાને કહ્યા છે. મેરુપર્વતને મૂળમાં (પૃથ્વીતલ ઉપર) વિષ્કભ દશ હજાર એજનનો છે, અરિષ્ટનેમિ પ્રભુનીદશ ધનુષની ઉંચાઈ હતી. કૃષ્ણ વાસુદેવ અને રામ બળદેવ ધનુષ ઉંચા હતા. દશ નક્ષત્રે જ્ઞાનની વૃદ્ધિ કરનારા છે, દશ પ્રકારના કલ્પવૃક્ષો છે. રત્નપ્રભ પૃથ્વીમાં જઘન્ય સ્થિતિ દશ હજાર વર્ષની છે ઇત્યાદિ વર્ણન છે.
અગ્યારમાં સમવાયમાં અગ્યાર શ્રાવકની પ્રતિમાઓ છે. લોકાંતથી અગ્યાર સે ને અગ્યાર જન અંદર આવીએ ત્યાંથી તિષની શરુઆત થાય છે. આ જંબુદ્વીપના મેરુથી અગ્યાર સેને એકવીશ પેજન દૂર જ્યોતિષચક્ર રહેલું છે. મહાવીર સ્વામીને અગ્યાર ગણધર હતા. મૂળ નક્ષત્રના અગ્યાર તારાઓ છે. નીચેના ત્રણ રૈવેયકમાં એકસે અગ્યાર વિમાને છે ઈત્યાદિ વિસ્તૃત વર્ણન છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
બારમાં સમવાયમાં બાર ભિક્ષુપ્રતિમા, બાર પ્રકારને સંગ અને બાર આવર્તવાળું કૃતિકમ કહ્યું છે. વિજયા રાજધાનીને વિષ્ક બાર લાખ જનને છે, રામ નામનાં બળદેવનું બારસો વર્ષનું આયુષ્ય હતું, મેરુ પર્વતની ચૂલિકાને મૂળને વિષ્કસ બાર એજનને છે, આ જંબુદ્વીપની જાગતી મૂળમાં બાર એજનના વિષ્ક ભવાળી છે, દર વર્ષે નાનામાં નાની રાત્રિ અને નાનામાં નાને દિવસ બાર બાર મુહર્તાવાળા થાય છે, સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનથી બાર એજન ઉચે ઈષ~ાભાર નામની પૃથ્વી છે, તે પૃથ્વીના બાર નામે છે. રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં કેટલાક નારકીઓની બાર પલ્યોપમની રિથતિ કહી છે. ત્યાર બાદ નારકી અને દેવને વિસ્તાર મળે છે.
તેરમાં સમવાયમાં તેર દિયાના સ્થાને છે, સૌધર્મ અને ઇશાન ક૫માં તેર તેર પ્રસ્તટ છે, સૌધર્મા વતંસક અને ઈશાનાવતંસક વિમાનને વિષ્ક સાડાબાર લાખ એજનને છે, (બે મળીને ૨૫ લાખ થાય છે) જળચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ છની કુલકેટિ સાડાબાર લાખ કહી છે, પ્રણાયુ નામનાં પૂર્વમાં તેર વસ્તુ છે, ગર્ભજ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના મન, વચન, કાયાના ચેગ તેર પ્રકારના કહ્યા છે. સૂર્યનું મંડળ એક જનમાંથી રોજનના એકસઠીયા તેર ભાગ ઓછું કરીએ તેટલુ છે. આમ તેર વસ્તુનું વિવરણ પણ વિસ્તૃત છે.
ચૌદમાં સમવાયમાં ચૌદ પ્રકારના જી, ચૌદ પૂર્વ અગ્રાયણ નામનાં પૂર્વમાં ચૌદ વસ્તુ છે, મહાવીરસ્વામીને ચૌદ હજાર મુનીની સંપદા હતી, ગુણસ્થાને ચૌદ છે, ભારત અને એરવત ક્ષેત્રની જીવા સાધિક ચૌદ હજાર જનની છે, દરેક ચક્રવતીને ચૌદ રત્ન હોય છે. આ જંબુદ્વિીપમાં ચૌદ મહાનદીઓ છે, ત્યાર બાદ સ્થિતિ આદિનું વર્ણન છે. -
પંદરમાં સમવાયમાં પંદર જાતિના પરમધાર્મિક દેવો છે, શ્રી નેમિનાથ પંદર ધનુષ ઉંચા હતા, ધ્રુવરાહ કૃષ્ણપક્ષમાં દરેક દિવસે ચંદ્રની કળાને પંદરમો ભાગ દબાવે છે અને શુકલપક્ષમાં પંદરમો ભાગ ઉઘાડે છે. શતભિષક વિગેરે છ નક્ષેત્ર પંદર મુહૂર્તવાળા છે, ચૈત્ર અને આશ્વિન માસમાં રાત્રિ અને દિવસ પંદર પંદર મુહર્તાવાળા હોય છે, વિદ્યાનુપ્રવાહ નામના પૂર્વમાં પંદર વસ્તુ છે, મનુષ્યને પંદરે પ્રકારના યોગ હોય છે. ત્યાર બાદ દેને નારકીની સ્થિતિનું વર્ણન છે.
સોળમાં સમયવયમાં સોળ અધ્યયનમાં છેલ્લું ગાથાષોડષક નામનું અધ્યય છે, સોળ પ્રકારના કષાય છે, મેરુ પર્વતના સળ નામ છે, શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુને સોળ હજાર સાધુઓ હતા, આત્મપ્રવાદ નામના પૂર્વમાં સેળ વસ્તુ છે, ચમરેન્દ્ર અને બલીંદ્રના પ્રાસાદ મધ્યેની પીઠિકાને વિષ્ક સેળ હજાર એજનનો છે, લવણસમુદ્રના મધ્યભાગે વેળાની વૃદ્ધિ સેળ હજાર જનની છે, ઈત્યાદિ અનેક ૧૬ વસ્તુનું વિસ્તૃત વર્ણન છે.
આ પ્રમાણે સત્તરમાં સમવાયમાં સત્તર પ્રકારને અસંયમ છે. સત્તર પ્રકારને સંયમ છે આદિ ૧૭ વસ્તુનું વર્ણન છે.
અઢારમાં સમવાયમાં અઢાર પ્રકારનું બ્રહ્મચર્ય છે આદિ ૧૮ વસ્તુનું વિવરણ છે.
ઓગણીસમાં સમવાયમાં જ્ઞાતાસૂત્રનાં પ્રથમથુત સ્કંધમાં ઓગણેશ અધ્યાયને આદિ | લઈને ૧૯ વસ્તુઓનું વર્ણન છે.
છે - વીસમાં સમવાયમાં અસમાધિના વિશ સ્થાને છે. ઈત્યાદિ લઈને ૨૦ વસ્તુ જગતમાં કેટલી છે એનું વિવરણ છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
એકવીસમાં સમવાયમાં એકવીશ શબલ નામના દોષ કહ્યા છે, તથા એકવીસ પ્રકારના અનેક વસ્તુનું સ્વરૂપ દર્શાવ્યું છે.
બ વોશમાં સમવાયમાં બાવીશ પરિષહ કહ્યા છે. તથા અનેક રર વસ્તુનું વર્ણન કહેવામાં આવ્યું છે.
ત્રેવીસમાં સમવાયમાં સુગડાંગનાં ત્રેવીસ અધ્યાયનું વર્ણન છે. એ પ્રમાણે વીસ વસ્તુનું વિવરણ છે.
વીસમાં સમવાયમાં દરેક વીસમાં વીસ તીર્થંકર હોય છે ઈત્યાદિ સમસ્ત ૨૪ વસ્તુનું વર્ણન છે.
પચીસમાં સમવાયમાં પાંચ મહાવ્રતની પચીસ ભાવનાઓ છે. આદિ લઈને અનેક વસ્તુનું વિવેચન મળે છે.
છવીસમાં સમવાયમાં દશાશ્રુત ક૯૫શ્રત અને વ્યવહાર શ્રતના મળીને છવીશ ઉદ્દેશન કાળ કહ્યા છે, અભવ્ય જેને મેહનીય કર્મની છવીસ પ્રકૃતિએ સત્તામાં હોય છે, રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં કેટલાક નારકીઓની છવીશ પલ્યોપમની સ્થિતિ છે ઈત્યાદિ ૨૬ પ્રકારની પણ ઘણી વસ્તુઓ છે.
સત્યાવીશમાં સમવાયમાં સાધુના સત્તાવીશ ગુણો છે તથા અનેક ૨૭ વસ્તુનું વિવરણ છે.
અઠ્ઠાવીશમાં સમવાયમાં સાધુને આચારપ્રકલ્પ અઠવીસ પ્રકારને કહ્યા છે, કેટલાક ભવ્યજીને મેહનીય કર્મની અઠ્ઠાવીસ પ્રકૃતિમાં સત્તામાં હોય છે. મતિજ્ઞાનના અઠ્ઠાવીસ પ્રકાર છે. ઈત્યાદિ અઠ્ઠાવીસ પ્રકારનું અનેક વિધ વર્ણન છે.
આ પ્રમાણે ઓગણત્રીસમાં સમવાયમાં પાપશ્રતને પ્રસંગ ઓગણત્રીસ પ્રકારે કહ્યો છે. અર્થાત ૨૯ પ્રકારના પાપસૂત્ર કહ્યા છે.
ત્રીસમાં સમવાવમાં મહામહ બંધના ત્રીસ કારણ ઇત્યાદિનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. એકત્રીસમાં સમવાયમાં સિદ્ધાંના એકત્રીસ ગુણોનું વર્ણન છે. બત્રીસમાં સમવાયમાં બત્રીસ જોગ સંગ્રહ અને બત્રીસ ઈન્દ્ર આદિનું વર્ણન છે.
ત્રીસમાં સમવાયમાં ત્રેત્રીસ પ્રકારની અસાતના, ચોત્રીસમાં સમવાયમાં ત્રીસ અતિશય, અને પાંત્રીસમાં સમવાયમાં તીર્થકરની વાણીનાં પાંત્રીશ અતિશય બતાવવામાં આવ્યા છે
છત્રીસમાં સમવાયમાં ઉત્તરધ્યયનના છત્રીસ અધ્યયન, સાડત્રીસમાં સમવાયમાં કુંથુનાથ ભગવાનનાં સાડત્રીસ ગણુ થાગણધર અડત્રીસમાં સમવાયમાં ભગવાન પાર્શ્વનાથની આડત્રીસ હજાર શ્રમણિ, ઓગણચાલીસમાં સમવાયમાં ભગવાન નમિનાથના ઓગણચાલીસ અવધિજ્ઞાની. ચાલીસમાં સમવાયનાં ભગવાન અરિષ્ટનેમિની ચાલીસ હજાર શ્રમણિ હતી ઈત્યાદિનું વર્ણન મળે છે.
એક્તાલીસમાં સમવાયમાં ભગવાન નમિનાથની ૪૧હજાર શ્રમણિ બેતાલીસમાં સમવાયમાં નામ કમનાં કર ભેદ. તથા ભગવાન મહાવીર સ્વામિના ૪૨ વર્ષથી કંઈક વધારે શ્રમણ પર્યાય પાળી સિદ્ધ બુદ્ધ મુક્ત અવસ્થાનું વર્ણન, તેતાલીસમાં સમવાયમાં કર્મ વિપાકનાં ૪૩ અધ્યયન, ચુંમાલીસમાં સમવાયમાં ઋષિભાષિતના ૪૪ અધ્યયન, પીસ્તાલીસમાં સમવાયમાં માનવક્ષેત્ર, સીમંત્તક નરકવાસ, ઉછુ વિમાન, તથા સિદ્ધશિલા એમ ચારેય ૪૫ લાખ યજન વિસ્તારવાળા બતાવવામાં આવ્યા છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
છેતાલીસમાં સમવાયમાં બ્રાહ્મી લિપિના ૪૬ માતૃકા અક્ષર સુડતાલીસમાં સમવાયમાં સ્થવિર અગ્નિભૂતિના સુડતાલીસ વર્ષ સુધી ગૃહસ્થાવાસનું વર્ણન, અડતાલીસમાં સમવાયમાં ભગવાન ધર્મનાથના અડતાલીસગણુ. અડતાલીસ ગણધરનું વર્ણન ઓગણપચાસમાં સમવાયમાં ઈન્દ્રય જીની ૪૯ અહોરાત્રિની સ્થિતિ તથા પચાસમાં સમવાયમાં મુનિસુવ્રતભગવન્તની ૫૦ હજાર મણિનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે.
એકાવનમાં સમવાયમાં બ્રહ્મચર્ય અધ્યયનમાં ૫૧ ઉદ્દેશન કાલ અને બાવનમાં સમવાયમાં મેહનીય કર્મનાં બાવન નામ બતાવવામાં આવ્યા છે. ત્રેપનમાં સમવાયમાં ભગવાન મહા
પૂનમાં સમવાયમાં ભગવાન મહાવીરનાં ત્રેપન શ્રમણે જે એક વર્ષની દીક્ષા પર્યાય પાળી અનુતર વિમાનમાં ગયાનું વર્ણન મળે છે. ચેપનામાં સમવાયમાં ભરત તથા ઐવિત ક્ષેત્રોમાં ૫૪ ઉત્તમ પુરુષોનું વર્ણન છે. તથા ભગવાન અરિષ્ટનેમિ ૫૪ રાત્રિ સુધી છવાસ્થ રહ્યા. ભગવાન અનંતનાથનાં ચેપન ગણધર હતા. પંચાવનમાં સમવાયમાં મલિનાથ ભગવાન પપ હજાર વર્ષ આયુષ્ય પૂર્ણ કરી સિદ્ધ થયાનું વર્ણન મળે છે.
છપ્પનમાં સમવાયમાં વિમલનાથ ભગવાનનાં પ૬ ગણ તથા પદ ગણધર હતા. સત્તાવનમાં સમવાયમાં મલ્લિનાથ ભગવાનનાં પ૭૦૦ મન પર્યાવજ્ઞાની હતા. અઠ્ઠાવનમાં સમવાયાં જ્ઞાનવરણીય, વેદનીય, આયુ, નામ અને અંતરાય આ પાંચ કમૌની અઠ્ઠાવન ઉત્તર પ્રક્રિયાઓ બતાવી છે. ઓગણસાઈઠમાં સમવાયમાં ચંદ્રસંવત્સરની એક ઋતુ ઓગણસાંઈઠ અહેરાત્રિની હતી સાંઈઠમાં સમવાયમાં સૂર્યનું ૬૦ મુહૂર્ત સુધી એક મંડલમાં રહેવાને ઉલ્લેખ છે
એકસઠમાં સમવાયમાં એક યુગના ૬૧ ઋતુમાસ બતાવ્યા છે બાસઠમાં સમવાયમાં વાસુપૂજ્ય ભગવાનના દ૨ ગણ તથા દર ગણધરનું વર્ણન ત્રેસઠમાં સમવાયમાં અષભદેવ ભગવાન ત્રેસઠલાખ પૂર્વ સુધી રાજ્ય સિંહાસન પર રહ્યા ત્યારબાદ દીક્ષાનું વર્ણન, ચોસઠમાં સમવાયમાં ચક્રવર્તાનાં
મૂલ્ય ૬૪ હારનું ઉલ્લેખ, પાંસઠમાં સમવાયમાં ગણધર મૌય પુત્રનાં ૬૫ વર્ષ સુધી ગૃહવાસમાં રહી દીક્ષા ગ્રહણને ઉલલેખ. છાસઠમાં સમવાયમાં ત્રિયાંસનાથ ભગવાનનાં છાસઠ ગણ અને છાસઠ ગણધર હતા. અને મતિજ્ઞાનની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ૬૬ સાગર બતાવી છે. અડસઠમાં એક યુગનાં નક્ષત્ર માસની ગણના થી ૬૭ માસ બતાવ્યા છે. ૬૮ માં સમવાયમાં ઘાતકીખંડ દીપમાં ચક્રવર્તાની ૬૮ વિજય, ૬૮ ૬૮ રાજધાનીએ તથા ઉત્કૃષ્ટ દ૮ અરિહંત હોય છે. તથા ભગવાન વિમલનાથનાં ૬૮ હજાર શ્રમણ હતા. ૬૯માં સમવાયમાં માનવલોકમાં મેરુ સિવાયનાં ૬૯ વર્ષ અને ૬૯ વર્ષધર પર્વત છે. ૭૦ માં સમવાયમાં એકમાસ ૨૦ રાત્રિ વ્યતિત થયા બાદ તથા ૭૦ રાત્રિ અવશેષ રહ્યા બાદ ભગવાન મહાવીરે વર્ષાવાસ કર્યાનું વર્ણન છે. પરંપરાથી વર્ષાવાસનો અર્થ સંવત્સરી કરવામાં આવે છે. ૭૧ માં સમવાયમાં ભગવાન અજિતનાથ તથા ચક્રવર્તી સગર ૭૧ લાખ પૂર્વ સુધી ગૃહવાસમાં રહી દીક્ષિત બન્યા.
૭૨ માં સમવાયમાં ભગવાન મહાવીરની ૭૨ વર્ષની તથા ગણધર અચલભ્રાતાનાં ૭૨ વર્ષનાં આયુષ્યને ઉલ્લેખ છે. ૭૩ માં સમાવાયમાં વિજય નામનાં બલદેવ ૭૩ લાખ પૂર્વની સ્થિતિ પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ થયા. ૭૪ માં સમવાયમાં ગણધર અગ્નિભૂતિ ૭૪ વર્ષનું આયુષ્ય ભેગવી સિદ્ધ થયા
૭૫ માં સમવાયમાં સુવિધિનાથ ભગાવનના ૭૫૦૦ કેવલી હતા. શીતલનાથ ભગવાન ૭૫ લાખ પૂર્વ અને શાંતિનાથ ભગવાન ૭૫ હજાર વર્ષ ગ્રહવાસમાં રહ્યા. ૭૬ માં સમવાયમાં વિઘતકુમાર આદિ ભવનપતિદેવના ૭૬–૭૬ ભવન બતાવ્યા છે. ૭૭ માં સમવાયમાં સમ્રાટ ભરત ૭૭ લાખ પૂર્વ સુધી કુવારાવસ્થામાં રહ્યા તથા ૭૭ રાજાઓની સાથે એમણે સંયમ માર્ગ ગ્રહણ કર્યો.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૮ માં સમવાયમાં ગણધર અંકતિ પિતા ૭૮ વર્ષની આયુ ભેગવી સિદ્ધ થયા. ૭૯ સમવાયમાં છઠ્ઠી નરકના મધ્યભાગથી છઠ્ઠા ઘને દધિની નીચેના ચરમાન્ત સુધી ૭૯ હજાર જન વિસ્તાર છે. ૮૦ માં સમવાયમાં ત્રિપુષ્ટ વાસુદેવ ૮૦ લાખ વર્ષ સુધી સમ્રાટ પદ પર રહ્યા.
૮૧ માં સમવાયમાં કુંથુનાથ ભગવાનનાં ૮૧૦૦ મનપર્યાવજ્ઞાની હતા. ૮૨ માં સમવાયમાં ૮૨ રાત્રિ વ્યતિત થયા બાદ શ્રામણ મહાવીર સ્વામીનું જીવ ગર્ભાન્તરમાં સાહરણ કરવામાં આવ્યું ૮૩ માં સમવાયમાં ભગવાન શીતલનાથનાં ૮૩ ગણુ અને ૮૩ ગણધર હતા. ૦૪ માં સમવાયમાં ઋષભદેવ ભગવાનનું ૮૪ લાખ પૂર્વનું આયુષ્ય, શ્રેયાંસનાથ ભગવાનનું ૮૪ લાખ વર્ષનું આયુષ્ય તથા ઋષભદેવ ભગવાનનાં ૮૪ ગણ, ૮૪ ગણધર અને ૮૪ હજાર શ્રમણ હતા. ૮૫ માં સમવાયમાં આચારાંગનાં ૮૫ ઉદ્દેશનકાલ બતાવવામાં આવ્યા છે. ૮૬ માં સમવાયમાં સુવિધિનાથ ભગવાનનાં ૮૬ ગણ તથા ૮૬ ગણધર બતાવ્યા છે અને સુપાર્શ્વભગવાનનાં ૮૬ વાદી હતા એનું વર્ણન કર્યું છે. ૮૭ માં સમવાયમાં જ્ઞાનાવરણીય અને અંતરાય કમને છોડી શેષ છ કમેની ૮૭ ઉત્તર પ્રક્રિયાઓ બતાવી છે. ૮૮ માં સમવાયમાં સૂર્ય અને ચંદ્રના ૮૮-૮૮ મહાગ્રહ બતાવવાર્તા આવ્યા છે. ૮૯ માં સમવાયમાં ત્રીજા આરાના ૮૯ પક્ષ અવશેષ રહ્યા ત્યારે ત્રાષભદેવ ભગવાન મોક્ષે પધાર્યા. તેમજ શાંતિનાથ ભગવાનની ૮૯ હજાર શ્રમણિ હતી. ૯૦ માં સમવાયમાં ભગવાન અજીતનાથ તથા ભગવાન શાંતિનાથનાં ૯૦ ગણુ અને ૯૦ ગણધર હતા
૯૧ માં સમવાયમાં કુંથુનાથ ભગવાનના ૯૧ હજાર અવધિજ્ઞાની શ્રમણ હતાં. ૯૯૨ માં સમવાયમાં ગણધર ઇન્દ્રભૂતિ ૯૨ વર્ષ નું આયુષ્ય પૂર્ણ કરી મુક્ત થયા. ૯૩ માં સમવાયમાં ચન્દ્રનાથ ભગવાનના ૯૩ ગણ અને ૯૩ ગણધર હતા. તથા શાંતિનાથ ભગવાનના ૯૩૦૦ ચૌદ પૂવધારી હતા. ૯૪ માં સમવાયમાં અજીતનાથ ભગવાનના ૯૪૦૦ અવવિજ્ઞાની ક્ષમણ હતા. લ્પ માં સમવાયમાં પાર્શ્વનાથ ભગવાનમાં ૯૫ ગણ તથા ૯૫ ગણધર હતા. તથા કુંથુનાથ ભગવાનનું ૯૫ હજાર વર્ષ આયુષ્ય હતું. ૯૬ માં સમવાયમાં પ્રત્યેક ચકવતીએ ના ૯૬ ક્રોડ ગામ હોય છે. ૯૭ માં સમવાયમાં આઠ કર્મોની ૯૭ ઉત્તર પ્રક્રિયા છે. ૯૮ માં સમવાયમાં રેવતીથી જેઠા સુધીમાં ૧૯ નક્ષત્રોના ૯૮ તારા છે. ૯ માં સમવાયમાં મેરુપર્વત સમભૂમિથી ૯૯ હજાર એક્ષન ઊંચે છે. ૧૦૦ માં સમવાયમાં પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું તથા ગણધર સુધર્માસ્વામિનું આયુષ્ય સો વર્ષનું હતું આમ એ સમવાયનું વર્ણન કર્યા બાદ ક્રમશઃ ૧૫૦ – ૨૦૦ – ૩૦૦ – ૩૫૦ -૪૦૦-૪૫૦ – ૫૦૦ એજ પ્રમાણે ૧૦૦૦ – ૨૦૦૦ થી ૧૦૦૦, ૨૦૦૦ થી ૧૦૦૦૦, ૧૦૦૦૦ થી ૧૦૦૦૦૦ થી ૮૦૦૦૦૦ એજ પ્રમાણે કરોડની સંખ્યા વાળી વિભિન્ન વસ્તુનું તેની સંખ્યાનુસાર વિભિન્ન સમવાયોમાં વિવેચન કરવામાં આવ્યું છે.
કરેડ સમવાયમાં ભગવાન મહાવીરના તીર્થકર ભવ થી પૂર્વ છઠ્ઠી પંકિલનાં ભાવમાં એક કરોડ વર્ષનું શ્રમણ પર્યાય દર્શાવવામાં આવ્યું છે. ત્યાર બાદ કોડા કોડી સમવાયમાં ભગવાન
ભદેવથી ભગવાન મહાવીર સ્વામી સુધી વચ્ચેનું અંતર એક ક્રોડા ક્રોડી સાગર બતાવ્યું છે. ત્યાર પછી દ્વાદશાંગીનું ગણિ પીટક નામથી પ્રસિદ્ધ થયાનું વર્ણન મળે છે. ત્યારબાદ સમવસરણ કુલકરનું તથા તેમની પત્નિઓનું વર્ણન છે. ત્યારબાદ વર્તમાન ચેવિશિનું સંક્ષેપમાં વર્ણન છે. તથા તેમનાં માતા પિતા તીર્થકરોના પૂર્વભવનું નામ તેમની શિબિકા, જન્મસ્થળ, દેવદૂષ્ય દીક્ષા દીક્ષા સાથી, દીક્ષાત૫, પ્રથમદીક્ષા પ્રદાર્થ પ્રથમ ભિક્ષા પ્રદાતા, ચૈત્યવૃક્ષો તથા તેની ઊંચાઈ તથા
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેમના પ્રથમ શિષ્ય તથા શિખ્યાઓ ઈત્યાદિ બાબતો વિષે વિસ્તૃત વર્ણન મળે છે. વળી તેમાં ચક્રવતી, બળદેવ, વાસુદેવ, આદિનું વર્ણન મળે છે. પ્રતિ વાસુદેવેનું નામ મળે છે. પરંતુ હવે તેમની ગણના હેાય એવું વર્ણન નથી. ત્યાર પછી આજ પ્રમાણે જંબુદ્વિીપના મહાપુરુષોનું પણ વર્ણન મળે છે.
ઉપસંહાર
સમવાયાંગ સૂત્રમાં સંપૂર્ણ વિવેચન કર્યા બાદ આપણે જોઈ શકીએ છીએ કે સમવાયાંગમાં જિજ્ઞાસુ સાધકે માટે અનેક મહત્વપૂર્ણ તથ્યનું સંકલન કરવામાં આવ્યું છે. વસ્તુસ્થિતિનું સ્વરૂપ વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ તથા ઈતિહાસની દૃષ્ટિએ કેટલું છે એ વિશેષતા આ શાસ્ત્રમાં બતાવવામાં આવી છે. તેમજ સવા “ સમવાય ” શબ્દનો યથાર્થનામો બતાવી ગ્રંથની સમાપિત કરવામાં આવી છે.
જૈન સાધ્વી મુક્તિ પ્રભાજી B. A.
મેન અગ્યારસ વાલકેશ્વર ઉપાશ્રમ
તા. ૨૯-૧૨-૮૦ ગુરુવાર સંવત ૨૦૩૬ માગસર સુદ ૧૧
છે સમાપ્ત
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
(મહાવીરાય નમ:) સદગુરુદેવાય નમઃ
આગમ એટલે શું....
આ...આત પુરુષે કહેલું.........એટલે ગણધરે ગૂંથેલુ. મા...એટલે મુનિએ માન્ય કરેલું. આવા આગમોનું અધ્યયન કરતા અલૌકિક આનંદની પ્રાપ્તિ થાય છે. જેમ કે મરજીવો બની દરિયામાં ડૂબકી મારે તે ભૌતિક રત્નની મૂઠી ભરી બહાર નીકળે છે. પરંતુ એ ભૌતિક રત્ન ભવની ભેખડ ભાંગતા નથી..પણ કઈ સાધક...આત્મા એકાગ્રબની આગમમાં ડૂબકી મારે તે ભવની ભેખડ ભાંગનાર. અમૂલ્ય એવા જ્ઞાનનાં રત્ન મેળવી શકે છે. આવા જ્ઞાનનાં રત્ન મેળવવા માટેનું ૧૧ અંગમાં આ. ચોથુ અંગ. સમવાયંગ સૂત્ર છે. સમવાય પદમાં સમ, અવ અને અય એ ત્રણ શબ્દો છે. સમ્ ને અર્થ સમ્યક, અવ નો અર્થો સ્વરૂપ મર્યાદા અને અયને અર્થે પરિચ્છેદે, સંખ્યા છે. તેને ભાવાર્થ એ છે કે, આશાઅમાં જીવ-અજીવ આદિ પ્રદાર્થ સમૂહની સારી રીતે તેમનાં સ્વરૂપ પ્રદર્શન પૂર્વક સંખ્યા-ગણના કરવામાં આવેલ છે. અથવા આ શાસ્ત્રમાં જીવાદિક પદાર્થનું પ્રતિપાદન કરાયું છે. તેથી સૌ પ્રતિપાદ્ધ રૂપે આમાં એકત્રિત થયા છે. જેમ મોરલી નાદથી સપને, મેઘગર્જનાથી મયુરને, સૂર્યના ઉદયથી ચક્રવાક યુગલને જે આનંદ થાય છે. તે કરતા અધિકગણો આનંદ જીવને અવરાયેલા નિજજ્ઞાન ગુણને વાસ્તવિક સ્વરૂપને બેધ. થતાં થાય છે. નિજજ્ઞાન ગુણને પ્રગટાવવા માટે પુરૂષાર્થ ભણી દેટ લગાવી આગમમાં ડુબકી મારે તે જરૂર તે આગળ વધી શકે છે.શાશ્વત સુખને છલકાતે મહાસાગર જ્યાં સદાયે વહી રહ્યો છે, નિજાનંદના નિર્મળ લહરીઓ ત્યાં ઉછળી રહી છે. તેવા પૂર્ણ સમાધીરૂપ સમભાવમાં લીન બની ગયેલા પરમાત્મની વાણીનાં જલમાં જે આત્મસ્નાન કરે તે અમર થયા વિના રહે નહિં. અરે! જે જનવાણીના જલબિંદુઓને છંટકાવ કરે તે પણ પવિત્ર બની જાય છે. પરમ પ્રભુની વાત્સલ્ય મયી વાણીરૂપી પવિત્ર ગંગાના તીરે ઊભો રહે તે તેનું જલકણ સ્પશે તે યે ઉષ્ણુતાને હરીલે. અને શીતલતાને પ્રદાન કરે. આવી છે. જીનવાણીનો જીનબનાવવાને વલપાવર ધરાવનારી વિતરાગવાણીને પ્રભાવ! અનંત ચૈતન્યની શક્તિની જેણે સંપૂર્ણ ખીલવટ કરી છે. તેવી વિભૂની વાણી આજે શાસ્ત્ર રૂપે આપણી સમક્ષ છે. જેમાં ભર્યા છે. આત્મરક્ષાનાં અમેધ ઉપાયે હવે જરૂર છે. માત્ર આગમમાં ઉંડુ અવેલેકન કરવાની. માટે જ્ઞાની ભગવંતે કહે છે કે સાધક આત્મા તું સમવાયંગ સૂત્ર દ્વારા..જીવ અજીવનાં સ્વરૂપ જાણી રાગદ્વેષને થાગ કરી. તું શીવ્રતાએ વીતરાગતાને વરી જા. આ છે. જ્ઞાનીઓનાં કૃપાનાં અમીમય શીતલકિરણો! સાધનાને જેશમાં લાવનારે મંત્રાક્ષરી પ્રયોગ, સાધકને જીવન જીવવાની આ છે. જડીબુટ્ટી બસ હવે.
કમ સામે સંગ્રામ ખેલી અધ્યાત્મ રિને હરાવી આત્મવિજયવરી જીવનને ધન્ય
બનાવી, આ છે સાધકને માટે સીનેરી શિક્ષા
લિંબડી સંપ્રદાયનાં બા. બે તારાબાઈ મહાસતીજીના શુરિળ્યા બાબ સિદ્ધાંત પ્રેમી
નિરૂપમાબાઈ મહાસતીજી..
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્રમ્
પ્રથમ સમવાય
१ इह खलु समणेण भगवया महावीरणं બફર, તિસ્થળરળ, સયં સંયુદ્ધળું, पुरिमुत्तमेणं, पुरिस-सीहेणं, पुरिसवरपुंडरीएणं, पुरिसवर - गंधहत्थिणाજોનુત્તમાં, ઝોન-નાદળ, જોન-હિન્દુળ, સ્રો-પડ્યાં, હોમ-પન્નાયગરાં, સમય-ઢાળ, ચવવું-તાં, મમ્નसरण-दरणं, जीव-दएणं Ill વોહિ-માં
ધમ્મતળ, ધમ્મ-તેમાં, ધર્મીनायगेणं, धम्म- सारहिणा, धम्मवरचाउरंत - चक्कवट्टिणा, अप्पय- वरना - दंसणधरणं, वियકૃઇડમેળ,
जिणेण जावएणं, तिन्नेणं तारएणं, बुद्धेणं बोहणं, मुत्तेणं मोयगेणं, सच्चन्नुगा सव्वदरिसिणा, सिवमयलमरु अमणंत मक्खयमव्याबाहम पुरावित्तिसिद्धिगइनामधेयं ठाणं संपाविउकामे -
इमे दुबालसंगे गणि-पिडगे पण्णत्ते સંનદા
૨ આયારે છુ, ચાહે ર, ટાળે ૩, સમવાળુ ૪, વિવાદપત્રી ખુ, નાયાधम्मकहाओ ६, उवासग-दसाओ ૭, તાહ-સાત્રો ૮, લઘુત્તરોવવાલ-માલો ૧, પટ્ટાવાગરમાં ૨૦, विवाग ११, दिडिवाए १२, तत्थ णं जे से चउत्थे अंगे समवाएत्ति आहिते. તત્ત્વ છું. યમદે વાત્તે, સંગદા
Jain Educationa International
૧-શ્રુતધર્મોના પ્રવક, ચતુર્વિધ સંઘના સ’સ્થાપક, સ્વય‘સ‘બુદ્ધ, પુરૂષાત્તમ, પુરૂષસિંહ, પુરૂષવર પુ’ડરીક, પુરૂષવર ગ'ધહસ્તી, લેાકેાત્તમ, લેાકનાથ, લાકહિતકર, લેાકપ્રદીપ, લેાકપ્રદ્યોતક, અભયદાતા, જ્ઞાનચક્ષુ-દાતા, મેાક્ષમા દાતા (નિર્દેશક ) શરણદાતા, ધર્મો જીવનદાતા, ધર્મોપ્રરૂપક, ધ દેશક, ધમ નાયક, ધ સારથિ, ધર્મચતુર્દિક ચક્રવતી, અપ્રતિપાતિ સ શ્રેષ્ઠ જ્ઞાન દશનના ધારક, નિષ્કષાય, જિન, રાગદ્વેષના જીતનાર, અન્ય સાકાને રાગદ્વેષ જીતાવનાર, સ’સાર-સમુદ્રથી ઉત્તીણ અને બીજા જીવાને સ'સાર–સમુદ્રથી તારનાર, જીવાદિ નવતત્ત્વાને જાણનારા અને બીજાને તત્ત્વાનું જ્ઞાન કરાવનારા, સ્વયં અષ્ટકમ થી મુક્ત અને બીજાને કમ બંધનથી મુક્ત થવાનો ઉપાય બતાવનાર, સર્વજ્ઞ, સદી, નિરૂપદ્રવ અચલ અરૂજ (નીરંગ ) અનંત અક્ષય અભ્યાબાધ અપુનરાવૃત્તિ સિદ્ધિસ્થાનને પ્રાપ્ત શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે આ દ્વાદશાંગરૂપ મણિપિટકની પ્રરૂપણા કરી છે.
રતે આ પ્રમાણે છે-આચારાંગ, સૂત્રકૃતાંગ, સ્થાનાંગ, સમવાયાંગ, વિવાહપ્રજ્ઞપ્તિ, જ્ઞાતાધમ કથાંગ, ઉપાસકદશાંગ, અંતકૃદ્ઘશાંગ, અનુત્તરપપાતિક દશાંગ, પ્રશ્નબ્યાકરણ, વિપાકશ્રુત અને દષ્ટિવાદ. તે અગામાંથી ચેાથુ' અગ સમવાય કહેલ છે. તેના અર્થ આ પ્રમાણે છે.
For Personal and Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
(३) सुयं मे आउसं तेण भगवया
एवमक्खायं :
एगे आया ।
एगे अणाया !
તો
તુ
एगे अंडे ।
एगा किरिआ ।
एगा अकिरिआ ।
एगे लोए ।
एगे अलोए ।
एगे धम्मे ।
एगे अधम्मे ।
एगे पुण्णे ।
एगे पावे ।
एगे बंधे ।
एगे मोक्खे |
एगे आसवे ।
एगे संवरे ।
एगा वेयणा । एगा णिज्जरा ।
Jain Educationa International
સમવાય-૧
૩-હે આયુષ્મન્ જખ્! મેં તે ભગવાન્ મહાવીર પાસેથી આ પ્રમાણે સાંભળ્યું છે—
ચૈતન્યગુણની અપેક્ષાએ આત્મા એક છે.
અનુપયોગ લક્ષણની અપેક્ષાએ અનાત્મા ( જડ પદાથ ) એક છે.
અપ્રશસ્ત ચેાગાની પ્રવૃત્તિરૂપ વ્યાપાર (હિંસા ) એક હાવાથી દંડ એક છે.
પ્રશસ્ત યાગાની પ્રવૃત્તિરૂપ અદંડ (અહિંસા) એક છે.
ચોગાની પ્રવૃત્તિરૂપ ક્રિયા એક છે. ચેાગનિરાધ રૂપ અક્રિયા એક છે. ધાસ્તિકાય આદિ દ્રબ્યાના આધારભૂત લેાકાકાશ એક છે.
જ્યાં ધાસ્તિકાય આદિ દ્રબ્યાના અભાવ હાય તે અલાકાકાશ એક છે.
જીવા અને પુદ્ગલેાની ગતિમાં સહાયક સ્વભાવથી ધમાસ્તિકાય એક છે.
જીવા અને પુદ્ગલેાની સ્થિતિમાં સહાયરુપ સ્વભાવથી અધાસ્તિકાય એક છે.
શુભયાગરૂપ પ્રવૃત્તિના એક હાવાથી પુણ્ય એક છે.
અશુભયાગરૂપ પ્રવૃત્તિ એક હાવાથી પાપ એક છે.
કમબદ્ધ આત્માની સામાન્ય વિવક્ષાથી બધુ એક છે.
ક મુક્ત આત્માઓની સામાન્ય વિવક્ષાથી મેાક્ષ એક છે.
જીવરૂપ નૌકામાં ઇન્દ્રિયરૂપ છિદ્રોથી ક રૂપ જલના આગમન આસ્રવ છે, તે સામાન્ય વિવક્ષાથી એક છે.
જીવરૂપ નૌકામાં ઇન્દ્રિય-છિદ્રોથી આવતા કમરૂપ જલને રોકવું. તે સવર છે, સામાન્ય વિવક્ષાથી તે એક છે.
અશુભ કહૃદય જન્ય માનસિક કાયિક પીડા વેદના છે. તે સામાન્ય વિવક્ષાથી એક છે. ક ક્ષયરૂપ નિજ રા સામાન્યરૂપે એક છે.
For Personal and Private Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
४ जंबुद्दीवे दीवे एगं जोयण-सय-सहस्सं ___ आयाम-विक्खंभेणं पण्णत्ते । ५ अप्पइट्ठाणे नरए एगं जोयणसयसहस्सं
आयाम-विक्खंभेणं पण्णत्ते ६ पालए जाणविमाणे एगं जोयण-सयसहस्सं आयाम-विक्खंभणं पण्णत्ते ।
४ भूदी५ नामना दीurt मा तथा
પહોળાઈ એક લાખ જનની છે. ૫ અપ્રતિષ્ઠાન નામની સાતમી નરકભૂમિના મધ્યમ આવાસની લંબાઈ તથા પહોળાઈ
એક લાખ જનની છે. ૬ સૌધર્મેન્દ્રના આભિગિક પાલક દેવદ્વારા વિકર્વિત પાલક યાન-વિમાનની લંબાઈ તથા પહોળાઈ એક લાખ યેજ
ननी छ. ૭ સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનની લંબાઈ તથા પહેળાઈ એક લાખ એજનની છે.
૮ આદ્રા નક્ષત્રને એક તારે છે.
ચિત્રા નક્ષત્રને એક તારો છે. ૧૦ સ્વાતિ નક્ષત્રને એક તારે છે. ૧૧ આ રત્નપ્રભા નામક પૃથ્વીના કેટલાક નાર
કેની જઘન્ય સ્થિતિ એક પલ્યોપમની છે. ૧૨ આ રત્નપ્રભા નામક પૃથ્વીના નારકની
ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ એક સાગરોપમની છે.
७ सव्वट्ठसिद्धे महाविमाणे एगं जोयणसयसहस्सं आयाम-विक्खंभेणं
पण्णत्ते। ८ अदानक्खत्ते एगतारे पणत्ते। ९ चित्तानक्खत्ते एगतारे पण्णत्ते । १० सातिनक्खत्ते एगतारे पण्णत्ते । ११ इमीसे ण रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेगइयाणं
नेरइयाणं एगं पलिओवमं ठिई पण्णत्ता। १२ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए नेरइयाणं
उक्कोसेणं एगं सागरोवमं ठिई पण्णत्ता। १३ दोच्चाए पुढवीए नेरइयाणं जहन्नेणं एगं
सागरोवमं ठिई पण्णत्ता। १४ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं एग
पलिओवमं ठिई पण्णत्ता। १५ असुरकुमाराणं देवाणं उक्कासेणं एगं
साहियं सागरोवमं ठिई पण्णत्ता। १६ असुरकुमारिंदवज्जियाणं भोमिज्जाणं देवाणं
अत्थेगइयाणं एगं पलिओवमं ठिई पण्णा । १७ असाखेज-वासाउय-सन्नि - पंचिंदिय-तिरि-
क्ख-जोणियाणं अत्थेगइयाणं एगं पलिओवमं ठिई पण्णत्ता।
૧૩ શર્કરામભા નામક પૃથ્વીના નારકોની
જઘન્ય સ્થિતિ એક સાગરોપમની છે. १४ ससुर कुमार वोमाथा टा योनी
સ્થિતિ એક પાપમની છે. १५ मसुर भा२ हेवोनी ४ स्थिति थोडी
અધિક એક સાગરોપમની છે.
૧૬ અસુરેન્દ્રને છોડીને કેટલાક ભવનપતિ
દેવેની સ્થિતિ એક પળેપમની છે. १७ २५ ज्यात वषना आयुष्यवासा ગર્ભ જ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિઓની સ્થિતિ એક પાપમની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય-૧
१८ असंखिज्ज-वासाउय - गम्भवकंतिय -सन्नि- १८ असभ्यात वर्ष ना आयुवाणा सा मणुयाणं अत्थेगइयाणं एगं पलिओवमं
ગર્ભજ સંસી મનુષ્યની સ્થિતિ એક
Melinaths ठिई पण्णत्ता। १९ वाणमंतराणं देवाणं उक्कोसेणं एगं १८ पाव्यत२ वानी स्थिति मे पलिओवमं ठिई पण्णत्ता।
પલ્યોપમની છે. २० जोइसियाणं देवाणं उक्कोसेणं एगं पाले- २० ज्योति योनी ट स्थिति में साम
ओवमं वास सय-सहस्समब्भहियं ठिई વર્ષ અધિક એક પલ્યોપમની છે. पण्णत्ता। २१ सोहम्मे कप्पे देवाणं जहन्नेणं एगं पलि. २१ सौधम ४६५मा हेवानी धन्य स्थिति
से पक्ष्योपभनी छ. ओवमं ठिई पण्णत्ता। २२ सोहम्मे कप्पे देवाणं अत्थेगइयाणं एगं २२ सौधम ४८५i 2८४ हेवानी स्थिति सागरोवमं ठिई पण्णत्ता।
એક સાગરોપમની છે. २३ ईसाणे कप्पे देवाणं जहन्नणं साइरेगं एगं २३ शान ४६५ना देवानी धन्य स्थिति पलिओवमं ठिई पण्णत्ता।
४७ अघि ५८या५मना छे. २४ ईसाणे कप्पे देवाणं अत्थेगइयाणं एगं । ૨૪ ઈશાન કલ્પના કેટલાક દેવોની સ્થિતિ सागरोवमं ठिई पण्णत्ता।
એક સાગરોપમની છે. २५ जे देवा सागरं सुसागरं सागरकंतं भवं २५ सा॥२, सुसार, स न्त , , मनु, मणं माणुसोत्तरं लोगहियं विमाणं देवत्ताए मानुषात्त२, मन: सात, मा
સાત વિમાનમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે उववन्ना, तेसि णं देवागं उक्कोसेणं एगं ..
તેમની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ એક સાગરોપમની ___ सागरोवमं ठिई पण्णत्ता।
४डी छे. २६ ते णं देवा एगस्स अद्धमासस्स आणमंति २९ सा१२ यावत् सहित विभानामा
वा, पाणमंति वा, उस्ससंति वा, દે ઉત્પન્ન થાય છે તેઓ એક પખવાनीससति वा।
ડિએ શ્વાસોચ્છવાસ લે છે २७ तेसिणं देवाणं एगस्स वास सहस्सस्स ૨૭ સાગર યાવત્ લેકહિત નામક પૂર્વોક્ત आहारट्टे समुप्पज्जइ।
વિમાનમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તેઓને એક હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા
थाय छे. २८ संतेगइया भविसिद्धिया जे जीवा ते एगेणं २८ ८४ा मसिद्धि यो मेवा भवग्गहणेणं सिज्झस्संति बुज्झिस्संति
से लव अहए ४रीने सिद्ध, मुद्ध मुच्चिस्संति परिनिन्वाइस्संति सव्वदुक्खा- અને સર્વથા પરિનિવૃત્ત થઈ બધા णमंतं करिस्संति ।...
हुभानामत ४२शे. Ro no
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
દ્વિતીય સમવાય
આ પ્રમાણે સામાન્ય ગ્રાહક નયની અપેક્ષાએ વસ્તુઓમાં એકત્વનું કથન કરીને વિશેષ ગ્રાહક નયની અપેક્ષાએ બે બેની સંખ્યાવાળા વિષયનું કથન કરે છે.
૨૦
guળા, તેનદી-શાહે વૈવ, अणहादंडे चेव।
૨૯ તીર્થકરેએ દડ બે બતાવ્યા છે.અર્થદંડ
સ્વપરના હિત માટે કરવામાં આવતી હિંસા અને અનર્થદંડ-સ્વપરના હિત
માટે ન હોય એવી વ્યર્થ કરાતી હિંસા. ૩૦ રાશિ બે પ્રકારની છે-જીવરાશિ અને
અજીવ રાશિ.
૩૧ બંધન બે પ્રકારના છે-રાગબંધન અને
શ્રેષબંધન.
૩૨ પૂર્વાફાલ્યુની નક્ષત્રના બે તારા છે.
૩૩ ઉત્તરાફાલ્યુની નક્ષત્રના બે તારા છે.
૩૪ પૂર્વાભાદ્રપદ નક્ષત્રના બે તારા છે.
૩પ ઉત્તરાભાદ્રપદ નક્ષત્રના બે તારા છે.
રૂ. તે રાણી quત્તા, સંનહીં-નવરા જેવ,
अजीवरासी चेव। ३१ दुविह बंधणे पण्णत्ते, तंजहा-रागबंधणे
વૈવ, વધશે. વેવ | ३२ पुव्वाफग्गुणी नक्खने दुतारे पण्णत्ते । ३३ उत्तराफग्गुणी नक्खत्ते दुतारे पणत्ते । ३४ पुब्वाभदवया नक्खन्ने दुतारे पण्णत्ते । ३५ उत्तराभदवया नक्खत्ते दुतारे पण्णत्ते । ३६ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्यंगइयाणं
નિરા તે સિવમા દિઈ પIT ૩૭ ક્યા પુર્વ થેડ્યા નાથાણે
दो सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। ૩૮ કરમાળ તેવા ગળેફયા તો
पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। રૂ૫ અમુકમાનિયા મોમિન્ના
देवाणं उक्कोसेणं देरणाइं दो पलिआवमाइं ठिई पण्णत्ता ।
૩૬ આ રત્નપ્રભા નામની પૃથ્વીના કેટલાક
નારકેની સ્થિતિ બે પળેપમની છે.
૩૭ શર્કરા પ્રભા નામની પથ્વીના કેટલાક
નારકેની સ્થિતિ બે સાગરેપની છે. ૩૮ અસુરકુમાર દે માંથી કેટલાક દેવની
સ્થિતિ બે પલ્યોપમની છે.
૩૯ અસુરેન્દ્રને છોડીને શેષ ભવનવાસી
દેવાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છેડી ઓછી બે પલ્યોપમની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
४० असंखिज्ज- वासाउय-सन्नि-पंचिदिय-तिरिक्ख-जोणिआणं अत्थेगइयाणं दो पलिओ माई ठिई पण्णत्ता ।
४१ असंखिज्ज- वासाउय - गब्भवक्कंतिय-सन्निपंचिदियमणुस्साणं अत्थेगइयाणं दो पलिओ माई ठिई पण्णत्ता ।
४२ सोहम्मे कप्पे अत्थेगइयाणं देवाणं दो पलिओ माई ठिई पण्णत्ता ।
४३ ईसाणे कप्पे अत्थेगइयाणं देवाणं दो पलिओ माई ठिई पण्णत्ता ।
४४ सोहम्मे कप्पे अत्थेगइयाणं देवाणं उक्कोसेणं दो सागरोवमाई ठि
पण्णत्ता ।
४५ ईसाणे कप्पे देवागं उक्कोसेणं साहियाई दो सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता । ४६ सणकुमारे कप्पे देवाणं जहणणं दो सागरोवमा ठिई पण्णत्ता ।
४७ माहिंदे कप्पे देवाणं जहण्णेणं साहियाई दो सागरोवमाई टिई पण्णत्ता ।
४८ जे देवा सुभं सुभकंतं सुभवण्णं सुभगंधं सुभलेसं सुभफासं सोहम्मवडिंसगं विमाणं देवत्ताए उबवण्णा, तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं दो सागरोवमाई
पत्ता ।
४९ ते गं देवा दोहं अद्धमासाणं आणमंति वा, पाणमंति वा, उस्ससंति वा, नीससंति वा ।
Jain Educationa International
सभवाय- २
૪૦ અસખ્યાત વના આયુવાળા કેટલાક સનીતિય ચ પચેન્દ્રિયાની સ્થિતિ એ પલ્યાપમની છે.
૪૧ અસખ્યાત વના આયુવાળા કેટલાક ગજ ૫'ચેન્દ્રિય મનુષ્યની સ્થિતિ એ પચાપમની છે.
૪૨ સૌધમ કલ્પના કેટલાક દેવાની સ્થિતિ એ પાપમની છે.
૪૩ ઇશાન કલ્પના કેટલાક દેવાની સ્થિતિ એ પચાપમની છે.
૪૪ સૌધ કલ્પના કેટલાક દેવાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ એ સાગરોપમની છે.
૪૫ ઇશાન કલ્પના દેવાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ઘેાડી અધિક એ સાગરે પમની છે.
૪૬ સનત્કુમાર કલ્પના દેવેની જઘન્ય સ્થિતિ એ સાગરોપમની છે.
૪૭ માહેન્દ્ર કલ્પના દેવાની જઘન્ય સ્થિતિ એ સાગરાપમથી ઘેાડી વધારે છે.
४८ शुल, शुभअन्त, शुभवाणु, शुलगंध, શુભલેશ્ય, શુભસ્પર્શ, સૌધર્માવત'સક આ નામક વિમાનામાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ એ સાગાપમની હાય છે.
૪૯ શુભ યાવત્ સૌધર્માવત'સક નામક ઉલ્લિખિત વિમાનામાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેઓ એ પખવાડિએ શ્વાસેાશ્વાસ ते छे.
For Personal and Private Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર ५० तेसि णं देवाणं दोहिं वास-सहस्सहिं
आहारहे समुप्पज्जइ । ५१ अत्थेगइया भवसिद्धिया जीवा जे दोहिं
भवग्गहणोहिं सिज्झिस्संति-जाव-सव्वद्- क्खाणमंतं करिस्संति ।
૫૦ શુભ યાવત્ સૌધર્માવત સક વિમાનમાં
જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તેઓને બે હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. १ मा मसिद्ध छ। सेवा छ ।
म ४शन सिद्ध थशे यावत् समानो मत २शे.
તૃતીય સમવાય ५२ तओ दंडा पण्णता, तंजहा-मणदंडे, ५२ यारित्र महिना विनाशथी मामाने __ वयदंडे, कायदंडे ।
નિસાર બનાવી દે તેને દંડ કહે છે, તે . १ ४२ना छ-मनाई, वयन
६७, आय. ५३ तओ गुत्तीओ पण्णताओ तंजहा-मण- ५3 गुप्ति र ५४२नी छे-मनास्ति , ____ गुत्ती, वयगुत्ती, कायगुत्ती । . वयनमुक्ति, आयस्ति . ५४ तओ सल्ला पण्णत्ता, तंजहा मायासल्ले ५४ शस्य ५ प्रारना छे-मायाशल्य,
णं, नियाणसल्ले णं, मिच्छादसण- निहनशक्य, मिथ्याशन शस्य.
सल्ले णं। ५५ तओ गारवा पण्णत्ता, तंजहा-इडीगारवेणं, ... ५५ ५ ५४२॥ --*द्धिमा, २४रसगारवे णं, सायागारवे णं ।
बसने सातारा . ५६ तओ विराहणा पण्णत्ता, तंजहा-नाण- ५६ विराधना प्रा२नी छ-शानविराधना,
विराहणा, दंसणविराहणा, चरित्त- शनविराधना, यात्रिविराधना.
विराहणा। ५७ मिगसिरनक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । ५७ भृगशि२ नक्षत्रना ७ ताछे. ५८ पुस्सनक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । પ૮ પુષ્ય નક્ષત્રના ત્રણ તારા છે. ५९ जेहानक्खत्ते तितारे पण्णत्ते। .. ५८ ४ये४ा नक्षत्रना तय तारा छ. ६० अभीइनक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । " १० अमित नक्षत्रना ag ता॥ छ. :
६१ सवणनक्खत्ते तितारे पण्णत्ते। ११ श्रवण नक्षत्रना a ताछे. ....६२ अस्सिणिनक्खत्ते तितारे पण्णत्ते। .... १२ मश्विनी नक्षत्रना र ता॥ छे.
६३ भरणीनक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । १3 म२७ नक्षत्रन ता। छे.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય-૩
१४ २॥ २नमा पृथ्वीना टस नैयिोनी
स्थिति त्र पक्ष्यापभनी छे.
१५६२मा पृथ्वीना नयिहानी अष्ट સ્થિતિ ત્રણ સાગરોપમની છે.
६४ इमासे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेगइ-
याणं नेरइयाणं तिणि पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ६५ दोच्चाए णं पुढवीए नेरइयाणं उक्कोसेणं
तिणि सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। ६६ तच्चाए णं पुढवाए नेरइयाणं जहण्णेणं
तिणि सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।। ६७ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं तिणि
पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ६८ असंखिज्ज-वासाउय-सन्नि-पंचिंदिय-
तिरिक्ख-जोणियाणं उक्कोसेणं सिणि
पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ६९ असंखिज्ज-वासाउय-सन्नि-गम्भवक्कंतिय
मणुस्साणं उक्कासेणं तिणि पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ७० सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं देवाणं
तिणि पलिओषमाइं ठिई पण्णत्ता।
१६ वायुमा पृथ्वीना नयिहानी धन्य
સ્થિતિ ત્રણ સાગરેપમની છે. ૬૭ કેટલાક અસુરકુમાર દેવેની સ્થિતિ ત્રણ પપમની છે.
१८ सस ध्याता ना आयुवा सज्ञी તિર્યંચ પચેન્દ્રિયની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રણ પલ્યોપમની છે.
૬૯ અસંખ્યાતા વર્ષના આયુવાળા ગર્ભજ
સંજ્ઞી મનુષ્યની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રણ પોપમની છે.
७० सौष भने शान ५६५ना els દેવાની સ્થિતિ ત્રણ પાપમની છે.
૭૧ સનકુમાર અને મહેન્દ્ર કલપના કેટલાક
દેવેની સ્થિતિ ત્રણ સાગરોપમની છે.
देवाणं तिणि सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। ७२ जे देवा आभंकरं पभंकरं आभंकर-पभंकर
चंदं चंदावत्तं चंदप्पमं चंदकंतं चंदवण्णं चंदलेसं चंदज्झयं चंदसिंग चंदसिद चंदकूडं चंदुत्तरवांडसंग विमाणं देवत्ताए उववण्णा तेसि गं देवाणं उक्कोसेणं तिण्णि सागरोक्माइं ठिई पण्णत्ता।
७२ साल ४२, प्रल ४२, माल ४२ -प्रल २
य, यद्रावत, यमन, यंत, यद्रव, यद्रसेश्य, यश, ચંદ્રશંગ, ચંદ્રસૃષ્ટ, (શ્રેષ્ઠ) ચંદ્રકૂટ અને ચંદોત્તરાવસક આ ૧૪ વિમાનમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રણ સાગરોપમની છે.
७३ ते णं देवा तिण्हं अद्धमासाणं आणमंति
वा, पाणमंति वा, ऊससंति वा, नीससंति वा।
७३ मा ४२ यावत योत्तशतस विभा.
નમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેમાં ત્રણ પખવાડિએ શ્વાસોચ્છવાસ લે છે.
મા
ને થાય છેઆ ત્રણ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર ७४ तेसिं णं देवाणं तिहिं वाससहस्सेहिं आहा- ૭૪ આભ કર યાવતુ ચંદ્રોત્તરાવત સક વિમાरहे समुप्पज्जा।
નમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તેઓને
ત્રણ હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. ७५ संतेगहया भवसिद्धिया जीवा जे तिहिं ७५ ४८मा पसि । मेवा छे ? भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति-जाव-सव्व
ત્રણે ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવતું સર્વ
मनो मत २२. दुक्खाणमंतं करिस्संति ।
ચતુર્થ સમવાય ७६ चत्तारि कसाया पण्णत्ता, तंजहा-
७६४पाय या२ प्रा२ना छ-धि, मान, कोहकसाए, माणकसाए, मायाकसाए, माया भने योस.
लोभकसाए। ७७ चत्तारि झाणा पण्णत्ता, तंजहा
૭૭ ધ્યાન ચાર પ્રકારના છે-આર્તધ્યાન, રૌદ્ર अट्टज्झाणे, रुद्दज्झाणे, धम्मज्झाणे, सुक्क- ध्यान, यमध्यान, शुसध्यान.
ज्झाणे। ७८ चत्तारि विगहाओ पण्णत्ता, तंजहा
७८ १४था या२ प्रा२नी छ-२त्री४था, मत्तइत्थिकहा, भत्तकहा, रायकहा, देसकहा।
४था, देशथा, २०४४था. ७९ चत्तारि सण्णा पण्णत्ता, तंजहा
७८ सा या२ प्रारनी छ- आहारसज्ञा, आहारसण्णा, भयसण्णा, मेहुणसण्णा,
ભયસંજ્ઞા, મૈથુનસંજ્ઞા પરિગ્રહસંજ્ઞા. परिग्गहसण्णा । ८० चउन्बिहे बंधे पण्णत्ते, तंजहा
૮૦ બંધ ચાર પ્રકારના છે–પ્રકૃતિબંધ, સ્થિતિ पगइबंधे, ठिइबंधे, अणुभावबंधे, पएसबंधे। ५, मनुलाजमधप्रदेशमध. ८१ चउगाउए जोयणे पण्णत्ते ।।
૮૧ જન ચાર ગાઉને કહ્યો છે. ८२ अणुराहानक्खत्ते चउतारे पण्णत्ते।
૮૨ અનુરાધા નક્ષત્રના ચાર તારા છે. ८३ पुव्वासाढानक्खत्ते चउतारे पण्णत्ते । ८३ ५वाषाढा नक्षत्रना या२ ता२। छे. ८४ उत्तरासाढानक्खत्ते चउतारे पण्णत्ते । ૮૪ ઉત્તરાષાઢા નક્ષત્રના ચાર તારા છે. ८५ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवाए अत्थेगइयाणं ૮૫ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરયિકોની
नरइयाणं चत्तारि पलिओवमाई ठिई स्थिति या पक्ष्यापभनी छे.
पण्णत्ता। ८६ तच्चाए णं पुढवाए अत्यंगइयाणं नेरइयाणं
૮૬ વાલુકાપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નરયિકોની चत्तारि सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
સ્થિતિ ચાર સાગરોપમની છે. ८७ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं चत्तारि ૮૭ કેટલાક અસુરકુમાર દેવેની સ્થિતિ ચાર पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
પલ્યોપમની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય–પ
८८ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं देवाणं ८८ सौधर्म भने नयना चत्तारि पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता ।
દેવેની સ્થિતિ ચાર પોપમની છે. ८९ सणंकुमार महिंदसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं | ૮૯ સનકુમાર અને મહેન્દ્રકલ્પના કેટલાક देवाणं चत्तारि सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता ।
वानी स्थिति या२ सागरामनी छे. ९० जे देवा किट्टि सुकिढि किट्ठियावत्तं ८. वृष्टि, सुदृष्टि, कृष्टिआपत, कृष्टिन,
किढिप्पभं किट्ठिजुत्तं किट्ठिवण्णं किट्टिलेसं ४ष्टयुत, कृष्टिपण, वृष्टिमेश्य, किद्विज्झयं किद्विसिंग किट्ठिसिटुं
• 2, पृष्टिश्रृं वृष्टिश्रेष्ठ, पृष्टिछूट,
કૃયુત્તરાવત સક આ બાર વિમાનમાં જે किटिकूडं किट्ठत्तरवडिंसगं विमाणं देवत्ताए દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ उववण्णा
ચાર સાગરોપમની છે. तेसि णं देवाणं उक्कासेणं चत्तारि साग
रोवमाइं ठिई पण्णत्ता। ९१ ते णं देवा चउण्हं अद्धमासाणं आणमंति- ८१ पृष्टि यावत् ४ष्टयुक्तावत' विमानमा वा, पाणमंत वा, ऊससंति वा,
हे उत्पन्न थाय छे ते यार
પખવાડિએ શ્વાસોશ્વાસ લે છે. नीससंति वा। ९२ तेसिं देवाणं चउहि वास सहस्सेहिं आहारडे ८२ ष्टि यावत् पृष्टियुत्तरात' विमानमा समुप्पज्जा।
જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તેઓને ચાર
હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. ९३ अत्थेगइया भवसिद्धिया जीवा जे चउहिं ८ मा सिधि यो सेवाछेरे यार ..भवग्गहणेहि सिज्झिस्संति-जाव-सबदाया-
म.रान सिय थशे यावत् सव
हामोनो मत ४२शे. णमंतं करिस्संति।
પંચમ સમવાય ९४ पंच किरिया पण्णत्ता, तंजहा-काइया,
८४ या पांच प्रा२नी छे-४ायिही, माधिअहिगरणिया, पाउसिया, पारितावणिया,
કરણિકી, પ્રાàષિકી, પારિતાપનિકી અને पाणाइवायकिरिया।
પ્રાણાતિપાતિકી ક્રિયા. ९५ पंच महव्वया पण्णता, तंजहा-सव्वाओ ૯૫ મહાવ્રત પાંચ પ્રકારના છે–સર્વથા
पाणाइवायाओ वेरमणं, सव्वाओ प्रातियातनुं विरमण, सर्वथा मुंसांवायाओ वेरमणं, सव्वाओ अदिन्ना
મૃષવાદાનું વિરમણ, સર્વથા અદત્તાદાનનું । दाणाओ वेरमणं, सव्वाओ मेहुणाओ
વિરમણ, સર્વથા મૈથુનનું વિરમણ, સર્વથા वेरमणं, सव्वाओ परिग्गहाओ वेरमणं ।
પરિગ્રહનું વિરમણ કરવું. ९६ पंच कामगुणा पण्णत्ता. तंजहा-सहा. रूवा. मगु पांच प्रा२ना छ-०६, ३५,
२स, सच, २५श. रसा, गंधा, फासा।
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
९७ पंच आसवदारा पण्णत्ता, तंजहा -मिच्छत्तं, अविरई, पमाया, कसाया, जोगा । ९८ पंच संवरदारा पण्णत्ता, तंजहा सम्मत्तं, विरई, अप्पमत्तया, अकसाया अजोगया । ९९ पंच निज्जरट्ठाणा, पण्णत्ता तंजहा-पाणाइवायाओ वेरमणं, मुसावायाओ वेरमणं, अदिन्नादाणाओ वेरमणं, मेहुणाओ वेरमण, परिग्गहाओ वेरमणं ।
१०० पंच समिईओ पण्णत्ताओ, तंजहा - इरियाएसणासमिई,
समिई, भासासमिई, आयाण - भंड- मत्त - निक्खेवणासमिई, उच्चारपासवण - खेल - सिंघाण जल्लपारिड्डावणियासमिई ।
१०१ पंच अत्थिकाया पण्णत्ता, तंजहा धम्मथिका अधम्मत्थिकाए, आगासत्थिकाए, जीवत्थिकाए, पोग्गलत्थिकाए । १०२ रोहिणीनक्खते पंचतारे पण्णत्ते । १०३ पुणव्त्र सुनक्खत्ते पंचतारे पण्णत्ते । १०४ हत्थनक्खत्ते पंचतारे पण्णत्ते । । १०५ विसाहानक्खत्ते पंचतारे पण्णत्ते । १०६ धणिट्टानक्खत्ते पंचतारे पण्णत्ते । १०७ इमीसेणं रणपहा पुढवीए अत्थे - इयाणं नेरइयाणं पंच पलिओ माई ठि पण्णत्ता ।
१० ८ तच्चाए णं पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइयाणं पंच सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता । १०९ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं पंच पलिओ माई ठिई पण्णत्ता ।
Jain Educationa International
૧૧
૯૭ આશ્રવ પાંચ પ્રકારના છે—મિથ્યાત્વ, अविरति, प्रभा, उषाय अने योग.
૯૮ સવરપાંચ પ્રકારના છે—સમ્યક્ત્વ, विरति, अप्रमाद, अनुषाय, भयोग
૯૯ નિજ રાસ્થાન પાંચ પ્રકારના છે—પ્રાણાતિપાતથી વિરક્ત થવું, મૃષાવાદથી વિરક્ત થવું, અદત્તાદાનથી વિરક્ત થવું, મૈથુનથી વિરક્ત થવું, પરિગ્રહથી વિરક્ત થવું.
૧૦૦ સમિતિ પાંચ પ્રકારની છે......ઈચા સમિતિ, भाषासमिति, भेषणा समिति, आहानलउभात्रनिक्षेपण समिति, उभ्यारप्रश्रवणु - श्लेष्म- नासिाभस - शरीरना મેલ પરડવાની સમિતિ.
૧૦૧ અસ્તિકાય પાંચ પ્રકારના છે–ધમા સ્તિકાય अधभास्तिङाय, याअशास्तिडाय, लवास्तिठाय, पुछ्गसास्तिप्रय.
૧૦૨ રોહિણી નક્ષત્રના પાંચ તારા છે. ૧૦૩ પુન સુ નક્ષત્રના પાંચ તારા છે.
૧૦૪ હસ્ત નક્ષત્રના પાંચ તારા છે. ૧૦૫ વિશાખા નક્ષત્રના પાંચ તારા છે. ૧૦૬ ધનિષ્ઠા નક્ષત્રના પાંચ તારા છે. ૧૦૭ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈયિકાની સ્થિતિ પાંચ પલ્ચાપમની છે.
૧૦૮ વાલુકાપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરિય કેાની સ્થિતિ પાંચ સાગરોપમની છે.
૧૦૯ કેટલાક અસુરકુમાર દેવાની સ્થિતિ પાંચ પલ્યાપમની છે.
For Personal and Private Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨
સમવાય-૬
૨૧. સોની પેક કાફલામાં ૧૧૦ સૌધર્મ અને ઇશાન કલ્પના કેટલાક देवाणं पंच पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
દેવાની સ્થિતિ પાંચ પાપમની છે. ૧૨ સામરક્ષામાં પેક કલ્યાણયા ૧૧૧ સનકુમાર અને માણંદ્ર કલ્પના કેટલાક देवाणं पंच सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
દેવની સ્થિતિ પાંચ સાગરેપમની છે. ૧૨૨ તેવા વાર્થ યુવા વાયાવત્ત વાયમ ૧૧ર વાત, સુવાત, વાતાવર્ત, વાતપ્રભ,
वायकंतं वायवण्णं वायलेसं वायज्झयं વાતકાન્ત, વાતવર્ણ, વાતલેશ્ય. वायसिंगं वायसिटुं वायकूड वाउत्तर
વાતધ્વજ, વાતશૃંગ, વાતશ્રેષ્ઠ, વાત ,
વાતેત્તરાવતંસક, સૂર, સુસૂર, સૂરાવર્તા, वडिंसगं मूरं सुमूरं मूरावत्तं मूरप्पभं સૂરપ્રભ, સૂરકાન્ત, સૂરવર્ણ, સૂરલેશ્ય, सूरकंतं सूरवणं मूरलेस मूरज्झयं સૂરધ્વજ, સૂરઝંગ, સૂરશ્રેષ્ઠ, સૂરકૂટ, सूरसिंगं मूरसिटुं मूरकूडं सूरुत्तरवार्डसगं
રેત્તરાવસક, આ વીસ વિમાનમાં
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓની ઉત્કૃષ્ટ विमाणं देवत्ताए उववण्णा तेसि णं देवाणं
સ્થિતિ પાંચ સાગરોપમની છે. उक्कासेणं पंच सागरोवमाइं ठिई
પણ ૨૨૩ તે તેવા પંપ અમાસા બાળમંતિ ૧૧૩ વાત યાવતું-સત્તરાવતુંસક વિમાનમાં વા, પાખંતિ , સસસંતિ વા,
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓ પાંચ
પખવાડિએ શ્વાસોચ્છવાસ લે છે. नीससंति वा। ૨૨૪ સૈ િ તેવા વંદે વાસ+ ૧૧૪ –થાવત્ સત્તરાવસક વિમાનમાં
જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તેઓને પાંચ શાદાદ્દે સમુધ્વજ્ઞક્ ! -
હજાર વર્ષે આહાર લેવાની ઈચ્છા થાય છે. ૨૨ સંતાયા મક્ષિદ્ધિા નવા રે પં િ૧૧૫ કેટલાક ભવસિદ્ધિક જેવો એવા છે કે જે भवग्गहणहिं सिज्झिस्संति-जाव-सव्व
પાંચ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સર્વ दुक्खाणमंतं करिस्संति ।
દુ:ખને અંત કરશે.
છા સમવાય ૨૬ છે જેમાં પૂowત્તાગો, તંનર્દી જાહેસા, ૧૧૬ વેશ્યા છ પ્રકારની છે—કૃષ્ણ વેશ્યા, નીલ नीललेसा, काऊलेसा तेउलेसा, पम्हलेसा,
લેશ્યા, કાપાત લેશ્યા, તેજે લેશ્યા, પદ્મ
લેશ્યા, શુકલ લેશ્યા. सुक्कलेसा। ૬૭ ઇ લવ-નિવથા gujત્તા, તંદ- ૧૧૭ જવનિકાય છ પ્રકારના છે–પૃથ્વીકાય, पुढवीकाए, आउकाए, तेउकाए,
અકાય, તેજસ્કાય, વાયુકાય, વનસ્પતિ
કાય, ત્રસકાય. वाउकाए, वणस्सइकाए, तसकाए ।
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર ११८ छन्विहे बाहिरे तवोकम्मे पण्णत्ते,
तंजहा-अणसणे, ऊणोयरिया, वित्तीसंखेवो, रसपरिच्चाओ, कायकिलेसो, संलीणया।
११८ मा त५४ प्रा२ना छ-मनशन, उनी
हरि, वृत्तिस २५, २सपरित्याग, यश, समानता
११९ छबिहे आभितरे तवोकम्मे पण्णत्ते
तंजहा-पायच्छित्तं, विणओ, वेयावच्चं, सज्झाओ, झाणं, उस्सग्गो।
११८ मास्य तर त५७ ५४२ना--प्रायश्चित्त,
य, स्वाध्याय, ध्यान અને વ્યુત્સર્ગ.
१२० स्थि४ समुद्धात ७ ४२ना ---
વેદનાસમૃઘાત, કષાયસ મુદ્દઘાત, મારશુતિકસમુઘાત, વૈકિયસમુદ્યાત, તૈજસસમુઘાત, આહારકસમુઘાત,
१२० छ छाउमत्थिया समुग्घाया पण्णत्ता,
तंजहा-वेयणासमुग्घाए, कसायसमुग्धाए, मारणांतिअसमुग्याए,वेउव्वियसमुग्घाए,
तेयसमुग्धाए, आहारसमुग्घाए । १२१ छबिहे अत्थुग्गहे पण्णत्ते, तंजहा-
साइंदियअत्थुग्गहे, चक्खुइंदियअत्युग्गहे, घाणिदियअत्थुग्गहे, जिभिदियअत्थुग्गहे, फासिंदियअत्थुग्गहे, नोइंदियअत्थुग्गहे ।
१२१ मा ७ प्रना छ–श्रीन्द्रिय
અથાવગ્રહ, ચક્ષુઈન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ, ધ્રાણેન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ, રસનેન્દ્રિય અથાવગ્રહ, સ્પર્શેન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ, નેઈન્દ્રિય भयावह
૧૨૨ કૃત્તિકા નક્ષત્રના છ તારા છે.
१२२ कत्तियानक्खत्ते छतारे पण्णत्ते । १२३ असिलेसानक्खत्ते छतारे पण्णत्ते ।
૧૨૩ અશ્લેષા નક્ષત્રના છ તારા છે.
१२४ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थे- १२४ २त्नमा पृथ्वीना टा यिनी
गइयाणं नेरइयाणं छ पलिओवमाइं स्थिति छ पक्ष्या५मानी छ. ठिई पण्णत्ता।
१२५ तच्चाए णं पुढवीए अत्थेगहयाणं नेरड-
याणं छ सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।।
१२५ वायुप्रमा पृथ्वीना टसा नैयिहानी
स्थिति सागशेयभनी छे.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
१२६ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं छ पलिओ माई ठिई पण्णत्ता ।
१२७ सोहम्मीसाणेसु कप्पे अत्थेयाणं देवाणं छ पलिओ माई ठिई पण्णत्ता
१२८ सणकुमार - माहिंदेसु अत्थेगइयाणं देवाणं छ सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता ।
१२९ जे देवा सयंभुं सयंभूरमणं घोसं सुधोसं महाघो किडिघोसं वीरं सुवीरं वीरगतं वीरसेणियं वीरावत्तं वीरप्पभं वीरकंतं वीरवण्णं वीरलेसं वरिज्झयं वीरसिंगं वीरसि वीरकूडं वीरुत्तरवार्डसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं छ सागरोवमाई ठि पण्णत्ता ।
१३० ते णं देवा छण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा, पाणमंति वा, ऊससंति वा, नीससंति वा ।
१३१ तेसि णं देवाणं छहिं वास- सहस्से हिं आहारट्ठे समुप्पज्जइ ।
१३२ संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे छहिं भवग्गणेहिं सिज्झिरसंति- जाव-सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
Jain Educationa International
सभवाय-६
૧૨૬ કેટલાક અસુરકુમાર દેવાની સ્થિતિ છ પલ્ચાપમની છે.
૧૨૭ સૌધમ અને ઇશાન કલ્પના કેટલાક દેવાની સ્થિતિ છ પલ્યાપમની છે.
૧૨૮ સનકુમાર અને માહેન્દ્ર કલ્પના કેટલાક દેવેાની સ્થિતિ છ સાગરોપમની છે.
१२८- स्वयंभू, स्वय ंभूरभाणु, घोष, सुघोष, भहाघोष, दृष्टिघोष, वीर, सुवीर, वीरगति, वीरश्रेणि, वीशवर्त, वीरअल, वीरांत, वीरवणु', वीरसेश्य, वीरध्वन, वीरश्रृंग, वीर श्रेष्ठ, पीरट, वीरोत्तरावત'સક, આ વીસ વિમાનામાં જે દેવા ઉત્પન્ન થાય છે, તે દેવાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ૭ સાગરોપમની હાય છે.
૧૩૦ સ્વયંભૂ યાવત્ વીરેાત્તરાવત`સક વિમાનામાં જે દેવો ઉત્પન્ન થાય છે તેઓ છ પખવાડિએ શ્વાસોચ્છવાસ લે છે.
૧૬૧ સ્વયંભૂયાવત્ વીાત્તરાવતસક વિમાનામાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓને છ હજાર વર્ષે આહાર લેવાની ઈચ્છા થાય छे.
૧૩૨ કેટલાક ભવસિધિક જીવો એવા છે જે છ ભવ કરીને સિધ્ધ થશે યાવત્ સ દુઃખાના અત કરશે.
For Personal and Private Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમે સમવાય
૨૩૩ સત્ત મયદ્ભા પત્તા, સંવાદ્ધો -
गए, परलोगभए, आदाणभए, अकम्हाभए, आजीवभए, मरणभए, आसिलोगभए।
૧૩૩ ભય સાત પ્રકારના છે–ઈહલોકભય,
પરલોકભય, આદાન ભય, અકસ્માત્ ભય આજીવિકાભય, મરણુભય, અપયશ
ભય.
૨૩૪ સર સયા પUત્તા, સંગહાય.
समुग्धाए, कसाय-समुग्घाए, मारणंतियसमुग्धाए, वेउव्विय-समुग्घाए, तेयसमुग्घाए, आहार-समुग्घाए, केवलिसमुग्धाए।
૧૩૪ સમુઘાત સાત પ્રકારના છે- વેદના સમુ
દુધાત, કષાય સમુઘાત, મારણાંતિક સમુઘાત, વયિ સમુઘાત, તૈજસ સમુઘાત, આહારક સમુદૂઘાત, કેવલી સમુઘાત,
૨
૧૩૫ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સાત હાથ
ઉંચા હતા.
उडुं उच्चत्तेणं होत्था।
રૂદ્ વ વંધુરી સાથે સર વાસદરપુર્બયા
पण्णत्ता, तंजहा-चुल्लहिमवंते, महाहिमવંત, નિસ, નીરવંતે, હ, સિંહ,
૧૩૬ આ જ બુદ્વીપમાં સાત વર્ષ ધર પર્વત
છે–લઘુ હિમવંત, મહા હિમવંત, નિષધ, નીલવંત, રુકમી, શિખરી, મંદરાચલ.
મંદો
૨૨૭ વ શુ હારે નર વાક્ષ
qUા, તંગ-મર, દેવેd, વિશે, 'महाविदेहे, रम्मए, एरण्णवए, एरवए।
૧૩૭ આ જ બદ્રીપમાં સાત ક્ષેત્ર છે–ભરત,
હેમવંત, હરિવર્ષ, મહાવિદેહ, રમ્યક વષ, ઐરણ્યવત, એરવત
૨૮ મી માવલા મોમ્બિવજ્ઞાન ૧૩૮ ક્ષીણુમેહ વીતરાગ (બારમા ગુણસ્થાનसत्त कम्मपयडीओ वेएइ।
વતી જિન) મિહનીય કર્મને છોડીને
બાકીની સાત પ્રકૃતિને અનુભવ કરે છે. १३९ महानक्खत्ते सत्ततारे पण्णत्ते। ૧૩૯ મઘા નક્ષત્રના સાત તારા છે.
૪૦ રિવાજા સર નવા પુલરિકા ૧૪૦ કૃત્તિકા આદિ સાત નક્ષત્ર પૂર્વ દિશામાં પણ !
દ્વારવાળા છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય ૭.
१४१ महाइआ सत्त नक्षत्ता दाहिणदारिआ
१४१ मा सात नक्षत्र दक्षिण हिमा
દ્વારવાળા છે.
पण्णत्ता।
१४२ अनुराधा माहि सात नक्षत्र पश्चिम
१४३ धनिष्ठा मा सात नक्षत्र उत्तर
द्वारवाणा .
मां
१४२ अणुराहाइआ सत्त नक्खत्ता अवरदारिआ
पण्णत्ता। . १४३ धणिट्ठाइआ सत्त नक्खत्ता उत्तरदारिआ
पण्णत्ता। १४४ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेग-
इयाणं नेरइयाणं सत्तपलिओवमाइं ठिई
पण्णत्ता। १४५ तच्चाए णं पुढवीए नेरइयाणं उक्कोसेणं
सत्त सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
१४४ २५ २त्तमा पृथ्वीना ॥ नैयिहानी . स्थिति सात पक्ष्या५मनी छे.
१४५ वायुप्रमा पृथ्वीना 213 नैयिनी
સ્થિતિ સાત સાગરોપમની છે.
१४६ चउत्थीए णं पुढवीए नेरइयाणं जहण्णेणं
सत्त सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
१४९ ५'पृथ्वीना 3213 नैयिानी
જધન્ય સ્થિતિ સાત સાગરોપમની છે.
१४७ ४८सा असु२४भा२ हेवोनी स्थिति सात
પાપમની છે.
१४७ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं सत्त ... पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। १४८ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं
देवाणं सत्त पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता।
१४८ सौधम भने शान ४.५ना 213
हेवोनी स्थिति सात पक्ष्योपभनी छे.
१४९ सणंकुमारे कप्पे देवाणं. उक्कोसेणं सत्त-
सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
१४८ सनभा२ ५६यना हेवोनी अष्ट स्थिति
સાત સાગરોપમની છે.
१५० माहिंदे कप्पे देवाणं उक्कोसेणं साइरेगाइं
सत्त सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
१५० भाद्र ४६५ना हेवानी ४८ स्थिति
સાત સાગરેપમ કરતાં થોડી વધારે છે.
१५१ बंभलोए कप्पे अत्थेगडयाणं देवाणं सत्त
साहिय-सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।।
१५१ प्रहातो ४६५ना डेटा देवांनी स्थिति
સાત સાગરેપમ કરતાં થોડી વધારે છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭.
પર લે તેવા સમ સમામ મહામં માસં
भासुरं विमलं कंचणकूडं सणंमार-वडिंसर्ग विमाणं देवत्ताए उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं सत्त सागरोवमाइं ठिई પત્તા
૧૫ર સમ, સમપ્રભ, મહાપ્રભ, પ્રભાસ ભાસુર,
વિમલ, કંચનકૂટ અને સનકુમારવત'સક – આ આઠ વિમાનમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ સાત સાગરોપમની હોય છે.
१५३ ते ण देवा सत्तण्हं अद्धमासाणं आणमंति ૧૫૩ સમ – યાવત્ -સનકુમાર:વતસક વિમાવા, પતિ વા, સતિ વા,
નમાં જે દેવે ઉતપન્ન થાય છે તેઓ સાત
પખવાડિએ શ્વાસોચ્છવાસ લે છે. नीससंति वा । १५४ तेसि णं देवाणं सत्तहिं वास-सहस्सेहिं
૧૫૪ સમ – યાવત્ -સનકુમારાવસંસક વિમા।
નમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તેઓને आहारट्टे समुप्पज्जइ ।
સાત હજાર વર્ષે આહાર લેવાની ઈચ્છા
થાય છે. સારા મસિદ્ધિા નવા રે [ ૧૫૫ કેટલાક એવા ભવસિધિક જીવે છે જે सत्तहिं भवग्गहणेाहें सिज्झिस्संति जाव
સાત ભવ કરીને સિદધ થશે યાવત સર્વ
દુઃખોનો અંત કરશે. सबदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
આઠમો સમવાય
૨૫૬ પટ્ટમથી પUત્તા, તંગદી નાતિમg,
कुलमए बलमए. ख्वमए, तवमए, सुथमए, लाभभए, इस्सरियमए ।
૧૫૬ મદના સ્થાને આઠ છે- જાતિમદ, કુલ
મદ, બલભદ, રુપમદ, તમદ, શ્રુતમદ, લાભમદ, ઐશ્વર્યામદ.
- ૨૫૭ વિમાથા પJત્તાગો, સંક- ૧૫૭ પ્રવચનમાતા આઠ છે – સમિતિ,
ईरियासमिई, भासासमिई, एसणासमिई, ભાષા સમિતિ, એષણ સમિતિ, આદાન आयाण-भंड मत्त-निक्खेवणासमिई,
ભંડમાત્ર નિક્ષેપણ સમિતિ, ઉચાર
પ્રશ્રવણ-શ્લેષ્મ-જલ-સિંઘાણુ પરિઠાપउच्चारपासवण-खेल-जल्ल-सिंघाण
નિકા સમિતિ, મનગુપ્તિ, વચન ગુપ્તિ, पारिट्ठावगियासमिई, मणमुत्ती, वयगुत्ती કાયમુતિ. कायगुत्ती।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
समवाय-८ १५८ व्यत२ हेवानां चैत्य वृक्षो भाउ यौन
ઉંચા હોય છે.
१५८ वाणमंतराणं देवाणं चेइयरुक्खा अट्ठ ___जोयणाइं उड़े उच्चत्तेणं पण्णत्ता। १५९ जंबू णं सुदंसणा अट्ठ जोयणाइं उ९
उच्चत्तेणं पण्णत्ता।
१५८ उत्त२४३मा सुशन नाम
मा योन युछे.
वृक्ष
१६० कूडसामली णं गरुलावासे अट्ठ जोय- १६०४१४३मां ॥३१॥स शादी वृक्ष णाई उडूं उच्चत्तेणं पण्णत्ता।
આઠ વજનનું ઉંચું છે. १६१ जंबुद्दीवस्स णं जगई अट्ठ जोयणाई उड़े १६१४ महीपनी ती 2413 योग या
उच्चत्तणं पण्णत्ता। १६२ अट्ठसामइए केवलिसमुग्घाए पण्णत्ते १९२ पदी समुधातना सा समयो डाय तंजहा-पढमे समए दंडं करेइ, बएि
પહેલા સમયમાં આત્મપ્રદેશની દંડ समए कवाडं करेइ, तइए समए मंथं રચના करेइ, चउत्थे समए मंथंतराइं पूरहे,
બીજા સમયમાં આત્મપ્રદેશોની કપાટ
રચના पंचमे समए मंथंतराइं पडिसाहरइ, ત્રીજા સમયમાં મન્થાનની રચના छटे समए दंडं पडिसाहरइ, सत्तमे ચોથા સમયમાં મન્થાનના અન્તરાલ समए कवाडं पाडसाहरइ, अट्ठमे
पूरे छे.
પાંચમા સમયમાં મન્થાનના અન્તરાલ समए दंडं पडिसाहरइ, ततो पच्छा
સંકુચિત કરે છે. सरीरत्थे भवइ।
છઠ્ઠા સમયમાં મન્થાનને પ્રતિસંહરિત ४२छे--सयेछ. સાતમા સમયમાં કપાટને સંકેચે છે. આઠમા સમયમાં દંડને સંકેચે છે.
ત્યારપછી આત્મા સ્વશરીરસ્થ થઈ
जय छे. १६३ पासस्स णं अरहओ पुरिसादाणिअस्स १६३ ५३षाहानीय मरित पाच नायना सा3
अट्ठ गणा, अट्ट गणहरा होत्था, ગણ અને આઠ ગણધર થયા છે. તેમના तंजहा गाहा
नाम-शुल, शुभधे.ष, पशिष्ठ, ब्रह्म
ચારિક, સોમ, શ્રીધર, વીરભદ્ર અને सुभे य सुभघोसे य, वसिट्टे बंभयारि य।
यशस्वी. सोमे सिरिधरे चेव, वीरभद्दे जसे इ य॥१॥
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
૧૯
१६४ अट्ठ नक्खत्ता चंदेणं साद्धं पमई जोगं १६४ -18 नक्षत्रो यद्रनी साथै अभहयोग जाएंति, तंजहा-कत्तिया १, रोहिणी २,
કરે છે. ચંદ્રમાં આ આઠ નક્ષત્રોની
મધ્યમાં થઈને હોય છે. ત્યારે પ્રમદ पुणव्वसू ३, महा ४, चित्ता ५,
નામને વેગ થાય છે. તે આઠ નક્ષત્રો-- विसाहा ६, अणुराहा ७, जेट्ठा ८। कृत्ति, शहिणी, पुनर्वसु, भधा, यिal,
વિશાખા, અનુરાધા, એને યેષ્ઠા. १६५ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थे- १६५ २५। २नमा पृथ्वीना ट४ नैयि
કેની સ્થિતિ આઠ પોપમની છે. ठिई पण्णत्ता । १६६ चउत्थीए पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइ- ૧૬૬ પંકપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક વૈરચિકની
સ્થિતિ આઠ સાગરોપમની છે. याणं अट्ठ सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता । १६७ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं अट्ठ १९७८८४ मसु२४मार हेवोनी स्थिति माह पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
પોપમની છે.
१६८ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं
देवाणं अटू पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
१६८ सौधर्म भने शान ४८५ना
हेवोनी स्थिति 18 पक्ष्या५मनी छे
१६९ बंभलोर कप्पे अत्थेगइयाणं देवाणं अट्ठ
सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता। १७० जे देवा अच्चि अच्चिमालिं वइरोयणं
पभंकरं चंदाभं मूराभं सुपइट्ठाभं अग्गिच्चामं रिट्ठाभं अरुणाभं अरुणुत्तरवार्डसगं विमाणं देवत्तार उववण्णातेसि णं देवाणं उक्कोसणं अट्ठ सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
१६८ प्रals ४८५न 21 हेवोनी स्थिति
આઠ સાગરોપમની છે ૧૭૦ અચિ, અર્ચિમાલી. વિરોચન, પ્રશંકર
ચંદ્રાભ, સૂર્યાભ, સુપ્રતિભ, અગિચાભ રિષ્ટાભ, અરૂણાભ, અરૂણેત્તરાવતંસક, આ અગિયાર વિમાનમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ આઠ સાગરોપમની છે.
१७१ ते णं देवा अट्टण्हं अद्धमासाणं आणमंति
वा, पाणमंति वा, ऊससंति वा, । नीससंति वा।
१७१ मथि-यात् - २०३त्तरात स विभा
નમાં જે દેવે ઉત્પન થાય છે તેઓ આઠ પખવાડિએ શ્વાસોચ્છવાસ લે છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०
૨૭૨ વાળ વાસ-
સર્દિ ૧૭૨ અચિયાવત્ - અરૂણેત્તરાવસક વિમા आहारअट्टे समुप्पज्जई।
નમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓને આઠ હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે.
૨૭૨ સાથી મઢિયા નવા હૈં
भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति बुज्झिस्सातेजाव-सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
૧૭૩ કેટલાક ભવસિદ્ધિક એવા છે કે
જેઓ આઠ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સર્વ દુઃખોને અંત કરશે.
નવમો સમવાય
૧૭૪ નવ માત્ત પુરાણો તંs- ૧૭૪ બ્રહ્મચર્યની ગુપ્તિઓ નવ પ્રકાર છે – १ नो इत्थी-पसु-पंडग-संसत्ताणि सिज्जा- સ્ત્રી, પશુ અને નપુંસકના સંસર્ગથી
યુકત સ્થાન અથવા આસનને ઉપગ ન सणाणि सेवित्ता भवइ ।
કરે તે પહેલી ગુપ્તિ છે. २ नो इत्थीगं कहं कहित्ता भवइ ।
સ્ત્રીકથા ન કરવી તે બીજી ગુપ્તિ છે. ३ नो इत्थीणं ठाणाइं सेवित्ता भवइ ।
સ્ત્રીઓ જે સ્થાન પર બેઠી હોય તે સ્થાન પૂર એક મુહર્ત સુધી ન બેસવું તે
ત્રીજી ગુપ્તિ છે. ४ नो इत्थीगं इंदियाणि मगोहराई
સ્ત્રીની મહર-મને રમ ઇન્દ્રિયને રાગ मणोरमाइं आलोइत्ता निज्झाइत्ता
ભાવથી પ્રેરાઈને ન જોવી તે ચોથી ગુપ્તિ છે. ५ नो पणीयरसभोई।
પ્રચુર વૃતાદિ યુક્ત વિકાવર્ધક આહાર
ન લે તે પાંચમી ગુપ્તિ છે. ६ नो पाग-भोयणस्स अइमायाए
અધિક ભોજન ન કરવું તે છઠ્ઠી ગુપ્તિ છે. आहारइत्ता भवइ। ७ नो इत्थीणं पुनरयाई पुबकीलिआई
સ્ત્રીઓ સાથે પૂર્વે જે કામ
ભગવ્યા હોય તેનું સ્મરણ ન કરવું તે समरइत्ता भवइ।
સાતમી ગુપ્તિ છે. ८ नो सद्दाणुवाई, नो रूवाणुवाई नो સ્ત્રીને કામે દીપક શબ્દને ન સાંભળવા, गंधाणुवाई, नो रसाणुवाई, नो સ્ત્રીઓનું સૌન્દર્ય ન જેવું તેમજ ગંધ
રસ સ્પર્શ આદિ વિષય સુખની અભિ फासाणुवाई, नो सिलोगाणुवाई।
લાષા ન કરવી તે આઠમી ગુપ્તિ છે ९ नो सायासुक्ख-पडिबद्धे यावि भवइ । કાયિક સુખમાં આસકત ન હોવું તે બ્રહ્મ
ચય ની નવમી ગુપિત છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७५ नव बंभचेर - अगुत्तीओ સંનહા
पण्णत्ताओ,
इत्थी - पसु -पंडग-संसत्ताणं सिज्जासणाणं सेवणया- जाव-सायासुक्ख- पडिबद्धे यावि મર્ ।
१७६ नव बंभचेरा पण्णत्ता तंजहाસત્યરા, હોળવિજ્ઞગો, સૌબોસવિજ્ઞ, સમ્મત્ત । आवंति-धुत-विमोहा, મળળા ।। १७७ पासे णं अरहा पुरिसादाणीए नव रयणीओ उडूं उच्चत्तेणं होत्था ।
उवहाणसुयं,
१७८ अभीजि नक्खते साइरेंगे नव मुहुत्ते चंदेणं सार्द्धं जोगं जोएइ ।
१७९ अभीजि आइया नव नक्खत्ता चंदस्स उत्तरेणं जोगं जोएंति तंजहा - अभीजि સવળા-ગાય-માળી ।
१८० इमीसेणं रणपहाए पुढवीए बहुसमरमणिखाओ भूमिभागाओ नव जोयणसए उडूं अबाहाए उवरिल्ले तारारूवे चारं સદ્ |
१८१ जंबुद्दीवेणं दीवे नवजोयणिआ मच्छा पविसिंसु वा पत्रिसंति वा, पविसिस्संति
વા
१८२ विजयस्स णं दारस्स एगमगाए बाहाए नव नव भोमा पण्णत्ता ।
Jain Educationa International
૨૧
૧૭૫ બ્રહ્મચર્યની અગ્રુપ્તિએ નવ પ્રકારની છે. પૂર્વ કથિત નવ ગુપ્તિઓથી વિપરીત આચરણ કરવું તે.
૧૭૬ આચારાંગના પ્રથમ બ્રહ્મચર્ય શ્રુતસ્કંધના નવ અધ્યયના છે-શસ્ત્રપરિજ્ઞા, લેાકવિજય, શીતોષ્ણીય, સમ્યક્ત્વ, આવતી, ધૃત, વિમાહાયતન, ઉપધાન-શ્રુત, મહાપરિજ્ઞા.
૧૭૭ પુરૂષોમાં આદાનીય અરિહંત પાર્શ્વનાથ નવ હાથ ઉંચા હતા.
૧૭૮ અભિજીત નક્ષત્રના નવમુહુર્તોથી ઘેાડા વધારે સમય સુધી ચંદ્રની સાથે ચેાગ થાય છે.
૧૭૯ અભિજીત આદિ નવ નક્ષત્રો ચંદ્રના ઉત્તરની સાથે સબંધ (યાગ) કરે છે, એટલે કે ઉત્તર દિશામાં રહેલ અભિજીત આદિ નવ નક્ષત્ર દક્ષિણ દિશામાં રહેલ ચ'દ્રની સાથે સંબંધ કરે છે. અભિજીત શ્રવણ ચાવત્ ભરણી સુધી.
૧૮૦ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના અત્યંત સમતલ રમણીય ભૂમિભાગથી નવસા ચેાજનની અવ્યવહિત ઉંચાઈ ઉપર ઉપરી તારામડળ ભ્રમણ કરે છે.
૧૮૧ નવચેાજન પ્રમાણવાળા મત્સ્યા જંબુદ્વીપ નામના આ દ્વીપમાં પ્રવેશ કરે છે. ભૂતકાળમાં પ્રવેશ કરતા હતા અને ભવિષ્યમાંપ્રવેશ કરશે.
૧૮૨ પૂર્વ દિશામાં આવેલ જંબૂદ્વીપના વિજયદ્વારના પા ભાગમાં નવ, નવ ભૌમ છે— ભૂમિનું વિશિષ્ટ સ્થાન અથવા નગર છે.
For Personal and Private Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
सभपाय
१८३ वाणमंतराणं देवाणं सभाओ सुहम्माओ १८3 व्यंत२ हेयोनी सुधा सलायानी नव जोयणाई उई उच्चत्तेणं पण्णत्ता।
અપેક્ષાએ નવ જનની છે. १८४ दसणावराणज्जस्सणं कम्मस्स नव उत्तर- १८४ दर्शनावरणीय भनी नव प्रतिमा छपगडीओ पण्णत्ताओ तंजहा-निदा,
निद्रा, निद्रोनिद्रा, प्रया, प्रयाप्रया,
स्त्यनधि, यक्षुहर्शना१२७, मध्यक्षुदर्शनापयला, निदानिदा, पयला-पयला,
વરણ, અવધિદર્શનાવરણ કેવલદર્શનાવરણ. थीणद्धी,चक खुदंसगावरणे, अचक्खुदंसणावरणे, ओहिदसणावरणे, केवलदंस
णावरणे। १८५ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेगइ- ૧૮૫ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરયિકેની याण नेरइयाणं नव पलिओवमाइं ठिई
स्थिति नव पक्ष्या५मनी छ. पण्णत्ता। १८६ चउत्थीए पुढवीए अत्यगइयाणं नेरइ- १८६ मा पृथ्वीना ८४ नैयिहानी
याणं नव सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता । स्थिति नवसायमनी छे. १८७ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं नव १८७४-सा असु२ भा२ हेवोनी स्थिति नव पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता।
પલ્યોપમની છે. १८८ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं १८८ सौधर्म अने शान ४८पना सा देवाणं नव पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता।
દેવની સ્થિતિ નવ પલ્યોપમની છે. १८९ बंभलोए कप्पे अत्थेगइयाणं देवाणं नव १८८ ४ ४६५ ४ ४वानी स्थिति सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
નવ સાગરોપમની છે. १९० जे देवा पम्हं सुपम्हं पम्हावत्तं पम्हप्पभं १८० ५६म, सुपक्ष्म, ५६भावत, ५६मान, पम्हकंतं पम्हवण्णं पम्हलेसं पम्हज्झयं
५६मत, ५भवाणु. ५६भवेश्य, ५६मपम्हसिंगं पम्हासेठं पम्हकूडं पम्हुत्तरव
प्या, ५भश्रृंग, ५६भश्रेष्ठ, ५६भट,
५६भात्तावतंस, सूर्य, सुसूर्य, सूर्यावर्त, डिंसगं सुजं सुसुजं सुज्जवित्तं सुज्जपमं
सूर्यप्रस, सूर्यsid, सूर्यवर्ण, सूर्यवेश्य, मुज्जकंतं मुज्जवण्णं सुज्जलेसं सुज्जज्झयं
सूर्यध्व४, सूर्यश्रृं, सूर्यश्रेष्ठ, सूर्यट, मुज्जासंगं सुज्जासिटुं सुज्जकूडं
सूर्योत्तरावतंस, थि२, रुचिरावत, सुज्जुत्तरवार्डसंगं, रुइल्लं रुइल्लावत्तं
रुधिरप्रल, २थि२४iत, रुविरवर्ण, यिररुइल्लप्पभं रुइल्लकंतं रुइल्लवणं सेश्य, सथि२८५०४, सथि२श्रृंग, रुथि२श्रेष्ठ, रुइल्ललेसं रुइल्लज्झयं रुइल्लासंगं રુચિરકુટ, રુચિરોત્તરાવતંસક, આ પાંત્રીસ रुइल्लासटुं रुइल्लकूडं रुइल्लुत्तर- વિમાનમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તેની वडिंसंगं विमाणं देवत्ताए उववण्णा. ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ નવ સાગરોપમની છે. तेसिणं देवाणं नव सागरोवमाइं लिई पण्णत्ता।
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९१ ते णं देवा नवहं अद्धमासाणं आणमंति वा, पाणमांत वा, ऊससंति वा, नीससंति वा ।
१९२ तेसि णं देवाणं
नवहिं वाससहस्सेहिं
आहारट्ठे समुप्पज्जइ ।
१९३ संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे नवहिं भवगणेहिं सिज्झिस्संतिजाव- सव्वदुक्खाणमंतं करिस्सतेि ।
Jain Educationa International
દસમા
१९४ दसविहे समणधम्मे पण्णत्ते, तंजहाखंती १, मुत्ती २, अज्जवे ३, मदवे ४, लाघवे ५, सच्चे ६, संजमे ७, तवे ८, चियाए ९, बंभचेरवासे १० । १९५ दस चित्तसमाहिाणा पण्णत्ता, तंजहाधम्मचिंता वा से असमुप्पण्णपुव्वा समुपज्जिज्जा सव्वं धम्मं जाणित्तए १ । सुमिदंसणे वा से असमुपपु समुपज्जिज्जा अहातच्चं सुमिग पासित्तए २ | सण्णिनाणे वा से असमुध्वण्णपुत्रे समुपज्जिज्जा पुग्वभवे सुमरित्तए ३ । देवदसणे वा से असमुप्पण्णपुव्वे समुपज्जिज्जा दिव्वं देवि दिव्वं देव दिव्वं देवाणुभावं पासित्तए ४ । ओहिनाणे वा से असमुप्पण्णपुत्रे समुज्जिज्जा जात्तिए ५ ।
6
ओहिणा
लोग
૨૩
૧૯૧ પમ-યાવત્-રુચિરાત્તરાવતંસક વિમાનામાં જે ધ્રુવા ઉત્પન્ન થાય છે, તે નવ પખવાડિએ શ્વાસેાાસ લે છે.
૧૯૨ પદ્મ-ચાવત-રુચિરોત્તરાવતસક વિમાનામાં જે ધ્રુવા ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓને નવ હજાર વર્ષે આહારની ઇચ્છા થાય છે.
૧૯૩ કેટલાક ભસિદ્ધિક જીવા એવા હોય છે જે નવ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સર્વદુઃખાના અંત કરશે.
★ID=
સમવાય
૧૯૪ શ્રમણ ધર્મ દશ પ્રકારના છે—ક્ષાંતિ, भुति (निर्दोलिता), मानव (सरलता), भाई व (भृदुता), साधव, सत्य, सत्यभ, तथ त्याग, ब्रह्मर्थर्थवास.
૧૯૫ મનના સમાધિ સ્થાન દશ છે—અપૂર્વ
થવા
ધ જિજ્ઞાસાથી, અપૂર્વ સ્વપ્ન દ નથી, પૂર્વજન્મની સ્મૃતિ થવાથી, અપૂર્વ દિવ્ય ઋદ્ધિ દિવ્યકાંતિ, દ્વિવ્ય દેવાનુભાવના દર્શનથી, અપૂર્વ અવધિજ્ઞાનના ઉત્પન્ન પર લેાકાને જાણવાથી, અપૂર્વ અવધિ દર્શન ઉત્પન્ન થવા પર લેાકેાને જોવાથી, અપૂર્વ મન:-પર્યવજ્ઞાનના ઉત્પન્ન થવા પર મનાગત ભાવાને જાણવાથી, કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થવાથી, કેવળ દર્શન ઉત્પન્ન થવાથી અને અપૂર્વ પંડિત મરણથી સર્વ દુઃખાના અન્ત થવા પર સમાધિ પ્રાપ્ત થાય છે.
For Personal and Private Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४
लोग
ओहिदसणे वा से असमुप्पण्णपुव्वे समुप्पज्जिज्जा ओहिणा पासित्तए ६ । मणपज्जवनाणे वा से असमुप्पण्णपुव्वे समुपज्जिज्जा जाव मणोगए भावे जाति ७ ।
केवलनाणे वा से असमुपण पुन् समुपज्जिज्जा केवलं लोग जाणित्तए ८। केवलदंसणे वा से असमुप्पण्णपुन्वे समुप्पाज्जज्जा केवलं लोग पासित्तए ९ । केवलिमरणं वा मरिज्जा सव्वदुक्खपीणाए १० |
१९६ मंदरेण पव्व मूले दस जोयणसहस्साई विक्खणं पण्णत्ते ।
१९७ अरिहा णं अरिट्ठनेमी दस घणूई उड उच्चत्तेणं होत्था ।
१९८ कण्हे णं वासुदेवे दस धई उड्ड उच्चतेणं होत्था |
१९९ रामे णं बलदेवे दस धणूई उड्ड उच्चत्तेगं
था ।
२०० दस नक्खत्ता नाणबुढिकरा पण्णत्ता, तंजहामिगसिर अद्दा पुरुसो, तिण्णि अ पुव्वा मूलमस्सेसा ।
हत्थो चित्तो य तहा, दस बुडिकराई
नाणस्स ॥ १ ॥
२०१ अकम्मभूमियाणं मणुआणं दसविहा रुक्खा उवभोगत्ताए उवत्थिया पण्णत्ता, तंजहा -
मत्तंगया य भिंगा, तुडिअंगा, दीव जोई चित्तंगा । चित्तरसा मणिअंगा. अनिगिणा य ॥ १॥
हागारा
Jain Educationa International
सभयाय-१०
૧૯૬ મેરૂપર્વત મૂળમાં દશ હજાર યોજન વિસ્તારવાળા છે.
૧૯૭ અરિહંત અરિષ્ટનેમિ દસ ધનુષ્ય પ્રમાણ या हुता.
૧૯૮ કૃષ્ણ વાસુદેવ દસ ધનુષ્ય પ્રમાણ ઉંચા હતા.
૧૯૯ રામ બલદેવની ઉંચાઈ દસ ધનુષ્યની હતી.
૨૦૦ જ્ઞાનની વૃદ્ધિ કરવા વાળા દસ નક્ષત્રો છે– भृगशिर, मार्द्रा, पुष्य पूर्वाषाढा, पूर्वालाइयह, पूर्वाझल्गुनी, भूज, अश्लेषा, हस्त, चित्रा.
૨૦૧ અક ભૂમિજ મનુષ્ચાના ઉપભાગના સાધન દસ પ્રકારના વૃક્ષે હેાય છે મત્તાડુક, भृंगगड, त्रुटितांग, द्वीपशिम, ज्योति, चित्रांग, चित्ररस, भएयांग, गेडाअर, अनिशिशु (अनग्न ).
For Personal and Private Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫
સમવાયાંગ સૂત્ર २०२ इमासे णं रयणप्पहाए पुढवीए नेरइयाणं २०२ मा २५मा पृथ्वीना नरयिष्ठोनी धन्य
स्थिति हसन२ वषनी छे. जहण्णेणं दस वाससहस्साई ठिई पण्णत्ता। २०३ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थे- २०३ २५॥ २त्नमा पृथ्वीना टसा नैयिहानी गइयागं नेरयाणं दस पलिओवमाइं
સ્થિતિ દસ પલ્યોપમની છે. ठिई पप्णत्ता। २०४ चउत्थीए पुढवीए दस निरयावास सय- २०४ ५४मा पृथ्वीमा सामना२४ास छे.
सहस्साई पण्णत्ताई। २०५ चउत्थीए पुढवीए उक्कोसेणं दस २०५ ५४मा पृथ्वीन नैयिठानी सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
સ્થિતિ દસ સાગરેપની છે. २०६ पंचमीए पुढवाए नेरइयाणं जहण्णणं १०६ धूमप्रमा पृथ्वीना नैयिहानी धन्य दस सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
સ્થિતિ દસ સાગરેપની છે. २०७ असुरकुमाराणं देवाणं जहण्णेणं दस २०७ असुर भा२ हेवोनी धन्य स्थिति इस वास-सहस्साई ठिई पण्णत्ता।।
હજાર વર્ષની છે. २०८ अमरिंदवज्जाणं भोमिज्जाणं देवाणं २०८ असुरेन्द्रने छीन शेष नवनपति योनी जहण्णेणं दस वास सहस्साइं ठिई
જઘન્ય સ્થિતિ દસ હજાર વર્ષની છે. पण्णत्ता। २०९ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं २०८ मा असु२४भा२ हेवोनी स्थिति इस दस पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
पत्यापभनी छे. २१० बायरवणस्सइकाइए णं उक्कोसेणं दस २१० ५।४२ वनस्पतियनी अट स्थिति इस वास-सहस्साई ठिई पण्ण ता।
હજાર વર્ષની છે. २११ वाणमंतराणं देवाणं जहण्णेणं दस वास- २११ व्यंत२ हेवोनी धन्य स्थिति इस सहस्साई ठिई पण्णत्ता।
હજાર વર્ષની છે. २१२ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं २१२ सौधर्म अने शान ४६५ना ॥४ देवाणं दस पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
वोनी स्थिति इस पक्ष्योपभनी छ. २१३ बंभलोए कप्पे देवाणं उक्कोसेणं दस २१३ ब्रह्मा ४५ना हेवोनी स्थिति सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
દસ સાગરોપમની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
२६
२१४ लंतए कप्पे देवाणं जहणणेणं दस सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता ।
२१५ जे देवा घोसं सुघोसं महघोसं नंदिघोसं सुसरं मणोरमं रम्मं रम्मगं रमणिज्जं मंगलावत्तं बंभलोगवडिंसगं विमाणं देवत्ता उववण्णा
तास णं देवाणं उक्कोसेणं दस सागरो - माई ठिई पण्णत्ता |
२१६ ते णं देवा दसहं अद्धमासाणं आणमंति वा, पाणमंति वा, ऊस संति वा नीस संति वा ।
२१७ तेसि णं देवाणं दसहिं वाससहस्सेहि आहारट्ठे समुपज्जइ ।
२१८ संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे दसहिं भवग्गणेहिं सिज्झिस्संति - जाव-सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
અગિયારમા
२१९ एक्कास उवासगपडिमाओ पण्णत्ता तंजहा
दंसणसावर १, कव्यकम् २, सामाइअकडे ३, पोसहोववासनिरए ४, दिया बंभयारी, रत्तिं परिमाणकडे ५, दिवि राओवि बंभयारी, असिणाई विअडभोई मोलिकडे ६, सचित्तपरिण्णा ७, आरंभपरिणाए ८, पेसपरिण्णा ९, उभित्तपरिण्णाए १०, समण ११, अवि भवइ समणाउसो !
Jain Educationa International
૨૧૪ લાંતક કલ્પના દેવાની જઘન્ય સ્થિતિ સ સાગરોપમની છે.
२१५ घोष, सुघोष, भहाघोष, नहीघोष, सुस्वर, भनोरभ, रभ्य, २भ्य४. रभणीय, भगवाવ અને બ્રહ્મલેાકાવત...સક, એ અગિયાર વિમાનામાં જે દેવા ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ દસ સાગરોપમની છે.
૨૧૬ ઘાષ યાવત બ્રહ્મલેાકાવત...સક વિમાનમાં જે દેવા ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓ દસ પખવાડિએ શ્વાસેાાસ લે છે.
૨૧૭ ઘાષ યાવત્ બ્રહ્મલેાકાવત...સક વિમાનમાં જે ધ્રુવા ઉત્પન્ન થાય છે. તેઆને દસ હજાર વર્ષે આહાર લેવાની ઈચ્છા થાય છે. ૨૧૮ કેટલાક ભવિસદ્ધિક જીવા એવા હાય છે કે જેઓ દસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સર્વ દુઃખાના અંત કરશે,
સમવાય
૨૧૯ ઉપાસક ( શ્રાવક)ની અગિયાર પ્રતિમાઓ (प्रतिज्ञाओ ) होय छे – (१) दर्शन श्राव (२) तव्रत अर्भा, (3) मृत सामायिक, (3) पौषधोपवासनिरत, (५) हिवसे ब्रह्मચર્યનું પાલન અને રાત્રે મૈથુન સેવનનું परिभाष, (६) हिवसे तेभन रात्रे ब्रह्मચર્યનું પાલન, અસ્નાન, રાત્રિ ભેાજનવિરતિ કચ્છ પરિધાનપરિત્યાગ, મુકુટ ત્યાગ, (७) सथित्त परित्याग, (८) आरंभ परित्याग, (E) प्रेष्य परित्याग, (१०) उद्दिष्टलस्तपरित्याग, (११) श्रभशुभूत.
For Personal and Private Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
२७
२२० लोगंताओ इक्कार-सपाहिँ एक्कारेहिं २२० सन्तथी २५व्यवहित मेट : तिछ जोयणसएहिं अब.हाए जोइसंते पण्णत्ते।
લોકના અન્તથી અગિયારસે અગિયાર (૧૧૧૧) જનને અંતરે તિષ ચકને
આરંભ થાય છે. २२१ जंबुद्दावे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स २२१ मूढी५ नामना द्वीपमा अगिया२से।
एक्कारस्सहिं जायणसएहि एक्कवीसेहिं सवास (११२१) यान प्रमाण भे३. अबाहाए जोइसे चार चरइ।
પર્વતને છોડીને તિષ ચક ભ્રમણ २२२ समणस्स ण भगवओ महावीरस्स २२२ श्रमण भगवान महावीरना गिया२ एक्कारस गणहरा होत्था, तंजहा
ગણધર હતા. તેમના નામ-ઇન્દ્રભૂતિ, इंदभूई, अग्गिभूई, वायुभूई, विअत्ते,
मिभूति, वायुभूति, व्यत, सुधर्मा,
भरतपुत्र, भौर्य पुत्र, पित, मयससोहम्मे, मंडिए, मोरियपुत्ते, अकंपिए,
ભ્રાતા, મેતાર્ય અને પ્રભાસ. अयलभाए, मेअज्जे, पभासे। २२३ मुले नक्खत्ते एक्कारस तारे पण्णत्ते। २२3 भूस नक्षत्राना गया२ ता२। छे. २२४ होटेम गेविज्जयाणं देवाणं एक्कारसय- २२४ नीयन र अवेयना हेवोना से।
मुत्तरं गेविज्जविमाणसतं भवइत्ति- गया२ विमान छे.
मक्खायं। २२५ मंदरे णं पबए धरणितलाओ सिहरतले २२५ सुभे३ पर्वतमा पृथ्वीतसना विस्तारथी एक्कारस-भागपरिहाणे उच्चत्तणं
શિખરતલને વિસ્તાર ઉંચાઇની અપેક્ષાએ
અગિયાર ભાગ ન્યૂન છે. पण्णत्ते । २२६ इमासे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थे- २२६ २१ २मा पृथ्वीना टा४ नैयिहानी
गइयाणं नेरइयाणं एक्कारस पलिओ- स्थिति पगिया२ ५८योपभनी छ.
वमाइं ठिई पण्णत्ता । २२७ पंचमीए पढवीए अत्थेगइयाणं नेरइयाणं २२७ धूमप्रमा पृथ्वीना टया नैयिहानी
एक्कारस सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता। स्थिति निया२ सापभनी छ. २२८ असुरकुमाणं देवाणं अत्थेगइयाणं २२८ ४४ असु२७भा२ हेवोनी स्थिति
एक्कारस पालेओमाइं ठिई पण्णत्ता। અગિયાર પપમની છે. २२९ सोहम्नासागेमु कप्पेसु अत्थेगइयाणं २२८ सौधर्भ भने शान ८५ना सा
देवाणं एक्कारस पलिओवमाइं . ठिई योनी स्थिति मनिया२ पक्ष्यो५मनी छे. पण्णत्ता।
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૦ અંત સ્થાફિયા વાઇરસ ૨૩૦ લાતક કલ્પના કેટલાક દેવની સ્થિતિ सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
અગિયાર સાગરેપમની છે. २३१ जे देवा बंभं सुबंभं बंभावत्तं ૧૩૧ બ્રહ્મ, સુબ્રહ્મ, બ્રહ્માવર્ત, બ્રહ્મપ્રભ, બ્રહ્મકાંત,
बंभप्पभं बंभकतं बंभवण्णं बंभलेसं बंभ- બ્રહ્મવર્ણ, બ્રહ્મલેશ્ય, બ્રહ્મધ્વજ, બ્રહ્મશૃંગ, ज्झयं बंभसिंगं बंभसिटुं बंभकूडं बंभुत्त
બ્રહ્મશ્રેષ્ઠ, બ્રહ્મકૂટ, બ્રહ્મોત્તરાવતંસક, આ
બાર વિમાનમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે, रवडिंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णा, તેઓની સ્થિતિ અગિયારસાગરેપમની છે. तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं एक्कारस
सागरोवमाइं ठिई पण्णात्त। ૨૩૨ તે તેવા સËદ્ધમાતા શાપ- ૨૩૨ બ્રહ્મચાવ-બ્રહ્મોત્તરાવસક વિમાનમાં જે मंति वा, पाणमति वा, ऊससंति वा,
દેવો ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓ અગિયાર
પખવાડિએ શ્વાસે શ્વાસ લે છે. नीससंति वा। ૨૩૩ તેર વાળવાર્દિ વાપસન્દ ૨૩૩ બ્રહ્મચાવ-બ્રહ્મોત્તરવર્તસક વિમાનમાં
જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓને અગિયાર आहारट्टे समुप्पज्जइ।
હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. ૨૩૪ સંતાયા મવઢિયા Íવારે - ર૩૪ કેટલાક ભવસિદ્ધિક છે એવા છે કે જે
सेहिं भवग्गहणेहि सिज्झस्संति जाव અગિયાર ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત सव्वदुक्खाणमतं करिस्संति।
સર્વ દુઃખેને અંત કરશે.
બારમો સમવાય ૨૩૬ વારસ મિકqપરિણા gujત્તા, ૨૩૫ ભિક્ષુ પ્રતિમા બાર --પ્રથમ ભિક્ષુ પ્રતિમા સંનહીં
એક માસની, બીજી ભિક્ષુ પ્રતિમા બે
માસની, ત્રીજી ભિક્ષુપ્રતિમા ત્રણ માસની, मासिआ भिक्खुपडिमा, दोमासिआ ચેથી ભૂિભુપ્રતિમા ચાર માસની પાંચમી
ભિક્ષુ પ્રતિમા પાંચ માસની, છઠ્ઠી ભિક્ષુપ્રभिक्खुपडिमा, तिमासिआ भिक्खुपडिमा
તિમા છ માસની, સાતમી ભિક્ષુ પ્રતિમા चउमासिआ भिक्खुपडिमा, पंचमासिआ સાત માસની આઠમી ભિક્ષુ પ્રતિમા આઠમા भिक्खुपडिमा, छमासिआ भिखुपडिमा, મહિનાના પ્રથમ અઠવાડિયા (સાત દિન सत्तमासिआ भिखुपडिमा, पढमा
રાત) ની, નવમી ભિક્ષુ પ્રતિમા આઠમા
માસના બીજા અઠવાડિયાની (સાત દિવસ सत्तराइंदिआ भिक्खुपडिमा, दोच्चा
રાત્રની), દસમી ભિક્ષુ પ્રતિમા આઠમા सत्तराइंदिआ भिक्खुपाडेमा, तच्चा માસના ત્રીજા અઠવાડિયાની, અગિયારમી सत्तराइंदिआ भिक्खुपडिमा, अहोराइआ
ભિક્ષુ પ્રતિમા એક અહે રાત્રિ (દિવસ
રાત્રિ)ની, બારમી ભિક્ષુ પ્રતિમા એકभिक्खुपडिमा, एगराइया भिक्खुपडिमा। રાત્રિની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
२३६ दुवालसविहे संभोगे पण्णत्ते, तंजहावही -सुअ-भत-पाणे, अंजलीपग्गहेति
ય{
दाय य निकाए अ, अब्भुट्टात्ति બાવરે II
11
किकम्मरूप य् करणे, वेयावच्चकरणे ૬ ૬
समोसरणं संनिसिज्जा य, ઞ પરંપળે રા
कहाए
२३७ दुवालसावेत कितिकम्पे पण्णत्ते, तंजहादुओणयं जहाजायं, कितिकम्मं बारसावयं ।
च, दुपवेसं
चउसिरं तिगुत्तं एनिक्खणं ॥ १॥ २३८ विजया णं रायहाणी 'दुवालस जोयण-सयसहस्साइं आयामविक्खंभेणं पण्णत्ता ।
२३९ रामेणं बलदवे दुवालस वास - सयाई सव्वाउयं पालित्ता देवत्तं गए ।
२४० मंदरस्स णं पव्वयस्स चूलिया मूले दुवास जोयणाई विक्खंभेणं पण्णत्ता । २४१ जंबूदीवस णं दीवस्स वेइआ मूले दुवालस जोयणाई विक्खभेणं पण्णत्ता । २४२ सव्वजहण्णि राई दुवाल - मुहुत्तिआ
વ્ત્તા |
२४३ एवं दिवसोऽवि नायव्वो ।
२४४ सव्वट्टसिद्धस्स णं महाविमाणस्स उवरिल्लाओ धूभिअग्गाओ दुवालस जोयणाई उडे उपइआ ईसिपमारा नाम पुढवी पण्णत्ता |
Jain Educationa International
૨૯
૨૩૬ સાધુના બાર વ્યવહાર (સંભોગ) છે, સમાન સમાચારી વાળા સાધુઓના એક મંડળીમાં જે આહારાઢિ વ્યવહાર થાય છે તેને સંભાગ કહે છે. તે ખાર પ્રકારના છે-ઉપધિ-વસ્ત્ર પાત્ર આદિ, શ્રુત સંભાગ, ભકત-પાન સંભાગ, અંજલિપ્રગ્રહ સંભાગ, દાન સંભોગ, નિમંત્રણ સંભાગ, અભ્યુત્થાન સંભોગ, કૃતિક સંભોગ, વૈયાવૃત્ય સંભોગ, સમવસરણ સંમિલન સંભાગ, સંનિષદ્યા સંભાગ, કથાપ્રબંધ સંભોગ
૨૩૭ દ્વાદશાવત્ત વંદના અર્થાત વંદન માર આવ વાળુ હાય છે—એ વાર અનમન, ચાર વાર મસ્તક નમન, ત્રિગુપ્ત, દ્વિપ્રવેશ, એક નિષ્ક્રમણ.
૨૩૮ આયામ ( લંબાઈ) અને વિભ (પહેાળાઈ) ની અપેક્ષાએ વિજ્યા નામની રાજધાની બાર લાખ ચેાજનની કહી છે. ૨૩૯ રામ બલદેવ ખારસો વર્ષનું આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને દેવગતિને પ્રાપ્ત થયા.
૨૪૦ મંદર પર્વતની ચૂલિકા મૂળમાં વિષ્ણુભની અપેક્ષાએ ખાર યાજનની કહેલી છે.
૨૪૧ મૂઠ્ઠીપની વેશ્વિકા મૂળમાં વિષ્ણુ'ભની અપેક્ષાએ ખાર યાજનની છે.
૨૪૨ આખા વર્ષમાં સૌથી ટૂંકી રાત્રિ ખાર મુહૂર્તીની હાય છે.
૨૪૩ આખા વર્ષ માં સૌથી ટૂંકા દિવસ આર મુહ ના હાય છે.
૨૪૪ સર્વા સિદ્ધ મહાવિમાનની ઉપરની તૃપિકાના અગ્રભાગથી ખાર યાજન ઉપર ઈષપ્રાગ્માર નામની સિદ્ધ શિલા છે.
For Personal and Private Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય-૧૨
30 २४५ ई सिपब्भाराए णं पुढवाए दुवालस २४५ ४षतामा पृथ्वीना ॥२ नाम छनामधेज्जा पण्णत्ता, तंजहा-ईसित्ति वा,
षत्, षत्प्रागला२, नु, तनुत२२,
सिद्धि, सिद्धासय, भूति, मुस्तालय, ईसिपब्भाराति वा, तणइ वा, तणुयरत्ति
ब्रह्म, ब्रह्मावत स४, सोप्रति ५२५४, वा,सिद्धिति वा, सिद्धालएत्ति वा, मुत्तिति લોકાગ્રચૂિલિકા. वा, मुत्तालएत्ति वा, बंभेत्ति वा, बंभवडिसएत्ति वा, लोकपरिपूरणे त्ति वा,
लोगग्गचूलियाइ वा। २४६ इससे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेग- २४६ मा २त्नप्रभा पृथ्वीना ट। नैयिहानी इआणं नेरइयाणं बारस पलिओवमाइं
स्थिति या पक्ष्योपभनी छे. ठिई पण्णत्ता। २४७ पंचमीए पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइयाणं २४७ धूमप्रमा पृथ्वीना टस नैयिहानी
बारस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। स्थिति मा२ सागरेश५मनी छ. .. २४८ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं २४८ ४८सा मसु२४मा२ हेवोनी स्थिति पार
बारस पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता। पल्या५मनी छे. ४९ मोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं २४ सौधर्मशान ४८५न सा हेयोनी
देवाणं बारस पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता। स्थिति मा२ पक्ष्योपभनी छे. २५० लंतए कप्पे अत्थेगइयाणं देवाणं बारस २५० सids ४६५न सा हेवानी स्थिति सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
બાર સાગરેપની છે. २५१ जे. देवा माहिंदं महिंदज्झयं कंबुं २५१ भाडेन्द्र, माउन्द्रध्वन, ४४, ४सुश्रीव, कंबुग्गीवं पुखं सुपुखं महापुंखं पुंडं ५५, सुप, महाप, पु, सुप,
મહાપંડ, નરેનદ્ર, નરેન્દ્રકાન્ત, सुपुंडं महापुंडं नरिंदं नरिंदकंतं नरिंदु
નરેન્દ્રાવતંસક, આ તેર વિમાનમાં જે દેવે त्तरवांडसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णा- ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं बारस બાર સાગરોપમની છે.
सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता। .. २५२ ते ण देवा बारसण्हं अद्धमासाणं आण- २५२ भाईन्द्र-यावत-नरेन्द्रावतस विमानामा मंति वा, पाणमति वा, उस्ससंति वा,
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેઓ બાર પખવા
ડિએ શ્વાસેચ્છવાસ લે છે. नीससंति वा ।
૨૫૩ માહેન્દ્ર યાવતુ-નરેદ્રાવતંસક વિમાનમાં २५३ तेसि णं देवाणं बारसहिं वाससहस्सोहैं .
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓને બાર હજાર आहारट्टे समुप्पज्जइ।
વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૪ સંગાથા મારિયા નીવા રે વારસા
भवग्गहणहिं सिज्झिस्संति-जाव-सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
૩૧ ૨૫૪ કેટલાક ભવસિદ્ધિક જીવ એવા છે જેઓ
બાર ભાવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સર્વ દુઃખોને અંત કરશે.
તેરમો સમવાય રપ તિરસ લિયિાદા પત્તાતંગ-બ- ર૫૫ તેર કિયાસ્થાન–અર્થદંડ, અનર્થદંડ, હે, વાળા, હિંસા, કાટું,
હિંસાદંડ, અકસ્માત્ દંડ, દષ્ટિ વિપર્યાસ
દંડ, મૃષાવાદહેતુક દંડ, અદત્તાદાનહેતુક दिविविपरिआसिआदंडे,मुसावायवत्तिए, દંડ, આધ્યાત્મિક દંડ, માનહેતુક દંડ, મિત્રअदिन्नादाणवत्तिए, अज्झथिए, मानव- હેપ હેતુક દંડ, માયાહતુક દંડ, લોભહેતુક त्तिए, मित्तदोसवत्तिए, मायावत्तिए, દંડ, ઈર્યાપથહેતુક દંડ. (જેનાથી આત્મા लोभवत्तिए, इरियावहिए नामं तेरसमे।
દંડાય તે દંડ અવદ્ય-પાપ) રદ્દ શોધમાકુ જે તે વિમUT- ૨૫૬ સૌધર્મ તથા ઈશાન આ બન્ને કલ્પમાં पत्थडा पण्णत्ता।
તેર વિમાન પ્રસ્તટ (પાથડા) કહ્યા છે. ૨૧૭ સોમë ળ વિમા તેરસ ૨૫૭ સૌધર્માવલંસક વિમાનને આયામ-વિખંભ जोयण सयसहस्साई आयाम-विक्खंभेणं
(લંબાઈ–પહેલાઈ) સાડા બાર લાખ quત્તા
યોજનની છે.
૨૫૮ ઈશાનાવતંસક વિમાનને આયામ-વિખંભા २५८ एवं ईसाणवडिंसगे वि ।।
પણ સાડા બાર લાખ જનને છે. २५९ जलयर पांचंदिय-तिरिक्ख-जोणिआणं ૨૫૯ જળચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયની સાડા બાર હત ના કુ લ -કોળ-મુ
લાખ કુલ કેટી છે. सयसहस्साई पण्णत्ता। ૨૬. Tળાવ છે પુષ્યસ તેમ વધૂ ર૬૦ પ્રાણાયું નામના બારમા પૂર્વના વસ્તુ ઇત્તા !
(અધ્યયન જેવા વિભાગ) તેર કહેલ છે. २६१ गब्भ-बक्कतिअ-पंचोंदेअ-तिरिक्ख- ૨૬૧ ગર્ભજ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયને વેગ તેર હોય जोणिआणं तेरसविहे पओगे पण्णत्ते
છે–સત્ય મન પ્રયોગ, અસત્ય મન પ્રયોગ, તૈs –
સત્યમૃષા મન પ્રયોગ, અસત્યામૃષા મન
પ્રયોગ, સત્ય વચન પ્રયોગ, અસત્ય વચન सच्च-मणपओगे मोस-मणपओगे
પ્રગ, સત્ય મૃષાવચન પ્રયોગ, અસત્યાसच्चा-मोस-मणपओगे असच्चामोस
મૃષાવચન પ્રયાગ, ઔદારિક શરીર કાય मणपओगे
પ્રયેગ, ઔદારિકમિશ્ર કાય પ્રયાગ, વૈકિય सच्च-वइपओगे मोस-वइपओगे सच्चा- શરીર કાય પ્રવેગ, વૈકિયમિશ્ર કાય मोस-बइपओगे असच्चामोस-बइपओगे।
પ્રોગ, કાર્માણ શરીર કાય પ્રગ.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२
ओरालिअ - सरीर कायपओगे ओरालिअमीस- सरीर- कायपओगे वेउविव्वअ - सरीर कायपओगे वेव्विअ - मीस - सरीर- कायपओगे कम्म सरीर- कायपओगे | २६२ सूरमंडलं जाणं तेरसेहिं एगसाभागेहिं जोयणस्स ऊणं पण्णत्तं ।
२६३ इमीसे णं रयणप्पहार पुढवी अत्थे - गइयाणं नेरइयाणं तेरस पलिओ माई ठिई पण्णत्ता ।
२६४ पंचमी पुढafe अत्थेगइयाणं नेर - या तेरस सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता । २६५ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं तेरस पलिओ माई ठिई पण्णत्ता | २६६ सोहम्मीसाणे कप्पे अत्थेगयाणं
देवाणं तेरस पलिओ माई ठिई पण्णत्ता । २६७ लंतए कप्पे अत्थेग आण देवाणं तेरस सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता ।
२६८ जे देवा वज्जं सुवज्जं वज्जावत्तं वज्जप्पभं वज्जकंतं वज्जवणं वज्जलेसं वज्जरूवं वज्जसिंगं वज्जसिद्धुं वज्जकूडं वज्जुत्तरवर्डिसगं,
वरं वइरावत्तं वइरप्पभं वइरकंतं वरवणं वइरलेसं वइररूवं वइरसिंग वइरसिहं वइरकूडं वइरुत्तरवडिंसगं,
लोग लोगावत्तं लोगप्पभं लोगकतं लोग. वण्णं लोग लेसं लोगरूवं लोगसिंगं लोगसिद्धं लोगकूडं लोगुत्तरवार्डसगं विमाणं देवत्ताए उबवण्णा -- सिणं देवा उक्कोसेणं तेरस सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता |
Jain Educationa International
સમવાય-૧૩
૨૬૨ એક યોજનના એકસઠ (૬૧) ભાગામાંથી તેર ભાગ ઓછા કરતાં જેટલા રહે તેટલે સૂર્ય મંડળ છે.
૨૬૩ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરિયકાની સ્થિતિ તેર સાગરોપમની છે.
૨૬૪ ધૂમ્રપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરિયકાની સ્થિતિ તેર સાગરોપમની છે.
૨૬૫ કેટલાક અસુરકુમાર દેવાની સ્થિતિ તેર પલ્યાપમની ઇ.
૨૬૬ સૌધર્મ અને ઈશાન કલ્પના કેટલાક દેવાની સ્થિતિ તેર પલ્યાપમની છે.
૨૬૭ લાંતક કલ્પના કેટલાક દેવાની સ્થિતિ તેર સાગરોપમની છે.
૨૬૮ વજ સુવ વવ, વપ્રભ, વજ્રકાન્ત,
वलवार्य, वळसेश्य, वलरुष, वलश्रृंग, पलश्रेष्ठ, वडूट, वत्तरावतंस, वरि, वशिवत, वहरित, वरिवणु, वह रसेश्य, वहरिरुप, वहरिश्रृंग, वहरि श्रेष्ठ, वहरिछूट, वशिवतंस, झोड, सोअवर्त, सो अल बोअन्त, सोडवणु, दोउझेश्य, दोङरुप, सोउश्रृंग, बोउश्रेष्ठ, सोउफ्रूट बोअत्तरावतंસક આ ત્રેવીસ વિમાનામાં જે દેવા ઉત્પન્ન થાય છે તેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ તેર સાગરોપમની છે.
For Personal and Private Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩
ર૬૭ તે જોવા તેરહિં માર્દૂિ શાળાનંતિ
વા, પાખંતિ વા, વસંતિ વા, નીલસંતિ વા !
आहारट्टे समुप्पज्जइ।
૨૬ વાયાવતુ-કેત્તરાવતંસક વિમાનમાં
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓ તેર પખવાડિએ (સાડા છ મહિને) શ્વાસે
વાસ લે છે. ૨૭૦ વજી - યાવતું - લેકન્નરાવર્તસક નામક
ઉલિખિત વિમાનમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓને તેર હજાર વર્ષે આહાર
સંજ્ઞા ઉત્પન્ન થાય છે. ર૭૧ કેટલાક ભવસિદ્ધિક છે એવા છે કે
જેઓ તેર ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સર્વ દુઓને અંત કરશે.
૨૭૨ સંgબા મસિદ્ધિા ર્નવા રે તેર
भवग्गहणेहि सिज्झिस्संति-जाव-सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति।
ચૌદમ સમવાય
૨૭૨ ના મૂળમા વMા તંનર્દી–
मुहुमा अपज्जत्तया, सुहुमा पज्जत्तया, बादरा अपज्जत्तया, बादरा पज्जत्तया' बेइंदिआ अपज्जत्तया, बेइंदिआ पज्जतया, तेइंदिआ अपज्जत्तया, तेइंदिआ पज्जत्तया चउरिदिआ अपज्जत्तया, चउरिदिआ पज्जत्तया, पंचिदिआ असन्नि अपज्जत्तया, पंचिंदिआ असन्नि पज्जत्तया, पंचिदिआ सान्न
अपज्जत्तया,पंचेंदिआ सन्नि पज्जत्तया। २७३ चउदस पुव्वा पण्णत्ता तंजहा
૨૭૨ ભૂતગ્રામ (જીવસમૂહ) ચૌદ છે– સક્ષમ
એકેન્દ્રિય અપર્યાપ્ત, સૂક્ષ્મ એકેન્દ્રિય પર્યાપ્ત બાદર એકેન્દ્રિય અપર્યાપ્ત, બાદર એકેન્દ્રિય પર્યાપ્ત, બે ઈન્દ્રિય અપર્યાપ્ત બે ઈન્દ્રિય પર્યાપ્ત, તેઈન્દ્રિય અપર્યાપ્ત, તેઈન્દ્રિય પર્યાપ્ત, ચતુરિન્દ્રિય અપર્યાપ્ત, ચતુરિન્દ્રિય પર્યાપ્ત, પચેન્દ્રિય અસંસી અપર્યાપ્ત, પંચેન્દ્રિય અસંશી પર્યાપ્ત, પંચેન્દ્રિય સંજ્ઞી અપર્યાપ્ત, પંચેન્દ્રિય સંજ્ઞી પર્યાપ્ત.
उप्पायपुव्वमग्गेणियं च, तइयं च. વરીય अत्थीनत्थिपवायं, तत्तो नाणप्पपायं ૧ llણા सच्चप्पवायपुव्वं, तत्तो आयप्पवायપુર્વે વા
૨૭૩ ચૌદ પૂર્વે કહ્યા છે. ઉત્પાદ પૂર્વ, અગ્રાય
ણીય પૂર્વ વીર્યપ્રવાદ પૂર્વ, અસ્તિનાસ્તિ પ્રવાદ પૂર્વ, જ્ઞાન પ્રવાહ પૂર્વ, સત્ય પ્રવાદ પૂર્વ, આત્મપ્રવાદ પૂર્વ, કર્મ પ્રવાદ પૂર્વ, પ્રત્યાખ્યાન પૂર્વ, વિદ્યાનુવાદ પૂર્વ,
અવધિ પૂર્વ, પ્રાણાયુ પૂર્વ, ક્રિયાવિશાલ પૂર્વ બિન્દુસાર પૂર્વ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય-૧૪
कम्मप्पवायपुव्वं, पच्चक्खाणं भवे नवमं ॥२॥ विज्जाअणुप्पवायं, अवंझ-पाणाउ बारसं पुव्वं । तत्तो किरियावसालं, पुव्वं तह
बिंदुसारं च ॥३॥ २७४ अग्गेणीअस्स णं पुनस्स चउद्दस वत्थू
पण्णत्ता।
२७४ असायीय पूर्वनी यौह पस्तुमा छे.
२७५ श्रभा भगवान् महावीरनी श्रमस पहा
(साधु३५रिभूति) यौह १२नी ती.
२७५ समणस्स णं भगवओ महावीरस्स चउद्दस
समणसाहस्सीओ उक्कोसिआ समणसं
पया होत्था। २७६ कम्मविसोहिमग्गणं पडुच्च चउद्दस
जीवट्ठाणा पण्णत्ता, तंजहा- मिच्छदिट्ठी. सासायणसम्मदिट्ठी, सम्मामिच्छदिट्ठी, अविरयसम्मदिट्ठी, विरयाविरए पमत्तसंजए, अप्पमत्तसंजए, निअट्टिबायरे,अनिअट्टिबायरे, सुहुमसंपराए, उवसामए वा खवए वा, उवसंतमोहे, खीणमोहे, सजोगी केवली, अजोगी केवली।
२७६ ४ विशुद्धि मानी अपेक्षा यौ
જીવસ્થાન છે-મિથ્યાષ્ટિ, સાસ્વાદાન સમ્યમ્ દષ્ટિ, સમ્યગૃમિથ્યાષ્ટિ, અવિરત સમ્યમ્ દષ્ટિ, વિરતાવિરત, પ્રમત્તસંયત, અપ્રમત્તસંયત, નિવૃત્તિ બાદર, અનિવૃત્તિ બાદર, સુકમ સં૫રાય, ઉપશાન્ત મેહ, ક્ષણ મેહ, સગ કેવલી, અયોગ કેવલી.
२७७ भरहेरवयाओणंजीवाओ चउद्दस चउद्दस
जोयणसहस्साई: चत्तारि अए एगुत्तरे जोयणसए छच्च एगूणवीसे भागे जोयणस्स आयामेणं पण्णत्ता।
२७७ १२त मने औरवत से ४२४ क्षेत्रनी !
(પ્રત્યંચા-ધનુષ્યની દોરી) વિસ્તારની અપેક્ષાએ ચૌદ હજાર ચાર એકતેર
જન અને એક એજનના ઓગણીસ नागभांथी छ भाग (६/१८) प्रभाए छे.
२७८ एगमेगस्स णं रन्नो चाउरतचक्कवट्टिस्स
चउद्दस्स रयणा पण्णत्ता तंजहाइत्थीरयणे, सेणावइरयणे, गाहावइरयणे, पुरोहियरयणे, वडइरयणे, आसरयणे, हत्थिरयणे।
२७८ प्रत्येयवतीना यौह रत्न छ-त्री २ल,
સેનાપતિ રત્ન, ગાથાપતિ રત્ન, પુરોહિત २त्न, वा २त्न, 4*व२त्न, स्तिनमसिरत्न, ६२त्न, २४२त्न, छत्ररत्न, ચર્મરત્ન, મણિરત્ન અને કાકિણી રત્ન.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર २७९ जंबुद्दीवे णं दीवे चउद्दस महानईओ
पुव्वावरेण लवणसमुदं समप्पंति, तंजहागंगा सिंधू रोहिआ रोहिअंसा हरी हरिकंता सीआ सीओदा नरकंता नारिकता
सुवण्णकूला रुप्पकूला रत्ता अत्तवई । २८० इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेग-
इयाणं नेरइयाणं चउद्दस पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता।
२७८ ४ भूदी नामन द्वीपमा यो महानही
એ છે જે પૂર્વ અને પશ્ચિમ દિશામાં લવણ સમુદ્રને મળે છે–ગંગા, સિંધુ, शहिता, शडितांश, २, Relal, सीता, सीताहा, न२४न्त, नारीता,
સુવર્ણકૂલા, પકૂલા, રક્તા અને રક્તવતી. २८० मा २त्तामा पृथ्वीना टसा नै२(यानी
સ્થિતિ ચૌદ પામની છે.
२८१ पंचमीए णं पुढवीए अत्थेगइयाणं नेर,
इयाणं चउद्दस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
२८१ धूम्रमा पृथ्वीना ८४ नै२बिहानी
स्थिति यौह सागशेपभनी छे.
२८२ मा असु२शुभार वोनी स्थिति यौह
त्यापभनी छ.
२८२ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थगइयाणं चउ-
दस पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता । २८३ सोहम्मसिाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाण
देवाणं चउद्दस पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
२८3 सौधर्म भने शान ४८५ना है
ની સ્થિતિ ચૌદ પલ્યોપમની છે.
वो
२८४ सांत: ४८५ना योनी पृष्ट स्थिति यौ?
સાગરોપમની છે.
२८५ माशु ४६५ना हेयोनी धन्य स्थिति
ચૌદ સાગરેપમની છે.
२८४ लंतए कप्पे देवाणं उक्कोसेणं चउद्दस
सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। २८५ महासुक्के कप्पे देवागं जहण्गेणं चउ-
दस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता । २८६ जे देवा सिरीकंतं सिरिमहि सिरिसा-
मनसं लंतयं काविट्ठमहिंदं महिंदकंतं महिंदुत्तरवडिंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णातेसिं गं देवाणं उक्कासेणं चउद्दस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
२८१ श्री.siत, श्री भडित, श्री सौमनस, aids,
કાપિષ્ટ, મહેન્દ્ર, મહેન્દ્રકાંત, મહેન્દ્રત્તરવતસક એ આઠ વિમાનમાં જે દેવે ઉન્ન થાય છે. તે દેવેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ચૌદ સાગરોપમની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
३९
२८७ ते णं देवा चउदसहिं अद्धमासेहि आमंति पाणमांत वा, उस्ससंति वा, वा, नासति वा ।
२८८ तेसि णं देवाणं चउद्दसहिं वाससहस्सेहिं आहार समुपs |
२८९ संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे चउसहिं भवग्गणेहिं सिज्झिस्संतिजावसव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
२९० पन्नरस परमाहम्मिआ पण्णत्ता तंजहा अंबे अंबरसी चेव, सामे सबलेत्ति आवरे । रुद्दवरुद्दोकाले अ, महाकालेत्ति आवरे ॥ १ ॥ असिपत्ते धणु कुंभे, वालुए वेअरणी ति अ। खरस्सरे महाघोसे, एते पन्नरसाहिआ || २ || २९१ णमी णं अरहा पन्नरस धई उड्ड उच्चत्तेणं होत्था ।
Jain Educationa International
પંદરમા સમવાય
----
२९२ ध्रुवराहूणं बहुल- पक्खस्स - पड़िवए पन्न - रसभागं पन्नरसभागेणं चंदस्स लेसं आवरेत्ताणं चिट्ठति तं जहापढमाए पढमं भागं, बीआए दुभागं, तइआए तिभागं, चउत्थीए चउभागं, पंचमीए पंचभागं, छट्ठीए छभागं, सत्तमीए सत्तभागं, अट्टमीए अट्ठभागं, नवमी नवभागं, दसमीए दसभागं, एक्कारसीए एक्कारभागं, बारसीए
૨૮૭ શ્રીકાંત - યાવત્ - મહેદ્રાત્તરાવતસક એ વિમાનામાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તે थौढ पणवाडियो (सात महिने) वासीરાસ લે છે.
२८८ श्रीठांत यावत्-महेन्द्रोत्तरावत स विभा નામાં જે ધ્રુવા ઉત્પન્ન થાય છે તેઓને ચૌદ હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. ૨૮૯ કેટલાક ભવસિદ્ધિક જીવા એવા હાય છે કે જે ચૌદ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સમસ્ત દુ:ખાના અંત કરશે.
૨૯૦ પરમાધાર્મિક પંદર હાય છે—અંબ, रिषी, श्याम, समय, रुद्र, उपरुद्र, अण, भडाअण, असिपत्र, धनु, डुल, वालुङ, वैतशिशी, मरस्वर, भडाघोष.
૨૯૧ ભગવાન નિમનાથ પંદર ધનુષ્ય ઉંચા હતા.
૨૯૨ ધ્રુવરાહુ કૃષ્ણપક્ષના પડવા (એકમ) થી પ્રતિદિન ચંદ્રકલાના પંદરમાં ભાગને આચ્છાદિત કરતા રહે છે—પડવાના (પ્રતિપદ્માને) દિવસે પંદરમાંથી એક ભાગને ઢાંકી દે છે. બીજની તિથિએ ખીજા ભાગને, ત્રીજની તિથિએ ત્રીજા ભાગને, એવી રીતે પંદરમી તિથિએ અર્થાત્ અમાવાસ્યાની તિથિએ પંદરમાં ભાગને ઢાંકી દે છે.
For Personal and Private Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
૩૭
बारसभागं, तेरसीए तेरसभागं, चउद्द- પ્રવાહ શુકલ પક્ષમાં તે આચ્છાદિત सीए चउद्दसभागं, पन्नरसेसु
પંદર ભાગમાંથી દરાજ એક એક ભાગને નારસમા !
અનાવૃત પ્રગટ કરતે રહે છે એકમના
દિવસે ચંદ્રની પ્રથમ કલાને પ્રગટ કરે છે. तं चेव सुक्कपक्खस्स य उवदंसेमाणे બીજના દિવસે બીજી કલાને, ત્રીજના उवदंसेमाणे चिट्ठति, तंजहा
દિવસે ત્રીજી કલાને, એમ પૂણમાના पढमाए पढम भाग-जाव-पन्नरसेसु
દિવસે (પુનમે) પંદરમી કલા પ્રગટ पन्नरसभागं।
કરે છે. ૨૨૩ ૪ ક્ષત્તા પનર મુદત્ત સંકુત્તા ૨૯૦ છ નક્ષત્રો ચંદ્રની સાથે પંદર મુહુર્ત સુધી पण्णत्ता तंजहा
યોગ કરે છે, તે છ નક્ષત્રો–શતભિષક, सतभिसय भरणि, अद्दा असलेसा साई ભરણી, આદ્ર, અશ્લેષા, સ્વાતિ, કા. તદ્દા નંદા ! एते छ णक्खत्ता, पन्नरस मुहुत्त
સંગુત્તા છે ? ૨૧૪ ચેરાપોry i મારે નિરસમુદુ ર૪ ચૈત્ર તથા આસો માસમાં પંદર મુહુર્તને दिवसो भवति,
દિવસ હોય છે અને પંદર મુહુર્તની રાત્રિ
હોય છે. एवं चेत्तासोएसु मासेसु पन्नरसमुहुत्ता
राई भवति। ૨૧૨ વિજ્ઞાણMવાય જે પુત્રણ પત્તરસ ૨૫ વિદ્યાનુપ્રવાદ પૂર્વની પંદર વસ્તુઓ કહી છે.
वत्थू पण्णत्ता। ૨૦૬ મyari વનાવિદ પડ્યો qur ૨૯૯ મનુષ્યના પંદર પ્રકારના પ્રવેગ હોય છેસંનહીં
સત્ય મન પ્રગ, મૃષામન પ્રગ, સત્યસદ-મ-જ , મસ-મ-જો, મૃષામન પ્રયોગ, અસત્યામૃષામન પ્રગ, सच्च-मोस-मण-पओगे, असच्चा मोस- સત્યવચન પ્રગ, મૃષાવચન પ્રયોગ, મ-પો
સત્યમૃષા વચન પ્રયોગ, અસત્યામૃષા सच्च वइ-पओगे, मोस-वइ-पओगे
વચન પ્રવેગ, ઔદારિક શરીર કાય सच्च-मोस-वइ-पओगे, असच्चा मोस,
ગ, ઔદારિક મિશ્ર શરીર કાય वइ-पओगे
પ્રયાગ, વૈકિય શરીર કાય પ્રવેગ, ओरालिआ सरीर-काय-पओगे, भोरा
વૈકિય મિશ્ર શરીર કાય પ્રવેગ,
આહારક શરીર કાય પ્રોગ, આહારક लिअ-मीस सरोर-काय-पओगे, वेउब्धिय
મિશ્ર શરીર કાય પ્રવેગ, કાર્મણશરીર सरीर काय पओगे वेउब्बिय मसि सरीर- કાય પ્રયાગ.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
३८
સમવાય-૧૫
२८७ मा२त्न मा पृथ्वीनामा नै२यिनी
स्थिति ५४२ पक्ष्योपमनी छे.
२६८ मा पृथ्वीना टा४ नैयिहानी
સ્થિતિ પંદર સાગરેપમની છે. २८८ ८८४ २१९२४मार हेवोनी स्थिति ५४२
त्यापभनी छे. 3०० सौषम मने शान ४६५ना सा
वोनी स्थिति ५४२ ५८या५मनी छ.
काय-पओगे, आहारय सरीर-कायपओगे, आहारय मीस-सरीर-काय-पओगे
कम्मय सरीर-काय पओगे। २९७ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेग-
इयाणं नेरइयाणं पण्णरस पलिओवमाई
ठिई पण्णत्ता। २९८ पंचमीए पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइयाणं
पण्णरस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। २९९ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं
पण्णरस पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ३०० सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं
देवाण पण्णरस पलिओवमाइं ठिई
पण्णत्ता। ३०१ महामुक्के कप्पे अत्थेगइयाणं देवाणं
पण्णरस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।। ३०२ जे देवा णंदं सुणंदं गंदावंत्तं गंदप्पभं
णंदकंतं णदवण्णं णंदलेसं णदज्झयं गंदासंगं गंदासढें गंदकूडं णंदुत्तरवडिंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णातेसि णं देवाणं उक्कोसेणं पण्णरस सागरोवमाइं पण्णत्ता। तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं पण्णरस
सागरावमाइं पण्णत्ता। ३०३ ते णं देवा पण्णरसण्हं अद्धमासाणं
आणमंति वा, पाणमंणि वा, उस्ससंति
वा, नीससंति वा। ३०४ तेसि णं देवाणं पन्नरसहिं वास सहस्सहिं
आहारट्टे समुप्पज्जइ। ३०५ संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे
पन्नरसाहं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संतिजाव-सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
३०१ माशु ४८५ना ३८६४ हेयोनी स्थिति
પંદર સાગરોપમની છે. ३०२ नंह, सुनंह, नापत, नमन, नान्त,
नवर्ण, नसेश्य, नवरा, नंश्रृं, નંદશ્રેણ, નંદકુટ, નંદત્તરાવતંસક આ બાર વિમાનમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પંદર સાગરોપમની डाय छे.
૩૦૩ નંદ યાવત્ નંદેત્તરાવસક વિમાનમાં જે
દેવ ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓ પંદર પખવા
ડિએ શ્વાસોચ્છવાસ લે છે. ३०४ नं यावत् नहोत्तरावतंस विभानमा
દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેઓને પંદર હજાર
વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે.. ३०५ 21 मसिद्धि यो मेवा खाय छे,
કે જે પંદર ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત સમસ્ત દુખેને અંત કરશે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
સોળ સમવાય ३०६ सोलस य गाहा सोलसगा पण्णत्ता ३०६ सूत्रतinनारे पडे। श्रुतः४५छ तेना तंजहा
સોળમા અધ્યયનનું નામ “ગાથાડશક”
छ. यथा-समय, वैतासीय, उपसर्गसमए, वेयालिए, उवसग्गपरिणा,
परिज्ञा, स्त्री-परिज्ञा, न२४ विमति,महाइत्थीपरिणा, निरयविभत्ती, महावीर- વીર સ્તુતિ, કુશીલ પરિભાષિત, વીર્ય, थुई, कुसीलपरिभासिए, वीरेए, धम्मे,
धर्म, समाधि, भार्ग, समवसरण, याथा समाही, मग्गे, समोसरणे, आहत्तहिए,
तथ्य, अथ, यभटीय, थाषा ॥४, गंथे, जमईए, गाहासोलसमे सोलसगे। ३०७ सालस कसाया पण्णत्ता तंजहा- 3०७ पाय सोणछे-मनतानु धी अध, भान,
अणंताणुबंधी कोहे, अणंताणुबंधी माणे, भाया, सोम, अप्रत्याभ्यान, थ, भान, अणताणुबंधी माया, अणंताणुबंधी लोभे, भाया, ल,प्रत्याभ्यान अध, मान,माया, अपच्चक्खाणकसाए कोहे, अपच्चक्खा
सोम सन्यसन धि, मान, माया, बोस. णकसाए माणे, अपच्चक्खाणकसाए माया, अपच्चक्खाणकसाए लोभे, पच्चक्खाणावरणे कोहे, पच्चक्खाणावरणे माणे, पच्चक्खाणावरणा माया, पच्चक्खाणावरणे लोभे सजंलणे कोहे, संजलणे माणे, संजलणे माया, संजलणे लोभे।
३०८ मंदरस्स णं पव्वयस्स सोलस नामधेया
पण्णत्ता तंजहा१, मंदर मेरु मणोरम, सुदंसण सयंपभे य
गिरिराया। रयणुच्चय पियदसण, मज्झे लोगस्स नाभी य ॥१॥ अत्थे अ मरिआवत्ते, मूरिआवरणत्ति अ। उत्तरे अ दिसाई अ, वडिंसे इ असोलसमे ॥२॥
३०८ भे३५तना सो नाम छ-म'४२, भे३, .मना२म, सुशान, २वयन, रिस, रत्नाश्यय, प्रियशन, मध्य, खोनालि, अर्थ, सूर्यावत', सूर्याव२५, उत्तर, Mult, Aqत'स४.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
४०
સમવાય-૧૬
३०९ पासस्म णं अरहतो पुरिसादाणयिस्य ३०८ ५३षोभ आहानीय पाना अतिनी
सोलस समणसाहस्सीओ उक्कोसआष्ट श्रमणुस ५४ा सारनी ती.
समण-संपदा होत्था । ३१० आयप्पवायस्स णं पुन्वस्स णं सोलस 3१० आत्मप्रवाह पूना सोण तुमे। ही छे.
वत्थू पण्णत्तां । ३११ चमर-बलीणं उवारि यालेणे सोलस ३११ यमरेन्द्र भने मवेन्द्रनी A Rसयन। जोयण-सहस्साइं आयामविक्खभेणं ની (પ્રાસાદની મધ્યસ્થિત પીઠિકાઓની)
લંબાઈ-પહોળાઈસેળ હજાર જનની છે. पण्णते । ३१२ लवणे णं समुद्दे सोलस जोयणसहस्साइं ३१२ ११ समुद्रना मध्यभागमा यानी वृद्धि उस्सेहपरिवुड्डीए पण्णत्ते।
સોળ હજાર યોજનની છે. ३१३ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेग- 313 20 २त्नामा पृथ्वीना ट। नैयिानी इयाणं नेरइयाणं सोलस पलिओवमाइं
સ્થિતિ સોળ પલ્યોપમની છે. ठिई पण्णत्ता। ३१४ पंचमीए पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइया ३१४ धूमा पृथ्वीना टा नैयिहानी णं सोलस सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
स्थिति सो सागपभनी छे. ३१५ असुरकुमाराणं देवाणं अत्यंगइयाणं 3१५४८८।४ असु२७भार वोनी स्थिति सोण
सोलस पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। પલ્યોપમની છે. ३१६ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं १६ सौधर्म भने शान ४८५न सा
देवाणं सोलस पलिओवमाई टिई દેવાની સ્થિતિ સોળ પલ્યોપમની છે.
पण्णत्ता। ३१७ महामुक्के कप्पे देवाणं अत्थगइयाण । ૩૧૭ મહાશુક કલ્પના કેટલાક દેવની સ્થિતિ सोलस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
સેળ સાગરોપમની છે. ३१८ जे देवा आवत्तं विआवत्तं नंदिआवत्तं
३१८ सावत, व्यावत, नहात, भडानावत', महाणदिआवत्तं अंकुसं अंकुसपलंबं भई मधुश, मश५म, मद्र, सुलद्र, भड़ासुभदं महाभदं सबओभदं भद्द ભદ્ર, સર્વતોભદ્ર, ભત્તરાવર્તાસક આ त्तरवडिंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णा- અગિયાર વિમાનમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं सोलस છે. તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ સેળ સાગરેसागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
પમની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૧
છે.
૩૧૧ તે તેવા સાદ કમર્દિ બાળ- ૩૧ આવર્ત-ચાવ-ભદ્રત્તરાવતસક વિમાનમાં मंति वा, पाणमांत वा, उस्ससंति वा,
જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તેઓ સેળ પખ
વાડિએ (આઠ મહિને) શ્વાસોશ્વાસ લે नीससंति वा। રૂ૨૦ તે િ તેવા સવાલ-સદૃદ્િ ૩૨૦ આવર્ત-વાવ-ભત્તરાવસક વિમાનમાં आहारट्टे समुप्पज्जइ ।
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેઓને સોળ
હજાર વર્ષે આહારની ઈરછા થાય છે. ૩૨૨ સંકુબા મસિદ્ધિના વવા તે સોસ- ૩૨૧ કેટલાક ભવસિદ્ધિક છો એવા છે કે
सहिं भवग्गहणाहें सिज्झिस्संति जाव- જેઓ સોળ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત सव्वदुक्खाणमंतं करिस्सांत ।
સમસ્ત દુઃખને અંત કરશે. |
સત્તરમો સમવાય
૩રર અસંયમ સત્તર પ્રકારના કહ્યા છે પૃથ્વીકાય
અસંયમ, અપકાય અસંયમ તેજસ્કાય અસંયમ, વાયુકાય અસંયમ, વનસ્પતિકાય અસંયમ, બેઈન્દ્રિય અસંયમ, તેઇન્દ્રિય અસંયમ, ચૌઈન્દ્રિય અસંયમ પંચેન્દ્રિય અસંયમ, અછવકાય અસંયમ, પ્રેક્ષા અસંયમ, ઉલ્ટેક્ષા અસંયમ, અપહૃત્ય અસંયમ, અપ્રમાજના અસંયમ, મન અસંયમ, વચન અસંયમ, કાય અસંયમ.
૩૨૨ સત્તા સંગમે પwજે તંદ-
पुढाकाय असंजमे आउकाय असंजमे तेउकाय असंजमे वाउकाय असंजमे वणस्सइकाय असंजमे। बेइंदिय असंजमे तेइंदिय असंजमे चउरिंदिय असंजमे पांचंदिय असंजमे । अजीवकाय असंजमे पेहा असंजमे उवेहा असंजमे अवहटु असंजमे अप्पम
નાં સંગમે ! मण असंजमे वह असंजमे काय असं
મે | ૩૨૩ સત્તાવિ સંવ પw સંવાદ-
पुढवीकायसंजमे आउक़ायसंजमे तेउकायसंजमे वाउकायसंजमे वणस्सइकाયસંગને . बेइंदिअ संजमे तेइंदिअ संजमे चरिंदिअ संजमे पांचंदिअ संजमे अजीवकायसजमे पेहासंजमे उवेहासंजमे अवहटुसंजमे पमंज्जणासंजमे । मणसंजमे वइसंजमे कायसंजमे ।
૩૨૩ સંયમ સત્તર પ્રકારના છે–પૃથ્વીકાય
સંયમ, અપકાય સંયમ, તેજસ્કાય સંયમ વાયુકાય સંયમ, વનસ્પતિકાય સંયમ, બેઈન્દ્રિય સંયમ, તેઈન્દ્રિય સંયમ, ચૌઇન્દ્રિય સંયમ, પંચેન્દ્રિય સંયમ, અજીવકાર્ય સંયમ, પ્રેક્ષા સંયમ, ઉલ્ટેક્ષા સંયમ, અપહત્ય સંયમ, પ્રમાર્જન સંયમ, મન સંયમ, વચન સંયમ, કાય સંયમ.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
सभाय-१७
३२४ माणुसुत्तरे णं पव्वर सत्तरस एक्कवी- 3२४ भानुषोत्तर पर्वतनी या सत्तरसों
मेवीस (१७२१) यामननी छे. से जोयणसए उड्ढे उच्चत्तेणं पण्णत्ते । ३२५ सबोस पि णं वेलंधर-अणुवेलंधर णाग- ૩રપ સમસ્ત વેલંધર અને અનુલધર નાગરા
राईणं आवासपव्वया सत्तरस-एकवीसाइं જેના આવાસ પર્વતોની ઉંચાઈ સત્તરસે जोयणसयाई उड्ढं उच्चत्तेणं पण्णत्ता ।
मेवीस (१७२१) योनी छे. ३२६ लवणे णं समुद्दे सत्तरस जोयणसहस्साई ३२६८१ समुद्रना भूगथी छने ४४भाता सबग्गेणं पण्णत्ते।
(પાણીના ઊપરીભાગ) સુધીની ઉંચાઈ
સત્તર હજાર એજનની છે. ३२७ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए बहुसम- ३२७ २८ २त्नमा पृथ्वीना सम भूमाथी रमणिज्जाओ भूमिभागाओ सातिरेगाई
થે અધિક સત્તર હજાર જનની
ઉંચાઈ પર જધાચારણ અને વિદ્યાચારણ सत्तरस जोयणसहस्साइं उड्ढं उप्पतित्ता
મુનિઓની તિરછી ગતિ કહી છે. ततो पच्छा चारणाणं तिरिआ गती
पवत्तति । ३२८ चमरस्स णं असुरिंदस्स असुररण्णो ३२८ २०४२ २५सुरेन्द्रने तिट त्यात तिगिछिकूड़े उप्पायपबए सत्तरस
પર્વત સત્તરસે એકવીસ એજનની ઉંચાઈ
पाणे छ. एक्कवीसाई जोयणसयाई उड्ढे उच्च
त्तेणं पण्णत्ते । ३२९ बलिस्स णं असुरिंदस्स रुअगिंदे उप्पा- ३२८ मति असुरेन्द्रन। ३यन्द्र पत
यपव्वए सत्तरस एक्कासाइं जोयणस. ना या सत्तरसेमेवास योजना छ.
याइं उड्ढं उच्चत्तेणं पण्णत्ते । ३३० सत्तरसविहे मरणे पण्णत्ते तंजहा- 330 भ२ सत्त२ ४२ना छे.-भावीथि भ२९, आवीई-मरणे ओही मरणे आयंतिय
અવધિ મરણ, આત્યંતિક મરણ, વન્મमरणे वलाय-मरणे वसट्ट-मरणे अंतोस
२९, १शत भ२५१, संत:शक्ष्य भ२४,
તદ્દભવ મરણ, બાલ મરણ, પંડિત મરણ. ल्ल-मरणे ·तम्भव-मरणे बाल-मरणे
બાલ-પંડિત મરણ, છત્થ મરણ, કેવલી पंडित-मरणे बाल-पडित-मरणे छउमत्थ- મરણ, વૈહાયસ મરણ, ગૃધ્ર પૃષ્ઠ મરણ, मरणे केवली मरणे वेहाणस मरणे गिद्ध
ભકત પ્રત્યાખ્યાન મરણ, ઈગિની મરણ,
પાદપગમન મરણું. पिट्ठ मरणे भत्त-पच्चक्खाण मरणे इंगिणि-मरणे पाओवगमण-मरणे ।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
४3
33१ सक्षम स ५२शय भावमा तत। (२७सा)
સૂક્ષ્મ સાં પરાયિક ભગવાનને સત્તર પ્રકારની કર્મપ્રકૃતિઓને બંધ હોય છેઅભિનિધિક જ્ઞાનાવરણ, શ્રુતજ્ઞાનાવરણ, અવધિ જ્ઞાનાવરણ, મન:પર્યવ જ્ઞાનાવરણ, કેવલ જ્ઞાનાવરણ, ચક્ષુ દર્શનાવરણ, અચक्षु दर्शनावरण, अवधि र्शनाव२४, કેવલ દર્શનાવરણ, સાતવેદનીય, યશકીર્તિ નામ, ઉચ્ચ ગેત્ર, દાનાંતરાય, લાભાંતરાય, ભેગાંતરાય, ઉપભેગાંતરાય, વીયતરાય.
33२ मा रत्नमा पृथ्वीना टा नै२यिनी
स्थिति सत्तर पक्ष्या५मनी छे.
સમવાયાંગ સૂત્ર ३३१ सुहुमसंपराए णं भगवं सुहुमसंपराय-
भावे वट्टमाणे सत्तरस कम्यपगडीओ णिबंधति तंजहाआभिणिबोहियणाणावरणे सुयणाणावरणे ओहिणाणावरणे मणपज्जवणाणावरणे केवलणाणावरणे। चक्खुदंसणावरणे अचक्खुदंसणावरणे ओहीदंसणावरणे केवलदंसगावरणे। सायावेयणिज्जं जसोकित्तिनाम उच्चागोयं दाणंतरायं लाभतरायं भोगतरायं
उवभोगंतरायं वीरिअंतरायं । ३३२ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेग-
इआणं नेरइआणं सत्तरस पलिओवमाइं।
ठिई पणत्ता। ३३३ पंचमीए पुढवीए नेरइयाणं उक्कोसेणं
सत्तास सागरोवमा टिर्ड पत्ता। ३३४ छवीए पुढवाए नेरइयाणं जहण्णणं
सत्तरस सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता। ३३५ असरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइआणं
सत्तरस पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ३३६ सोहम्मीसाणेमु कण्पेसु अत्थेगइयाणं
देवाणं सत्तरस पलिओवमाई ठिई
पण्णत्ता। ३३७ महामुक्के कण्पे देवाणं उकासेणं
सत्तरस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता । ३३८ सहस्सारे कप्पे देवाणं जहण्णणं सत्तरस
सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
333 धूम्रपमा पृथ्वीना टा नैयिनी
उत्कृष्ट स्थात सत्तर सागरापमना छ'
33४ तभ:प्रमा पृथ्वीना नै यिनी धन्य
સ્થિતિ સત્તર સાગરોપમની છે.
33५ ४८13 मसु२ भा२ हेयोनी स्थिति सत्त२
પોપમની છે.
૩૩૬ સૌધર્મ ઈશાન કલ્પના કેટલાક દેવની
स्थिति सत्त२ ५क्ष्योपभाना छे.
स्थिति
33७ माशु ४६५ना योनी
સત્તર સાગરોપમની છે.
33८ सहस्त्रा२ ४६५॥ देवानी धन्य स्थिति
સત્તર સાગરોપમની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
३३९ जे देवा सामाणं सुसामाणं महासामाणं ૩૩૯ સામાન, સુસામાન, મહાસામાન, પદ્મ,
पउमं महापउमं कुमुदं महाकुमुदं नलि- મહાપદ્મ, કુમુદ, મહાકુમુદ, નલિન, મહાणं महानलिणं पाडेराअं महापोंडरीअं
નલિન, પૌડરીક, મહાપૌંડરીક, શુકલ, सुक्कं महासुक्कं सीहं सीहकंतं सीह
મહાશુકલ, સિંહ, સિંહકાન્ત, સિંહવીર્ય वीअं भावि विमाणं देवत्ताए उव
ભાવિય, આ સત્તર વિમાનમાં, જે દેવે
ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ વUMI
સત્તર સાગરોપમની છે. तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं सत्तरस
सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। ૩૪. તે તેવા સંજુર કદ્ધમાë ૩૪૦ સામાનચાવતુ ભાવિય વિમાનમાં જે દેવે
आणमंति वा, पाणमंति वा, ऊससंति ઉત્પન્ન થાય છે તે દે સત્તર પખવાડિએ. વા નીસર્યાતિ વા .
શ્વાસોચ્છવાસ લે છે. રૂ૪૨ સેસિ f સેવા સત્તરë વારસદ- ૩૪૧ સામાનચાવ-ભાવિય વિમાનમાં જે દેવો स्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जइ ।
ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવોને સત્તર હજાર
વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. રૂ૪૨ સફિયા મસિદ્ધિા વા ને સત્ત- ૩૪ર કેટલાક ભવસિધ્ધિક છો એવા છે કે
रसहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव- જેઓ સત્તર ભવ કરીને સિદ્ધ થશે ચાવતા सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
સમસ્ત દુઃખોને અંત કરશે.
અઢારમો સમવાય
રૂ૪રૂ કટ્ટરવટે મે પત્તે તંગ-
ओरालिए कामभोगे णेव सयं मणणं સેિવા णोवि अण्णं मणेणं सेवावइ । मणेणं सेवंतं पि अण्णं न समणुजाणाइ । ओरालिए कामभोगे णेव सयं वायाए સેવા णोवि अण्णं वायाए सेवावइ । वायाए सेवंतं पि अण्णं न समणुजा
૩૪૩ બ્રહ્મચર્ય અઢાર પ્રકારના છે—(૧) ઔદા
રિક મનુષ્ય તિર્યંચ સંબંધી કામભોગનું સ્વયં મનથી સેવન ન કરવું. (૨) બીજા પાસે સેવન કરાવવાનો વિચાર ન કરે. (૩) સેવન કરનાર વ્યક્તિની મનમાં પ્રશંસા ન કરવી, (૪) દારિક કામભોગોનું વચને દ્વારા જાતે સેવન ન કરવું, (પ) બીજાને સેવન કરવાની પ્રેરણું ન આપવી, (૬) સેવન કરનારની વાણુથી પ્રશંસા ન કરવી, (૭) દારિક કામગેનું શરીરથી સેવન ન કરવું, (૮) બીજાને સેવન કરવા માટે પ્રેરવા નહીં (૯) સેવન કરનારની
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪પ
સમવાયાંગ સૂત્ર
ओरालिए कामभोगे णेव सयं कोयण सेवई। णोवि य अण्णं कारणं सेवावेई। कारणं सेवंतं पि अण्णं न समणुजाणाइ। दिव्वे कामभोगे णेव सयं मणेणं सेवइ ।' णोवि अण्णं मणेणं सेवावइ । मगेणं सेवंतं पि अण्णं न समणुजाणाइ। दिव्वे कामभोगे व सयं वायाए सेवइ । गोवि अण्णं वायाए सेवावेइ । वायाए सेवंतं पि अण्णं न समणुजाणाई। दिव्ये कामभोगे णेव सयं कारणं सेवइ । णोवि अण्णं काएणं सेवावेइ । काएण सेवंतं पि अण्णं न समणुजा
શરીરથી અનુમોદના ન કરવી, એ જ પ્રમાણે દેવ સંબંધી એટલે કે (૧૦) વૈકિય શરીર સંબંધી કામગોનું સ્વયં મનથી સેવન કરવું નહીં, (૧૧) બીજા પાસે મનથી સેવન કરાવવું નહીં, (૧૨) સેવન કરનારને મનથી અનમેદન આપવું નહિ, (૧૩) વૈકિય શરીર સંબંધી કામગનું વચનથી જાતે સેવન કરવું નહીં, (૧૪) બીજા પાસે વાણીથી સેવન કરાવવું નહીં, (૧૫) સેવન કરનાર વ્યક્તિની વાણીથી પ્રશંસા કરવી નહીં, (૧૬) દિવ્ય કામભેગેનું શરીરથી જાતે સેવન કરવું નહીં, (૧૭) બીજાને સેવન ४२१॥ प्रेरा नही, अने (१८) सेवन કરનારને કાયાથી અનમેદન આપવું નહીં.
णाइ ।
३४४ मरिहंत मरिष्टनेमिनी अट श्रम
સંપદા અઢાર હજાર હતી.
३४४ अरहतो णं अरिद्वनेमिस्स अट्ठारस
समणसाहस्सीओ उक्कोसिया समण
संपया होत्था । ३४५ समणेणं भगवया महावीरेणं समणाणं
णिग्गंथाणं सखुडुयवि अत्ताणं अट्ठारस
ठाणा पण्णत्ता तंजहा
वयछक्कं ६ कायछक्कं १२, अकप्पो १३ गिहिभायणं १४ । पलियंक १५ निसिज्जा १६ य,
सिणाणं १७ सोभबज्जणं १८ ॥ ३४६ आयारस्स णं भगवतो सचलिआगस्स
अट्ठारस पयसहस्साइं पयग्गेणं पण्ण त्ताई।
૩૪૫ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે બાલ-વૃદ્ધ સમ
સ્ત શ્રમણોના આચારસ્થાને અઢાર કહ્યા छ-७ व्रत (पंचमडावत, छविमान त्या) नुं पासन, छाय योनी २क्षा, અકલ્પનીય વસ્ત્ર--પાત્ર આદિને નિષેધ,
स्थना मान, ५६य, निषधा, स्नान, અને શરીર શુશ્રષાને ત્યાગ. ३४६ -यूलिका सहित माया सूचना पहार्नु
प्रभा २ढा२ रनु छ.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય-૧૮
३४७ बंभीए णं लिवीए अट्ठारसविहे लेखवि- ३४७ श्राझी विपिन सविधान २ढा२ प्रार्नु हाणे पण्णत्ता तंजहा
४युं छे—माझी, यानी, होप पु२ि४।बंभी, जवणी लिवी, दोसाऊरिआ, पराष्ट्री, ५२सावि४, ५२॥ति, स्य, खरोटिआ, खरसाविआ, पहाराइया, તરિકા, અક્ષરપૃષ્ટિકા, ભગવતિકા નકિયા उच्चत्तरिआ,अक्खरपुट्ठिया,भोगवयता, निन्डविन, मंसिपि, तिलिपि, वेणतिया, णिण्हइया।
ગંધર્વલિપિ, આદર્શલિપિ, માહેશ્વરીअंकलिवी गणिलिवी गंधवलिवी . लिपि, मिलिपि, मासिन्दी सिपि. (भूयलिवी) आदंसलिवी माहेसीलेवी
दामिलिवी बोलिदिलिवी। ३४८ अत्थिनत्थिप्पवायस्स णं पुवस्स अट्टा- ३४८ स्ति-स्ति प्रवाह पूर्वनी -२ रस वत्थू पप्णता।
वस्तुमाधड़ीछे. ३४९ धूमप्पहाए णं पुढवीए अट्ठारसुत्तरं ३४८ भ्रममा पृथ्वीना विस्तार से साम जोयणसयसहस्सं बाहल्लेणं पण्णत्ते।
અઢાર હજાર એજનને છે. ३५० पोसाऽऽसाढेसु णं मासेसु सइ उक्को- ३५० पौष भने मापाभासमां मे हिस सेणं अट्ठारस मुहुत्ते दिवसे भवइ सइ
ઉત્કૃષ્ટ અઢાર મુહુર્તને હોય છે. તેમ જ उक्कोसेणं अट्ठारस मुहत्ता राइ भवई । मात्र मढा२ भुर्तनी डाय छे. ३५१ इमोसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थ- 3५१. २॥ २नमा पृथ्वीना टा नै२यिनी
સ્થિતિ અઢાર પલ્યોપમની છે. गइयाणं नेरइयाणं अट्ठारस पलिओवमाइं
ठिई पण्णत्ता। ३५२ छट्ठिए पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइयाणं- ३५२ तमः पृथ्वीना 21 नैयिानी
अट्ठारस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। स्थिति सा२ सापभनी छ, ३५३ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं 3५3 32॥४ असु२४भा२ देवानी स्थिति
अट्ठारस पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता। मा२ पक्ष्या५मनी छे. ३५४ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं 3५४ सौधर्मः मने शान ४८५नट
देवाणं अट्ठारस पलिओवमाइं ठिई દેવેની સ્થિતિ અઢાર પલ્યોપમની છે.
पण्णत्ता। ३५५ सहस्सारे कप्पे उक्कोसेणं अट्ठा- ३५५ सहसा२ ४६५ना हेवानी Gट स्थिति रस सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता ।
અઢાર સાગરોપમની છે. ३५६ आणाए कप्पे देवाणं जहण्णणं अट्ठारस ३५६ मानत ४८५ना योनी धन्य स्थिति सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
અઢાર સાગરોપમની છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
४७ उ५७ आस, सुस, मास, diet, RE,
शी, समान, भ, भडाम, विशाa, सुशास, पद्म, पशुभ, भु, मुहशुक्ष्म, नलिन, नलिनशुभ, पौरि४, પૌંડરીકગુમ, સહસ્ત્રારાવર્તસક આ વસ વિમાનમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવોની સ્થિતિ અઢાર સાગરોપમની છે.
३५७ जे देवा कालं सुकालं महाकालं अंजणं
रिट्ठ सालं समाणं दुमं महादुमं विसालं सुसालं परमं पउमगुम्मं कुमुदं कुमुदगुम्म नलिणं नलिणगुम्म पुंडरीअं पुंडरीयगुम्मं सहस्सारवडिंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णातेसि णं देवाणं अट्ठारस सागरोवमाई
ठिई पण्णत्ता। ३५८ ते णं देवा णं अट्ठारसेहिं अद्धमासेणं
आणमंति वा, पाणमंति वा, ऊससंति
वा, नीससंति वा । ३५९ तेसि णं देवाणं अट्ठारस-वाससहस्सेहिं
आहारट्टे समुप्पज्जइ। ३६० संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे अट्ठा-
उ५८ ४ास-यावत्-सखापरावतस विमानमा
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવે અઢાર પખવાડિએ શ્વાસોચ્છવાસ લે છે.
3५८ ॥१-यावत्-सासवत विमानमा को
દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવોને અઢાર
હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. ३६० ४८८।४ लपसिद्धि ०५ ॥ छ ।
જે અઢાર ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવતુ સવ દુઃખોનો અંત કરશે.
सव्वदुक्खाणमंतं करिस्सति ।
ઓગણીસમો સમવાય ३६१ एगृणवीसं णायज्झयणा पण्णत्ता तंजहा- ३६१ ज्ञाता थाना मेवीस अध्ययनो छ
उक्खित्तणाए संघाडे, अंडे कुम्मे अ Grand ज्ञात, संघा८४, मंड, भी, सेस, सेलए।
तुंग, डिणी, मसी, माही, दिया, तुंबे य रोहिणी मल्ली, मागंदी कंदि- १६१, ६४ज्ञात, मेंढ, तेती, नहीस, माति अ॥१॥
म१२:४१, Allef, सुसुभा, ३।४ज्ञात. दावद्दवे उदगणाए, मंडुक्के तेतली इअ। नंदिफले अवरकंका, आइण्णे मुंसमा इअ ॥२॥ अवरे अ पोंडरीए, णाए एगूणवीसमे ।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર ३६२ जंबूद्दीवे णं दीवे मरिआ उक्कोसेणं ३९२ मूद्वीपमा सूर्य गोणीस से। (१६००)
एगूणवीस जोयणसयाई उडदमहो यान सुधी ये नाय तपे छे.
तवयंति । ३६३ सुक्केणं महग्गहे अवरेणं उदिए समाणे ३६३ शुॐ नामनो भाड पश्चिम दिशामा एगूणवीसं णक्खताइं समं चारं चरित्ता
ઉદય પામીને ઓગણીસ નક્ષેત્ર સાથે
યેગ (સંબંધ) કરીને પશ્ચિમ દિશામાં अवरेण अत्थमणं उवागच्छइ ।
અસ્ત થાય છે. ३६४ जंबदीवस्स ण दीवस्स कलाओ एगूण- ३६४ मूढापना तिमi yानु परिभाए। वीसं छेअणाओ पण्णत्ता।
એક જનના ઓગણીસ ભાગનું છે. ३६५ एगृणवीसं तित्थयरा अगारवासमझे 3१५ मीस तीर्थ। २५॥२वासमा २हीन वसित्ता मुंडे भवित्ता णं अगाराओ
અર્થાતુ રાજ્યપદ ભોગવીને દીક્ષિત
થયા હતા. अणगारिअं पव्वइआ। ३६६ इमीसे ण रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेग- ३११२२त्नमा पृथ्वीना टस नरयिष्टोनी
इयाणं नेरइयाणं एगणवीस पलिओव- स्थात मागास पक्ष्यायभनी छे. माइं ठिई पण्णत्ता।
૩૬૭ તમ:પ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નરયિકોની एगृणवीस-सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
સ્થિતિ ઓગણીસ સાગરેપમની છે. ३६८ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाण 3६८ सा मसु२भा२ हेवोनी स्थिति एगूणवीस-पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
ઓગણીસ પલ્યોપમની છે. ३६९ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं 3१८ सौधर्म मने शान ४८५ टमा देवाणं एगूणवीस-पलिओवमाइं ठिई
દેવોની સ્થિતિ ઓગણીસ પલ્યોપમની છે. पण्णत्ता। ३७० आणयकप्पे देवाणं उक्कोसेणं एगूणवी- ३७० मात ४८५ना हेवोनी अष्ट स्थिति स-सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
ઓગણીસ સાગરોપમની છે. ३७१ पाणए कप्पे देवागं जहण्णेणं एगृणवी- ३७१ प्राशुत ४८५न। योनी धन्य स्थिति स-सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
ઓગણસ સાગરોપમની છે. ३७२ जे देवा आणतं पाणतं णतं विणतं घणं ३७२ २त, प्रात, नत, विनत, धन, सुसिरं इंदं इंदोकंतं इंदुत्तरवाडिंसंगं
સુષિર, ઇંદ્રિ, ઇંદ્રકાન્ત, ઈન્દ્રોત્તરાવતંસક
આ નવ વિમાનમાં જે દેવો ઉત્પન્ન થાય विमाणं देवत्ताए उववण्णा
છે તે દેવોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ઓગણીસ तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं एगूणवीस
સાગરેપમની છે. सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૯
રૂ૭રૂ તે જો તેવા પૂર્વાર્દ લદ્ધના ૩૭૩ આણત-યાવત્ –ઇન્દ્રોત્તરાવસક વિમાનआणमंति वा, पाणमंति वा, ऊससंति
માં જે દેવો ઉત્પન્ન થાય છે, તે દેવો
ઓગણસ પખવાડિએ શ્વાસોચ્છવાસ લે છે. વા, નીતિ વા ! રૂ૭૪ તા વાકf gyવા િવાસદ- ૩૭૪ આણત યાવતુ ઇત્તરાવસક વિમાનમાં
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે, તે દેવોને स्सहिं आहारट्टे समुप्पज्जई ।
ઓગણીસ હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા
થાય છે. રૂબ હાથા મસિદ્ધિયા નવા ને - ૩૭૫ કેટલાક ભવસિદ્ધિક જીવો એવા છે કે જેઓ
વાર્દિ મવાળા€ સિક્સિસંતિ-સાવ ઓગણીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
સમસ્ત દુઃખોનો અંત કરશે.
P
વીસમો સમવાય ३७६ वीसं असमाहिठाणा पण्णत्ता, तंजहा- ૩૭૬ અસમાધિના વીસ સ્થાને કહ્યા છે–
(૧) અત્યંત ઝડપથી ચાલવું,(૨) પ્રમાર્જન दवदवचारी यावि भवइ, अपमज्जिय
કર્યા વિના ચાલવું, (૩) સારી રીતે પ્રમાર્જન चार यावि भवई, दुप्पमज्जियचारि કર્યા વિના ચાલવું, (૪) શાસ્ત્રની મર્યાદા यावि भवई, अतिरित्तसिज्जासणिए, કરતાં વધારે આસન અને શય્યાને ઉપरातिणिअपरिभासी, थेरोवघाइए, भूओ
ભેગ કરો (૫) અધિક જ્ઞાનાદિ ગુણસંપન્ન
શ્રમણને તિરસ્કાર કરવો (૬)સ્થવિર શ્રમवघाइए, संजलणे, कोहणे, पिट्ठिमंसिए.
ણોને પીડા પહોંચાડવી, (૭) પ્રાણીમાત્રને अभिक्खणं अभिक्खणं ओहारइत्ता भ- પીડા પહોંચાડવી, (૮) ક્ષણ ક્ષણમાં કૈધ वई, णवाणं अधिकरणाणं अणुप्पण्णाणं
કર, (૯) અત્યંત ક્રોધ કરવો, (૧૦) પીઠ
પાછળ અન્યના દે પ્રગટ કરવા, (૧૧) उप्पाएत्ता भवइ, पोरागाणं अधिकरणाणं
વારંવાર નિશ્ચય વાળી ભાષા બોલવી, खामिअ-विउसाविआणं पुणोदीरत्ता भवइ,
(૧૨) નવ કલેશ ઉત્પન્ન કરવો, (૧૩) ससरक्ख-पाणिपार, अकाल-सज्झाय- ઉપશાંત કલેશને ફરીથી ઉશ્કેર, (૧૪) कारए यावि भवइ, कलहकरे, सहकरे,
સચિત્ત હાથપગથી ભિક્ષા ગ્રહણ કરવી
અથવા ભિક્ષા માટે જવું, (૧૫) અકાળમાં झंझकरे, सूरप्पमाणभोई, एसणाऽसमिते
સ્વાધ્યાય કરવો, (૧૬) કલહ કરવો, (૧૭) यावि भवइ ।
રાત્રિમાં ઉચ્ચસ્વરથી બોલવું, (૧૮) કલહ કરીને ગચ્છમાં ફૂટ પાડવી, (૧૯) સૂર્યાસ્તસમય સુધી ભોજન કરવું, (૨૦) એષણ
ર્યા વિના આહાર આદિ લેવો. ૩૭૭ મુળિયુષ્ય જે વર વર્ષ પૂરું કરું ૩૭૭ ભગવાન મુનિસુવ્રત તીર્થકર વિસ ધનુષ્ય उच्चत्तेणं होत्था ।
ઉંચા હતા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
५०
સમવાય-૧૦ ३७८ स धनपिना विस्तार वीस १२
योनी छे. 3७८- प्रात ४८पेन्द्रना वीस तर सामान
वो छ. ३८० नपुस४ वहनीय भनी स्थिति वीस
સાગરેપમ કટાકોટીની છે.
૩૮૧ પ્રત્યાખ્યાન પૂર્વની વિસ વસ્તુ છે
३८२ Safeी मने अवसपी भजीने वीस
સાગરોપમ કોટાકેટીનું કાલચક છે. ૩૮૩ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરયિકેની
સ્થિતિ વીસ પલ્યોપમની છે.
३७८ सव्वेवि अ णं घणोदही वीसं जोयण-
सहस्साई बाहल्लेणं पण्णत्ता।। ३७९ पाणयस्स णं देविंदस्स देवरण्णो वीसं
सामाणिअ-साहस्सीओ पण्णत्ताओ। ३८० णपुंसय-वेयणिज्जस्स णं कम्मस्स वीसं
सागरोवम-कोडाकोडीओ बंधओ
बंधठिई पण्णत्ता। ३८१ पच्चक्खाणस्स णं पुव्वस्स वीसं वत्थू
पण्णत्ता। ३८२ उस्सप्पिणि ओसप्पिणिमंडले वीसं
सागरोवमकोडा-कोडीओ कालो पण्णात्तो। ३८३ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेग
इयाणं नेरइयाणं वीसं पलिओवमाइं
ठिई पण्णत्ता। ३८४ छट्ठीए पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइयाणं
वीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता। ३८५ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं
वीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता । ३८६ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं
देवाणं वीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ३८७ पाणते कप्पे देवाणं उक्कोसेणं वीसं
सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। ३८८ आरणे कप्पे देवाणं जहण्णणं वीसं
सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता । ३८९ जे देवा सायं विसायं सुविसायं सिद्धत्थं
उप्पलं भित्तिलं तिगिच्छं दिसासोवत्थियं पलंबं रुइलं, पुप्फ सुपुप्फ पुष्फावत्तं पुप्फपभं पुप्फकंतं पुष्फवणं पुप्फलेसं पुप्फज्झयं पुप्फासंगं पुप्फसिद्धं पुप्फुत्तरवाडेंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णातेसि णं देवाणं उक्कोसेणं वीसं सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता।
3८४ तभ:असा पृथ्वीना 213 नैयिहानी
स्थिति वीस शेपभनी छ. 3८५४८४ असु२७भा२ हेवोनी स्थिति
વીસ પલ્યોપમની છે. 3८९ सौधम अने शान. ४८५ना ४८४
वोनी स्थिति वीस पक्ष्योपभनी छ. 3८७ प्रात ४६५ना हेयोनी उत्कृष्ट स्थिति वास
સાગરોપમની છે. ३८८ ॥२९५ ४८५॥ हेवोनी धन्य स्थिति
વીસ સાગરેપની છે. 3८८ सात, विसात, सुविसात, सिद्धार्थ, G५स,
त्तिस, तिमिछ, हिशा सोवस्ति। प्रम, ३थि२, पु०५, सुपुष्प, पुप्यावत, पु.५प्रल,Y०५४ान्त, पुण्य , ०५वेश्य, પુષ્પથ્વજ, પુષશૃંગ, પુષ્પશ્રેષ્ઠ, પુષ્પોત્તરાવતં સક, એ એકવીસ વિમાનમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવેની સ્થિતિ । पीस सागशेपभनी छे.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૧
૩૧. તે તેવા વાર્દિ ગઢમાર્દિ વાળનંતિ ૩૦ સાત-વાવ-
પુત્તરાવસક વિમાનમાં વ, પતિ વા, વસતિ વા,
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવો વીસ નમતિ વા |
પખવાડિએ શ્વાસોશ્વાસ લે છે. ? તે િii સેવાળાં વહિં વન- ૩૯૧ સાત યાવત્-
પુત્તરાવસક વિમાનમાં
જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓને વીસ आहारट्टे समुप्पज्जइ ।
હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. ૨૧૨ સૌના મવસિદ્ધિા નવા રે વાર્દિ ૩૯૨ કેટલાક ભવસિદ્ધિક છે એવા છે કે भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव-सव्व
જેઓ વીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ दुक्खाणमंतं करिस्संति ।
સમસ્ત દુઃખોને અંત કરશે.
એકવીસમો સમવાય ३९३ एक्कवीसं सबला पण्णत्ता तंजहा- ૩૯૩ શબલ દે એકવીસ છે-હસ્તકર્મ કરવું, हत्थकम्मं करेमाणे सबले,
મિથુન સેવન કરવું, રાત્રિભૂજન કરવું, मेहुणं पडिसेवमाणे सबले,
આધાકમ આહાર લે, રાજપિંડને राइभोअणं भुंजमाणे सबले,
ઉપભેગમાં લે, સાધુને માટે વેચાત आहाकम्मं भुंजमाणे सबले,
લીધેલ હાય, આહત–પામિ–આછિન્ન
-આમાંથી કોઈ પ્રકારને આહાર લે, सागारियं पिंडं भुंजमाणे सबले,
વારંવાર પ્રત્યાખ્યાન તેડીને ભજન કરવું, उद्देसियं कीयं आहट्ट दिज्जमाणं भुंज
છ માસમાં પિતાના ગચ્છમાંથી બીજા माणे सबले,
ગચ્છમાં જવું, એક મહિનામાં ત્રણવાર अभिक्खणं अभिक्खणं पडिगाइक्खत्ता નદી પાર કરવી, એક માસ દરમ્યાન णं भुंजमाणे सबले,
ત્રણવાર માયાચારનું સેવન કરવું, શય્યાअंतो छण्हं मासाणं गणाओ गणं संक- તરપિંડ લે, જાણીબુઝીને જીવહિંસા ममाणे सबले,
કરવી, જાણીબુઝીને મૃષાવાદ બોલાવું, अंतो मासस्स तओ दगलेवे करेमाणे અદત્તાદાન લેવું, જાણીબુઝીને સચિત્ત સ,
પૃથ્વી પર બેસવું યા શયન કરવું, સચિત્ત अंतो मासस्स तओ माईठाणे सेवमाणे
શિલા ઉપર અથવા સજીવ પીઠફલક પર
બેસવું અથવા શયન કરવું, જીવ–પ્રાણસવ,
હરિત–ઉત્તર-પનક–દગ-મૃત્તિકા-જાળા रायपिंडं भुंजमाणे सबले,
વાળી ભૂમિ પર બેસવું અથવા શયન કરવું, आउट्टि आए पाणाइवायं करेमाणे सबले, જાણીબુઝીને મૂળ–કંદ-ત્વચા–પ્રવાલનપુષ્પ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર
आउट्टिआए मुसावायं वदमाणे सबले, आउट्टआए अदिण्णादाणं गिण्हमाणे सबले,
आउट्टिआए अनंत रहिआए पुढवीए ठाणं वा निसीहियं वा चेतेमाणे सबले, एवं आउट्टि चित्तमंताए पुढवीए, एवं आउट्टि चित्तमंताए सिलाए, कालावासंसि वा, दारुए ठाणं वा, सिज्जं वा, निसीहियं वा चेतेमाणे सबले, जीवपट्ठिए सपाणे सबीए सहरिए उत्तंगे पणग-द-मट्टी-मक्कडा-संताणा तहप्पगारे ठाणं वा, सिज्जं वा, निसीहियं वा, चेतेमाणे सबले । आउट्टिआए मूलभोयणं वा, कंदभोयणं, तयाभोयणं वा, पवालभोयणं वा, पुप्फभोयणं वा, फलभोयणं वा, हरियभोयणं वा भुंजमाणे सबले,
अंतो संवच्छरस्स दस दगलेवे करेमाणे सबले,
अंतो संवच्छरस्स दस माइठाणाई सेवमाणे सबले,
अभिक्खणं अभिक्खणं सीतोदय-वियडवारिपाणिणा असणं वा, पाणं वा, खाइमं वा, साइमं वा, पडिगाहिता भुंजमाणे सबले ।
३९४ णिअट्टिबादरस्स णं खवित्तसत्तयस्स मोहणिज्जस्स कम्मस्स एक्कवीसं कम्मंसा संतकम्मा पष्णत्ता तंजहा
Jain Educationa International
सभषाय- २१
- इस - हरित माहिनु लोन ४२, એક વર્ષમાં દસવાર ની આદિને પાર કરવા, એક વર્ષમાં દસવાર માયાચાર सेववो. पुनः पुनः सथित्त भणथी ધાયેલ હાથથી પ્રવ્રુત્ત અશન, પાન, ખાદિમ અથવા સ્વાદિમ આહાર લેવો.
૩૯૪ મેહનીય કર્મની સાત પ્રકૃતિએ ક્ષય થઇ ગઇ છે એવા નિવૃત્તિખાદર ગુણસ્થાનમાં વર્તતા શ્રમણને મેહનીય કર્મની એકવીસ
For Personal and Private Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
५३
(२१) प्रकृतिमानी सत्ता २ छ-प्रत्या. ध्यान ५, भान, भाया, सोम, प्रत्याध्यान लोध, मान, माया, साल, संवसन ओ५, मान, माया सोन, स्त्रीवह, ५३५३४, नस वेह, स्य, २ति, मति, भय,
४, शुगुप्सा.
3८५ प्रत्ये४ असपिणीना पांचभा हुपमा
અને છઠ્ઠી દુષમ-દુષમા આરા એકવીસ એકવીસ હજાર વર્ષના હોય છે.
अपच्चक्खाणकसाए कोहे, अपच्चक्खाणकसाए माणे, अपच्चक्खाणकसाए माया, अप्पच्चक्खाणकसाए लोभे, पच्चखाणावरणकसाए कोहे, पच्चक्खाणावरणकसाए माणे, पच्चक्खाणावरणकसाए माया, पच्चक्खाणावरणकसाए लोभे, संजलणकसाए कोहे संजलणकसाए माणे, संजलणकसाए माया, संजलणकसाए लोभे। इथिवेदे पुंवेदे णपुवेदे हासे अरति
रति भय सोग दुगुंछा। ३९५ एकमेक्काए णं ओसप्पिणीए पंचम-
छटाओ समाओ एक्कवीसं एकवीसं वास सहस्साइं कालेणं पण्णत्ताओ तंजहा
दुसमा, दूसमसमा य। ३९६ एगमेगाए णं उस्सप्पिणीए पढम-बिति-
आओ समाओ एकवीसं एकवीसं वाससहस्साइं कालेणं पण्णत्ताओ, तंजहा
दूसमदूसमा, दूसमा य। ३९७ इससे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थे
गइयाणं नेरइयाणं एकवीसं पलिओवमाई
ठिई पण्णत्ता। ३९८ छट्ठीए पुढवीए अत्यगइयाणं नेरइयाणं
एगवीस-सागशेवमाई ठिई पण्णत्ता। ३९९ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं
एगवीस-पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।। ४०० सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं
देवाणं एक्कवीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
3८६ प्रत्ये उत्सपियानो पो हुषम-दुषमा
અને બીજે દુષમા આરે એકવીસએકવીસ હજાર વર્ષને હોય છે.
૩૯૭ આ રત્નપ્રભ પૃથ્વીના કેટલાક નૈરયિકેની
स्थिति वीस पक्ष्यायमनी छ.
3८८ तभःप्रमा पृथ्वीना टसा नैरायानी
स्थिति मेवीस सायमनी छ. 3८८४८८४ असु२४भा२ हेवोनी स्थिति
એકવીસ પોપમની છે. ४०० सौधर्म भने शान. ४६५ना टा
वोनी स्थिति मेवीस ५८योपभनी छ.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪
४०१ २२७५ ४८५ना हेवोनी कृष्ट स्थिति
એકવીસ સાગરોપમની છે.
४०२ २५२युत ४५ना हेयोनी धन्य स्थिति
એકવીસ સાગરોપમની છે.
४०३ श्रीवत्स, श्रीमान्त, भास्य, दृष्टि
ચાપન્નત, આરણુવતંસક આ છ વિમાનમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓની સ્થિતિ એકવીસ સાગરોપમની છે.
४०१ आरणे कप्पे देवाणं उक्कोसेणं एक्क-
वीसं-सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता । ४०२ अच्चुते कप्पे देवाणं जहण्णणं एक्क-
वीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता। ४०३ जे देवा सिरिवच्छं सिरिदामकंतं मल्लं
किटं चावोण्णतं अरण्णवडिंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णातेसि णं देवाणं उक्कोसणं एक्कवीसं
सागरोवमाइं ठिइ पण्णत्ता । ४०४ ते णं देवा एक्कीसेहिं अद्धमासोहें
आणमंति वा, पाणमंति वा, ऊससंति
वा, नीससंति वा। ४०५ तेसि णं देवाणं एक्कीसेहिं
वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जइ। ४०६ संतेगइया भविसिद्धिया जीपा जे एक्क-
बीसहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव- सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
४०४ श्रीवत्स-यावत्-मावतंस विभानामा
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવ
એકવીસ પખવાડિએ શ્વાસોશ્વાસ લે છે. ४०५ श्रीवत्स-यावत्--२॥२९॥तस विभानामा
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓને એકવીસ
હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. ४०६ ८८४ लवसिद्धि यो सेवा छ
रे वीस लव ४ीने सिद्ध थशे યાવત્ સમસ્ત દુઃખોનો અંત કરશે.
બાવીસમો સમવાય ४०७ बावीसं परिसहा पण्णत्ता तंजहा- ४०७ परीष मावीस (२२) ४ा छ-क्षुधा
दिगिंछा-परीसहे पित्रासा-परीसहे सीत- પરીષહ, પિપાસા પરીષહ, શીત પરીષહ, परीसहे उसिण-परीसहे दंसमसग-परी- ઉષ્ણ પરીષહ, દંશ-મશક પરીષહઅચલ सहे अचेल-परीसहे अरइ-परीसहे इत्थी- પરીષહ, અરતિ પરીષહ, સ્ત્રી પરીષહ,ચર્યા परसहे चारेआ-परीसहे निसीहिया પરીષહ, નિષદ્યા પરીષહ, શય્યા પરીષહ परीसहे सिज्जा-परीसहे अक्कोस- माओश परीषड, १५ परिषड, यायनापरीसहे वहपरीसहे जायणा-परीसहे परीषड, १४६८ (भेस) परीषड, सा२अलाभ-परीसहे रोग-परीसहे तणफास- પુરસ્કાર પરીષહ, અલાભ પરીષહ, રેગ परीसहे जल्ल-परीसहे सक्का- પરીષહ, તૃષ્ણસ્પર્શ પરીષહ, પ્રજ્ઞા रपुरक्कार-परीसहे पण्णा-परीसहे अण्णा- પરીષહ, અજ્ઞાન પરીષહ, દર્શન પરીષહ. ण-परीसहे दंसण-परीसहे।
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
૫૫ ४०८ दिद्विवायस्स णं :
૪૦૮ દષ્ટિવાદના બાવીસ સત્ર છિન્ન છેદ નયबावीसं सुत्ताई छिन्नछेय-णइयाइं सस
વાળા છે અને તે સ્વસમયના સૂત્રોની
પરિપાટીમાં છે. मय सुत्तपरिवाडीए ४०९ बावीसं सुत्ताइं अछिन्नछेय-णइयाई ४० ष्टिवाहन मावीस सूत्रो मछिन्न छ नयआजीविय सुत्तपरिवाडीए
વાળા છે. અને તે આજીવિક સૂત્રોની
પરિપાટીમાં છે. ४१० बावीसं सुत्ताई तिक गइयाइं तेगसिअ- ४१०४ष्टिवाना मावीस सूत्रो त्र नया छ सुत्तपारवाडीए
અને તે ઐરાશિક સૂત્રેની પરિપાટીમાં છે. ४११ बावीसं सुत्ताई चउक्क-णइयाई सस- ४११४ष्टिवाना मावीस सूत्रो यार नयाछ मय-सुत्तपरिवाडीए।
અને તે સ્વસમયના સૂત્રોની પરિપાટીમાં છે. ४:२ बावीसविहे पोग्गलपरिणामे पण्णत्ते ४१२ पुस परिणाम मावीस ४२र्नु ४धु छतंजहा
कृपशु परिणाम, नीस, २४त, २२, काल-वण्ण परिणाम नील-वण्ण-परिणामे शुस, सुरलिध, मिगध, तित, लोहिय-वण्ण परिणामे हालिदवण्ण-परि- ४४४, २ , ४ाय, मधु२२स, ४श णामे मुक्किल्ल-बण्ण-परिणामे
२५श, भृह, शु३, सधु, शीत, Bug, सुब्भिगंध परिणामे दुब्भिगंध-परिणामे
સ્નિગ્ધ, રુક્ષ, અગુરુલઘુ સ્પર્શ, ગુરૂ લઘુतित्त-रस परिणामे कडुय-रस-परिणाम
સ્પર્શ પરિણામ. कसाय-रस-परिणाम अंबिल-रस-परिणाम महुर-स-परिणामे कक्कड-फास परिणामे मउय-फास-परिणामे गुरु फास-परिणामे लहु-फासपरिणामे सीत फास-परिणामे उसिणफास परिणामे णिद्ध-फास-परिणामे लुक्खफास-परिणामे अगुरुलहु-फास-परिणाम
गुरुलहु-फास-परिणामे। ४१३ इमासे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थे
गइयाणं नेरइयाणं बावीसं पलिओवमाइं ४१७ २॥ २त्नप्रभा वाटा नै२यिठोनी ठिई पण्णत्ता।
સ્થિતિ બાવીસ પલ્યોપમની છે. ४१४ छट्ठीए पुढवीए नेरइआणं उक्कोसेणं ४१४ तभ:प्रमा पृथ्वीना ने२यिटीनी उत्कृष्ट
बावीसं सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। स्थिति पीस सा२।५मनी छे.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૬
સમવાય ૨૨ ક? બસાના પુત્ર નરસા કommiાં ૪૧૫ તમસ્તમ: પૃથ્વીના કેટલાક નરયિકોની
વાવ સાવન દિઈ કુત્તા જઘન્ય સ્થિતિ બાવીસ સાગરોપમની છે. ४१६ असुरकुमाराणं देवागं अत्थेगइयाणं ૪૧૬ કેટલાક અસુરકુમાર દેવોની સ્થિતિ बावीसं पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता।
બાવીસ પલ્યોપમની છે. ૧૭ દાળા મુ ઘેરૂયા ૧૭ સૌધર્મ અને ઈશાન કલ્પના કેટલાક
વાળું વળી જોવમારું દિર દેવોની સ્થિતિ બાવીસ પલ્યોપમની છે.
gumત્તા | ૪૨૮ જુને જે ટેવાઈ વાવાસં સાવ ૪૧૮ અચુત કલ્પના દેવોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ माइं ठिई पण्णत्ता।
બાવીસ સાગરોપમની છે. ૪૨૬ દિન દિમના હેવા કહ્યું- ૪૧૯ પ્રથમ ગ્રેવેયિક દેવોની જઘન્ય સ્થિતિ ण्णेणं बावीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
બાવીસ સાગરોપમની છે. ક૨૦ ને સેવા માં વિદિય વિમર્ક પમાનં ૪ર૦ મહિત, વિકૃત, વિમલ, પ્રભાસ, વનમાલ,
वणमालं अच्चुतवडिंसगं विमाणं देव- અયુતાવતંક, આ છ વિમાનોમાં જે ताए उवषण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તેની સ્થિતિ
બાવીસ સાગરોપમની છે बावीसं सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता। કરશે તે જ તેવા વાર્દિ દ્ધાર્થે કર૧ મહિતાયાવત્ અશ્રુતાવત'સક વિમાનમાં आणमंति वा, पाणमांते वा, ऊससंति
જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવો બાવીસ વા, નવસતિ વા |
પખવાડિએ શ્વાસોશ્વાસ લે છે. કર૨ ૉિસિ વિષે વાત-વારસદર્દ કરર મહિતાયાવત્ અયુતાવત'સક વિમાનમાં आहारट्टे समुप्पज्जइ।
જે દેવો ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવોને બાવીસ
હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે. કર૩ સારુણા મસિદ્ધિયા ર્નવા રે ૪૨૩ કેટલાક ભવસિદ્ધિક જીવો એવા છે જેઓ
बावीसेहिं भवग्गहणोहं सिज्झिस्संति- બાવીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત जाव सव्वदुक्खाणमंतं करिस्सति ।
સમસ્ત દુઃખને અંત કરશે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ૭
ત્રેવીસમો સમવાય
४२४ तेवीसं सुयगडज्झयणा पण्णत्ता तंजहा
समए वेतालिए उवसग्गपरिण्णा थीपरिण्णा नरयविभत्ती महावीरथुई कुसीलपरिभासिए वीरिए धम्ने समाही मग्गे समोसरणे आहत्तहिए गंथे जमईए गाथा पुंडरीए किरियाठाणा आहारपरिणा अपच्चक्खाणकिरिआ अणगारसुयं
अदइज्जं णालंदइज्ज । ४२५ जंबुद्दावे णं दावे भारहे वासे इमासे णं
ओसप्पिणीए तेवीसाए जिगाणं मूरुग्गमणमुहुत्तंसि केवलवरनाग दंसणे
समुप्पण्णे । ४२६ जंबुद्दीवे णं दीवे इमीसे णं ओसाप्पणीए
तेवीसं तित्थयरा पुव्वभवे एक्कारसंगिणो होत्था तंजहाआजित संभव अभिगंदण-जाव-पासो वद्धमाणो य। उसमे णं अरहा कोसलिए चोदसपुव्वी
૪૨૪ સૂત્રકૃતાંગના તેવીસ અધ્યયને છે–સમય,
वैतालि, उपस परिक्षा, स्त्रीपरिक्षा, નરકવિભકિત, મહાવીરસ્તુતિ, કુશીલ परिभासित, पाय, धर्म, समाधि, भाग, समक्स२९, पाण्यातहत,अंथ, यमतात,
था, २४, लियास्थान, आड।२પરિણા, અપ્રત્યાખ્યાનક્રિયા, અણગાર
श्रुत, भाद्रीय, नाहीय. ૪૨૫ જંબુદ્વીપના ભરત ક્ષેત્રમાં આ અવસર્પિણી
કાળમાં તેવીસ તીર્થંકર ભગવાનને સુર્યોદયના સમયે કેવળજ્ઞાન કેવળદર્શન
ઉત્પન્ન થયા હતાં. ४२६२४ टीयमा सKिoft mi तेवीस
તીર્થંકર પૂર્વભવમાં અગીયાર અંગના पाहीत. तेना नाम-24तनाथ, સંભવનાથ, યાવત્ વર્ધમાન સ્વામી સુધી. અરિહંત ઋષભદેવ ચૌદ પૂર્વના पाडी ता.
होत्था।
४२७ जंबुद्दीवे णं दावे इमासे ओसाप्पिणीए
तेवीसं तित्थयरा पुव्वभवे मंडलिअरायाणो होत्था तंजहा - आजित संभव अभिणंदण-जाव-पासो वद्धमाणो य। उसमे णं अरहा कोसलिए पुव्वभवे चक्कवट्टी होत्था।
૪૨૭ જબૂદ્વીપમાં અવસર્પિણકાળમાં તેવીસ
તીર્થકર અજીતનાથ યાવતુ-મહાવીર સ્વામી પૂર્વભવમાં માંડલિક રાજા હતા. અરિહંત રાષભદેવ કૌસલિક પૂર્વભવમાં ચકવર્તી હતા.
૪૨૮ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નરયિકોની
સ્થિતિ તેવીસ પામી છે.
ठिई पण्णत्ता।
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮
४२९ अहेसत्तमाए णं पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइयाणं तेवीसं सागरोवमाई ठिई
पण्णत्ता ।
४३० असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं तेवीस पलिओ माई ठिई पण्णत्ता | ४३१ सोहम्मीसाणाणं देवाणं अत्थेगइयाणं तेवीस पलिओ माई ई पण्णत्ता । ४३२ हेट्ठिम - मज्झिम - गेविज्जगाणं देवाणं जहणणं तेवीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता ।
I
४३३ जे देवा हेडिम हेट्ठिम- गेवेज्जय-विमाणेसु देवता उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं तेवीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता ४३४ ते णं देवा तेवीस हि अद्धमासेहिं आणमंति वा, पाणमांत वा, उस्ससंति वा, नीससंति वा ।
४३५ तेसि णं देवाणं तेवीसेहिं वास- सहस्सेहिं आहारट्ठे समुपज्जइ ।
४३६ संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे तेविसेहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति - जावसव्वदुक्खाणमंतं करिस्सति ।
ચાવીસમા
४३७ चउव्वीसं देवाहिदेवा पण्णत्ता तंजहाउसभ- अजित-संभव - अभिणंदण - सुमइपउमप्पह - सुपास- चंदप्पह - सुविधि - सीअल-सिज्जंस वासुपुज्ज-विमल-अनंतधम्म-संति- कुंथ - अर-मल्ली-मुणिसुव्वय-मी- पास- वद्धमाणा ।
Jain Educationa International
૪૨૯ તમસ્તમ: પૃથ્વીના કેટલાક નૈયિકોની સ્થિતિ તેવીસ સાગરોપમની છે,
૪૩૦ કેટલાક અસુરકુમાર દેવોની સ્થિતિ તેવીસ પલ્યાપમની છે.
૪૩૧ સૌધમ અને ઈશાન કલ્પના કેટલાક દેવોની સ્થિતિ તેવીસ પલ્યેાપમની છે.
૪૩૨ નીચેના ત્રીકના મધ્યમ ત્રૈવેયક દેવોની જઘન્ય સ્થિતિ તેવીસ સાગરાપમની છે.
૪૩૩ અધસ્તન-અધસ્તન-અધાની નીચેના ગ્રેવે યક વિમાનમાં જે દેવો ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવોની તેવી સ સાગરોપમની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે.
૪૩૪ તે ત્રૈવેયક દેવો તેવીસ પખવાડિયે શ્વાસેાશ્ર્વાસ લે છે.
૪૩૫ તે ત્રૈવેયક દેવોને તેવીસ હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે.
૪૩૬ કેટલાક ભવસિદ્ધિક જીવો તેવીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સમસ્ત દુ:ખાને અંત કરશે.
સમવાય
૪૩૭ ( આ અવસર્પિણી કાલના) દેવાધિદેવ तीर्थ४२ थोपीस छे—–— ऋषल, सन्ति, सलव, अभिनद्दन, सुभति, पद्मप्रल, सुपार्श्व, चंद्रयल, सुविधि, शीता, श्रेयांस, वासुपूज्य, विभा, अनंत, धर्म, शांति, कुथु, भर, भट्टी, भुनिसुव्रत, नभि, भि, पार्श्व, वर्धमान.
For Personal and Private Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર ४३८ चुल्लहिमवंत-सिहरीणं वासहरपव्वयाणं
जीवाओ चउव्वीसं चउव्वीसं जोयणसहस्साइं णव बत्तीसे जोयणसए एगं अट्टत्तीसइभागं जोयणस्स किंचि
विसेसाहिआओ आयामेगं पण्णत्ता । ४३९ चउवीसं देवठाणा सइंदया पण्णत्ता,
सेसा अहमिंदा अनिंदा अपुरोहिआ।
४३८ मधु हिमत भने शिम १९५२
પર્વતની જીવા (પ્રત્યંચા)ની લંબાઈ ચોવીસ હજાર નવસો બત્રીસ (૨૪૯૩૨)
જન તથા એક એજનના આડત્રીસમા ભાગથી થોડી વધારે છે.
४४० उत्तरायणगते णं मुरिए चउवीसंगुलिए
पोरिसीछायं णिवत्तइत्ता णं णिअट्टति।
૪૩૯ દેવતાઓના વીસ સ્થાન ઈન્દ્રવાળા છે
શેષ અહમિન્દ્ર અર્થાત્ ઈન્દ્ર અને
પુરોહિત રહિત છે. - ४४० उत्तरायणात सूर्य ४४ सiतिन हिवसे .
ચોવીસ અંગુલ પ્રમાણ પૌરૂષી છાયા
કરીને મંડલાન્તરમાં પ્રવેશ કરે છે. ४४१ महानदी ॥ मने सिंधुन निभिस्या
નને વિસ્તાર ચોવીસ કોશથી થોડે વધારે છે.
४४२ भानही २४ता भने २४तवती २L मे
નદીઓના નિર્ગમસ્થાનને વિસ્તાર વીસ
કોશથી કાંઈક વધારે કહ્યું છે. ४४3 Pा २नमा पृथ्वीना टसा नैरयिष्टोनी
સ્થિતિ એવીસ પલ્યોપમની છે.
४४१ गंगा-सिंधुओ णं महाणदीओ पवाहे
सातिरेगे णं चउवीसकोसे वित्थारेणं
पण्णत्ता। ४४२ रत्ता-रत्तवतीओ णं महाणदीओ पवाहे
सातिरेगे णं चउवीसं कोसे वित्थारेणं
पण्णत्ता। ४४३ इमासे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थे-
गइयाणं नेरइयाणं चउवीसं पलिओव
माइं ठिई पण्णत्ता। ४४४ अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगइयाणं
नेरइयाणं चउवीसं सागरोवमाइं दिई
पण्णता। ४४५ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं
चवीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ४४६ सोहम्मीसाणे णं देवाणं अत्थेगइयाणं
चउवीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ४४७ हो?म-उवरिम-गेवेज्जगाणं देवाणं जह
ण्णेणं चउवीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
४४४ तमस्तम: पृथ्वीना 24 नैयिोनी
स्थिति यावीस सागशेयभनी छे.
४४५ ८४ असु२४भा२ हेवोनी स्थिति
योवीस पक्ष्योपभनी छ.
४४६ सौधम मने शान ४६५ना ॥
દેવોની સ્થિતિ ચોવીસ પાપમની છે.
૪૪૭નીચેના ત્રીકમાંથી ઉપરવાળા રૈવેયકના
દેવોની જઘન્ય સ્થિતિ ચોવીસ સાગરોપમની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૪૮ નીચેના મધ્યમ રૈવેયક વિમાનમાં જે
દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ચોવીસ સાગરોપમની છે.
४४८ ते वो योवीस ५
होछे.
श्वासोच्छ्यास
णेसु देवत्ताए उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं चउवीसं सागरोवमाइं ठिई
पण्णत्ता। ४४९ ते णं देवा चउवासेहिं अद्धमासहिं
आणमंति वा, पाणमंति वा, ऊससंति
वा, नीससंति वा। ४५० तेसि णं देवाणं चउवीसेहिं वास-सह-
स्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जइ । ४५१- संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे चउवी-
सेहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति-जावसव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
४५० ते हेवाने याचीस न२ वर्षे माडा२
લેવાની ઈચ્છા થાય છે. ४५१ ८४ मसिद्धि यो मे छ
જેઓ ચોવીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે થાવત્ સમસ્ત દુઃખાને અંત કરશે.
પચીસમો સમવાય
४५२ प्रथम आने मतिम तीर्थशना समयमा
પાંચ મહાવ્રતોની પચીસ ભાવનાઓ કહી छे-प्रथम महानतनी पांय भावनाध्यासमिति, मनगुति, वयनमुक्ति, પ્રકાશયુક્ત પાત્રમાં ભેજન કરવું, આદાન ભંડમાત્ર નિક્ષેપણ સમિતિ, બીજા મહાવ્રતની પાંચ ભાવના–વિવેક પૂર્વક બેલવું, કોધ, લોભ, ભય, હાસ્યને त्याग
४५२ पुरिम पच्छिमगाणं तित्थगराणं पंच-
जामस्स पणवीसं भावणाओ पण्णत्ता तंजहाईरिआसमिई, मणगुत्ती, वयगुत्ती, आलोय-भायण-भोयणं, आदाण-भंडमत्त-निक्खवणा-समिई ।५।। अणुवीतिभासणया, कोहविवेगे, लोभविवेगे, भयावेवेगे, हासविवेगे।५।। उग्गहअणुण्णवणया, उग्गहसीमजाणणया, सयमेव उग्गहं अणुगिण्हणया, साहाम्मय उग्गहं अणुण्गविय परिभुजणया, साहारणभत्तपाणं अणुण्णविय पडिभुंजणया। ५। इत्थी-पसु-पंडग-संसत्तग-सयणासणवज्जणया, इत्थीकहविवज्जणया,
ત્રીજા મહાવ્રતની પાંચ ભાવના–આવાસની આજ્ઞા લેવી, આવાસની સીમા જાણવી, આવાસની આજ્ઞા સ્વયં લેવી, સાધર્મિકના આવાસને પરિભેગ પણ આજ્ઞા લઈને કરે, બધાને માટે લાવેલાં આહારને પરિગ ગુરૂ આદિની આજ્ઞા લઈને કરે. याथा भाबतनी पांय लावना---स्त्री, પશુ અને નપુંસક આદિ દ્વારા સેવિત શય્યા–આસન આદિને ત્યાગ, રાગપૂર્વક
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
इत्थीणं इंदियाणमालोयणवज्जणया, સ્ત્રીકથાને ત્યાગ, સ્ત્રીઓના મનહર पुव्वरय-पुव्वकीलिआणं अणणुसर
અંગોને રાગપૂર્વક જેવાને ત્યાગ, પૂર્વે
કરેલ રતિવિલાસના સ્મરણને ત્યાગ, णया, पणीताहारविवज्जणया । ५।
વિકારવર્ધક પ્રણીત આહારને ત્યાગ. सोइंदिय-रागोवरई, चक्खिदिय-रागोव- પાંચમા મહાવ્રતની પાંચ ભાવના–શ્રેત્રેरई, घाणिदिय-रागोवरई, जिभिदिय- ન્દ્રિય, ચક્ષુઈન્દ્રિય, ઘ્રાણેન્દ્રિય, રસેન્દ્રિય,
અને સ્પર્શેન્દ્રિય આ પાંચ ઇન્દ્રિયોના रागोवरई, फासिंदिय-रागोवरई । ५
વિષયે સંબંધી મમત્વને ત્યાગ. ४५३ मल्ली णं अरहा पणवीसं धणूइं उड्ढे ४५३ मदिखनाथ म२ि'त पचास धनुष्य या उच्चत्तणं होत्था ।
हुता. ४५४ सव्ये वि दीह वेयड्ढ-पव्वया पणवीसं ४५४ समस्त दी वैतन्य पत पचीस जोयणाणि उड्ढे उच्चत्तेणं पण्णत्ता।।
જન ઉંચા છે તથા ભૂમિમાં પચીશ.
કોશ ઉંડા છે. पणवीसं पणवीसं गाउआणि उविद्धेणं
पण्णत्ता। ४५५ दोच्चाए णं पुढवाए पणवीसं णिरया- ४५५ ॥४२॥मा पृथ्वीमा पयास सामना२४१
वास छ. वास-सय-सहस्सा पण्णत्ता। ४५६ आयारस्स णं भगवओ सचूलिआयस्स ४स यूवि सहित-मायारा॥ सूरना पचास पणवीसं अज्झयणा पण्णत्ता तंजहा
अध्ययन छ-शस्वपरिक्षा, -
विय सत्यपरिण्णा लोगविजओ सीओसाअ शीतोष्णीय, सभ्यत्व, माति, धूत, सम्मत्तं ।
विभाड, धान-श्रुत, महापरिज्ञा, आवति धुअविमोह उवहाणसुयं महाप- पिंप!, शय्या, ध्या, भाषाध्ययन, रिण्णा ॥१॥
१स्त्रैषय!, पात्रैप, सव-प्रतिमा, पिंडेसण सिज्ज रिआ भासज्झयणा
સપ્ત-સતૈક નામના સાત અધ્યયન, य वत्थ पाएसा ।
ભાવના અને વિમુક્તિ. उग्गहपडिमा सत्तिक्कसत्तया भावण विमुत्ती ॥२॥
निसीहज्झयणं पणवोसइमं । ४५७ मिच्छादिट्ठिविगलिंदिए णं अपज्जत्तए ४५७ मिथ्याटि विन्द्रिय अपर्याप्त स:णं सकिलिट्ठपरिणामे णामस्स कम्मस्स
લઇ પરિણામવાળા જીવ નામકર્મની
પચીસ (૨૫) ઉત્તર પ્રવૃતિઓને બંધ पणवीसं उत्तरपयडीओ णिबंधति.
બાંધે છે. તિર્યંચગતિ નામ કર્મ, વિકલેतिरियगतिनाम विगलिंदियजातिनाम
ન્દ્રિય જાતિ, ઔદારિક શરીર, તેજસ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય-૨૫ ओरालिअसरीरनामं तेअगसरीरणामं शरी२, आम शरी२, ९४ सस्थान, कम्मणसरीरनामं हुंडगसंठाणनामं ओरा- ઔદારિક શરીરને પાંગ, સેવા સંઘયણ, लिअसरीरंगोवंगनामं छेवट्ठसंघयणनामं
१ नाम, धनाम, २सनाम, २५श नाम, वण्णनामं गंधनामं रसनामं फासनामं
तिर्थयानुपूर्वी, मगु३तघुनाम, उपधाततिारीआणुपुग्विनाम अगुरुलहुनाम
નામ, ત્રસનામ, બાદરનામ, અપર્યાપ્ત उवधायनामं तसनामं बादरनामं
नाम, प्रत्ये: शरीरनाम, अस्थिरनाम,
અશુભનામ, દુર્ભાગનામ, અનાદેય નામ, अपज्जत्तयणाम पत्तेयसरीरणामं अथि
અયશકીર્તિ નામ અને નિર્માણ નામ કમ. रणामं असुभणामं दुभगनामं अणादेज्जनामं अजसोकित्तिनामं निम्माण
नाम २५। ४५८ गंगासिंधुओ णं महाणदीओ पणवीसं ४५८ महानही 15॥ मने सिंधुने। भुतावदी
गाउयाणि पुहुत्तेणं दुहओ घडमुह-पवि- हारनी सातिवाणो पचीस (२५) त्तिएणं मुत्तावलिहार-संठिएणं पवातेण
કોશને વિસ્તૃત પ્રવાહ પૂર્વ-પશ્ચિમ
દિશામાં ઘટમુખથી પોત-પોતાના કુંડમાં पडंति।
५७ छे. ४५९ रत्तारत्तवईओ णं महाणदीओ पणवीसं ४५८ महानही २४ता-२४तवताना भुतावनी गाउयाणि पुहुत्तेणं मुहपवित्तिएणं
હારની આકૃતિવાળો પચીસ (૨૫) કોશને
વિસ્તૃત પ્રવાહ પૂર્વ-પશ્ચિમ દિશામાં मुत्तावलिहार-संठिएणं पवातेण पडंति ।।
ઘટમુખથી પોતપોતાના કુંડમાં પડે છે. ४६० लोगविंदुसारस्स णं पुव्वस्स पणवीसं ४६० मिटुसार पूर्वनी पचास (२५) वत्थू पण्णत्ता।
परतु छ. ४६१ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढबीए अत्यंग- ४९१ २५॥ २त्नामा पृथ्वीना टसा नैयिोनी
इयाण नेरइयाणं पणवीसं पलिओवमाइं स्थिति पचास (२५) ५८यापभनी छे. ठिई पण्णत्ता।
૪૬૨ તમસ્તમઃ પૃથ્વીના કેટલાક નૈરયિકોની ४६२ अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगइयाणं
સ્થિતિ પચીસ સાગરોપમની છે. नेरइयाणं पणवीसं सागरोवमाइं ठिई
पण्णत्ता। ४६३ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं ४१३४४४ २५ २४भा२ हेवोनी स्थिति पचास पणवीसं पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता ।
પલ્યોપમની છે. ३६ सोहम्मीसाणे णं देवाणं अत्यंगइयाणं ४६४ सौधम मने शान ४८५ना ४८८४
पणवीसं पलिओवमाई ठिई पण्णत्त। वोनी स्थिति पचीस पक्ष्या५मनी छे.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
४६५ मज्झिम- हेट्टिम - गेवेज्जाणं देवाणं जहणेगं पणवीसं सागरोवमाई ठि
पण्णत्ता ।
४६६ जे देवा हेडिम उवरेिम- गेवेज्जय-विमाउववण्णा, तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं पणवीसं सागरोवमाई ठिई
पण्णत्ता ।
४६७ ते णं देवा पणवीस हे अद्धमासेहिं आणमंति वा, पाणमंति वा, ऊससंति वा, नीससंति वा ।
४६८ तेसि णं देवागं पणवीस वास - सहस्सेहिं आहारट्ठे समुप्पज्जइ ।
४६९ संतेगइया गं भवसिद्धिया जीवा जे पणवीसेहिं भवग्गहहिं सिज्झिस्संति जावसव्त्रदुकखाणमंतं करिस्संति ।
४७० छब्बीसं दसा- कप्प-ववहाराणं उद्देसणकाला पण्णत्ता, तंजा - दस दसाणं, छ कप्पस्स, दस ववहारस्स । ४७१ अभवसिद्धियाणं जीवाणं मोहणिज्जस्स कम्मस्स छव्वीसं कम्मंसा संतकम्मा पण्णत्ता, तंजहा
मिच्छत्तमोहणिज्जं सोलस कसाया इत्थवेदे पुरिसवेदे नपुंसगवेदे हासं अरती रती भयं सोगं दुगंछा ।
Jain Educationa International
૬૩
૪૬૫ મધ્યમ અઘસ્તન ત્રૈવેયક દેવાની જઘન્ય સ્થિતિ પચીસ સાગરોપમની છે.
૪૬૬ નીચેના ઉપરવાળા ત્રૈવેયક વિમાનમાં જે દેવા ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પચીસ સાગરાપમની છે.
૪૬૭ તે દેવ પચીસ પખવાડિએ શ્વાસોચ્છ્વાસ
ते छे.
૪૬૮ તે દેવાને પચીસ હજાર વર્ષ આહારની ઈચ્છા થાય છે.
છવ્વીસમા સમવાય
૪૬૯ કેટલાક ભસિદ્ધિક જીવા એવા છે કે જે પચીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સવ દુઃખાના અંત કરશે.
૪૭૦ દશાશ્રુતસ્કંધ, બૃહત્કલ્પ સૂત્ર અને વ્યવ. હારશ્રુતના ઉદ્દેશન કાલ મળીને (૨૬) છવ્વીસ છે, દશાશ્રુતના−૧૦, બૃહત્કલ્પના -६, व्यवहारश्रुतना - १० भजीने २६. ૪૭૧ અભવસિદ્ધિક (મેાક્ષ પ્રાપ્ત કરવામાં असमर्थ) लवोनी भोडुनीय उर्मनी (२६) છવ્વીસ પ્રકૃતિએ સત્તામાં હોય છે— मिथ्यात्व भोडुनीय, १६ पुषाय, हास्य, इति, भरति, शो, लय, हुगुच्छा, स्त्रीदेह, पुषवेह, नथुःसम्येह.
For Personal and Private Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪
४७२ इमीसे णं रयण पहाए अत्थेगइयाणं नेरइयाणं पलिओ माई ठिई पण्णत्ता । ४७३ अहे सत्तमा पुढवीए अत्थेगड्याणं नेरहयाणं छव्वीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता । ४७४ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं aaii पलिओai Bई पण्णत्ता । ४७५ सोहम्मीसाणाणं देवाणं अत्थेगइयाणं छवीसं पलिओ माई ठिई पण्णत्ता | ४७६ मज्झिम-मज्झिम- गेवेज्जयाणं देवागं जहणेणं छव्वीसं सागरोवमाई ठिई
पण्णत्ता ।
४७७ जे देवा मज्झिम- हेट्टिम - गेवेज्जवि माणेसु देवत्ता उबवण्णा -
तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं छब्बीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता । ४७८ ते णं देवा छव्वीसेहिं अद्धमासेहिं आणमंति वा, पाणमंति वा, ऊससंति वा, नीससंति वा ।
४७९ तेसि णं देवाणं छव्यसि - वास- सहस्सेहिं आहारट्ठे समुपज्जइ ।
पुढी
छब्बीसं
४८० संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे छव्वीसेहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संतिजाव- सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
સત્યાવીસમા
४८१ सत्तावीसं अणगारगुणा पण्णत्ता तंजहापाणाइवायाओ वेरमणं मुसावायाओ वेरमणं अदिन्नादाणाओ वेरमणं मेहुणाओ वेरमणं परिग्गहाओ वेरमणं
Jain Educationa International
૪૭૨ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીનાં કેટલાક નૈરિચકોની સ્થિતિ છવ્વીસ પલ્યાપમની છે.
૪૭૩ તમસ્તમઃ પૃથ્વીના કેટલાક નૈરિયકોની સ્થિતિ છવ્વીસ સાગરોપમની છે.
૪૭૪ કેટલાક અસુરકુમાર દેવાની સ્થિતિ છવ્વીસ પલ્યોપમના છે.
૪૭૫ સૌધમ અને ઈશાનકલ્પના કેટલાક દેવેની સ્થિતિ છવ્વીસ પલ્યાપમની છે.
૪૭૬ મધ્યમ-મધ્યમ ગ્રેવેયક દેવાની જઘન્ય સ્થિતિ છવ્વીસ સાગરોપમની છે.
૪૭૭ મધ્યમ અઘસ્તન ત્રૈવેયક વિમાનામાં જે દેવા ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છવ્વીસ સાગરોપમની છે.
૪૭૮ તે દેવા છવ્વીસ પખવાડિએ શ્વાસશ્ર્વાસ લે છે.
૪૭૯ તે દેવાને છવ્વીસ હજાર વર્ષે આહારની ઈચ્છા થાય છે.
૪૮૦ કેટલાક ભવસિદ્ધિક જીવે એવા છે કે જેઓ છવ્વીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સમસ્ત દુઃખોનો અંત કરશે.
સમવાય
४८१ अगुगारना सत्यावीस (२७) गुगु छेપ્રાણાતિપાત વિરમણ, મૃષાવાદ વિરમણ, અદત્તાદાન વિરમણુ, મૈથુન વિરમણ, પરિગ્રહ વિરમણ, શ્રોત્રેન્દ્રિય નિગ્રહ,
For Personal and Private Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
सोइंदियनिग्गहे चक्विंदियनिग्गहे ચક્ષુ ઈન્દ્રિય નિગ્રહ, ધ્રાણેન્દ્રિય નિગ્રહ, घाणिंदियनिग्गहे जिभिदियनिग्गहे રસેન્દ્રિય નિગ્રહ, સ્પર્શેન્દ્રિય નિગ્રહ, फासिंदियनिग्गहे
કોધ માન. માયા અને લેભને ત્યાગ, कोहविवेगे माणविवेगे मायाविवेगे मावसत्य, ४२५१ सत्य, योग सत्य, क्षमा, लोभविवेगे
વિરાગતા, મન, વચન, અને કાયાને भावसच्चे करणसच्चे जोगसच्चे खमा નિષેધ, જ્ઞાનસંપન્નતા, દર્શનસંપન્નતા, विरागया
ચારિત્રસંપન્નતા, વેદના સહન કરવી.
ભારણાંતિક કષ્ટ સહન કરવું, मणसमाहरणया वयसमाहरणया कायसमाहरणया णाणसंपण्णया सणसंपण्णया चरित्तसंपण्णया वेयण अहियासणया मारणतिय
अहियासणया । ४८२ जंबुद्दीवे दावे आभिइवज्जेहिं सत्तावी- ४८२ २४ मुद्दामा मित्ने छसन सत्या
साए णक्खत्तेहिं संववहारे वति । वीस नक्षत्रोथी व्यवहार याद छे. ४८३ एगमेगे णं णक्खत्तमासे सत्तावीसाहिं ४८3 प्रत्ये नक्षत्रभास सत्यावीस मानिने
राइंदियाहिं राइंदियग्गणं पण्णत्ते। डाय छे. ४८४ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु विमाणपुढवा ४८४ सौधर्म भने शान ४८५ना विमानानी सत्तावीसं जोयणसयाई बाहल्लेणं पण्णत्ता।
भूमि सत्यावीसस (२७००) याननी
भेटीछे. ४८५ वेयग-सम्मत्तबंधोवरयस्स णं मोहणि- ४८५ ३६४ सभ्यत्वना थी विरत वनी ज्जस्स कम्मस्स सत्तावीसं उत्तरपयडीओ
સત્તામાં મેહનીય કર્મની સત્યાવીસ ઉત્તર
પ્રકૃતિએ કહી છે. संतकम्मंसा पण्णत्ताओ। ४८६ सावणसुद्धसत्तमी णं मूरिए सत्तावी
समासु णारए सत्तावा- ४८६ श्रावण सुट्टी सात सूर्य सत्यावीस संगुलियं पोशिसच्छायं णिवत्तइत्ता णं અંગુલ પ્રમાણપૌરૂષી છાયા કરીને દિવસને दिवसखेत्तं नियट्टमाणे रयणिखेत्तं
ઘટાડતે અને રાત્રિને વધારતે થકો ગતિ अभिणिवट्टमाणे चारं चरई। ४८७ इमासे णं रयणप्पहाए पुढवाए अत्थे- ४८७ २५॥ नाना पृथ्वीना टा नैयिठोनी
गइयाणं नेरइयाण सत्तावीसं पलिओवमं स्थिति सत्यावीस पच्या५मनी छे. ठिई पण्णत्ता।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
६६
સમવાય-૧૭
४८८ अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगइयाणं ४८८ तमस्तम: प्रमा पृथ्वीना ट। नैयिोनी
नेरइयाणं सत्तावीसं सागरोवमाई ठिई स्थिति सत्यावीस साश५मा छे.
पण्णत्ता। ४८९ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं ४८८ ३८॥ मसु२भा२ हेवोनी स्थिति सत्या
सत्तावीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता । वीस ५८यायमनी छे. ४९० सोहम्मसिाणेसु कप्पेसु अत्थेगइयाणं ४५० सौधम भने शान ४६५ना सा
देवाणं सत्तावीसं पालेओवमाइं ठिई वोनी स्थिति सत्यावीश पक्ष्योपभनी छे.
पण्णत्ता। ४९१ मज्झिम-उवरिम-गेवेज्जयाणं देवाणं जह- ४८१ मध्यम-उपरितन अवेयहेवानी न्य
ण्णणं सत्तावीसं सागरोवमाइं ठिई स्थिति सत्यावीस साग।५मानी छे.
पण्णत्ता। ४९२ जे देवा मज्झिम-मज्झिम गेवेज्जयः ४६२ मध्यम मध्यम अवेय विमानमा रहेको
विमाणेसु देवत्ताए उववण्णा, तेसि णं ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ देवाणं उक्कोसेणं सत्तावीसं सागरोवमाइं
સત્યાવીસ સાગરોપમની છે. ठिई पण्णत्ता। ४९३ ते णं देवा सत्तावीसेहिं अद्धमासेहि ४५३ ते हेयो सत्यावीस पाउने श्वासी
आणमंति वा, पाणमंति वा,उस्ससंति २वास से छे.
वा, नीससंति वा । ४९४ तेसि णं देवाणं सत्तावीस-वास सहस्सेहिं ४५ ते त्याने सत्यावीस १२ : पानी आहारट्टे समुप्पज्जइ ।
ઈચ્છા થાય છે. ४९५ संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे सत्ता- ४८५ 3213 लपसिद्धि यो मेवा है वीसेहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति-जाव
જેઓ સત્યાવીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
યાવત્ સમસ્ત દુઃખને અંત કરશે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
७
અઠયાવીસમો સમવાય ४९६ अट्ठावीसविहे आयारपकप्पे पण्णत्ते ૪૯૬ આચાર પ્રક૫ અઠયાવીસ (૨૮) પ્રકારના तंजहा
sal छे-मे भासनी आपा , मे मासिआ आरोवणा, सपंचराइ-मासिआ માસ અને પાંચ દિવસની આરોપણ, એક आरोवणा, सदसराइमासिआ आरोवणा, માસ ને દસદિવસની આરોપણું, એક सपण्णरसराइ-मासिआ आरोवणा, सविं- માસને પંદર દિવસની આરોપણા, એક सइराइ-मासिआ आरोवणा, सपंचवीस
માસને વીસ દિવસની આરો પણું, राइ-मासिआ आरोवणा।
એક માસને પચીસ દિવસની આપણા, एवं चेव दोमासिआ आरोवणा
એજ પ્રમાણે છ દ્વિમાસિકી આરોપણ, एवं तिमासिआ आरोवणा, चउमासिआ
છ ત્રિમાસિક આરોપણ, છ ચતું માસિકી
આરોપણું, ઉપઘાતિકા આરોપણ, અનુપआरोवणा, उवघाइया आरोवणा, अणु
ઘાતિકા આરોપણુ, કૃત્ના આરોપણ, वघाइया आरोवणा, कसिणा आरोवणा, अकासणा आरोवणा।
અકૃત્ના આરેપણ. एतावता आयारपकप्पे एताव ताव
आयरियव्वे । ४९७ भवासद्धियाणं जीवाणं अत्थेगइयाणं ૪૭ કેટલાક ભવસિધ્ધિક જેની મોહનીય
मोहणिज्जस्स कम्मस्स अट्ठावीसं કર્મની અઠયાવીસ પ્રકૃતિમાં સત્તામાં રહે कम्मंसा संतकम्मा पण्णत्ता, तंजहा- -सभ्यत्व वहनीय, भिथ्यात्व वहनीय, सम्मत्तवेअणिज्जं, मिच्छत्तवेयणिज्जं, સસ્પેશ્મિથ્યાત્વ વેદનીય, સોળ કષાય, सम्ममिच्छत्तवेयाणिज्ज, सोलस कसाया, નવ નેકષાય.
णव णोकसाया। ४९८ आभिणिबोहियणाणे अट्ठावीसइविहे ४६८ मालिनिमाधि ज्ञान 243यावीस प्रार्नु
पण्णत्ते, तंजहासाइंदिय-अत्थावग्गहे चक्विंदिय- -aોન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ, ચક્ષુઈન્દ્રિય अत्थावग्गहे पाणिंदिय-अत्थावग्गहे અર્થાવગ્રહ, ધ્રાણેન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ, जिभिदिय-अ थावग्गहे फासिंदिय
રસેન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ, સ્પર્શેન્દ્રિય
અર્થાવગ્રહ, નેઇન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ. अत्थावग्गहे णोइंदिय-अत्थावग्गहे सोइंदिय-वंजणोवग्गहे, घाणंदिय- ક-શ્રેન્દ્રિય વ્યંજનાવગ્રહ, ધ્રાણેન્દ્રિય वंजणोवग्गहे जिभिदियवंजणावग्गहे
વ્યંજનાવગ્રહ, સેન્દ્રિય વ્યંજનાવ
अड, २५शेन्द्रिय व्याव. फासिंदिय-बंजणोवग्गहे
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૮
सोइंदिय ईहा चक्खिदिया - ईहा घाणिदिय-ईहा जिब्भिदिय-ईहा फासिंदियFusic -
सोइंदियावाए चक्खिदियावाए घाणिदियावाए जिभिदियावाए फासिंदियाare इंदियावा
चक्खिदिअ-धारणा
सोइंदिय-धारणा घाणिदिय-धारणा जिब्भिदिय धारणा फार्सिदिअ - धारणा णोइंदिय- धारणा । ४९९ ईसा णं कप्पे अट्ठावीसं विमाण-सयसहस्सा पण्णत्ता ।
५०० जीवे णं देवगइम्मि बंधमाणे नामस्स कम्मस्स अट्ठावीसं उत्तरपगडीओ णिबंधति, तंजा
देवगतिनाम, पचिदियजातिनामं, वेउव्वियसरीरनामं, तेयगसरीरनामं कम्म - सरीरन/मं, समचउरंससंठाणनामं, वे उव्वियसरी रंगो वंगनामं, वण्णनामं, गंधना, रसनामं, फासनामं, देवाणुपुव्विनामं, अगुरुलहुनामं, उवघायनामं, पराधायनामं, उस्सासनामं, पसत्थविहायोगइनामं, तसनामं, बायरनामं, पज्जत्तनामं, पत्तेयसरीरनामं, थिराथि. राणं सुभासुभाणं सुभगदुब्भगाणं सुस्तदुस्सराणं आएज्जाणा एज्जाणं दोन्ह torयरं एवं नामं णिबंध जसाोकीतेनाम, निम्माणनामं । एवं चेव नेरइआ वि
णाणतं- अप्पसत्थविहायोगइनामं हुंडठाणनामं अथिरनामं दुब्भगनामं
Jain Educationa International
સમવાય-૨૮
--श्रोत्रेन्द्रिय डि, यक्षुएन्द्रिय डि, प्राणेन्द्रिय ड्डा, रसेन्द्रिय ड्डा, स्पर्शे - न्द्रिय ड्डा, नो इन्द्रिय डि. ६- श्रोत्रेन्द्रिय व्यवाय, यक्षुधन्द्रियमवाय ધ્રાણેન્દ્રિય અવાય, રસેન્દ્રિ સ્પર્શેન્દ્રિય અવાય, નેન્દ્રિય અવાય. १-श्रोत्रेन्द्रिय धारणा, यक्षुर्धन्द्रिय धारणा, પ્રાણેન્દ્રિય ધારણા, રસેન્દ્રિય ધારણા, સ્પર્શેન્દ્રિય ધારણા, નાઇન્દ્રિય ધારણા.
૪૯ ઈશાન કલ્પમાં અઠયાવીસ લાખ વિમાન छे.
૫૦૦ દેવગતિનો બંધ બાંધતા જીવ નામકની અઠયાવીસ પ્રકૃતિના ખંધ બાંધે છે.—— देवगति, पयेन्द्रिय लति, वैडिय शरीर, તૈજસ શરીર, કાણુ શરીર, સમચતુરસ सस्थान, वैडिय शरीरांगोपांग, वर्षा, शध, रस, स्पर्श, हेवानुपूर्वी, अगुसघु, ઉપઘાત, પરાધાત ઉશ્વાસ, પ્રશસ્ત विडायोगति, त्रस, माहर, पर्याप्त, प्रत्येक, સ્થિર અસ્થિરમાંથી કોઈ એક, શુભ-અશુ ભમાંથી એક, સુસ્વર દુઃસ્વરમાંથી એક, સુભગ દુગમાંથી એક, અને આર્દ્રય અનાદ્રેચમાંથી એક, યશોકીર્તિનામ, નિર્માણ નામ. એજ પ્રમાણે નારકી જીવ નરકનો મધ મધતો કે નામકની અઠયાવીસ પ્રકૃતિના બધ બાંધે છે.— અપ્રરાસ્ત વિહાયેાગતિ, હુંડકસ સ્થાન, अस्थिर, हुर्भाग, अशुल, हुस्वर, मनाहेय, અયશકીર્તિ, તથા શેષ પૂકિત પ્રકૃતિએ.
For Personal and Private Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
असुभनामं दुस्सरनामं अणादिज्जनामं अजसोकित्तिनामं ।
५०१ इमसे णं रयणप्पा पुढव थेगइयाणं नेरइयाणं अट्ठावीसं पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता |
५०२ अहे सत्तमा पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइयाणं अट्ठावीसं सागरोवमाई ठि
पण्णत्ता ।
२०३ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं अट्ठावसिं पलिओ माई ठिई पण्णत्ता । ५०४ सोहम्मीसाणे कप्पे देवाणं अत्थे - इयाणं अट्ठावीसं पलिओ माई ठिई
पण्णत्ता ।
५०५ उवरिम हेडिम - गेवेज्जयाणं देवाणं जहणेणं अट्ठावीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता ।
५०६ जे देवा मज्झिम-उवरिम- गेवेज्जए सु विमाणेसु देवत्तार उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं अट्ठावीसं सागरोवमाई पित्त ।
५०७ ते णं देवा अट्ठावीसहिं अद्धमासेहिं आणमंति वा, पाणमंति वा, ऊससंति वा, नीससंति वा ।
५०८ तेसि णं देवाणं अट्ठावीसेहिं वास -सहस्सेहिं आहारट्ठे समुप्पज्जइ ।
५०९ संतेगइया णं भवसिद्धिया जीवा जे अट्ठावीसेहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संतिजाव सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
Jain Educationa International
૬
૫૦૧ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નેયિકોની સ્થિતિ અઠયાવીસ પલ્યાપમની છે.
૫૦૨ તમસ્તમઃ પ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરિયકોની સ્થિતિ અઠયાવીસ સાગરોપમની છે.
૫૦૩ કેટલાક અસુરકુમાર દેવાની સ્થિતિ અઠયાવીસ પલ્યાપમની છે.
૫૦૪ સૌધમ અને ઈશાન કલ્પના કેટલાક દેવોની સ્થિતિ અઠયાવીસ પચેાપમની छे.
૫૦૫ ઉપરના પ્રથમ ત્રૈવેયકના દેવાની જઘન્ય સ્થિતિ અઠયાવીસ સાગરોપમની છે.
૫૦૬ ઉપરિતન મધ્યમ ત્રૈવેયક વિમાનમાં જે દેવો ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવોની અઠયાવીસ સાગરોપમની સ્થિતિ છે.
૫૦૭ તે દેવા અઠયાવીસ પખવાડિએ શ્વાસેાચ્છશ્વાસ લે છે.
૫૦૮ તે દેવાને અઠયાવીસ હજાર વર્ષે આહાર લેવાની ઈચ્છા થાય છે.
૫૦૯ કેટલાક ભસિદ્ધિક જીવે એવા છે કે જેએ અઠયાવીસ ભવ કરીને સિધ્ધ થશે યાવત્ સમસ્ત દુ:ખાનો અંત કરશે.
For Personal and Private Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
७०
એગણત્રીસમા સમવાય
५१० एगूणतीसइविह पात्रसुयपसंगे पण्णत्ते, जहा
भोमे उप्पाए सुमिणे अंतरिक्खे अंगे सरे वंजणे लक्खणे |
भो तिविहे पण्णत्ते तंजहा -मुत्ते वित्ती वत्तिए ।
एवं एक्केक्कं तिविहं,
विकहाणुजोगे विज्जाणुजोगे मताणुजोगे जोगाणुजोगे अण्णतित्थियपवत्ताणुजोगे । ५११ आसाढे णं मासे एगूणतीसराइंदिआई इंदियग्गेणं पण्णत्ताई । एवं चेव
५१२ भद्दवए णं मासे.
५१३ कत्तिए णं मासे.
२१४ पोसे णं मासे,
५१५ फग्गुणे णं मांसे,
५१६ वइसाहे णं मासे,
५१७ चंददिणे णं एगूगतीसं मुहुत्ते साति रेगे मुहुत्तग्गेणं पण्णत्ते ।
५१८ जीवे णं पसत्थज्झवसाणजुत्ते भविए सम्मदिट्टी तित्थकर नामसहिआओ णामस्स णियमा एगूणतीसं उत्तरपगडीओ निबंधित्ता वेमाणिएस देवेमु देवत्ताए उववज्जइ ।
५१९ इमीसे णं रयणप्पहार पुढव अत्थे - रयाणं गुणीसं पालओवमाह ठि पण्णत्ता ।
Jain Educationa International
૫૧૦ પાપશ્રુત આગણત્રીસ પ્રકારના છે-ભૂમિ, उत्पात, स्वप्न, आश, शरीर, स्वर, જ્યંજન, લક્ષણ, આ આઠ નિમિત્ત શાસ્ત્ર छे. भूभिशास्त्र ऋभु प्रहारनु छे.-सूत्र, વૃત્તિ, વાર્તિક. એ પ્રમાણે દરેક શાસ્ત્ર ત્રણ પ્રકારના છે એટલે ચાવીસ (૨૪), તથા विस्थानुयोग, विद्यानुयोग, भत्रानुयोग, ચેાગાનુયાગ, અન્યતીથિના દ્વારા પ્રવર્તિત योग
૫૧૧ અષાઢમાસ એગણુત્રીસ અહોશત્રિને होय छे.
૧૧૨ ભાદરવા મહિના આગણત્રીસ અહોરાત્રિને
छे.
૫૧૩ કાર્તિક મહિને ઓગણત્રીસ અહારાત્રિને
छे.
૫૧૪ પોષ મહિને ઓગણત્રીસ અહોરાત્રિના છે. ‘ ૫૧૫ કાગણ મહિના ઓગણત્રીસ અહોરાત્રિને હાય છે.
૫૧૬ વૈશાખ મહિના એગણત્રીસ અહેારાત્રિને छे.
૫૧૭ ચંદ્રમાસને એક દિવસ ગણત્રીસ મુહ ના હોય છે.
૫૧૮ પ્રશસ્ત અધ્યવસાયથી યુકત સમ્યગ્દષ્ટિ ભવ્યજીવ તીર્થંકર નામ સહિત નામક ની ગણત્રીસ પ્રકૃતિના બંધ કરીને અવશ્ય વૈમાનિક દેવામાં ઉત્પન્ન થાય છે.
૫૧૯ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈયિકાની સ્થિતિ ઓગણત્રીસ પલ્યાપમની છે.
For Personal and Private Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
५२० तमस्तमः प्रमा पृथ्वीना ८९४ ने२यि
કોની સ્થિતિ એગણત્રીસ સાગરેપમની
५२१ ४८सा असुभा२ हेवानी स्थिति में
एत्रीस पक्ष्यापभनी छे. ५२२ सौधर्म मन शान ४८५ना gen
દેવની સ્થિતિ એગણત્રીસ પલ્યોપમની
५२3 6परितन मध्यम अवेय: हेवानी धन्य
स्थिति मोरात्रीस सागरेश५मनी छ.
સમવાયાંગ સૂત્ર ५२० अहे सत्तमाए पुढवीए अत्थेगइयाणं
नेरइयाणं एगूणतीसं सागरोवमाइं ठिई
पण्णत्ता। ५२१ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं
एगूणतीसं पलिओवमाई ठिई पण्णत्ता। ५२२ सोहम्मीसाणेसु कप्पेस देवाणं अत्थेग-
इयाणं एगूणतीसं पलिओवमाइं ठिई
पण्णत्ता। ५२३ उवरिम-मज्झिम-गेवेज्जयाणं देवाणं
जहण्णणं एगणतीसं सागरोवमाडं ठिी
पणत्ता। ५२४ जे देवा उवरिम-हद्विम-गेवेज्जय-विमा-
णेसु देवत्ताए उववण्णा- तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं एगणतीसं सागरोवमाइं ठिई
पण्णत्ता। ५२५ ते णं देवा एगृणतोसेहिं अद्धमासेहिं
आणमंति वा, पाणमति वा, ऊससंति
वा, नाससंति वा। ५२६ तेसिणं देवाणं एगणतीस-वाससहस्सेहिं
आहारट्टे समुप्पज्जा । ५२७ संतगइया णं भवसिद्धिया जीवा जे एन-
णतीस-भवग्गहणहिं सिज्झिस्सति जाव- सव्वदुक्खाणमंतं करिस्सति ।
५२४ 6५२॥ प्रथम अवेय विमानामा रहेको
ઉત્પન્ન થાય છે તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ એગણત્રીસ સાગરેપમની છે.
५२५ ते वो यात्रीस ५५वा श्वास
શ્વાસ લે છે.
५२६ ते हेवाने मागणुत्री १२ वर्ष माहार
લેવાની ઈચ્છા થાય છે. ५२७ ४८सा मसिEिY Gो छ । २२॥
ઓગણત્રીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત સર્વ દુઃખને અંત કરશે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
७६
ત્રીસમા
५२८ तीसं मोहणीयठाणा पण्णत्ता तंजहा
१. जे यावि तसे पाणे, वारिमज्झे विगाहिआ ।
उदएण कम्मा मारेइ, महामोहं પગ્૬ ||
२. सीसावेढेण जे केई. आवेढेह अभिक्खणं । तिव्वासुभसमायारे, महामोहं पकुઅદ્ રા
૩. વાળિળા સહિત્તાળ, સોયમાવरिय पाणिणं ।
अंतोनदतं मारेई. महामोहं पकुસદ્ શા
૪. ગાયતેય સમાજ્ન્મ, વદું ગોરું भिया जणं ।
अंतोधूमेण मारेई महामोहं पकुઅદ્ ગા
उत्तमंगम्मि
५ सीस्सम्मि जे पहणइ, નૈયા । विभज्ज मत्थर्य फाले, महामोहं ૧૬૨૬ |||||
६. पुणो पुणो पणिधिए, हरिता उवहसे जणं ।
फलेणं अदुवा दंडेणं. महामोह qPJs [6'!
मायं
मायाए छायए ।
असच्चवाई णिण्हाई, महामोहं ૧૬૨૬ ||૭||
૭. ગૂઢાયારીઓ નિવૃહિન્ના,
Jain Educationa International
સમવાય
પર૮ મેહનીય ક બાંધવાના ત્રીસ સ્થાને કહ્યા છે.
૧. જે કેાઈ ત્રસ પ્રાણીને પાણીમાં ડુબાડીને મારે છે તે મહામેાહનીય કમ અંધે છે.
૨. જે કોઈ ત્રસ પ્રાણીને તીવ્ર અશુભ અધ્યવસાયથી ભીના ચામડા આદિરૂપ વેલ્ટન વડે મસ્તકને લપેટીને તેને મારી નાંખે છે તે મહામેહનીય કમ બાંધે છે.
૩. જે કોઈ ત્રસ પ્રાણીને મુખ બાંધીને મારે છે તે મહામેાહનીય ક બાંધે
છે.
૪. જે કાઈ ત્રસ પ્રાણીને અગ્નિના ધુમાડાથી મારે છે તે મહામેાહનીય ક બાંધે છે.
૫ જે કોઈ ત્રસ પ્રાણીને મસ્તકનું છેદન કરીને મારે છે તે મહામેાહનીય ક આંધે છે.
૬૯ જે કાઈ ત્રસ પ્રાણીને કપટથી મારીને અથવા કઠોર ફળ અથવા દંડથી મારીને હસે છે તે મહામેાહનીય બધેછે.
ક
૭. જે માયાચાર કરીને તથા અસત્ય મેલીને પેાતાના અનાચારને છુપાવે છે તે મહામેાહનીય કમ બાંધે છે.
For Personal and Private Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
८. सेइ जो अभूएणं, अत्तक म्मुणा ।
अकम्मं
अदुवा तुम कासित्ति, महामोहं વજ્ર૦૧૬ ॥૮॥
૧. નાળમાળો રિસાઇ, સખ્તામોसाणि भासह । अक्खीणझंझे पुरिसे, महामोहं પÐવક્ ||૧||
१० अणायगस्स नयवं, दारे तस्सेव યંસિયા |
विउलं विक्खाभइत्ताणं, किच्चा[ વિવાહ !? || उवगसंतंपि झंपित्ता, पडिलोमाहिं વસ્તુä भोगभोगे પ૬૨૬ ।।? |
वियारेइ, महामोहं
११. अकुमारभूए जे केई, कुमारभूएत्ति મૈં વઘુ
इत्थीहिं गिद्धे वस. महामोहं પદ્મન્ત્રમ્ ||o૨૫
१२. अभयारी जे केई, बंभयारीत्ति મૈં વધુ ।
विस्तरं
अपणो अहिए बाले, मायामोसं बहु भसे ।
इत्थीविसयहीए, महामोहं પદ્મવર્ ॥?||
૧૨. નં નિશ્મિ” ૩બ્બટ્ટુર, નમસાદિगमेण वा ।
तस्स लुब्भइ वित्तम्मि, महामोहं નવદ ||||
Jain Educationa International
गदहे व्व गवां मज्झे, નયરૂં નવું ૫૨૩॥
»
૭૩
- જે પાતાના દુરાચારને છુપાવીને બીજા ને કલંક આપે છે કે તમેઅ આ દુષ્કર્મ કર્યું છે તે મહામેાહનીય કમ માંધે છે.
૯ જે કલહ વધારવા માટે જાણતા ચકા પણ પરિષદમાં મિશ્ર ભાષા ખેલે છે. તે મહામોહનીય કર્મ બાંધે છે.
૧૦. જે પેાતાના આશ્રિત રાજાની પત્નીના શીલભ`ગ કરે છે અથવા પતિપત્નીમાં મતભેદ ઉભા કરી રાજાને છેતરે છે, રાજ્યથી વચિત કરે છે તથા તેને માર્મિક વચનાથી તિરસ્કારે છે તે મહામોહનીય ક આંધે છે.
૧૧. સ્ત્રીમાં આસકત વ્યકિત જો કુવારા ન હેાય છતાં પાતે પાતાને કુવારા કહે તા મહામોહનીય કર્મ આંધે છે.
૧૨. અત્યંત કામુક વ્યકિત, જે પાતે બ્રહ્મચારી ન હેાવા છતાં પેાતાને બ્રહ્મચારી કહે અને જે ગાયાની વચ્ચે ગધેડાની જેમ નિન્જનીય વચના બેલે છે તે મહામેાહનીય કમ બાંધે છે.
૧૩. જે ચાપલૂસી કરીને પોતાના સ્વામીને ઠગે છે તે મહામેાહનીય કમ ખાંધે છે.
For Personal and Private Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
७४
ને સમવાય-૩૦
१४.२ मनुष्य, रे मनुष्यनी मया
ગ્રામવાસીઓની કૃપાથી સમૃદ્ધ. બન્યો છે, તે જે ઈર્ષોથી તે મનુષ્યના કાર્યમાં વિદ્ધ નાંખે, હાનિ પહોંચાડે તો મહામહનીય કર્મ બાંધે છે
૧૫. જેમ સપિણી પોતાના ઈંડાને નાશ
કરે છે તેમ જે પિતાના ઉપકારી સ્વામીની અથવા સેનાપતિ, પ્રશાસકની હત્યા કરે છે તે મહામહનીય
કર્મ બાંધે છે. ૧૬. જે રાષ્ટ્રનેતા, દેશનેતા અથવા નગર
શેઠ આદિ પ્રસિદ્ધ પુરૂષની હત્યા કરે છે તે મહામહનીય કર્મ બાંધે
ट
१४. ईसरेण अदुवा गामणं, आणसरे,
ईसरीकए। तस्स संपयहीणस्स, सिरी अतुलमागया ॥ १६॥ ईसादोसेण आविटे, कलुसाविलचेयसे । जे अंतराअं चेएइ, महामोहं
पकुव्वइ ॥ १७॥ १५. सप्पी जहा अंडउडं, भत्तारं जो
विहिंसइ । सेणावइं पसत्थारं, महामोहं
पकुव्वइ ॥१८॥ १६. जे नायगं व रहस्स, नेयारं
निगमस्स वा। सेट्टि बहुरवं हता, महामोहं
पकुव्वइ ॥ १९॥ १७. बहुजणस्स णेयारं, दीवं ताणं च
पाणिणं। एयारिसं नरं हता, महामोहं
पकुव्वइ ।॥ २०॥ १८. उवट्ठियं पडिविरयं, संजयं
सुतवस्सियं । वुक्कम्म धम्माओ भंसेइ, महा
मोहं पकुव्वई ॥२१॥ १९. तहवाणतणाणीण, जिणाणं
वरदसिणं । तेसि अवण्णवं बाले, महामोहं
पकुव्वइ ॥ २२॥ २०. नेयाइअस्स मग्गस्स, दुढे अवयरई
बहुं। तं तिप्पयंतो भावइ, महामोहं पकुव्वइ ॥ २३॥
૧૭. જે વહુજના નેતાન, જે ઘણાને
માટે શરણભૂત હોય, એવા પુરૂષની હત્યા કરે છે તે મહામેહનીય કર્મ
मधेछ. ૧૮. જે મનુષ્ય સંયમીને પથભ્રષ્ટ કરે
છે તે મહામહનીય કમ બાંધે છે.
. જે અનંતજ્ઞાની, અનંતદશ ભગવતેની જિન નિંદા કરે છે. તે મહામહનીય કર્મ બાંધે છે.
૨૦. જે ન્યાય માર્ગની નિંદા કરે છે અને
નિન્દા દ્વેષથી સ્વ–પરને વાસિત કરે છે તે મહામહનીય કર્મ બાંધે છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
७५
૨૧. જે આચાર્ય ઉપાધ્યાય તેમજ ગુરૂની
પાસેથી જ્ઞાન અને ચારિત્ર મેળવે તેની જે નિંદા કરે છે તે મહા
મેહનીય કર્મબાંધે છે. ૨૨. જે આચાર્ય ઉપાધ્યાય તેમજ ગુરૂને
અવિનય કરે છે તે મહામહનીય કમ બાંધે છે.
૨૩. જે અબહુશ્રુત હોય છતાં પિતાને
બહુશ્રુત કહે છે તે મહામોહનીય કમ બાંધે છે.
२१. आयरिय-उवज्झाएहि, सुयं विणयं
च गाहिए। ते चेत्र खिसई बाले, महामोहं
पकुव्वई ॥२४॥ २२. आयरिय उवज्झायाणं, सम्मं नो
पडितप्पइ। अप्पडिपूयए थद्धे, महामोहं
पकुव्वइ ॥२५॥ २३. अवहुस्सुए य जे केई, सुएणं
पचिकत्थई । सज्झायवायं वयइ, महामोहं
पकुव्वई ॥ २६॥ २४. अतवस्सीए य जे केई, तवण
पविकत्थइ । सव्वलोयपरे तेणे, महामोहं
पकुव्वइ ।। २७॥ २५. साहारणट्ठा जे केई, गिलाणम्मि
उवट्टिए। पभूण कुणई किच्चं, मज्झपि से न कुव्वइ ।। २८॥ सढे नियडि ण्णाणे, कलुसाउलचेयसे । अप्पणो य अबोहीय, महामोहं
पकुव्वद ॥ २९॥ २६. जे कहाहिगरणाइं, संपउंजे पुणो
૨૪. જે તપસ્વી ન હોય છતાં પોતાને
તપસ્વી કહે તે મહામહનીય કર્મ
રપ જે સમર્થ હોવા છતાં પણ અસ્વસ્થ
આચાર્ય આદિની સેવા નથી કરતા અને કહે છે કે તે ભલે મારી સેવા ન કરે તે માયાચારી, કલુષિત ચિત્ત અજ્ઞાની મહામોહનીય કર્મ બાંધે છે.
पुणो।
२६. माया माहिती नाले ४२१॥
માટે કુશાસ્ત્રની પ્રરૂપણ કરે છે તે महाभानीय मधेि छे.
सव्वतित्थाण भेयाणं, महामोहं
पकुम्वइ ॥३०॥ २७. जे अ आहम्मिए जोए, संपउंजे
पुणो पुणो । सिलाहहेउं सहीहेडं, महामोहं पकुव्वद ॥३१॥
ર૭. જે આચાર્ય આદિ પિતાની પ્રશંસા
અથવા પ્રિયજનના હિત માટે મંત્ર આદિને પ્રયોગ કરે છે તે મહામહનીય કર્મ બાંધે છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
७६
२८. जे अ माणुस्सए भोए, अदुवा पारलोइए ।
तेऽतिपयंतो आसयइ, महामोहं
पकुव्वइ ||३२||
२९. इड्डी जुई जसो वण्णो, देवाणं बलवरियं ।
तेसिं अवण्णवं बाले, महामोहं
पकुव्वइ ||३३||
३०. अपस्समाणो पस्सामि, देवे जक्खे गुज्झ । अण्णाणी जिणपूयड्डी, महामोहं पकुव्वइ ||३४||
५२९ थेरे णं मंडियपुत्ते तीसं वासाई सामपरियाय पाउणत्ता सिद्धे बुद्धे-जाबसव्वदुक्खपणे ।
५३० एगमेगे णं अहोरते तीसमुहुत्त मुहुत्त - गेणं पण्णत्ता,
एसि णं तीसा मुहुत्ताणं तीसं नामधेज्जा पण्णत्ता तंजहारोदे सत्ते मित्ते वाऊ सुपीए ५ । अभिचंदे माहिंदे पलंबे बंभे सच्चे १० । आणंदे विजए विस्ससेणे पायावच्चे उसमे १५
ईसाणे तट्ठे भाविअप्पा वेसमणे वरुणे २० |
सतरिसभे गंधव्वे अग्गिवेसायणे आतवे आवत्ते २५|
तवे भूमहे रिसभे सव्वट्टसिद्धे
रक्खस ३० ।
Jain Educationa International
सभषाय-३०
૨૮. જે ઈહલેાક અને પરલેકમાં ભેગો પભાગ પ્રાપ્ત કરવાની અભિલાષા કરે છે, પ્રાપ્ત ભાગામાં સન્તેષ પામતા નથીતે મહામેાહનીય કમ બાંધે છે.
२७. ने देवतानी ऋद्धि, अन्ति, यश, વણુ, બળ અને વીની નિંદા કરે છે અથવા બીજા દ્વારા કરાવે છે તે મહામેાહનીય કમ બાંધે છે.
30. ने अज्ञान, यशसोलुप सर्वज्ञ હોવા છતાં પોતાને સર્વજ્ઞ કહે છે તે મહામેહનીય કર્મ બાંધે છે,
પર૯ સ્થવિર મ`ડિતપુત્ર જે છઠ્ઠા ગણધર હતા, તે ત્રીસ વર્ષ સુધી શ્રમણપર્યાયનું પાલન કરીને સિદ્ધ થયા યાવત્ સમસ્ત દુ:ખાથી
મુકત થયા.
૫૩૦ એક અહોરાત્રિના ત્રીસ મુહત હોય છે. તેઓના ત્રીસ નામ આ પ્રમાણે છે – રૌદ્ર, शत, भित्र, वायु, सुचीत, अभियद्र, माहेन्द्र, प्रसंग, ब्रह्म, सत्य, यानं द्द, विनय, विश्वसेन, प्रान्नपत्य, उपशम, ईशान, तष्ट, लावितात्मा, वैश्रवणु, च३णु, शतऋभष, शधर्व', अग्निवैश्यायन, श्यातय, आवर्त, तष्टवान, लूभडु, ऋषल, सर्वार्थसिद्ध, राक्षस.
For Personal and Private Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
५३१ अरे णं अरहा तीसं धणूई उड्ड उच्चत्तेणं होत्था ।
५३२ सहस्सारस्स णं देविंदस्स देवरण्णो तीसं सामाणियसाहस्सीओ पण्णत्ता ।
५३३ पासे णं अरहा तीसं वासाई अगारवा - समझे वसित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइए ।
५३४ समणे भगवं महावीरे तीसं वासाई अगारवासमझे वसित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइए ।
५३५ रयणप्पहाए णं पुढवीए तीसं निरयावाससयसहस्सा पण्णत्ता ।
५३६ इमीसे णं रयणप्पहा पुढवी अत्थे - गइयाणं नेरइयाणं तीसं पलिओ माई पिण्णत्ता |
५३७ अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरया तीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता । ५३८ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं तीसं पलिओ माई ठिई पण्णत्ता ।
५३९ उवरिम-उवरिम- गेवेज्जयाणं देवाणं जहणं तसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता । ५४० जे देवा उवरिम-मज्झिम- गेवेज्जएस विमासु देवत्ता उववण्णातेसि णं देवाणं उक्कासेणं तसं सागरोमा ठि पण्णत्ता |
५४१ ते णं देवा तीसह अद्धमासेहिं आणमंति वा, पाणमंति वा, उस्ससंति वा, नीससंति वा ।
Jain Educationa International
७७
પ૩૧ અરિહંત અરનાથ ત્રીસ ધનુષ્ય ઉંચા હતા.
૫૩૨ સહસ્રાર દેવેન્દ્રના ત્રીસ હજાર સામાનિક हेवा छे.
૫૩૩ અરિહત પાર્શ્વનાથ ત્રીસવષ ગૃહવાસમાં રહીને અગારાવસ્થામાંથી અણગારાવસ્થા
વાળા અન્યા હતા.
૫૩૪ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર ત્રીસવ ગૃહવાસમાં રહીને અગારાવસ્થામાંથી અણુગારાવસ્થામાં આવ્યા હતા.
૫૩૫ રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં ત્રીસ લાખ નારકાવાસ छे.
૫૩૬ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરયિકોની સ્થિતિ ત્રીસ પલ્યોપમની છે
૧૩૭ તમસ્તમઃ પ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરિયકોની સ્થિતિ ત્રીસ સાગરોપમની છે
૫૩૮ કેટલાક અસુરકુમાર દેવાની સ્થિતિ ત્રીસ પલ્યાપમની છે
પ૩૯ અધાથી ઉપરવાળા ત્રૈવેયક દેવાની જઘન્ય સ્થિતિ ત્રીસ સાગરોપમની છે.
૫૪૦ ઉપરના મધ્યમ ત્રૈવેયક વિમાનમાં જે
દેવા ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રીસ સાગર।પમની હોય છે.
૫૪૧ તે દેવા ત્રીસ પખવાડીએ શ્વાસેાચ્છવાસ दो छ.
For Personal and Private Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
७८
५४२ तेसि णं देवाणं तीसोहं वास - सहस्सहिं आहारट्ठे समुपज्जइ ।
५४३ संतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे तीसहि भवग्गणेहिं सिज्झिस्संतिजाव- सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
५४४ एक्कतीसं सिद्धाइगुणा पण्णत्ता तंजहाखणे आभिणित्रोहियणाणावरणे, खीणे सुयणाणावरणे, खीणे ओहिणाणावरणे, खीणे मणपज्जवणाणावरणे, खणे केवलणाणारणे ५,
खीणे चक्खुदंसणावरणे, खाणे अचक्खुदंसणावरणे, खीणे ओहिदसणावरणे खीणे केवलसणावर ४ ।
खीणे निद्दा, खीणे णिद्दा -गिद्दा, खीणे पयला, खीणे पयला-पयला, खीणे श्री ५ ।
खीणे सायावेयणिज्जे, खीणे असायावेयणिज्जे, खीणे दंसणमोहणिज्जे, खणे चरित्तमोहणिज्जे ४ | खनेर आउ, खीणे तिरिआउए, खीणे मणुस्साउए, खीणे देवाउए ४ । खीणे उच्चागोए खीणे निच्चागाए, खीणे सुभनामे, खीणे असुभनामे ४ । खीणे दाणंतराए, खीणे लाभंतराए, खीणे भोगंतराए, खीणे उवभोगंतराए, खाणे वीरिअअंतराए ५।३१
Jain Educationa International
૫૪ર તે દેવને ત્રીસ હજાર વર્ષ આહારની ઈચ્છા ઉત્પન્ન થાય છે.
૫૪૩ કેટલાક ભવસિદ્ધિક જીવા એવા છે કે જેઓ ત્રીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે યાવત્ સમસ્ત मोनो मत ४२शे.
એકત્રીસમેા
સમવાય
૫૪૪ સિદ્ધ ભગવંતના એકત્રીસ ગુણુ છે— આભિનિાધિક જ્ઞાનાવરણના क्षय, શ્રુત જ્ઞાનાવરણનો ક્ષય, અવધિજ્ઞાનાવરણુનો ક્ષય, મન:પર્યવજ્ઞાનાવરણનો ક્ષય, કેવલજ્ઞાનાવરણનો ક્ષય, ચક્ષુદ નાવરણનો क्षय, अयक्षुदर्शनावरणुनो क्षय, अवधिદનાવરણનો ક્ષય, કેવલ દનાવરણનો क्षय, निद्रानो क्षय, निद्रानिद्रानो क्षय, પ્રચલાનો ક્ષય, પ્રચલા-પ્રચલાનો ક્ષય, સ્થાનધિ નિદ્રાનો ક્ષય, સાતા વેદનીયનો क्षय, વેદનીયનો क्षय, દનમેહનીયનો क्षय, ચારિત્ર भोडुनीयनो क्षय, नरायुनो, तिर्यथायुनोમનુષ્યાયુનો અને દેવાયુનો ક્ષય, ઉચ્ચ ગાત્રનો ક્ષય, નીચ ગાત્રનો ક્ષય, શુભ नाभनो क्षय, अशुल नाभनो क्षय, हानांतशयनो क्षय, सालांतशयनो क्षय, लोगांतરાયનો ક્ષય, ઉપભાગાંતરાયનો ક્ષય, વીર્યંતરાયનો ક્ષય.
અસાતા
For Personal and Private Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
५४५ मंदरे पव्वए धरणितले एक्कतीसं जोयणसहस्साई छच्चेव तेवीसे जोयणसर किंचिदेगा परिक्खवेणं पण्णत्ता । ५४६ जया णं सूरिए सव्वबाहिरियं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरइ तया णं इहयस्स मणुस्सस्स एक्कर्तासा जससे अहि अ एक्कतीसे हिं जोयस तसा सट्टिभागे जोयणस्स सूरिए चक्खुप्फासं हव्यमागच्छइ । ५४७ अभिवडिए णं मासे एक्कतसं सातिरेगाई इंदियाई राइदियग्गेणं पण्णत्ते । ५४८ आइच्चे णं मासे एक्कतीसं राइंदियाई
किंचि विसेसूणाई राइदियग्गेणं पण्णत्ते । ५४९ इमसे णं रयण पहा पुढव अत्थे - गइयाणं नेरइयाणं एक्कतीसं पलिओ - माई ठिई पण्णत्ता ।
५५० अहे सत्तमा पुढवीए अत्थेगइयाणं नेरइया एक्कतीसं सागरोबमाई ठिई
पण्णत्ता ।
५५१ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगइयाणं एक्कतीसं पलिओ माई ठिई पण्णत्ता । ५५२ सोहम्मीसाणेसु कप्पे अत्थेगइयाणं देवाणं एक्कतीसं पलिओ माई ठि
पण्णत्ता ।
५५३ विजय - वेजयंत- जयंत अपराजिआणं देवाणं जहणणं एक्कतीसं सागरोवमाई ठिई
पण्णत्ता ।
५५४ जे देवा उवरिम-उवरिम - गेवेज्जयविमादेवता उववण्णा तेोसं णं देवार्ण उक्कोसणं एक्कतीसं सागरोवमाई ठिई
पण्णत्ता ।
Jain Educationa International
७८
૫૪૫ પૃથ્વીતલપર મેરૂની પિરિધ થાડી આછી એકત્રીસ હજાર છ સે ત્રેવીસ ચેાજનની છે.
૫૪૬ સૂ અંતિમ ખાદ્ય મંડલમાં જ્યારે ગતિ કરે છે ત્યારે ભરતક્ષેત્રમાં રહેલા મનુષ્યને એકત્રીસ હજાર આસા એકત્રીસ તથા એક ચેાજનના સાંઈઠ ભાગામાંથી ત્રીસ ભાગ દૂર હેાવા છતાં પણ સૂદન થાય
छ.
૫૪૭ અભિવર્ધિત માસ એકત્રીસ અહોરાત્રિથી થોડા વધારે સમયના હાય છે.
૫૪૮ `માસ ક'ઈક ઓછા એકત્રીસ દિનરાતનો होय छे.
૫૪૯ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરિયકાની સ્થિતિ એકત્રીસ પલ્યાપમની છે.
૫૫૦ તમસ્તમઃપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈયિકો
ની સ્થિતિ એકત્રીસ સાગરાપમની હાય છે.
પપ૧ કેટલાક અસુરકુમાર દેવાની સ્થિતિ એકત્રીસ પલ્યેાપમની હોય છે. પપર સૌધર્મ અને ઈશાન કલ્પના કેટલાક
દેવાની સ્થિતિ એકત્રીસ પલ્યેાપમની છે.
૫૫૩ વિજય, વૈજય’ત, જય'ત અને અપરાજિત
વિમાનમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવાની જઘન્ય સ્થિતિ એકત્રીસ સાગરીचमनी छे.
૫૫૪ બધાની ઉપરના ત્રૈવેયક વિમાનોમાં જે દેવા ઉત્પન્ન થાય છે. તેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ એકત્રીસ સાગરોપમની છે.
For Personal and Private Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૦
પપપ તે તેવા તારું માથું પપપ તે દેવે એકત્રીસ પખવાડિએ શ્વાસોચ્છ
શાળાનંતિ વા. THUતિ વા. ક્ષત્તિ વાસ લે છે.
વા, નાસતિ વા | પદ્ધ તે િ તેવામાં જીવહિં વાસદ- ૫૫ તે પૂર્વોક્ત દેને એકત્રીસ હજાર स्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जइ।
આહારની ઈચ્છા ઉત્પન્ન થાય છે. પપ૭ સત્તાબા મસિદ્ધિા જ્ઞાવા ને - પપ૭ કેટલાક ભવસિદ્ધિક છો એવા છે કે
તારું મોહિં સિજિર્સીરિઝાવ- જેઓ એકત્રીસ ભવ કરીને સિદ્ધ થશે सव्वदुक्खाणमंतं करिस्सति ।
યાવત્ સર્વ દુઃખેને અંત કરશે.
બત્રીસમે સમવાય ૧૮ વર્ષ નો quળા - પપ૮ સંગ્રહ બત્રીસ છે – आलोयण १, निरवलावे २, आवईसु
આલેચના કરવી, આલેચના નું બીજી
રીતે કથન ન કરવું, આપત્તિ આવવા પર दढधम्मया ३, आणिस्सिअविहाणे ४ य,
પણ ધર્મમાં દઢ રહેવું, સહાયની અપેક્ષા सिक्खा ५, निप्पडिकम्मया ६ ॥१॥ ર્યા વિના નિસ્પૃહ થઈને તપ કરવું.
શિક્ષા ગ્રહણ કરવી શંગાર ન કર, કેઈને अण्णायया ७, अलोभे ८ य, तितिक्खा
પિતાના તપની જાણ થવા દેવી નહી તથા ९, अज्जवे १०, सुई ११, सम्मदिट्ठी પૂજા પ્રતિષ્ઠાની કામના ન કરવી, લોભ ન
કર, પરિષહ સહન કરવા, સરલતા ૧૨, સાદી રૂ ૫, વાયારે ૪,
રાખવી, પવિત્ર વિચાર રાખે, સમ્યગ્રષ્ટિ विणओवए १५॥२॥ धिईमई १६, य રાખવી, પ્રસન્ન રહેવું, પંચાચારનું પાલન संवेगे १७, पणिही १८, सुविहि १९,
કરવું, વિનમ્ર હોવું, ધૈર્ય રાખવું, વૈરાગ્ય
ભાવ રાખવો, છલકપટનો ત્યાગ કરે, संवरे २०, अत्तदोसोवसंहारे २१, પ્રત્યેક ધાર્મિક ક્રિયા વિધિપૂર્વક કરવી, सव्वकामविरत्तया २२ ॥३॥ पच्च
નવીન કમેને બંધ થવા દે નહીં.
પિતાના દોષની શુદ્ધિ કરવી,સર્વ કામનાસ્થા ૨૩-૨૪, વિડસને ૨૫, એથી વિરકત થવું, મૂલગુણ વિષયક अप्पमादे २६, लवालवे २७, झाण
પ્રત્યાખ્યાન કરવા, ઉત્તરગુણ વિષયક
પ્રત્યાખ્યાન કરવા, દ્રવ્ય અને ભાવથી संवरजोगे २८ य, उदए मारणंतिए કાયોત્સર્ગ કર, પ્રમાદને ત્યાગ કરે, २९॥४॥ संगाणं च परिण्णाया ३०,
શાસ્ત્રોકત સમાચારીનું પાલન કરવું, શુભपायच्छित्तकरणे वि य ३१, आराहणा
ધ્યાન કરવું, મરણાંત કષ્ટ આવે છતાં
પણ ધર્મમાં દઢ રહેવું, સર્વ વિષયવાસय मरणंते ३२, बत्तीसं जोगसंगहा।।५।।
નાને ત્યાગ કરે, દેનું પ્રાયશ્ચિત્ત
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
-1
પાઠ કરૂણા
લઈને શુધ્ધ થવું, અંતિમ સમયમાં
સંખના કરીને પંડિતમરણથી મરવું. ५५९ बत्तीसं देविंदा पण्णत्ता तंजहा
૫૫૯ દેવેન્દ્ર બત્રીસ છે – चमरे बली धरणे भूआणंदे-जाव-घोसे । ચમર, બલિ, ધરણ. ભૂતાનંદ, વેણુદેવ, चंदे सूरे सक्के ईसाणे सणंकुमारे-जाव- વેણુદાલી, હરિકાન્ત, હરિસ્સહ, અગ્નિ
શિખ, અગ્નિમાણવક, પૂર્ણ, વશિષ્ઠ જલકાન્ત, જલપ્રભ, અમિતગતિ, અમિતવાહન, વેલમ્બ, પ્રભંજન, શેષ, મહાઘેષ, આ વીસ ભવનપતિ દેના ઈન્દ્રો છે, સૂર્ય અને ચંદ્ર આ બે જ્યોતિષ્ક દેના ઈન્દ્રો છે. શક, ઈશાન, સનકુમાર, માહેન્દ્ર, બ્રહ્મ, લાંતક, શુક, સહસાર, પ્રાણત,
અચુત આ દશ વૈમાનિક દેવના ઈદ્રો છે, ૫૬૦ # વો વીદિયા વર્ષ પ૬૦ કુંથુનાથ અરિહંતના બત્રીસ સે બત્રીસ
સામાન્ય કેવલી હતા. પદ સો જે વર્ષ વિનાવાસ - પ૬૧ સૌધર્મ કલ્પમાં બત્રીસ લાખ વિમાન છે.
सहस्साणं पण्णत्ता। પદ્દર રેવરાજ વાસ તારે 10ા પર રેવતી નક્ષત્રના બત્રીસ તારા છે. ५६३ वत्तीसइविहे गट्टे पण्णत्ते।। પ૬૩ નૃત્ય બત્રીસ પ્રકારનું છે. પદક રુમી ન રy gઢવી સ્થા. પ૬૪ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલાક નૈરયિકેની
સુબા ને વાળ વર્ષ વિમારું સ્થિતિ બત્રીસ પામી છે.
ટિ પત્તા ! પક શ સત્તના કુવા રિયાળ પ૬પ તમસ્તમપ્રભ પૃથ્વીના કેટલાક નૈરયિ. नेरइयाणं बत्तीसं सागरोवमाई ठिई
કોની સ્થિતિ બત્રીસ સાગરોપમની છે.
રદ્દઃ અમારા તેવા યિા
बत्तीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ૧૬૭ સેમીનાળg g કરવામાં
देवाणं बत्तीस पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। પ૬૮ તેવા કિય-વંતિ-વંત-પાલિ.
विमाणेसु देवत्ताए उववण्णातेसि ण देवाणं अत्थेगइयाणं बनीसं सागरोवमाई ठिई पण्णत्ता।
પ૬૬ કેટલાક અસુરકુમાર દેવેની સ્થિતિ
બત્રીસ પપમની છે. પ૬૭ સૌધર્મ અને ઈશાન ક૯૫ના કેટલાક
દેવની સ્થિતિ બત્રીસ પોપમની છે. પ૬૮ વિજય, વૈજયંત, જયંત, અપરાજિત
આ વિમાનમાં જે દેવે ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બત્રીસ સાગરોપમની છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
પદ તે દેવે બત્રીસ પખવાડિએ શ્વાસોચ્છવાસ
પદક તે તેવા વત્તા મા
आणमंति वा, पाणमति वा, उस्ससंति
વા, નાસતિ વI ૨૭૦ રેસિ in તેિવા વન-વાત-સંદ
પ૭૦ તે દેવોને બત્રીસ હજાર વર્ષે આહાર
લેવાની ઈચ્છા થાય છે.
પ૭૨ લાદવા મસદ્ધિયા લીલા લે જાણે-
हिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति-जावसव्वदुक्खागमंतं करिस्संति ।
૫૭૧ કેટલાક ભવસિધ્ધિક જીવો એવા છે કે
જેઓ બત્રીસ ભવ કરીને સિદધ થશે યાવત્ સમસ્ત દુઃખાને અંત કરશે.
તેત્રીસમ સમવાય
૧૦૨ તેરા બાસાયણો ઘouત્તા તંગદી-
૨. એ રાણા શે વત્તા મવા
आसायणा सेहस्स। २. सेहे रायणियस्स सपक्खं गंता भवइ
आसायणा सेहस्स। ३. सेहे रायणियस्स आसन गंता
भवइ आसायणा सेहस्स। ४. सेहे राइणियस्स पुरओ चिद्वित्ता
भवइ आसायणा सेहस्स।
પ૭ર આશાતના તેત્રીસ છે૧ જ્ઞાનાદિક ગુણેમાં જે અધિક ગુરૂજન છે
તેમનાથી આગળ ચાલે તે શિષ્યને
આશાતના દોષ લાગે. ૨ જ્ઞાનાદિક ગુણેમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેમની બરોબર ચાલે તે આશાતના દેષ લાગે. ૩ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેને સંઘ કરતા-શરીર સાથે ઘસાઈને ચાલે તે આશાતના દોષ લાગે. ૪ જ્ઞાનાદિક ગુણોમાં જે અધિક ગરૂજન
છે, તેની આગળ ઉભા રહે તે આશાતના દેષ લાગે. ૫ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેની બરોબર ઉભા રહે તે આશાતના દોષ લાગે. ૬ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેની એકદમ નજીક ઉભા રહે તો આશાતના દોષ લાગે. ૭ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેની આગળ બેસે તે આશાતના દેષ લાગે.
५. सेहे रायणियस्स सपक्खं चिट्ठित्ता
भवइ आसायणा सेहस्स। ६. सेहे रायाणेयस्स आसन्नं चिद्वित्ता
भवइ आसायणा सेहस्स।
७. सेहे रायणियस्स पुरओ निसीइत्ता
भवइ आसायणा सेहस्स।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૩
સમવાયાંગ સૂત્ર ૮. સેરાળિયક્ષ સંપર્વ નિરૂત્તાં
મવડું વીસાયા સે .
९. सेहे रायणियस्स आसन्न निसीइत्ता
भवइ आसायणा सेहस्स। १०. सेहे रायणियस्स साढ़ें बहिया वियार-भूमि वा निक्खंते समाणे तत्थ सेहे पुचतरागं आयमइ, पच्छा रायणिए, भवइ आसायणा
૮ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેની બરાબર બેસે તે આશાતના દોષ લાગે. ૯ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેની એકદમ શરીર સંઘટો થાય તેમ
બેસે તે આશાતના દેષ લાગે. ૧૦ જ્ઞાનાદિક ગુણેમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેની સાથે સ્થડિલ ભૂમિ ગયા હોય અને પહેલાં શૌચ કરે તે આશાતના દોષ લાગે.
૧૧ જ્ઞાનાદિક ગુણેમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેની પહેલાં ઇર્યા પથિક પ્રતિક્રમણ કરે તે આશાતના દેષ લાગે.
११. सेहे रायणिएणं सद्धिं बहिया वियार
મૂમેં વા વિહામૂર્ખ વા નિરર્વતે સમાને તન્ય gવૃત્ત आलोएइ पच्छा रायणाए, भवइ
आसायणा सेहस्स। १२. केइ रायाणयस्स पुव्व संलवित्तए
सिया, तं सेहे पुवतरागं आलबइ पच्छा रायणिए, भवइ आसायणा
सेहस्स। १३. सेहे रायणिअस्स राओ वा, वियाले
वा, वाहरमाणस्स अज्जो ! के सुत्ता ? के जागरा ? तत्थ सेहे जागरमाणे रायणियस्स अपडिसु
णेत्ता भवइ आसायणा सेहस्स। १४. सेहे असणं वा पाणं वा खाइमं
वा साइमं वा पडिगाहित्ता तं पुब्वमेव सेहतरागस्स आलोएइ पच्छा रायणियस्स भवइ आसाT સેકસી
૧૨ જ્ઞાનાદિક ગુણોમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેમની સાથે કે વાર્તાલાપ કરવા આવે અને શિષ્ય તેની સાથે પહેલાં જ વાતૉલાપ કરવા લાગે તે આશાતના
દેષ લાગે. ૧૩ રાત્રે અથવા સયા સમયે રાત્મિક
પછે આર્ય! કૌન સૂતા અને કૌન જાગે છે? ત્યારે જાગૃત હોવા છતાં શિષ્ય રાત્નિકને ઉત્તર ન આપે તે આશાતના દેષ લાગે.
૧૪ જ્ઞાનાદિક ગુણોમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે. તેમની ઉપેક્ષા કરી અશનાદિ ચાર પ્રકારના આહારની ગુરૂજન પહેલા બીજ નાના સાધુ પાસે આલેચના કરે તે આશાતના દેષ લાગે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
सभवाय-33
૧૫ શૈક્ષ અશનાદિ ચાર પ્રકારના આહાર
ગુરૂજનને બતાવ્યા પહેલાં બીજા કોઈ નાના સાધુને બતાવે તે આશાતના દેષ લાગે.
૧૬ અશનાદિ ચાર પ્રકારના આહાર માટે
ગુરૂને નિમંત્રણ કર્યા પહેલાં બીજા નાનાને નિમંત્રણ કરે તે આશાતના
होषसागे. ૧૭ અશનાદિ ચાર પ્રકારને આહાર ગુરૂને
પુછયા વિના પિતાની ઈચ્છા પ્રમાણે અન્ય સાધુઓને અધિક જદી(૨)આપે તો આશાતના દેષ લાગે.
१५ सेहे असणं वा-जाव-साइमं वा
पडिगाहित्ता तं पुब्वमेव सेहतरागस्स उवदसेइ पच्छा रायणियस्स
भवइ आसायणा सेहस्स। १६. सेहे असणं वा-जाव-साइमं वा
पडिगाहित्ता तं पुव्वमेव सेहतरागं उवणिमंतेइ पच्छा रायणिए भवइ
आसायणा सेहस्स। १७. सेहे रायणिएण सद्धिं असणं वा
जाव-साइमं वा पडिगाहित्ता तं रायणियं अणापुच्छित्ता जस्स जस्स इच्छइ तस्स तस्स खद्धं खद्धं दलयति भवइ आसायणा
सेहस्स। १८. सेहे असणं वा जाव साइमं वा-पडि
गाहित्ता रायणिएणं सद्धि भुंजमाणे तत्थ सेहे खद्धं खद्धं, डागं डागं, उसढं उसढं, रसियं रसियं, मणुन्नं मणुन्नं, मणामं मणाम, निद्धं निद्धं, लुक्खं लुक्खं, आहा
रित्ता भवइ आसायणा सेहस्स । १९. सेहे रायणियस्स बाहरमाणस्स
अपडिसुणित्ता भवइ आसायणा
सहस्स। २०. सेहे रायणियस्स वाहरमाणस्स
तत्थ गए चेव पडिसुणित्ता
भवइ आसायणा सेहस्स। २१. सेहे रायणियस्स किं ति वत्ता
भवइ आसायणा सेहस्स।
૧૮ ગુરૂની સાથે આહાર કરતા મનેક્સ,
સરસ, ઉત્તમ, સિનગ્ધ, રૂક્ષ આદિ આહારને જલ્દી જલદી ખાઈ જાય તે આશાતના દેષ લાગે.
૧૯ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે. તે ગુરૂ બેલાવતા હોય તે પણ ન સાંભળે તે આશાતના દેષ લાગે.
૨૦ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે તેના બોલાવવા પર પિતાના સ્થાનથી જ સાંભળે નિકટ ન જાય તે આશાતના
દોષ લાગે. ૨૧ જ્ઞાનાદિક ગુણોમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે. તેમના લાવવા પર વિનય રહિત ઉત્તર આપે તે આશાતના દેષ લાગે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર २२. सेहे रायणियं तुमं ति वत्ता
भवइ आसायणा सेहस्स।
२२ शैक्ष, शनिने 'तू' ४ तो माशातना
દેષ લાગે.
२३. सेहे रायणियं खलु खद्धं वत्ता
भवइ आसायणा सेहस्स।
૨૩ ગુરૂપ્રતિ અનર્ગલ વચન બોલે તે
આશાતના દેષ લાગે.
૨૪ શૈક્ષ, રાત્વિક સામે તેમના શબ્દથી જ
ઉત્તર આપેતિરસ્કાર યુક્ત બેલે તે
આશાતના દેષ લાગે. ૨૫ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન છે
તેમની ધર્મકથામાં “આમ કહે એમ કહે તે આશાતના દોષ લાગે.
२६ धर्म४या ना२ शु३नी तमने भ२પણ નથી એમ કહી ભૂલ કાઢે તો આશાતના દોષ લાગે.
૨૭ જ્ઞાનાદિક ગુણેમાં જે અધિક ગુરૂજન છે
તેમની કથામાં પ્રસન્ન ન રહે અથવા પોતે કહેવા લાગે તો આશાતના દેષ લાગે.
२४. सेहे रायणियं तज्जाएणं तज्जा
एणं पडिहणित्ता भवइ आसा
यणा सहस्स। २५. सेहे रायणियस्स कहं कहे
माणस्स इति एवं वत्ता भवइ
आसायणा सेहस्स। २६. सेहे रायणियस्स कहं कहेमाणस्स
नो सुमरसीति वत्ता भवइ
आसायणा सेहस्स । २७. सेहे रायणियस्स कहं कहेमाणस्स
णो सुमणसे भवइ आसायणा
सेहस्स। २८. सेहे रायणियस्स कहं कहे
माणस्स परिसं भेत्ता भवइ
आसायणा सेहस्स। २९. सेहे रायणियस्स कहं कहे
माणस्स कहं आच्छिदित्ता भवइ
आसायणा सेहस्स। ३०. सहे रायणियस्स कहं कहे
माणस्स तासे परिसाए अणुट्ठियाए अभिन्नाए अवुच्छिन्नाए अवोगडाए दोच्चंपि तच्चपि तमेव कहं कहित्ता भवइ आसायणा सेहस्स।
૨૮ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
તેમની ધર્મ પરિષદને ભંગ કરે તે આશાતના દોષ લાગે.
૨૯ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે તેમની ધર્મપરિષદમાં બાધા ઉપસ્થિત કરે તે આશાતના દેષ લાગે.
૩૦ રાત્નિક કથા કહેતા હોય અને પરિષદ
ઉઠે નહિ,છિન્નભિન્ન થાય નહિ, વિખેરાઈ જાય નહિ તે પણ તેજ કથા બીજી વાર-ત્રીજી વાર કહે તે આશાતના દેષ લાગે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
सभवाय-33
૩૧ ગુરૂના શય્યા સંસ્મારકને પગથી
સ્પર્શ થઈ જવા પર હાથ જોડી ક્ષમા યાચના કયા વગર જાય તે આશાતના દેષ લાગે.
૩૨ જ્ઞાનાદિક ગુણેમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેમના આસન પર ઉભું રહે, બેસે અથવા સુવે તે આશાતના દેષ લાગે.
૩૩ જ્ઞાનાદિક ગુણમાં જે અધિક ગુરૂજન
છે, તેમના આસનથી ઉંચા અથવા બરાબર આસન પર ઉભે રહે, બેસે અથવા સુવે તો આશાતના દેષ લાગે.
३१. सेहे रायणियस्स सिज्जा-संथा.
रगं पाएणं संघट्टित्ता हत्थेण अणण्णुतावित्ता ( अणण्णुवित्ता) गच्छइ भवइ आसायणा सेहस्स। सेहे रायणियस्स सिज्जा संथारए चिट्टित्ता वा, निसीइत्ता वा, तुयट्टित्ता वा भवइ आसा
यणा सेहस्स। ३३. सेहे रायणियस्स उच्चासणंसि
वा, समासणंसि वा, चिट्ठित्ता वा, निसीइत्ता वा, तुयट्टित्ता वा
भवइ आसायणा सेहस्स। ५७३ चमरस्स णं असुरिंदस्स असुररण्णो
चमरचंचाए रायहाणीए एक्कमेक्क
बाराए तेत्तीसं तेत्तीसं भोमा पण्णत्ता। ५७४ महाविदेहे णं वासे तेत्तीसं जोयण
सहस्साइं साइरेगाइं विक्खंभेणं पण्णत्ते। ५७५ जया णं मृरिए बाहिराणंतरं तच्चं मंडलं
उवसंकमित्ता णं चार चरइ तया णं इह गयस्स पुरिसस्स तेत्तीसाए जोयणसहस्सेहिं किंचि विसेमणोहें चक्खुप्फासं
हव्वमागच्छइ । ५७६ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थे-
गइयाणं नेरइयाणं तेत्तीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता।
५७३ यमरेन्द्रनी यभरय या २०४धानीना २४
દરવાજાની બહાર તેત્રીસ-તેત્રીસ ભૌમनगरछे.
५७४ भडविड क्षेत्र विस्ता२ तेत्रीस २
योगनथी था। धारे छ.. ५७५ सय मा मतिम भ34थी च्यारे
પર્વ તૃતીય મંડલમાં ગતિ કરે છે ત્યારે જબૂદ્વીપમાં રહેલા મનુષ્યને કંઈક ઓછા તેત્રીસ હજાર યોજન દુરથી સૂર્યદર્શન थाय छे.
५७६ मा २त्नप्रभा पृथ्वीना टसा नैयिानी
સ્થિતિ તેત્રીસ ૫૫મની છે.
५७७ अहे सत्तमाए पुढवीए काल महाकाल-
-महारोरुएस नेण्डया कोसे तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता ।
५७७ तमस्तमः प्रमा पृथ्वीना स, मास,
शेरव, महाशे२१ ना२४ावासोमा उत्कृष्ट સ્થિતિ તેત્રીસ સાગરોપમની છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
५७८ २५५ति ४ान २४वासमा यिनी
અજઘન્ય–અનુત્કૃષ્ટ સ્થિતિ તેત્રીસ સાગ રોપમની છે.
५७८ ४४६४ असुमार वानी स्थिति
तेत्रीस ५८योपभनी छ... ५८० सौधर्म भने शान ४५ना
દેવેની સ્થિતિ તેત્રીસ પામી હોય છે. ५८१ विय, वैश्यात, यत, मलित
વિમાનમાં જે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે તે દેવની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ તેત્રીસ સાગરોપમની છે.
५७८ अप्पइट्ठाणनरए नेरइयाणं अजहण्ण-
मणुकोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिई
पण्णत्ता। ५७९ असुरकुमाराणं अत्थेगइयाणं देवाणं
तेत्तीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता। ५८० सोहम्मीसाणेस अत्यंगइयाणं देवाणं
तेत्तीसं पलिओवमाइं ठिई पण्णत्ता । ५८१ विजय-वेजयंत-जयंत-अपराजिएम विमा-
णेसु उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिई
पण्णत्ता। ५८२ जे देवा सव्वट्ठसिद्धे महाविमाणे देवत्ताए
उववण्णा-तेसि णं देवाणं अजहण्णमणुकोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिई
पण्णत्ता। ५८३ ते णं देवा तेत्तासेहिं अद्धमासेहिं आण-
मंति वा, पाणमंति वा, उस्ससंति वा,
निस्ससंति वा । ५८४ तेसि णं देवाणं तेत्तीसेहिं वास-सहस्सेहिं
आहारठे समुप्पज्जइ । ५८५ सतेगइया भवसिद्धिया जीवा जे तेत्ती-
सेहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति-जावसव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति ।
५८२ सथिसिद्ध विमानमा ने वो उत्पन्न
થાય છે તે દેવેની અજઘન્ય–અનુત્કૃષ્ટ સ્થિતિ તેત્રીસ સાગરોપમની છે.
१८3 ते वो तेत्रीस ५५
श्वासोवास
५८४ ते वोन तेत्रीस १२ वर्षे मारनी
ઈચ્છા ઉત્પન્ન થાય છે.
५८५ सा मसिधि ७ वा छ
જેઓ તેત્રીસ ભવ કરીને સિદધ થશે यावत् स मानो मत ४२..
ચોત્રીસમો સમવાય ५८६ चोत्तीसं बुद्धाइसेसा पण्णत्ता तंजहा- ५८६ तायरोना अतिशय योत्रीस छ - (१) १. अवट्ठिए केस-मंसु-रोम नहे,
भरना वाणहाटी, शम, नप माथी २. निरामया निरुवलेवा गायलट्ठी,
વધારે વધતા નથી (૨) શરીર સ્વસ્થ
અને નિર્મલ રહે છે (3) રક્ત અને માંસ ३. गोक्खीरपंडुरे मंस सोणिए,
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય-૩૪
४. पउमुप्पलगंधिए उस्सास-निस्सासे, ५. पच्छन्ने आहार नीहारे अदिस्से
मंसचक्खुणा, ६. आगासगयं चकं ૭. નાનાસાયં છત્ત, ८. आगासगयाओ सेयवरचामराओ, ९. आगासफालिआमयं सपायपीढं
सीहासणं, ૨૦. I rો મહરિમંદિર
आभिरामो इंदज्झओ पुरओ गच्छइ, ११. जत्थ जत्थवि य णं अरहंता भग
बंतो चिटुंति वा, निसीयंति वा, तत्थ तत्थवि य णं जक्खा देवा संछन्न-पत्त-पुष्फ-पल्लव-समाउलो सच्छत्तो सज्झओ सघंटो सपडागो
असोगवरपायओ अभिसंजायइ, १२. ईसि पिट्ठओ मउडठाणमि तेयमंडलं
अभिसंजायइ अंधकारेवि य णं दस
दिसाओ पभासेइ, १३. बहुसमरमणिज्जे भूमिभागे, १४. अहोसिरा कंटया जायंति, १५. उउविवरीया सुहफासा भवंति, १६. सीयलेणं सुहफासेणं सुरभिणा मारु
एणं जोयणपरिमंडलं सव्वओ समंता
संपमज्जिज्जइ, १७. जुत्तफुसिएणं मेहेण य निहयरय
રેપૂરે જિજ્ઞરૂ, १८. जल-थलयभासुरपभूतेणं विंटट्ठाइणा
दसवण्णेणं कुसुमेणं जाणुस्सेहप्प
ગાયના દૂધ જેવું શ્વેત હોય છે (૪) પદ્મગંધની સમાન સુંગધીત શ્વાસોશ્વાસ હોય છે. (૫) છદ્મસ્થની દ્રષ્ટિએ તેમના આહાર નિહાર દેખાતા નથી. (૬) તીર્થ કરેદેવની આગળ આકાશમાં ધર્મચકહેવું. (૭) તેમના ઉપર ત્રણ છત્રનું હોવું. (૮) આકાશગત બે સુંદર અને સફેદ ચામરોનું હોવું. (૯) આકાશની સમાન સ્વચ્છ સ્ફટિક મણિનું બનાવેલું પાદપીઠિકા સહિતનું સિંહાસન હેવું. (૧૦) તીર્થંકર દેવની આગળ આકાશમાં હજાર નાની પતાકાઓથી ભિત ઈન્દ્રધ્વજનું ચાલવું. (૧૧) અરિહંત ભગવાન જ્યાં જ્યાં ભે છે ત્યાં ત્યાં તે જ ક્ષણે સઘન પત્ર, પુષ્પ અને પલથી સુશોભિત છત્ર, ધ્વજ, ઘંટ એવં પતાકા સહિત અશોક વૃક્ષનું ઉત્પન્ન થવું. (૧૨) મસ્તકની પાછળ દશે દિશાને પ્રકાશિત કરનાર તેજમંડળનું હોવું (૧૩) તીર્થકર જ્યાં જ્યાં પધારે છે ત્યાં ત્યાં ભૂભાગનું સમતલ હોવું. (૧૪) તેઓ જ્યાં
જ્યાં પધારે ત્યાં ત્યાં કટકાનું અધોમુખ થવું. (૧૫) તેઓ જ્યાં જ્યાં પધારે ત્યાં ત્યાં ઇતુઓનું અનુકૂલ હોવું. (૧૬) જ્યાં જ્યાં પધારે ત્યાં ત્યાં સંવર્તક વાયુદ્વારા એક યોજન સુધી ક્ષેત્રનું શુદ્ધ થઈ જવું (૧૭) મેઘ દ્વારા રજનું ઉપશમન હોવું (૧૮) જાનુ પ્રમાણ દેવકૃત પુપોની વૃષ્ટિ થવી અને પુના ડંઠલનું અધોમુખ થવું. (૧૯) અમનેજ્ઞ શબ્દ, રૂપ, ગંધ, રસ સ્પર્શનું ન રહેવું. (૨૦) મેનેજ્ઞ શબ્દ રૂપ, ગંધ, રસ સ્પર્શનું પ્રગટ થવું (૨૧)
જન પર્યત સંભળાતો હદય સ્પર્શી સ્વર હિ. (૨૨) અર્ધમાગધી ભાષામાં ઉપદેશ દે. (૨૩) તે અર્ધમાગધી ભાષાનું ઉપસ્થિત આર્ય, અનાર્ય, દ્વિપદ, ચતુષ્પદ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
माणमित्ते पुप्फोवयारे किज्जइ, १९. अमणुण्णाणं सद-फरिस-रस-रूव
गंधाणं अवकरिसो भवइ, २०. मणुण्णाण सद्द फरिस-रस-रूव
गंधाणं पाउम्भावो भवइ, २१. पच्चाहरओवि य णं हिययगमणीओ
जोयणनीहारी सरो, २२. भगवं च णं अद्धमागहीए भासाए
धम्ममाइक्खइ, २३. सावि यणं अद्धमागही भासा भासि
ज्जमाणी तेसि सव्वसि आरियमणा रियाणं दुप्पय चउप्पय-मिय-पसु. पक्खि-सरीसिवाणं अप्पणो हिय.
सिव सुहयभासत्ताए परिणमइ, २४. पुयबद्धवेरवि य णं देवासुर-नाग.
सुवण्ण-जक्ख-रक्खस-किनर-किंपुरिस-गरुल-गंधव्व-महोरगा अरहओ पायमूले पसंतचित्तमाणसा धम्म
निसामंति, २५. अण्णउत्थियपावयणिया वि य गं
आगया वंदंति, २६ आगया समाणा अरहओ पायमले
निप्पलिवयणा हवंति, २७. जओ जओ वि य णं अरहंतो भग
वंतो विहरंति तो तओ वि य णं
जोयण पणवीसाए णं ईती न भवइ, २८ मारी न भवइ, २९. सचक्कं न भवइ. ३०. परचक्कं न भवइ, ३१. अड्युट्ठी न भवइ,
મૃગ, પશુ, પક્ષી અને સરીસૃપોની ભાષામાં પરિણત થવું અને તેઓને હિત. કારી, સુખકારી એવ કલ્યાણકારી પ્રતીત થવું. (૨૪) પૂર્વભવના વેરાનુબંધથી
पायेस हेव, मसुर, नाम, सुप, यक्ष, राक्षस, नि२, ५३५, १३७, धर्ष અને મહારગ અરિહંત ભગવાનના ચરણ આગળ પ્રસન્ન ચિત્ત થઈને ધર્મોપદેશનું श्रवण ४३ छे. (२५) अन्यतार्थिनु नत. भरत ने वहन ४२७: (२६) मरिहंत. ની સમીપ આવીને અન્યતીથિંકેનું नि३त्त२ . (२७) न्याय मरिહત ભગવાન પધારે ત્યાં ત્યાં પચીસ
જન પર્યંત ઉંદર આદિને ઉપદ્રવ ન થ. (૨૮) લેગ આદિ મહામારીને ઉપદ્રવ ન થે. (૨૭) સ્વસેનાને વિપ્લવ ન હે. (૩૦) અન્ય રાજ્યની સેનાને ઉપદ્રવ ન થે. (૩૧) અધિક વર્ષો ન હોવી. (૩૨) વર્ષાને અભાવ ન હોય (33) हु न थाय. (३४) पूर्वत्पिन्न ઉત્પાત તથા વ્યાધિઓને ઉપશાન્ત થઈ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૦
३२. अणावुट्टी न भवइ, ३३. दुब्भिक्खं न भवइ, ३४. पुष्पणावि य णं उप्पाइया वाही य विपामेव उवसति ।
५८७ जंबुद्दीवेणं दवे चउत्तीसं चक्कवट्टि - विजया पण्णत्ता तंजहाવત્તાનું મહાવિòહે, તો મરહે, વત્ । ५८८ जंबुद्दीवे णं दीवे चोत्तीसं दीहवेयड्डा
पण्णत्ता ।
५८९ जंबुद्दीवेणं दीवे उक्कोसपर चोत्तीसं तित्थंकरा समुपज्जेति ।
५९० चमरस्सणं असुरिंदस्स असुररण्णो चोतीसं भवणात्रा ससय सहस्साइं पण्णत्ताई । ५९१ पढम- पंचम - छडी-सत्तमासु चउसु
पुढवीसु चोत्तीसं निरयवास-सय
सहस्सा पण्णत्ता ।
५९२ पणतीसं सच्चययणाइसेसा पण्णत्ता |
Jain Educationa International
૫૮૭ જ મૂઠ્ઠીપમાં ચોત્રીસ ચક્રવતી વિજય છેમહાવિદહેમાં-૩૨, ભરતમાં-૧, ઐરવતમાં
૧ = ૩૪,
૫૮૮ જબુદ્વીપમાં ચાત્રીંસ દીઘ વૈતાઢ્ય પત છે.
૫૮૯ જમૂદ્રીપમાં ઉત્કૃષ્ટ ચાત્રીસ તીર્થંકર ઉત્પન્ન થાય છે.
૫૯ ચમરેન્દ્રના ચેાત્રીસ લાખ ભવનાવાસ છે.
૫૯૧ પહેલી, પાંચમી, છઠ્ઠી અને સાતમી આ ચાર પૃથ્વીએમાં મળીને ચેાત્રીસ લાખ નારકાવાસ હાય છે.
પાંત્રીસમો સમવાય
પર સત્ય-વચનના અતિશય પાંત્રીસ છેસ સ્કાર યુક્ત ભાષા, ઉદાત્ત સ્વર, ગ્રામ્ય-દોષરહિત ભાષા, ગભીર સ્વર, પ્રતિધ્વનિયુક્ત સ્વર, સરલ ભાષા, રૂચિકર ભાષા, શબ્દ અલ્પ પણ અ અધિક, પૂર્વાપર વિરાધ રહિત, શિષ્ટ ભાષા, અસદિગ્ધ ભાષા, સ્પષ્ટ ભાષા, હૃદયગ્રાહી ભાષા, દેશકાલાનુરૂપ અ, તત્વાનુરૂપ વ્યાખ્યા, સમ્બંધ વ્યાખ્યા, પદ અને વાકયાનું સાપેક્ષ હાવું, વિષયનું યથા પ્રતિપાદન, ભાષામા, મનું કથન ન કરવું, ધ સાધ પ્રતિપાદન, પરનિંદા અને આત્મપ્રશંસાથી રહિત કથન, શ્લાધનીય ભાષા, કારક–કાલ વચન–લિ'ગ આદિના વિપર્યાસથી રહિત ભાષા, આકષ ક ભાષા,અશ્રુતપૂર્વ વ્યાખ્યા,
For Personal and Private Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
५९३ कुंथू णं अरहा पणतीसं धणूई उ उच्चत्तेणं होत्था ।
५९४ दत्ते णं वासुदेवे पणतीसं घाई उड्ड उच्चत्तेणं होत्था ।
५९५ नंदणे णं बलदेबे पणतीसं घई उड्ड उच्चत्तेणं होत्था । ५९६ सोहम्मे कप्पे सभाए सुहम्माए माणव चेइयक्खंभे हेट्ठा उवरिं च अद्धतेरस अद्धतेरस जोयणाणि वज्जेत्ता मज्झे पणतीस जोयणेमु बइरामएस गोलवट्टस मुग्गएसु जिण - कहाओ पण्णत्ता ।
५९७ बितिय उत्थी दोसु पुढवी पणतीसं निरयावास - सय सहस्सा पण्णत्ता ।
છત્રીસમો
५९८ छत्तीसं उत्तरज्झयणा पण्णत्ता तंजहाविणयसुयं १, परीसहो २, વાઈरंगिज्जं ३, असंखयं ४, अकाममरणिज्जं ५, पुरिसावेज्जा ६, उरમિનં ૭, હ્રાવિહિયં ૮, મિपव्वज्जा ९, दुमपत्तयं १०, सुयपूया ११, हरिए सिज्जं
Jain Educationa International
बहु
१२,
૯૧
ધારા પ્રવાહ કથન, વિભ્રમ-વિક્ષેપ-રાષલાભ આદિ રહિત ભાષા, એકજ વિષયનું વિવિધ પ્રકારથી પ્રતિપાદન, વિશિષ્ટતાયુક્ત ભાષા, વણ, પદ અને વાકયાનું અલગ પ્રતીત હાવું, આયુક્ત ભાષા, ખેદ રહિત કથન, તત્ત્વા ની સમ્યક્ સિદ્ધિ.
૫૩ અરિહત કુંથુનાથ પાંત્રીસ ધનુષ્ય ઉંચા
હતા.
૫૪ દત્ત વાસુદેવ પાંત્રીસ ધનુષ્ય ઉંચા હતા.
૫૫ નદન અલદેવ પાંત્રીસ ધનુષ્ય ઉંચા હતા.
૫૯૬ સૌધ કલ્પની સુધર્મા સભામાં માણુવક
ચૈત્યસ્ત‘ભની નીચે અને ઉપર સાડા બાર સાડા બાર ચેાજન છેડીને મધ્યના પાંત્રીસ ચેાજનમાં વમય વર્તુલાકાર ડબ્બામાં જિન ભગવાનની અસ્થીએ છે.
૫૭ બીજી અને ચેાથી-આ એ પૃથ્વીઓમાં પાંત્રીસ લાખ નારકાવાસ છે.
સમવાય
૫૯૮ ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રના ભગવાને છત્રીસ અર્ધ્યયના કહ્યાછે—વિનયશ્રુત, પરિષહ, ચાતુર’ગીય, અસ'સ્કૃત, અકામ-મરણીય, પુરૂષવિદ્યા, ઉરભ્રીય, કાપિલીય, નમિ–પ્રત્રજ્યા દ્રુમ-પત્રક, બહુશ્રુતપૂજા, હરિકેશીય, ચિત્ત-સ‘ભત, ઈષુકારીય, સભિક્ષુક, સમા ધિસ્થાન, પાપશ્રમણીય, સંયતીય, ભૃગ ચર્ચા, અનાથી–પ્રત્રજ્યા, સમુદ્રપાલીય, રથનેસીય, ગૌતમ-કેશીય, સમિતીય,
For Personal and Private Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨
चित्तसंभूयं १३, उसुयारिज्जं १४, सभिक्खूगं १५, समाहिठाणाई १६, पावसमणिज्जं १७, संजइज्जं १८, मियचारिया १९, अणाह पव्वज्जा २०, समुद्दपालिज्जं २१, रहनेोमज्जं २२, गोयमकेसिज्जं २३, समितीओ २४, जन्नतिज्जं २५, सामायारी, २६, खलुकिज्जं २७, मोक्खमग्गगई २८, अप्पमाओ २९ तवमग्गो ३०, चरणावही ३१, पमायठाणाई ३२, कम्मपयडी ३३, सज्झयणं ३४, अणगारमग्गे ३५, जीवाजीव विभत्तीय ३६ । ५९९ चमरस्स णं असुरिंदस्स असुररण्णो सभा सुहम्मा छत्तीसं जोयणाई उङ्कं उच्चत्तेणं होत्था ।
६०० समणस्स णं भगवओ महावीरस्स छत्तीसं अज्जाणं साहस्सीओ होत्था । ६०१ चेत्तासोए णं मासेसु सह छत्ती - संगुलियं सूरिए पोरिस छायं निव्वत्तर |
સાડત્રીસમો
६०२ कुंथुस्स णं अरहओ सत्ततीसं गणा, सत्ततीसं गणहरा होत्था ।
६०३ हेमवय - हेरण्णवयाओ
णं जीवाओ सत्ततीसं जोयणसहस्साई छच्च चउसत्तरे जोयणसए सोलस य गूणवीसभाए जोयणस्स किंचि विमूणाओ आयामेणं पण्णत्ताओ ।
Jain Educationa International
यज्ञीय, साभायारी, मसुडीय, भोक्षभार्ग गति, अप्रभाह, तपोभार्ग, थरशु-विधि, प्रभाहस्थान, उर्भ प्रमृति, बेश्या अध्ययन, मागुगार - भार्ग, वालव विलति
૫૯ ચમરેન્દ્રની સુધર્માં સભા છત્રીસ યાજન अथी छे.
૬૦૦ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની છત્રીસ હજાર આયિકાઓ હતી.
૬૦૧ ચૈત્ર અને આસે। આ બે માસમાં સૂર્ય એકવાર છત્રીસ આંશુલ પ્રમાણ પૌરૂષી છાયા કરે છે.
સમવાય
૬૦૨ અરિહ ંત કુંથુનાથના સાડત્રીસ ગણા અને સાડત્રીસ ગણધર હતા.
૬૦૩ હૈમવત અને હૈરણ્યવત ક્ષેત્રની જીવાએ विस्तारनी अपेक्षाओ (३७६७४) साउन्रीस હજાર છસા ચુમોતેર ચેાજન તથા એક ચેાજનના ૧૯ ભાગોમાંથી ૧૬ ભાગથી ઘેાડી ઓછી છે.
For Personal and Private Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
43
१०४ समस्त विन्य, वैयत, यत भने
અપરાજિત નામની રાજધાનીઓના પ્રકાર (કોટ) સાડત્રીસ-સાડત્રીસ પેજન ઉંચા છે
६०४ सव्वासु णं विजय-जयंत जयंत-
अपराजियासु रायहाणीसु पागारा सत्ततीसं सत्ततीसं जोयणाई उडूं
उच्चत्तणं पण्णत्ता। ६०५ खुड्डियाए णं विमाणपविभत्तीए
पढमे वग्गे सत्ततीसं उद्देसणकाला
पण्णत्ता। ६०६ कत्तिय-बहुल सत्तमीए णं मूरिए
सत्तासंगुलियं पोरिसछायं निव्वत्तइत्ता णं चारं चरइ ।
१०५ शुद्रिा विमानप्रविमतिना प्रथम वर्गमा
सात्रीस उदेशन से छे.
१०६ ॥ति१६ सातभने हिवसे सूर्य सात्रीस
અંગુલ પ્રમાણ પૌરૂષી છાયા કરીને ગતિ २ छे.
આડત્રીસમો સમવાય ६०७ पासस्स णं अरहओ पुरिसादाणीयस्स १०७ ५३५४ानीय मति पावनथनी पृष्ट . अहतीसं अज्जिआसाहस्सीओ उक्को- मात्रीस १२ मामा ती.
सिया अज्जियासंपया होत्था । ६०८ हेमवय-एरण्णवईयाणं जीवाणं धणुपिढे । ૬૦૮ હૈમવત અને હેરણ્યવત ક્ષેત્રોની જે
अट्ठतीसं जोयणसहस्साई सत्त य चत्ताले જીવાઓ છે તેમના ઘનુ પૃષ્ઠની પરિધિ जोयण-सए दस एगुणवीसइभागे जोय.
मात्रीसडनरसातसयासीस (3८७४०)
યોજન અને એક યોજનના ૧૯ ભાગમાંથી णस्स किंचि विसेम्णा परिक्खेवणं
૧૦ ભાગથી થોડી ઓછી કહેલ છે. पण्णत्ता। ६०९ अत्थस्स णं पव्वयरण्णो बितिए कंडे १०८ ३५ तना द्वितीय xisनी या मा3
अद्वतीसं जोयणसहस्साई उई उच्चत्तणं त्रीस ॥२ याननी छे.
होत्था । ६१० खुड्डियाए ण विमाणपविभत्तीए बितिए ११० क्षुद्रि-विमान-प्रविनातिनाद्वितीयवर्गभां
वग्गे अद्वतीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता। मात्रीस शनाय छे.
ઓગણચાલીસ સમવાય ६११ नमिस्स णं अरहओ एगृणचत्तालीसं ११ मत नभिनायना मे-यालीस से। आहोहियसया होत्था ।
(3८००) अवधिज्ञानी ता.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
११२ समय क्षेत्रमा सयालीस फुट पत
-वीस वर्ष ५२ पर्वत, पाय भे३५ त, या२ षु॥२ ५'त.
६१२ समयखेत्ते एगृणचत्तालीसं कुलपव्वया
पण्णत्ता तंजहातीसं बासहरा, पंच मंदरा, चत्तारि
उसुकारा। ६१३ दोच्च-च उत्थ-पंचम-छट्ठ-सत्तमासु णं
पंचसु पुढवीसु एगणचत्तालीसं निरया-
वास-सय-सहस्साइं पण्णत्ताई। ६१४ नागावरणिज्जस्स मोहणिज्जस्स
गोत्तस्स आउयस्स एयासि णं चउण्हं कम्मपगडीणं एगूणचत्तालीसं उत्तरपगडीओ पण्णत्ता।
११3 मील, याथी, पायभी, छी, सातमी, मा
पांय पृथ्वीमामा मायादीस सा
નારકાવાસ છે. १४ ज्ञानावरणीय, भाडनीय, गोत्र मने आयु
આ ચાર મૂળ કર્મ પ્રકૃતિની ઉત્તર કમ પ્રકૃતિએ ઓગણ ચાલીસ હોય છે. તે આ प्रमाणे-ज्ञानावणीय-५, मोहनीय-२८, गोत्र-२, मायु-४ = 36.
ચાલીસમો સમવાય ६१५ अरहओ णं अरिदुनेमिस्स चत्तालसिं ११५ २०२७ रिटनमिनी यालीस उत२
આર્યાએ હતી. अजियासाहस्सीओ होत्था । ६१६ मंदरचूलिया णं चत्तालीसं जोयणाइं उडु ६१६ मे३नी यूलियाली योनी छे.
. उच्चत्तेणं पण्णत्ता । ६१७ संती अरहा चत्तालीसं धणूई उड़े उच्च- ११७ २०२९ ilaनाथ यादीस धनुष्य या तेणं होत्था ।
ता. ६१८ भूयाणंदस्स णं नागकुमारस्स नागरन्नो ११८ भूतान नमान्द्रना यादीस at
चत्तालीसं भवणावास-सय-सहस्सा भवनावास छे.
पण्णत्ता । ६१९ खुडियाए णं विमाणपविभत्तीए तइए ११८ क्षुद्रिविमान-प्रविमतिना त्री मां
वग्गे चत्तालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता। यातीस उद्देशन छे. ६२० फग्गुणपुण्णिमासिणीए णं मरिए चत्ता- १२० भासनी पूर्णिमाने हिवसे सूर्य लीसंगुलियं पोरेसीछायं निव्वट्टइत्ता गं ચાલીસ અંગુલ પ્રમાણ પૌરૂષી છાયા કરતો
ભ્રમણ કરે છે. चारं चरइ। ६२१ एवं कत्तियाए वि पुष्णिमाए। ૬૨૧ એજ પ્રમાણે કાર્તિક પૂર્ણિમાને દિવસે સૂર્ય
ચાલીસ અંગુલ પ્રમાણ પૌરૂષી છાયા કરતો ગતિ કરે છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
८५ ६२२ महासुक्के कप्पे चत्तालीसं विमाणा- १२२ माशु ४८५i ila S२ विमानावास-सहस्सा पण्णत्ता।
વાસ છે.
तालीसभी समवाय ६२३ नमिस्स णं अरहओ एकचत्तालासं १२3 A२त नभिनायनी तालीस अज्जियासाहस्सीओ होत्था।
આર્યાઓ હતી. ६२४ चउसु पुढवीसु एक्कचत्तालासं
૬૨૪ આ ચાર પૃથ્વીમાં બધા મળીને એકતાલીસ निरयावास-सय-सहस्सा पण्णत्ता तंजहा। લાખ નારકાવાસ છે–રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં रयणप्पहाए पंकप्पभाए तमाए तम
૩૦ લાખ, પંકપ્રભા પૃથ્વીમાં ૧૦ લાખ,
તમઃપ્રભામાં એક લાખમાં પાંચ ઓછા, तमाए।
તમસ્તમઃ પ્રભા પૃથ્વીમાં પ નારકાવાસ છે. ६२५ महालियार णं विमाणपविभत्तीए पढमे १२५ मडालि ( भोटरी) विभान प्रविलातिना वग्गे एकचत्तालीसं उद्देसणकाला
પ્રથમ વર્ગમાં એકતાલીસ ઉદેશનકાલ છે. पण्णत्ता ।
બેતાલીસ સમવાય ६२६ समणे भगवं महावीरे बायालीसं वासाइं १२६ श्रम मवान महावीर मेतालीस वपना सामण्णपरियागं पाउणित्ता सिद्धे जाव
श्रम पर्याय पाणीने सिद्ध-सुद्ध-पशि
નિવૃત્ત ચાવતુ સર્વ દુઃખોથી મુક્ત થયા. सव्वदुक्खप्पहीणे। ६२७ जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स पुरच्छिमिल्लाओ ६२७ २८ भूद्वीपना पूर्वा य२मान्तथी स्तूप चरमंताओ गोथूभस्स णं आवासपव्व
આવાસ પર્વતના ચરમાન્તનું અવ્યવહિત
અંતર બેતાલીસ હજાર એજનનું છે. यस्म पञ्चच्छिमिल्ले चरमंते एस णं बायालीसं जोयणसहस्साई अबाहातो
अंतरं पण्णत्तं । ६२८ एवं चउदिसि पि दोभासे संखो १२८ ६४मास, A1 भने ४४सीम पतनुं दयसामे य ।
અંતર પણ ચારે દિશાઓમાં એટલું જ છે. ६२९ कालोए णं समुद्दे बायालीसं चंदा जोइंसु १२८ साह समुद्रमा तालीस य मने
वा, जोइंति वा, जोइस्संति वा, बायालीसं બેતાલીસ સૂર્ય ત્રિકાલમાં પ્રકાશિત રહે છે. मुरिया पभासेंसु वा, पभासिंति वा, पभासिस्संति वा ।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાય-૪૨
नाम.
६३० संमुच्छिम भुयपरिसप्पाणं उक्कोसेणं ३० स भूमि सुपरिसपना उत्कृष्ट स्थिति बायालीसं वाससहस्साई ठिई पण्णत्ता।
બેતાલીસ હજાર વર્ષની છે. ६३१ नामकम्मे बायालीसविहे पण्णत्ते तंजहा- १३१ नाम भ मेतालीस प्रानुं हुं छेगइनामे जाइनामे सरीरनामे सरीरंगो
तिनाम, जतिनाम, शरी२, शरीरावंगनामे
ગોપાંગ, શરીર બંધનનામ, શરીરસંઘાતન
नाम, सधया नाम, संस्थान, वरा नाम,, सरीरबंधणनामे सरीरसंघायणनामे संघ
आध, २४,२५, मगु३सधुनाम, पात, यणनामे संठाणनामे दण्णनामे गंधनामे ५राघात, मानु पूर्वा, वास, मात रसनामे फासनामे
नाम, धोत, विडायोगतिनाम, सनाम,
स्था१२, सूक्ष्म, मा६२, पर्याप्त, अपर्याप्त, अगुरुलहुयनामे उवधायनामे पराघाय
સાધારણ શરીર, પ્રત્યેક શરીર, હિર, नामे आणुपुर्वानामे उस्मासनामे आय- मस्थि२, शुभ, अशुभ, सुभा हुन, बनामे उज्जोयनामे विहगगइनामे
सुस्व२, हुस्१२, माय, मनाय, यश:
કીર્તિ, યશકીર્તિ, નિર્માણનામ, તીર્થકર तसनामे थावरनामे सुहुमनामे बायरनामे पज्जत्तनामे अपज्जत्तनामे साहारणसरीरनामे पत्तेयसरीरनामे थिरनामे अथिरनामे सुभनामे असुभनामे सुभगनामे दुब्भगनामे सुसरनामे दुस्सरनामे आएज्जनामे अणाएज्जनामे जसोकित्तिनामे अजसोकित्तिनामे निम्माणनामे
तित्थकरनामे । ६३२ लवणे णं समुद्दे बायालीसं नागसाह- ९३२ सवा समुंद्रनी मान्यत२ (४४ भासा) ___ स्सीओ अभितरियं वेलं धारंति।।
ને બેતાલીસ હજાર નાગ દેવતા ધારણ ६३३ महालियाए णं विमाणपविभत्तीए बितिए 33 भविमानप्रविमतिना oilon वर्गमा
वग्गे बायालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता। तालीस उद्देशन छे. ६३४ एगमेगाए ओसप्पिणीए पंचम-छट्ठीओ १३४ प्रत्येससपिणीना पांथमा छ मानो
समाओ बायालीसं वाससहस्साई कालेणं दमतालीस २ षना छे.
पण्णत्ता। ६३५ एगमेगाए उस्सप्पिणीए पढम-बीयाओ ६३५ प्रत्ये3 Sत्सपिंपीना पडेसा-मी मानो समाओ बायालासं वाससहस्साई कालेणं
કાળ બેતાલીસ હજાર વર્ષનો છે. पण्णत्ता।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેતાલીસમો સમવાય
६३६ तेयालीसं कम्मविवागज्झयणा पण्णत्ता | ६३७ पढम- चउत्थ-पंचमासु तेयालीसं निरयाવાસ-ય-સહસ્સા ૧૧ત્તા |
६३८ जंबुद्दीवस णं दीवस्स पुरच्छिमिल्लाओ चरमंताओ गोधूमस्स णं आवासपव्वयस्स पुरच्छिमिले चरमंते एस णं तेयालीस जोयणसहस्साई अवाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
६३९ एवं चउद्दिसिं प दगभासे संखे दयसामेय ।
६४० महालियाए णं विमाणपविभत्तीए तइए वग्गे तेयालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता ।
ચુંમાલીસમેા
६४१ चोयालीसं अज्झयणा इसे भासिया दिय लोगचुयाभासिया पण्णत्ता |
६४२ विमलस्स णं अरहओ चउआलीसं पुरिसजुगाई अणुपिट्ठि सिद्धाई - जावसव्वदुक्ख पहिणाईं ।
६४३ धरणस्स णं नागिंदस्स नागरणो चोयालीसं भवगावास -सय सहस्सा पण्णत्ता ।
६४४ महालिया णं त्रिमाणपविभत्तीए चउत्थे arh चोपालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता ।
Jain Educationa International
८-७
૬૩૬ કવિપાકના તેતાલીસ અધ્યયનો છે.
૬૩૭ પહેલી, ચોથી અને પાંચમી આ ત્રણ પૃથ્વીએમાં મળીને તેતાલીસ લાખ નારકાવાસ છે.
૬૩૮ જ'બૂઢીપના પૂર્વ દિશામાં આવેલ તદ્ન અંતિમ પ્રદેશથી ગોસ્તૂપ આવાસ પ તના પૂર્વી ચરમાન્તને અવ્યવહિત અંતર તેતાલીસ હજાર યોજનનુ છે.
૬૩૯ એજ પ્રમાણે દકભાસ, શંખ અને દકસીમ પ તના ચર્માન્તનું અન્તર છે.
૬૪૦ મહાલિકા વિમાનપ્રવિભક્તિના ત્રીજા વર્ગ માં તેતાલીસ ઉદ્દેશનકાલ છે.
સમવાય
૬૪૧ દેવલોકથી ચુત ઋષિઓદ્વારા ભાષિતઋષિભાસિત આગમના ચુ'માલીસ અધ્યયા છે.
૬૪ર અરિહંત વિમલનાથ પછી ચુ'માલીસ યુગ પુરૂષ શિષ્ય-સિદ્ધ યાવત્ સમસ્ત દુઃખોથી મુક્ત થયા છે.
૬૪૩ ધરણ નાગેન્દ્રના ચુ'માલીસ લાખ ભવનો છે.
૬૪૪ મહાલિકા વિમાનપ્રવિભક્તિના ચેાથા વર્ગમાં ચુ’માલીસ ઉદ્દેશનકાલ છે.
For Personal and Private Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
પીસ્તાલીસમેા સમવાય
६४५ समयखेत्ते णं पणयालीसं जोयण-सय-सहस्साइं आयाम विक्खंभेणं पण्णत्ते ।
६४६ सीमंत णं नरए पणयालीस जोयणसय- सहस्साई आयाम - विक्खंभेणं ઇત્તે ।
६४७ एवं उड्डविमाणे वि ।
६४८ इसिप भाराणं पुढवी एवं चेत्र ।
६४९ धम्मे णं अरहा पणयालीसं धणूई उड उच्चणं होत्था |
६५० मंदरस्स णं पव्वयस्स चउदिसिं पि पणयालीस २ जोयणसहस्साइं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
६५१ सव्वेवि णं दिवड्ढखोत्तिया नक्खत्ता पणयालीस मुहुत्ते चंद्रेण सार्द्धं जोगं जोइंसु વા, લોહીત વા, નોમંતિ વા | तिन्नेव उत्तराई, पुणव्वसू रोहिणी विसाहा य ।
एए छ नक्खत्ता, पणयालमुहुत्तસંગોના ।।।
६५२ महालियाए णं विमाणपविभत्तीए पंचमे वग्गे पणयालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता ।
Jain Educationa International
૬૪૫ સમયક્ષેત્ર (અઢીદ્વીપ ક્ષેત્ર) લંબાઈ-પહેાળાઇની અપેક્ષાએ પીસ્તાલીસ લાખ યોજનના કહ્યો છે.
૬૪૬ સીમ’તક નારકાવાસ લખાઈ-પહોળાઇની અપેક્ષાએ પીસ્તાલીસ લાખ યોજનનેા છે.
૬૪૭ એજ પ્રમાણે ઉડ્ડ વિમાનની લંબાઈપહોળાઈ છે.
૬૪૮ ઇષત્ પ્રાભાર પૃથ્વીની લંબાઈ પહેાળાઈ પણ તેટલીજ - પીસ્તાલીસ યોજનની છે.
લાખ
૬૪૯ અરિહંત ધનાથ પીસ્તાલીસ ધનુષ્ય ઉંચા હતા.
૫૦ મેરૂપ તથી લવણ સમુદ્રનું અવ્યવહિત અ'તર ચારે દિશામાં પીસ્તાલીસ-પીસ્તાલીસ હજાર યોજનનુ છે,
૬૫૧ અઢાઈ દ્વીપવાલા બધા નક્ષત્રો ચંદ્રની સાથે પીસ્તાલીસ મુહુના યોગ કરતા, કરે છે અને કરશે. તથા—
ઉત્તરા ફાલ્ગુની, ઉત્તરાષાઢા, ઉત્તરા ભાદ્ર પદ, પુનવ સુ, રાહિણી, વિશાખા, આ છ નક્ષત્રા પણ એમ જ સમજવા
૬પર મહાલિકા વિમાનપ્રવિભક્તિના પાંચમા વર્ગોમા પીસ્તાલીસ ઉદ્દેશનકાલ છે.
For Personal and Private Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
છેતાલીસ સમવાય ६५३ दिविवायस्स णं छायालीसं माउयापया १५४ष्टिवाना भातृ॥५४ तालीस छे.
पण्णत्ता। ६५४ बंभीए णं लिवीए छायालीसं माउय- १५४ ब्राह्मी लिपिना भातृ४।३२ छातीस छे.
क्खरा पण्णत्ता। ६५५ पभंजणस्स णं वाउकुमारिंदस्स छाया- १५५ वायुभारेन्द्र प्रसनना छतालीस सास
लीसं भवणावास-सयसहस्सा पण्णत्ता। ભવનાવાસ છે.
સુડતાલીસમો સમવાયા ६५६ जया णं मूरिए सव्वाभितरमंडलं उव- १५६ न्यारे सूर्य से पूर्ण माय-त२ ममा
संकमित्ता णं चारं चरइ तया णं इह ભ્રમણ કરે છે ત્યારે ૪૭૨૬૩ એજન તથા गयस्स मणूसस्स सत्तचत्तालीसं जोयण- એક જનના ૬૦ ભાગમાંથી ૨૧ ભાગ सहस्सेहिं दोहि य तेवढेहिं जोयण-सएहिं દૂરથી જબૂદ્વીપમાં રહેલા મનુષ્યની एक्कवीसाए य सट्ठिभागेहिं जोयणस्स ચક્ષઈન્દ્રિયને વિષય બને છે.
मूरिए चक्खुफासं हव्वमागच्छइ । ६५७ थेरेणं अग्गिभूई सत्तचत्तालीसं वासाइं १५७ स्थविर भिभूति सुतालीस व गहुअगारमझे वसित्ता मुंडे भविता अगा
વાસમાં રહીને મુંડિત તેમજ પ્રજિત થયા. राओ अणगारियं पव्वइए।
અડતાલીસમો સમવાય ६५८ एगमेगस्स णं रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिस्स १५८ प्रत्ये४ यवताना मतालीस २ अडयालीसं पट्टणसहस्सा पण्णचा ।
પત્તન (જ્યાં અનેક દેશોની વસ્તુઓ વેચવા માટે એકત્ર થાય છે તે સ્થાનને
पत्तन छ) डोय छे. ६५९ धम्मस्स गं अरहओ अडयालासं गणा, १५८ मिति धनायना उताबास ! अडयालीसं गणहरा होत्था ।
અને અડતાલીસ ગણધર હતા. ६६० मुरमंडले णं अडयालीसं एकसट्टि भागे १० सूर्य विभानन विस्तार मे४ योनिना
એકસઠ ભાગમાંથી અડતાલીસ ભાગ जोयणस्स विक्खंभेणं पण्णत्ते ।
टस .
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
१००
ઓગણપચાસમો સમવાય
६६१ सत्त सत्तमियाए णं भिक्खुपडिमाए १६१ सससभि लिथुप्रतिमा मापयास राइंदिएहिं छन्नउइ भिक्खासएणं अहा
અહોરાત્રિમાં એકસે છ— લિંક્ષા આહાર
લઈને સૂત્રોક્ત વિધિથી આરાધિત થાય છે. सुत्तं-जाव-आराहिया भवइ। ६६२ देवकुरु-उत्तरकुरुएमु णं मणुया एगूण- १६२ ११७३ भने उत्त२४३१॥ मनुष्य मेग
पन्ना राइंदेगाहें संपन्नजोव्वणा भवंति। पयास रात्रिमा यौवन सपन्न मनी नय छे. ६६३ तेइंदियाणं उक्कोसेणं एगृणपन्ना राई- १९३ तेन्द्रिय योनी उत्कृष्ट स्थिति सासदिया ठिई पण्णत्ता।
પચાસ રાત્રિ દિવસની કહી છે.
પચાસમો સમવાય ६६४ मुणिसुव्वयस्स णं अरहओ पण्णासं १६४ २०२६ त मुनिसुव्रतनी पयास १२ अज्जियासाहस्सीओ होत्था ।
આર્યાઓ હતી. ६६५ अणंते णं अरहा पन्नासं धणइं उडु १६५ २०२त मनतनाथ पयास धनुष्य ॥
ता. उच्चत्तेणं होत्था। ६६६ पुरिमुत्तमे णं वासुदेवे पन्नासं धणुइं उडं १११ ५३षोत्तम वासुदेव ५यास धनुष्य ॥
हता. उच्चत्तेणं होत्था। ६६७ सव्वेवि णं दीहवेयडढा मले पन्नासं २ १९७ समस्त ही वैताव पवताना भूगना जोयणाई आयामेणं पण्णत्ता ।
વિસ્તાર પચાસ યોજન છે. ६६८ लंतए कप्पे पन्नासं विमाणावाससहस्सा १९८ eit: ४८५मा पयास १२ विमान छ.
पण्णत्ता। ६६९ सव्वाओ णं तिमिस्सगुहा-खंडगप्पवाय ६६८ समस्त तिमिश्र गु। भने प्रपात गुहाओ पन्नासं २ जोयणाई आयामेणं
ગુફાઓની લંબાઈ પચાસ-પચાસ યોજ
ननी छे. पण्णत्ता। ६७० सव्वेवि णं कंचणगपव्वया सिहरतले १७० सवयन ताना शि५३ ५यास
पन्नासं २ जोयणाई विक्खभणं पण्णत्ते। ५यास योगनना विस्तार वा छे.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
એકાવનમો સમવાય
६७१ नवहं बंभचेराणं एकावन्नं उद्देसणकाला पण्णत्ता ।
६७२ चमरस्स णं असुरिंदस्स असुररन्नो सभा सुधम्मा एकावन्न - खंभसय संनिविट्ठा
પ્′ત્તા |
६७३ एवं चेव बलिस्स वि ।
६७४ सुपभे णं बलदेवे एकावन्नं वास-सयसहस्साई परमाउं पालइत्ता सिद्धे-जावसव्चदुक्खप्पहीणे ।
६७५ दंसणावरण- नामाणं दोन्हं कम्माणं एकावन्न उत्तरकम्म- पगडीओ पण्णत्ता ।
६७६ मोहणिज्जस्स णं कम्मस्स बावन्नं नामवेज्जा पण्णत्ता जहा
कोहे कोवे रोसे दोसे अखमा संजलणे कलहे चंडिक्के भंडणे विवाए । १० माणे मदेदथं अतुक्कोसे गव्वे परपरिवार अक्कोसे अवक्कोसे [ परिમવે ] ઉન્નC | ૨૦
Jain Educationa International
उन्नामे माया उवही नियडी वलए गणू कक्के कुरुए दंभे । ३० कूडे जिम्हे किब्बिसे अणायरणया गृहया वचणया पलिकुंचणया सातिजोगे लोभे इच्छा । ४०
૬૧ નવ બ્રહ્મચર્ય અધ્યયન (આચારાંગ સૂત્ર પ્રથમ શ્રુતસ્કંધ)ના એકાવન ઉદ્દેશનકાળ કહેલ છે.
૧૦૧
૬૭ર અસુરેન્દ્ર અસુરરાજ ચમરેન્દ્રની સુધર્મા સભાના એકાવનોા સ્ત`ભ છે.
બાવનમો સમવાય
૬૭૩ મલેન્દ્રની સુધર્મા સભાના પણ એકાવન સા સ્ત‘ભ છે.
૬૭૪ સુપ્રભ બલદેવ એકાવન લાખ વર્ષોનું આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સમસ્ત દુઃખાથી રહિત થયા.
૬૭૫ દનાવરણ અને નામકમ આ એ કાંની મળીને એકાવન ઉત્તર કમ પ્રકૃતિ છે– દનાવરણ–૯ નામકમ ૪૨=૫૧.
૬૭૬ માહનીય કર્મોના બાવન નામ છે-ક્રોધ, કાપ, રાષ, દ્વેષ, અક્ષમા, સંજ્વલન, કલહ, ચાંડિકય, ભંડન, વિવાદ, માન, મદ, દ, સ્તમ્ભ, આત્મોત્કર્ષ, ગવ, પર-પરિવાદ, આક્રોશ, અપક, ઉન્નત, ઉન્નામ, માયા, ઉપધિ, નિકૃતિ, વલય, ગ્રહણ, નૂન, કલ્ક, કુરૂષ, દંભ, ફૂટ, જિંહ્ય, કિક્વિષ, અનાદરતા, ગૃહનતા, વાંચનતા, પરિકુચનતા, સા સંયોગ, લોભ, ઈચ્છા, મૂર્છા, કાંક્ષા, ગૃદ્ધિ, તૃષ્ણા, ભિધ્યા, અભિધ્યા, કામાશા, ભેગાશા, જીવિતાશા, મરણાશા, નદી,રાગ
For Personal and Private Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૨
मुच्छा कंखा गेही तिण्हा भिज्जा अभिज्जा कामासा भोगासा जीवियासा
मरणासा । ५० नंदी रागे । ५२ । ६७७ गोथूभस्स णं आवासपव्वयस्स पुरच्छि- १७७ गस्तू५ पास पतन। पूर्वी ५२मामिल्लाओ चरमंताओ वलयामुहस्स महा
ન્તથી વડવામુખ પાતાલ કલશના પશ્ચિમી
ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર બાવન पायालस्स पच्चच्छिमिल्ले चरमंते एस
હજાર યોજનાનું છે. णं बावन्नं जोयणसहस्साई अबाहाउ
अंतरे पण्णत्ते। ६७८ एवं दगभासस्स केउगस्स, संखस्स १७८ मे प्रमाणे ४४मास मने तु म जूयगस्स, दगसीमस्स, ईसरस्स।
યૂપક દગાસીમ અને ઈશ્વરનું અંતર જાણવું. ६७९ नाणावरणिज्जस्स, नामस्स, अंतरायस्स ૬૭૯ જ્ઞાનાવરણીય, નામ અને અંતરાય આ ત્રણ एतोसे णं तिण्हं कम्मपगडीणं बावन्नं भूण प्रतिमानी उत्त२ प्रकृति भणीने
सावन छे-शाना२णीय-५, नाम-४२उत्तरपयडीओ पण्णत्ता।
मतशय-५५२. ६८० सोहम्म सणंकुमार-माहिंदसु तिमु कप्पेसु ९८० सीधम,सनमा भने भान्द्र, 240 ay बावन्नं विमाणावाससयसहस्सा पण्णत्ता।
દેવલોકના મળીને બાવન લાખ વિમાનાवासछे.
ચેપનો સમવાય
६८१ देवकुरु-उत्तरकुरुयाओणं जीवाओ तेवन्नं १८१ ४१३३ भने उत्त२४३नी पानी आयाम
तेवनं - जोयणसहस्साइं साइरेगाई पनवेपन २ योजननी छे.
आयामणं पण्णत्ताओ। ६८२ महाहिमवंत-रुप्पीणं वासहरपव्वयाणं । ૬૮૨ મહાહિમવંત અને રૂકિમ વર્ષઘર પર્વતની जीवाओ तेवन्नं जोयणसहस्साइं नव य
જીવાની લંબાઈ પન હજાર નવસે એકएगतीसे जोयण-सए छच्च एगूणवीस- ત્રીસ પ૩૯૧) યોજની તથા એક યોજइभाए जोयणस्स आयामणं पण्णत्ताओ।
નના ૧૯ ભાગમાંથી ૬ ભાગ જેટલી છે. ६८३ समणस्स णं भगवओ महावीरस्स तेवन्नं ૬૮૩ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના ત્રેપન સાધુ अणगारा संवच्छरपरियाया पंचसु अणु
એક વર્ષની દીક્ષા પર્યાયવાળા થઈને અનુ
ત્તરવિમાનમાં દેવ થયા. त्तरेसु महइमहालएसु महाविमाणेसु देवत्ताए उववन्ना।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
६८४ संमुच्छिम - उरपरिसप्पाणं तेवन्नं वाससहस्सा ठिई पण्णत्ता ।
उक्कोसेणं
६८५ भरहेरवसु णं वासेसु एगमेगाए उस्सप्पिणी ओसप्पिणीए चउवन्नं २ उत्तमपुरिसा उप्पज्जिसु वा, उप्पज्जंति વા, પ્તિસ્માત વા, સંગઠ્ઠાचवीस तित्थकरा, बारस चक्कवट्टी, नव રહેવા, નવ વામુતેવા
६८६ अरहा णं अरिट्ठनेमी चउवन्नं राइंदियाई छउमत्थपरियायं पाउणित्ता जिणे जाए केवली सव्वन्न् सव्वभावदरिसी । ६८७ समणे भगवं महावीरे एगदिवसेणं एगनिसिज्जाए चउप्पन्नाई वागरणाई वागरित्था ।
६८९ मल्ली णं अरहा
ચેાપનમા સમવાય
६८८ अनंतस्स णं अरहओ चउपन्नं गणहरा મેન્થા ।
Jain Educationa International
पणवन्न- वास..
सहस्साइं परमाउं पालना सिद्धे-जावसव्वदुक्खप्पहाणे |
૧૦૩
૮૬૪ સ’મૂચ્છિમ ઉરપરિસ`ની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રેપન હજાર વર્ષની છે.
६९० मंदरस्स णं पव्वयस्स पच्चच्छिमिलाओ चरमंताओ विजयदारस्स पच्चच्छिमिल्ले चरमंते एस णं पणपन्नataraहस्सा अाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
૬૮૫ ભરત અને ઐરવત ક્ષેત્રમાં ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણીકાળમાં ગ્રાપન—ચાપન ઉત્તમ પુરૂષ ઉત્પન્ન થયા છે, થાય છે અને થશે—ચાવીસ તી કરી,ખાર ચક્રવતી એ નવ ખળદેવા, નવ વાસુદેવા.
૬૮૬ અરિહંત અરિષ્ટ નેમિનાથ ચાપન અહોરાત્રિની છદ્મસ્થ પર્યાય પછી જિન થયા યાવત્ સર્વ જ્ઞ સ`દશી થયા.
૬૮૭ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે એકજ દિવસમાં એકજ આસનથી ચાપન પદાર્થાંનું યુક્તિયુક્ત પ્રવચન કર્યું હતું. એટલે સાપન પ્રશ્નોના ઉત્તર આપ્યા હતા.
પંચાવનમા સમવાય
૬૮૮ અરિહંત અન`તનાથના ચેપન ગણ અને ચાપન ગણધર હતા.
૬૮૯ અરિહ`ત મલ્લિનાથ ૫'ચાવન હજાર વર્ષનું આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સ દુઃખાથી મુકત થયા છે.
૬૯૦ મેરૂપ તના પશ્ચિમી ચરમાન્તથી વિજયદ્વારના પશ્ચિમી ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર ૫ંચાવન હજાર યોજનનું છે.
For Personal and Private Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०४
६९१ एवं चउदिसिंपि वेजयंत-जयंत अपरा-
जियं ति। ६९२ समणे भगवं महावीरे अंतिमगइयसि
पणपन्नं अज्झयणाई कल्लाणफलविवागाइं पणपन्नं अज्झयणाई पावफल विवागाई वागरित्ता सिद्धे-जाव-सव्व
दुक्खप्पहाणे । ६९३ पढम-विइयासु दोसु पुढवीसु पणपन्नं
निरयावास-सय-सहस्सा पण्णत्ता। ६९४ दंसणावरणिज्ज नामाउयाणं तिण्हं कम्म-
पगडोणं पणपन्नं उत्तरपगडीओ पण्णत्ताओ।
१६१ प्रमाणे वैयत, यात अने.
અપરાજિત દ્વારનું અંતર છે. १८२ श्रम मावान् महावी२ मतिभ रात्रे
પંચાવન અધ્યયન કલ્યાણ-ફલ-વિપાકના પંચાવન અધ્યયન પાપ-ફલ-વિપાકના કહીને સિદ્ધ યાવત્ સર્વ દુઃખોથી મુકત थय। छ.
१८३ पडेली मने भी पृथ्वीमामा
मणीने पायावन ना२वास छे. १८४४शन।२०ीय, नाम भने मायु २॥ त्राण
તિઓની મળીને પંચાવન ઉત્તર પ્રકૃતિઓ છે.
છપનમો સમવાય ६९५ जंबुद्दीवेणं दीवे छप्पन्नं नक्खत्ता चंदेण १८५०४ मूढीमा ७५न नक्षत्रोन। यद्रमा सद्धिं जोगं जोइंस वा, जोडंति वा. साथ योग थयो छ, तभानमा थाय छ
અને ભવિષ્યમાં થશે. जोइस्संति वा। ६९६ विमलस्स णं अरहओ छप्पन्नं गणर, १८६ पति विमलनाथना ७.५न गए भने छप्पन्नं गणहरा होत्था।
छ"पन गणधर ता.
સત્તાવન સમવાય ६९७ तिण्डं गणिपिडगाणं आयारचलियाव-१७ मायारागनी यति छोटीन -
ज्जाणं सत्तावन्नं अज्झयणा पण्णत्ता। પિટકના સત્તાવન અધ્યયને છે-આચાतंजहा
संग, सूत्रता, स्थानां. आयारे, मूयगडे, ठाणे। ६९८ गोथूभस्स णं आवासपवयस्स पुरच्छि- १८८ गास्तू५ मावास पतना पूर्वायरमा-तथा
मिल्लाओ चरमंताओ वलयामुहस्स महा- વલયામુખ પાતાલ કલશના મધ્યભાગનું पायालस्स बहुमज्झदेसभाए एस णं અવ્યવહિત અંતર સત્તાવન હજાર सत्तावन्नं जोयण-सहस्साई अवाहाए જનનું છે. अंतरे पण्णत्ते।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૫
६९९ एवं दगमासस्स केउयस्स य, संखस्स
जूयस्स य, दयसीमस्स ईसरस्स य। १०० मल्लिस्स णं अरहओ सत्तावनं मण
पज्जवनाणिसया होत्था। ७०१ महाहिमवंत-रुप्पीणं वासहरपव्ययाणं
जीवाणं धणुपिटुं सत्तावन्नं २ जोयणसहस्साइं दोन्नि य तेणउए जोयण-सए दस य एगूणवीसभाए जोयणस्स परिक्खेवणं पण्णत्तं ।
१५८ प्रमाणे ४४मास मने तु४, श५
અને ચૂપક તથા દકસીમ અને ઈશ્વરનું
અંતર સમજવું. ૭૦૦ અરિહંત મલિનાથના સત્તાવનો
અવધિજ્ઞાની મુનિ હતા. ७० भाभिवंत माने ३भिवषय पवतानी
જીવાઓના ધનુપૃષ્ઠની પરિધિ સત્તાવન હજાર બસો ત્રાણું જન તથા એક એજનના ૧૦ ભાગમાંથી ૧૦ ભાગ २री छ.
અદ્દાવનમો સમવાય ७०२ पढम दोच्च-पंचमालु तिसु पुढवीसु अट्ठा- ७०२ ५९सी, मी मने पायभी,
वन्न निरयावास-सयसहस्सा पण्णत्ता। પૃથ્વીઓમાં અઠ્ઠાવન લાખ નારકાવાસ છે. ७०३ नाणावरणिजस्स वेयणिय-आउय नाम- ७०३ ज्ञानावरणीय, हनीय, मायुष्य, नाम
अंतराइयस्स एएसि णं पंचण्डं कम्म અને અંતરાય આ પાંચ મૂલ પ્રકૃતિઓની पगडाणं अट्ठावन्नं उत्तरपगडीओ ઉત્તર પ્રવૃતિઓ મળીને અઠ્ઠાવન છે.
पण्णत्ता। ७०४ गोथभस्सणं आवासपव्वयस्स पच्चच्छि- ७०४ गस्तू५ मावास पतन पश्चिमी
मिल्लाओ चरमंताओ वलयामुहस्स महा- ચરમાન્તથી વલયામુખ મહાપાતાલ पायालस्स बहुमज्झदेसभाए एस णं કલશના મધ્યભાગનું અવ્યવહિત અંતર अट्ठावन्नं जोयण-सहस्साइं अवाहाए અઠ્ઠાવન હજાર યોજનનું છે.
अंतरे पण्णत्ते। ७०५-६-७ एवं चउदिसि पि नेयव्वं । ७०५-७०६-७०७ मे प्रमाणे शेष ऋy
દિશાઓનું અંતર પણ સમજી લેવું
स.
ઓગણસાઈડમાં સમવાય ७०८ चंदस्स णं संवच्छरस्स एगमेगे उऊ ७०८ यसवत्स२नी प्रत्ये: ऋतु मासा
एगृणसट्टि राइंदियाइं राइंदियग्गेणं अत्रिनी हाय छे... पत्ता।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०६
७०९ संभवे णं अरहा एगूणसट्ठि पुव्व-सयसहस्साई आगारमज्झे वसित्ता मुंडेजाव- पव्वइए ।
७१० मल्लिस णं अरहओ एगूणसट्ठि ओहिनासिया होत्था |
સાઇડમા
७११ एगमेगे णं मंडले सूरिए सट्टए सडिए मुहुत्तेहि संघाइए ।
७१२ लवणस्स णं समुदस्स सट्ठि नागसाहसीओ अगोदयं धारति ।
७१३ बिमले णं अरहा सद्धिं घई उड्ड उच्चत्तेणं होत्था ।
७१४ बलिस्स णं वइरोयणिदस्स सट्ठि सामाणिय - साहसीओ पण्णत्ता ।
७१५ बंभस्स णं देविंदस्स देवरन्नो सि सामाणिय- साहसीओ पण्णत्ता । ७१६ सोहम्मीसाणेसु दोसु कप्पे विमाणावास-सय-सहस्सा पण्णत्ता ।
सट्ठि
७१७ पंचसवच्छरियस्स णं युगस्स रिउमासेणं मिज्जमाणस्स इगसट्ठि उऊमासा पण्णत्ता। ७१८ मंदरस्स णं पव्वयस्स पढमे कंडे एगसट्ठिजोयण-सहस्साइं उद्धुं उच्चत्तेणं पण्णत्ते । ७१९ चंदमंडले णं एणसट्टि - विभाग विभाइए समंसे पण्णत्ता ।
७२० एवं सूरस्सवि ।
Jain Educationa International
૭૦૯ અરિહત સભવનાથ ઓગણસાઈઠ પૂ સુધી ગૃહવાસમાં રહીને મુંડિત યાવત્ પ્રવ્રુજિત થયા.
૭૧૦ અરિહ`ત મલ્લિનાથના ઓગણસાઈઠ સા અધિજ્ઞાની મુનિ હતા.
સમવાય
૭૧૧ પ્રત્યેક મડલમાં સૂર્ય સાઈ–સાઈઠ भुर्ता निष्पन्न (पूर्णा) ४२ छे.
૭૧૨ લવણ સમુદ્રના અગ્રેાઇકને સાઈઠ હજાર નાગદેવા ધારણ કરે છે.
૭૧૩ અરિહંત વિમલનાથ સાઈઠ ધનુષ્ય ઉંચા
हता.
૭૧૪ ખલેન્દ્રના સાઈઠ હજાર સામાનિક દેવ છે.
૭૧૫ બ્રહ્મદેવેન્દ્રના સાઈઠ હજાર સામાનિક हेव छे.
૭૧૬
સૌધમ અને ઈશાન આ બે દેવલાકના મળી સાઈઠ લાખ વિમાનાવાસ છે.
એકસમો સમવાય
૯૧૭ પાંચ સંવત્સરવાળા યુગના એકસઠ ऋतुभास छे.
૭૧૮ મેરૂપવ તના પ્રથમ કાંડની ઉંચાઈ એકસઠ હજાર ાજનની છે.
૭૧૯ ચદ્રમ`ડલના સમાંશ એક ચેાજનના એકસઠ વિભાગ કરતા (૪૫ સમાંશ) होय छे.
૭૨૦ એ જ પ્રમાણે સૂમ'ડલના સમાંશ પણ होय छे.
For Personal and Private Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૭
બાસઠમો સમવાય ૭૨૨ વંસંવરિy i નુ વાર્દૂિ પુનિ- ૭૨૧ પાંચ સંવત્સરવાળા યુગની બાસઠ માળો, વાંસાદું સમાવિસા પU/ત્તા
પૂર્ણિમાઓ અને બાસઠ અમાવસ્યાઓ
હોય છે. ૭૨૨ વાસુપુઝર્સ વાદળો વાસÉ મા, ૭૨૨ અરિહંત વાસુપૂજ્યના બાસઠ ગણ અને વાસાદું હોલ્યા : "
બાસઠ ગણધર હતા. ૭૨૩ સુવાપસ કે વા મા ૭૨૩ શુકલ પક્ષમાં ચંદ્ર બાસઠ ભાગ પ્રતિદિન
વધે છે. કૃષ્ણપક્ષમાં ચંદ્ર એટલે જ दिवसे दिवस परिवडइ, ते चेव बहुल
પ્રતિદિન ઘટે છે. पक्खे दिवसे दिवसे परिहायइ । ૭૨૪ મોસાળખું ! પઢને પ્રસ્થ ૭૨૪ સૌધર્મ અને ઈશાન કલ્પના પ્રથમ પ્રસ્ત
રની પ્રથમ આવલિકા તેમજ પ્રત્યેક बासा? विमाणा पण्णत्ता।
દિશામાં બાસઠ-બાસઠ વિમાન છે. ૭રપ સમાળિયા વાસ િવિમાનપત્થા ૭૨૫ સર્વ વૈમાનિક દેના બાસઠ વિમાન पत्थडग्गेणं पण्णत्ता।
- પ્રસ્તટ છે. '
ત્રેસઠમો સમવાય
૭૨૬ મે i 3 વસિ તેમÉ પુa. ૭૨૬ અરિહંત રાષભ કૌશલાધિપતિ ત્રેસઠ
सय-सहस्साई महारायमज्झे वसित्ता લાખ પૂર્વે સુધી રાજપદ ભેગવીને મુંડિત मुंडे-जाव-पव्वइए।
યાવત્ પ્રવ્રજિત થયા. ૭ર૭ વાસ-વાયુ મyક્ષા તે િ૭૨૭ હરિવર્ષ અને રમ્યફ વર્ષના મનુષ્યો एहिं राइंदिएहिं संपत्तजोव्वणा भवंति ।
સઠું અહેરાત્રિમાં યૌવનાવસ્થાને પ્રાપ્ત ૭૨૮ નિ જે પત્ર તેના પત્તા ૭૨૮ નિષધ પર્વત ઉપર ત્રેસઠ સૂર્યમંડળ છે. ७२९ एवं नीलवंते वि।
૭૨૯ એજ પ્રમાણે નીલવંત ઉપર પણ તેટલાજ
સૂર્યમંડળ છે.
ચોસઠમો સમવાય
૭૩૦ કદમા શે મિથુહિમ નવસાય ૭૩૦ અષ્ટમ અષ્ટમિકા ભિક્ષુપ્રતિમા ચેસડ राइदिएहिं दोहि य अट्ठासोएहिं भिक्खा- અહેરાત્રિમાં બસ અÇયાસી ભિક્ષા
આહારની લઈને સત્રાનુસાર પૂર્ણ કરાય છે. सएहिं अहामुत्तं-जाव भवइ ।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૮
७३१ चउसहि असुरकुमारावास-सय सहरसा- ७३१ असुरभारावास यास साप छ.
पण्णत्ता। ७३२ चमरस्स णं रन्नो चउसढि सामाणिय ७३२ यमरेन्द्रना सामानि हेव यास ॥२ छे.
साहस्सीओ पण्णत्ताओ। ७३३ सव्वेवि णं दधिमुहा पव्वया पल्ला- ७33 मा धिभुम पर्वत पर (५८५४)
संठाण-संठिया सव्वत्थ समा विक्खं ના આકારવાળા છે. આથી તેમને વિષ્કભ भुस्सेहेणं चउसहि जोयण-सहस्साई
સર્વત્ર સમાન છે. તેની ઉંચાઈ ચેસઠ
હજાર એજનની છે. पण्णत्ता। ७३४ सोहम्मीसाणेसु बंभलोए य तिसु कप्पेसु ७३४ सौधर्म, शान भने ब्रह्मदे।४ - ay
चउसाढ़े विमाणावाससय सहस्सा ४८पामा योस ५ विमानावासो छ.
पण्णत्ता। ७३५ सव्वस्स वि य णं रन्नो चाउरन्त-चक्क ७३५ ५५॥ यवत नमाना भुता-भाशुभय वट्टिस्स चउसट्टि-लट्ठीए महग्घे मुत्ता
હાર મહામૂલ્યવાન અને ચેસઠ સરવાળા
डाय छे. मणिहारे पण्णत्ता।
પાંસઠમો સમવાય
७३९१४ यूद्वीपमा सूर्य भ६ पास छे.
७३७ स्थविर भौय पुत्र पांस वर्ष पासमा
રહીને મુંડિત યાવત્ પ્રજિત થયા.
७३६ जंबुद्दीवे णं दावे पणसष्टुिं सूरमडंला
पण्णत्ता। ७३७ थेरे णं मोरियपुत्ते पणसहि-बासाइं
आगारमज्झे वसित्ता मुंडे भवित्ता
अगाराओ अणगारियं पव्वइए। ७३८ सोहम्मवडिंसयस्स णं विमाणस्स एग-
मेगाए बाहाए पणसट्ठि-पणसढि भोमा पण्णत्ता।
७३८ सौधर्मावत' विमानना प्रत्ये: शिमi
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૯
છાસઠમો સમવાય ७३९ दाहिणडु-माणुस्स-खेत्ते णं छावाटुं चंदा ७३८ ६क्षिा मनुष्य क्षेत्रमा छ।स: है पभासिंसु वा ३।
પ્રકાશ કરતા હતા. પ્રકાશ કરે છે અને
પ્રકાશ કરશે. ७४० छावाहें मृरिया तविंसु वा ३। ૭૪૦ દક્ષિણાર્ધ મનુષ્ય ક્ષેત્રમાં છાસઠ સૂર્ય
તપતા હતા, તપે છે અને તપશે. ७४१ उत्तरड़-माणुस्स-खेत्ते णं छावढेि चंदा ७४१ उत्तराध मनुष्य क्षेत्रमा छ। यद्राक्ष पभासिंसु वा ३।
छे. ४२ता इता मने प्राश ४२शे. ७४२ छावहिँ मरिया तावंसु वा ३। ૭૪ર ઉત્તરાર્ધ મનુષ્ય ક્ષેત્રમાં છાસઠ સર્ય તપતા
ता, तपेछ भने तपशे. ७४३ सेजंसस्स णं अरहओ छावाटुं गणा ७४३ २त श्रेयांसनायना छ।स3 1 भने छावडिं गगहरा होत्था।
છાસઠ ગણધર હતા. ७४४ अभिणिबोहियनाणस्स णं उक्कोसेणं ७४४ सालनिमाथि शाननी अट स्थिति छावट्ठि सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता ।
છાસઠ સાગરોપમની છે.
સડસઠમો સમવાય
७४५ पंचसंवच्छरियस्स णं युगस्स नक्खत्त- ७४५ पाय सवत्स२ वा युगना सस
मासेणं मिज्जमाणस्स सत्तसाहे नक्खत्त- नक्षत्रभास डाय छ.
मासा पण्णत्ता। ७४६ हेमवय एरन्नवयाओ णं बाहाओ सत्तहि ७४६ उभवत २९यवतनी माहानी ans सत्तढि जोयण-सयाइं पणपन्नाइं तिण्णि
સડસઠ સો પંચાવન યોજન તથા એક
જનના ત્રણ ભાગ જેટલી છે. य भागा जोयणस्स आयामेणं पण्णत्ता। ७४७ मंदरस्स णं पव्वयस्स पुरच्छिमिल्लाओ ૭૪૭ મેરૂ પર્વતના ચરમાન્તથી ગૌતમ દ્વિપના
चरमंताओ गोयमदीवस्स पुरच्छिमिल्ले પૂર્વ ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર चरमंते एस णं सत्तसहि जोयण-सहस्साई
હજાર યોજનનું છે. अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। ७४८ सम्बेसि पिणं नक्खत्ताणं सोमाविक्ख- ७४८ ५४ा नक्षत्रोना सीमावि भने। सभांश
એક એજનના સડસઠ ભાગોમાં વિભાજિત भेणं सनसट्ठि भागं भइए समंसे पण्णत्ते કરતાં થાય છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૦
અડસઠમો સમવાય
७४९ धायइसंडे णं दीवे अडसट्ठी चकवाहिवि-
जया, अडसट्ठि रायहाणीओ पण्णत्ताओ। ७५० उक्कोसपए अडसट्ठि अरहंता समुप्प-
ज्जिसु वा ३। ७५१ एवं चक्कवट्टी बलदेवा वासुदेवा । ७५२ पुक्खरवरदीवड़े णं अडसाढे विजया,
एवं चेव बलदेवा वासुदेवा। ७५३ विमलस्स णं अरहओ अडसट्टि समण-
साहस्सीओ उकासिया समणसंपया - होत्था।
७४६ पातीय द्वीपमा १७४४ यवता
વિજય અને તેની અડસઠ રાજધાનીઓ છે. ७५० धातडीमा उत्कृष्ट २५७४४ तीर्थ ४२ __थया छ, थाय छ भने थशे. ૭૫૧ એજ પ્રમાણે ચક્રવર્તી, બલદેવ અને
વાસુદેવ પણ સમજવા. ૭૫૨ પુષ્કરાઈ દ્વિપમાં અડસઠ ચકવર્તી વિજય,
રાજધાનીઓ, તીર્થકર, બલદેવ, અને
વાસુદેવ ઉપરના ત્રણ સુત્રોના અનુસાર છે. ७५३ मरिडत विमलनाथना उस४ ॥२
उत्कृष्ट श्रम ता.
ઓગણસિત્તેર સમવાય
७५४ समय क्षेत्र(गढीद्वीप)मा ३५ तने
છોડીને ઓગણસિત્તેર વર્ષ અને વર્ષ ધર પર્વત. છે—પાંત્રીસ વર્ષ, ત્રીસ વર્ષધર पत, या२-२५त.
७५४ समयखित्ते णं मंदरवज्जा एगृणसत्तर
वासा वासधरपव्वया पण्णत्ता, तंजहापणतीसं वासा, तीसं वासहरा, चत्तारि
उसुयारा। ७५५ मंदरस्स पव्वयस्स पञ्चच्छिमिल्लाओ
चरमंताओगोयमदीवस्स पच्चच्छिमिल्ले चरमंते एस णं एगूणसत्तरि जोयण सह
स्साई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते । ७५६ मोहणिज्जवज्जाणं सत्तण्हं कम्मपगडीणं
एगूणसत्तरं उत्तरपगडीओ पण्णत्ता।
७५५ ३५ तन। पश्चिमी यमान्तथी गौतम
દ્વીપના પશ્ચિમી ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર ઓગણસિત્તેર હજાર જનનું છે.
७५६ भाडनीय भने छाडीने शेष सात भूम
પ્રકૃતિઓની ઉત્તર કર્મપ્રકૃતિઓ એગણसित्त२ छे.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૧
સિત્તેરમો સમવાય ७५७ समणे भगवं महावीरे वासाणं सवीसइ- ७५७ श्रम मावान महावीर वर्षातुन।
राए मासे वइक्कंते सत्तरिएहि राइंदिहि માસ અને વીસ રાત્રિદિવસ વ્યતીત થયા सेसहि वासावासं पज्जोसवेइ ।
પછી અને સિત્તેર રાત્રિદિવસ શેષ રહેવા
५२ वर्षावास (यातुर्मास) २घा. ७५८ पासे णं अरहा पुरिसादाणीए सत्तरि ७५८ प्रसिद्ध ५३५ मरिडत पाश्वनाथ सित्ते२ वासाइं बहुपडिपुन्नाइं सामन्नपरियागं
વર્ષની શ્રમણ પર્યાય પાળીને સિદ્ધ યાવત, पाउणित्ता सिद्धे जाव-सव्वदुक्खप्पहीणे ।
સમસ્ત દુઃખોથી મુક્ત થયા. ७५९ वासुपुज्जे णं अरहा सत्तारें धणूइं उडु ७५८ मरिडत वासुपूज्य सित्ते२ धनुष्य या
हता. उच्चत्तेणं होत्था। ७६० मोहणिज्जस्स णं कम्मस्स सत्तरं साग- ७६५ माडनीय मनी स्थिति-भनि , रोवमकोडाकोडीओ अबाहूणिया कम्म
અબાધા કાલ સાત હજાર વર્ષ જૂન
સિત્તેર કેડાછેડી સાગરોપમની છે. ट्टिई कम्मनिसेगे पण्णत्ता। ७६१ माहिंदस्स णं देविंदस्स देवरन्नो सत्तर ७६१ मान्द्र देवेन्द्रना सित्ते२ ॥२ साभानि
वा छे. सामाणियसाहम्सीओ पण्णत्ताओ।
એકોતેરમો સમવાય
७६२ या यंद्र सवत्स२ना उभरत तुन
એકોતેર રાત્રિદિવસ વ્યતીત થવા પર સર્વે બાહ્ય મંડલથી સૂર્ય પુનરાવૃત્તિ કરે છે.
७९३ वा प्रवाह पूर्व भा मेतिर प्रामृत छे.
७६२ चउत्थस्स णं चंदसंवच्छरस्स हेमंताणं
एक्कसत्तरीए राइंदिएहि बीइक्कतेहि सव्वबाहिराओ मंडलाओ मूरिए आउटिं
करेइ। ७६३ बीरियप्पवायस्स णं पुव्यस्स एक्कसत्तरं
पाहुडा पण्णत्ता। ७६४ अजिते णं अरहा एकसत्तरं पुव्व-सय-
सहस्साई अगारमझे वसित्ता मुंडे
भवित्ता-जाव-पव्वइएत्ति। ७६५ एवं सगरो वि राया चाउरंत चक्कवट्टी
एक्कसत्तारें पुव्व-सय-सहस्साइं अगारमज्झे वसित्ता मुंडे जाव पवइएत्ति ।
७९४ मरिहत २७तनाय तर सास ५
સુધી ગ્રહવાસમાં રહીને મુંડિત યાવત પ્રવ્રજિત થયા.
७९५ मे प्रमाणे सगर यवती ५७ मत२
લાખ પૂર્વ સુધી ગ્રહવાસમાં રહીને મુંડિત થયા યાવત્ દીક્ષિત થયા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૨
તેરમો સમવાય
७६६ बावत्तरि सुवन्नकुमारावास-सय-सहस्सा
पण्णत्ता। ७६७ लवणस्स समुदस्स बावत्तरिं नागसाह-
स्साओ बाहिरियं वेलं धारंति । ७६८ .समणे भगवं महावीरे बावत्तरि वासाइं
सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे जाव-सब
दुक्खप्पहाणे। ७६९ थेरेणं अयलभायाबावत्तरि वासाइं सव्वा-
उयं पालइत्ता सिद्धे-जाव-सव्वदुक्खप्प
हीणे। ७७० अभितरपुक्खरद्धे णं बावत्तरि चंदा
पभासिंसु वा ३, बावत्तरि मूरिया तर्विसु वा३।
७७१ एगमेगस्स णं रन्नो चाउरंत-चक्कवाट्टेस्स
बावत्तरि पुरवरसाहस्सीओ पण्णत्ताओ। ७७२ बावत्तरि कलाओ पण्णत्ताओ तंजहा
लेहं १, गणियं २, रूवं ३, नर्से ४, गीयं ५, वाइयं ६, सरगयं ७, पुक्खरगयं ८, समतालं, ९, जूयं १०, जणवायं ११, पोरेवच्चं १२, अट्ठावयं १३, दगमट्टियं १४, अन्नविही १५, पाण. णिही १६, वत्थावही १७, सयणविही १८, अजं १९, पहेलियं २०, मागहियं २१, गाहं २२, सिलोग २३, गंधजुतिं २४, मधुसित्थं २५, आभरणविही २६. तरुणोपडिकम्म २७, इत्थीलक्खणं २८, परिसलक्खणं २९,हयलक्खणं३०,गयलक्खणं ३१,गोणलक्खणं
७६६ सुप मा हेवानामांतर सा५ आवास
છે. જેમાં આડત્રીસ લાખ દક્ષિણમાં અને
ચેત્રીસ લાખ ઉત્તરમાં છે. ७१७ ११ समुद्रनी पाहवेताने मातेर १२
નાગદેવ ધારણ કરે છે. ७९८ श्रम भवान् महावीर मात२ पर्नु
આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સર્વ
દુઃખોથી મુક્ત થયા. ७६८ स्थविर मयतमाता माते२ वर्ष नुमायुष्य
પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સર્વ દુઃખોથી
भुत थया छे. ७७० २सल्यत२ पुराध दीपभा मेांते२ यद्र
પ્રકાશ કરતા હd પ્રકાશ કરે છે અને કશે તથા બોતેર સૂર્ય તપતા હતા,
તપે છે અને તપશે. ७७१ प्रत्ये: यवताना मात२ १२ श्रेष्ठ नगर
हाय छे. ७७२ ४६॥ मातेर प्रा२नी छ–५, गणित, ३५, नाट्य, भात, वाघ, २१२विज्ञान,
४२विज्ञान, तासविज्ञान, धूत, वाताવિજ્ઞાન, સુરક્ષાવિજ્ઞાન, પાસાકીડા, કુંભાદિ ४सा, मन्नविधि, पानविधि, वस्त्रविधि, शयनविधि, छन्६ २यना, प्रबि, भासघि, था-२यना, Ras २यना, 4યુક્તિ, મધુનિકથ, આભરણવિધિ, તરૂણી प्रतिभा, स्त्रीसक्ष, ५३५ सक्ष, यक्षक्षण, सक्ष, गौशुक्षण, ईटसक्षा, મેંઢા લક્ષણ, ચકલક્ષણ છત્રલક્ષણ, દંડ લક્ષણ, અસિલક્ષણ, મણિલક્ષણ, કાકિણી લક્ષણ, ચર્મલક્ષણ, ચંદ્રલક્ષણ, સૂર્યચરિત, २।यरित, यरित, सौभाग्य४२, हो - य४२, विद्याविज्ञान, भत्रविज्ञान, २७त्यविज्ञान,सैन्य विज्ञान,युद्धविधा,प्यूडरयना, પ્રતિબૃહ રચના, સ્કંધાવાર વિજ્ઞાન,નગર
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
૧૧૩
નિર્માણ કલા, વાસ્તુ પ્રમાણ, સ્કધાવારनिसा , पास्तुविधि, नमनिवास,
षि, मसिया, अश्वशिक्षा, स्तिशिक्षा, धनु, डि२९या४-मणिपाधातुपा-मायुद्ध-४ युद्ध - मुष्टियुद्धयष्टियुद्ध-युद्ध-नियुद्ध-युद्धातियुद्ध, भूत्रખેડ, નાલિકાખેડ-વત ખેડ-ધમખેડ ચમખેડ-પત્ર- છેદન કલા-કંટક છેદન કલા, सवनी विद्या, शकुन३त.
३२, कुक्कुडलक्खणं ३३, मिढयलक्खणं ३४, चक्कलक्खणं ३५, छत्तलक्खणं ३६, दंडलक्खणं ३७, असिलक्खणं ३८, मणिलक्खणं ३९, कागणिलक्खणं ४० चम्मलक्खणं ४१, चंदलक्खणं ४२, मूरचरियं ४३, राहुचरियं ४४, गहचरियं ४५, सोभागकरं ४६, दोभागकरं ४७, विज्जागयं ४८, मंतगयं ४९, रहस्सगयं ५०, सभासं ५१, चारं ५२, पडिचारं ५३, वृहं ५४, पडिवूहं ५५, खंधावारमाणं ५६, नगरमाणं ५७, वत्थुमाणं ५८, खंधावारनिवसं ५९, वत्थुनिवेसं ६०, नगरनिवसं ६१, ईसत्थं ६२, छरुप्पवायं ६३, आससिक्खं ६४, हत्थिसिक्खं ६५, धणुव्वेयं ६६,हिरण्णपागं सुवन्नपागं मणिपागं धातुपागं ६७, बाहुजुद्धं दंडजुद्धं मुट्ठिजुद्धं अट्ठिजुद्धं जुद्धं निजुद्धं जुद्धाइ जुद्धं ६८, सुत्तखेडं नालियाखेडं वट्टखेडं धम्मखेडं चम्मखेडं ६९, पत्तछेउजं कडगच्छेज्जं ७०, सजीवं
निज्जीवं ७१, सउणस्यं ७२ । ७७३ समुच्छिम-खहयर- पंचिंदिय-तिरिक्ख-
जोणियाणं उक्कोसेणं बावत्तरिं वास- सहस्साई ठिई पण्णत्ता।
७७३ समुभि मेय२ तिर्यय पश्यन्द्रियनी
उत्कृष्ट स्थितिमांतर ९०२ वषनी छे.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૪
તોતેરમો સમવાય ७७४ हरिवास-रम्मयवासयाओ णं जीवाओ ७७४ विष भने २भ्यश्वनी वान तेवत्तरि २ जोयणसहस्साई नव य
આયામ તેર હજાર નવસો એક જન
તથા એક યોજનના ઓગણીસ ભાગોમાંથી एगुत्तरे जोयण-सए सत्तरस य एगूण
સાડા સત્તર ભાગ જેટલું છે. वीसइभागे जोयणस्स अद्धभागं च
आयामेणं पण्णत्ता। ७७५ विजए णं बलदेवे तेवत्तरिं वास-सय ७७५ विन्य सदेव तांते२ २ वर्षनु
सहस्साई सच्याउयं पालइत्ता सिद्धे-जाव आयुष्य पूर्ण परीने सिद्ध यावत्-समस्त सव्वदुक्खप्पहाणे।
हुमाथी भुत थया छे.
ચુંમોતેરમો સમવાય ७७६ थेरे णं अग्गिभूई गणहरे चोवत्तार ७७६ मवान् महावीरना Milan A२ स्थावर
અગ્નિભૂતિ ચુમેતેર વર્ષનું આયુષ્ય પૂર્ણ वासाई सघाउयं पालइत्ता सिद्धे जाव
કરીને સિદ્ધપદ પામ્યા યાવત્ સમસ્ત सव्वदुक्खप्पहीणे।
દુઃખોમાંથી મુક્ત થયા. ७७७ निसहाओ णं वासहर-पव्वयाओ तिगि- ७७७ नि५५ ५तना तिमि थी सीता च्छओ ण दहाओ सीतोया-महानदी
મહાનદી ઉત્તર દિશા તરફ ચુમોતેર સે
યોજન વહીને ચાર યોજન લાંબી વજમય चोवत्तरि जोयण-सयाइं साहियाइं उत्त જિહુવાથી પચાસ એજન પહોળાઈમાં राहिमुही पवहित्ता वइरामयाए जिब्भि- વજય તળીયાવાળા કુંડમાં મહાઇટयाए चउजोयणायामाए पन्नास जोयण
મુખથી મુક્તાવલી હારની આકૃતિવાળો विक्खंभाए वइरतले कुंडे महया घड.
તેને પ્રવાહ મહાશબ્દ કરતે થકો પડે છે मुहपवत्तिएणं मुत्तावलिहारसंठिएणं पवा
एणं महया-महया सद्देण पवडइ। ७७७ एवं सीतावि दक्षिणाहिमुही भाणियव्वा। ७७८ मे प्रमाणे साता नही क्षिए त२५र्नु
वन छे. ७७९ चउत्थवज्जासु छसु पुढवासु चोवत्तरि ७७५ याथी पृथ्वीन छीन शेष छ पृथ्वीमामा नरयावास सय सहस्सा पण्णत्ता।
ચુમતેર લાખ નારકાવાસ છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૫
પંચોતેરમો સમવાય ७८० सुविहिस्स णं फुप्फदंतस्स अरहओ ७८० माहित सुविधिनाथ (पुरुषहत)ना पन्नहत्तरि जिणसया होत्था।
પંચોતેર સે સામાન્ય કેવલી હતા. ७८१ सीतले णं अरहा पन्नहत्तरि पुव्व-सह- ७८१ मरिहत शीतनाथ पयातेर १२ पूर्व स्साई अगारवासमझे वसित्ता मुंडे
સુધી ગ્રહવાસમાં રહીને મુંડિત થયા યાવત जाव पव्वइए।
प्रनित थया. ७८२ संती ण अरहा पन्नत्तरि-वास-सहस्साई ७८२ म२ि९ शतिनाय पयातेर १२ १ अगारवासमझे वसित्ता मुंडे-जाव
સુધી ગ્રહવાસમાં રહીને મુંડિત થયા યાવત્
પ્રત્રજિત થયા. पव्वइए।
છોતેરમો સમવાય ७८३ छावत्तरि विज्जुकुमारावास-सय-सहस्सा ७८3 विधुत् अभा२ हेवोना छांते२ साप सापास।
पण्णत्ता। ७८४ ‘एवं दीव-दिसा-उदहीण विज्जुकुमारिंद- ७८४ मे प्रमाणे वा५४मा२, भा२, थणियमग्गीणं छण्हपि जुगलयाणं छाव
ઉદધિકુમાર, વિદ્યુતકુમાર, સ્વનિતકુમાર
અને અગ્નિકુમાર એ કુમારોના દક્ષિણ અને त्तार सय-सहस्साई।'
ઉત્તરમાં પ્રત્યેક નિકાયના છોતેર-તેર લાખ ભવને છે.
સત્યોતેરમો સમવાય ७८५ भरहे राया चाउरंत-चक्कवट्टी सत्तहत्तारं ७८५ १२त यता सत्योतेर साप पू सुधा पुन्व-सय-सहस्साइं कुमारवासमज्झे
કુમારાવસ્થામાં રહ્યા પછી રાજ્યપદને પ્રાપ્ત
थया. वसित्ता महारायाभिसयं संपत्ते। ७८६ अंगवंसाओ णं सत्तहत्तरि रायाणो मुंडे- ७२ म ना सत्योतेर २० मुंडित यावत् जाव-पव्वइया।
પ્રત્રજિત થયા. ७८७ गहतोय तुसियाणं देवाणं सत्तहत्तर ७८७ तय भने तुषित वोना सत्योते२ देव-सहस्स-परिवारा पण्णत्ता।
२ हेवाना परिवा२ छ. ७८८ ९गमगे णं मुहुत्ते सत्तहत्तरं लवे ७८८ प्रत्ये मुड़त ना सत्योते२ डाय छे. .. लवग्गेण पण्णत्ते।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૬
અડચોતેરમો
७८९ सक्क्स्स णं देविंदस्स देवरन्नो वेसमणे महाराया अट्ठहत्तरीए सुवनकुमार - दीवकुमारावास -सय- सहस्साणं आहेवचं पोरेवच्चं सामित्तं भट्टित्तं महारायत्तं आणा - ईसर- सेणावचं कारेमाणे पालेमाणे વિરફ
७९० थेरे णं अकंपिए अट्ठहत्तरं वासाइं सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे - जाव- सव्वदुखणे ।
७९१ उत्तरायणनियट्टे णं सूरिए पढमाओ मंडलाओ एगूणचत्तालीसइमे मंडले अट्ठहत्तरं एगसभा दिवसखेत्तस्स निबुद्धेत्ता रयणिखेत्तस्स अभिनिवृत्ता णं चारं चरइ |
७९२ एवं दक्खिणायणनियद्वेवि ।
७९३ वलयामुहस्सणं पायालस्स हिट्ठिल्लाओ चरमंताओ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए हेट्ठल्ले चरमंते एस णं एगूणासिं जोयणसहस्साई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते । ૭૧૪ વં કવિ, ચવિ, સરવિ ।
Jain Educationa International
સમવાય
૭૮૯ શક્ર દેવેન્દ્રના વૈશ્રમણ લેાકપાલ, સુવર્ણ કુમાર અને દ્વીપકુમારના અચોતેર લાખ ભવના ઉપર આધિપત્ય, અગ્રેસરત્વ, સ્વામિત્વ, ભર્તૃત્વ, મહારાજત્વ, એવ એના--નાયકના રૂપમાં રહીને આજ્ઞાનુપાલન કરાવતા રહે છે.
૭૦ સ્થવિર અક’પિત અડચોતેર વર્ષ નું આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સ દુઃખાથી
મુક્ત થયા.
૭-૧ ઉત્તરાયણથી પાઠે ફરતો સૂર્ય પ્રથમ મડલથી ઓગણચાલીસમાં મ'ડલ સુધી મુહુના એકસિયા અણ્યોતેર ભાગ પ્રમાણ દિવસ તથા રાત્રિ વધારીને ગતિ કરે છે.
૭૯૨ એજ પ્રમાણે દક્ષિણાયનથી પાછા ફરતા સૂર્ય પણ દિવસ અને રાત્રિના પ્રમાણને વધારીને ભ્રમણ કરે છે.
ઓગણ્યાએ સીમા સમવાય
૭૯૩ વડવામુખ પાતાલ કલશના નીચેના ચરમાન્તથી રત્નપ્રભા પૃથ્વીની નીચેના ચર માન્તનું અવ્યવહિત અ‘તર ઓગણ્યાએંસી હજાર ચેાજનનું છે.
૭૯૪ એજ પ્રમાણે કેતુક, ચૂપક અને ઈશ્વર પાતાલ કલશેનું અંતર છે.
For Personal and Private Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
૧૧૭ ७९५ छट्ठीए पुढवीए बहुमज्झदेसभाषाओ ७५७ पृथ्वीना मध्यभागी ७ घनपिना
छट्ठस्स घणोदहिस्स हेडिल्ले चरमंते નીચેના ચરમાન્તને અવ્યવહિત અંતર एस णं एगृणासीति जोयण-सहस्साई
ઓગણ્યાએંસી હજાર એજનનું છે. अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। ७९६ जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स य बारस्स य ७८६० मूढीपना प्रत्ये: बार्नु भयवहित बारस्स य एस एगूणासीइं जोयण-सह- અંતર ઓગણ્યાએંસી હજાર યોજનથી
धारे छे. स्साइं साइरेगाइं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते।
એંસીમ સમવાય
७८७ २मति श्रेयांस मे भी धनुष्य याता
७६८ विY४ वासुदेव मे भी धनुष्य या ता.
७८८ २मय यसव मे सी धनुष्य या ता.
७९७ सेज्जंसे णं अरहा असीई धणूई उर्दू
उच्चत्तेणं होत्था। ७९८ तिविढे णं वासुदेवे असीइं धण्इं उड़े
उच्चत्तेणं होत्था। ७९९ अयले णं बलदेवे असाइं धणूइं उडुं
उच्चत्तेणं होत्था । ८०० तिविढे णं वासुदेवे असीइं-वास-सय-
सहस्साई महाराया होत्था। ८०१ आउबहुले णं कंडे असीइ-जोयण-सह.
साइं-बाहल्लेणं पण्णत्ते। ८.२ इसाणस्स देविंदस्स देवरन्नो असीई
सामाणिय-साहस्साओ पण्णत्ताओ। ८०३ जंबुद्दोवे णं दीवे असीउत्तरं जोयण-सयं
ओगाहेत्ता सरिए उत्तरकट्ठोवगए पढम उदयं करेइ।
८०० त्रि४ वासुदेव में भी साम १५ सुधी
રાજયપદ પર રહ્યા. ८०१ २त्नमा पृथ्वीना Aurgesis (ore
બહુલકાંડ)ની પહોળાઈ એંસી હજાર • योगननी छे. ८०२ शान देवेन्द्रना में भी २ साभानि४
८०3०ीपभा मेस में भी योr rai
(ઉત્તર દિશામાં) સર્વ પ્રથમ આત્યંતર મંડલમાં સૂર્યોદય થાય છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
११८
એકયાસીમાં સમવાય ८०४ नव-नवमिया णं भिक्खुपडिमा एक्का- ८०४ नव-नवमि भिक्षुप्रतिभानी सयासी
सीइ राइदिएहिं चउहि य पंचुत्तरेहिं मडोनिमा यारसा पाय मारनी हाति
भिक्खासतेहिं अहामुत्तंजाव आराहिया। सधन सूत्रानुसार माराधना ४२॥य छे. ८०५ कुंथुस्स णं अरहओं एक्कासीति मण- ८०५ मरिडत थुनाथना सयासी सो मन:पज्जवनाणि-सया होत्था।
पर्यवज्ञानी मुनि डा. ८०६ विवाहपन्नत्तीए एकासीतिं महाजुम्म- ८०६
विज्ञसिना मेयासी महायुभ सया पण्णत्ता।
શતક છે.
ખ્યાસીમો સમવાય
८०७ जंबुद्दीवे दीवे यासीयं मंडलसयं जं
सूरिए दुक्खुत्तो संकमित्ता णं चारं चरइ, तंजहानिक्खममाणे य, पविसमाणे य।
८०७ ०४ यूद्वीपमा मेॐ सो ज्यासी स्य
મંડળીમાં સૂર્ય બે વાર ભ્રમણ કરે છે– જબૂદ્વીપમાંથી નીકળતા અને પ્રવેશતા સમયે.
८०८ समणे भगवं महावीरे बासीए राइंदिराह
वीइक्कतेहिं गब्भाओ गम्भं साहरिए।
८०८ श्रम समपान मडावी२नु भ्यासी साडे
રાત્રિ પછી એક ગર્ભથી બીજા ગર્ભમાં स २५ थयु.
८०९ महाहिमवयस्स णं वासहर-पव्वयस्स
उवरिल्लाओ चरमंताओ सोगंधियस्स कंडस्स हेडिल्ले चरमंते एस णं वासीई जोयणसयाई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
૮૦૯ મહા હિમવંત વર્ષધર પર્વતની ઉપરના
ચરમાન્તથી સૌધિક કાંડની નીચેના ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર ખ્યાની સો योजननु छे.
८१० एवं रुप्पिस्सवि।
૮૧. એ જ પ્રમાણે રૂકમી પર્વતના ઉપરી
ચરમાન્તથી સૌગલિક કાંડના નીચેના ચરમાન્તનું અંતર ખાસી સે યોજનાનું છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
૧૧૯
ત્યાસીમો સમવાય
૮૨૧ સમળે માવે મારે વાસદ ફંëિ
गम्भाओ गम्भं साहरिए। .
૮૧૧ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરનું વ્યાસી
અહોરાત્રિ વ્યતીત થયા પછી ત્યાસીમી રાત્રિએ દેવાનદાની કુક્ષિથી ત્રિશલાની
કુક્ષિમાં સંહરણ થયું. ૮૧૨ અરિહંત શીતલનાથના ત્યાસી ગણુ અને
ત્યાસી ગણધર હતા. ૮૧૩ સ્થવિર મંડિત પુત્ર ત્યાસી વર્ષની આયુ
પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સર્વ દુઃખોથી મુક્ત થયા.
૮૨૨ સીરત જો ગર તેસી જા,
तेसीई गणहरा होत्था। ૮૧૩ થેરે મહિપુરે તેની વાસા મળ્યા-
उयं पालइत्ता सिद्धे जाव सव्वदुक्खप्प
હશે ! ૨૪ ૩૫મે જ કરો છો તેડું-પુર્વે-
सय सहस्साइं अगारमज्झे वसित्ता मुंडे
વાવ-વૈરૂા. ૮૨૫ મો જ જવા જાત તારું
पुव्वसयसहस्साई अगारमज्झे वसित्ता जिणे जाए केवली सव्वन्नू सवभाव
.
૮૧૪ અરિહંત કૌશલિક રાષભદેવ ત્યાસી લાખ
પૂર્વ સુધી ગ્રહવાસમાં રહીને મુંડિત
યાવત્ પ્રત્રજિત થયા. ૮૧૫ ભરત ચકવર્તી ત્યાસી લાખ પૂર્વ સુધી
ગૃહવાસમાં રહીને જિન થયા યાવત્ સર્વસ સર્વદશી થયા.
ચોર્યાસીમ સમવાય
૮૨૬ વાસ નિરવાવાસ સાક્ષસી ૮૧૬ નારકાવાસ ચોર્યાસી લાખ છે.
goIT. ૮૭૭ ઉમે શસાિ રાસ ૮૧૭ અરિહંત કૌશલિક રાષભદેવ ચોર્યાસી पुव्व-सय-सहस्साइं सव्वाउयं पालइत्ता
લાખ પૂર્વનું આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ
થાવત્ સર્વ દુઃખોથી મુક્ત થયા. એ જ सिद्धे-जाव-सव्वदुक्खप्पहाणे,
પ્રમાણે ભરત, બાહુબળી, બ્રાહ્મી અને gવે મરો, વાવણી, વંમ, યુવા સુંદરી પણ સિદ્ધ યાવત્ સમસ્ત દુઃખોથી
મુક્ત થયા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૦
८१८ सिज्जंसे णं अरहा चउरासीइं वास-सयसहस्साई सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे-जावसव्यदुक्खप्पहीणे ।
८१९ तिविट्ठे णं वासुदेवे चउरासीइं वास-सयसहस्साइं सव्वाउयं पालइत्ता अप्परट्ठाणे नए नेइयत्ताए उववन्नो ।
८२० सक्क्स्स णं देविंदस्स देवरन्नो चउरा - सीई सामाणि साहसीओ पण्णत्ताओ । ८२१ सव्वेवि णं बाहिरया मंदरा चउरासीइं जोयगसहस्साइं उड्डुं उच्चत्तेणं पण्णत्ता । ८२२ सव्वेविणं अंजणगपव्वया चउरासीइं चउरासीइं जोयणसहस्साई उड्डूं उच्चत्तणं
पन्नत्ता ।
८२३ हरिवास - रम्मयवासियाणं जीवाणं धणुपिट्ठा चउरासीइं जोयणसहस्साइं सोलस जोगाई चत्तारि य एगूणवासाई भागा जोयणस्स परिक्खेवेणं पण्णत्ता |
८२४ पंकबहुलस्स णं कंडस्स उवरिल्लाओ चरमंताओ हेट्ठिल्ले चरमंते एसणं चोरासीइ जोयण- सहरसाई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
८२५ चोरासीइ नागकुमारावास-सय-सहस्सा
पण्णत्ता ।
८२६ चोरासी पन्नग सहस्साई पण्णत्ताई | ८२७ चोरासीइं मुह-सय सहस्सा
पण्णत्ता ।
Jain Educationa International
सभवाय-८४
૮૧૮ અરિહંત શ્રેયાંસનાથ ચાર્યાસી લાખ વર્ષનું આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સમસ્ત દુઃખાથી મુક્ત થયા.
૮૧૯ ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવ ચાર્યાસી લાખ વર્ષોંનું આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને અપ્રતિષ્ઠાન નામના નરકમાં નૈરિયક રૂપે ઉત્પન્ન થયા.
૮૨૦ શક્રેન્દ્રના ચાર્યાસી હજાર સામાનિક દેવો છે.
૮૨૧ સમસ્ત માહ્ય (જમૃદ્રીપથી મહારના ) મદર પર્વતની ઉંચાઈ (પૃથ્વી ઉપર) ચેાર્યાસી હજાર ચાજનની છે.
૮૨૨ સવ અજન પતાની ઉંચાઈ ચેાર્યાસી ચાર્યાસી હજાર ચેાજનની છે.
૮૨૩ રિવ અને રમ્ય ની જીવાના ધનુપૃષ્ઠની પરિધિ ચેાર્યાસી હાર સાળ ચેાજન તથા એક ચેાજનના ઓગણીસ ભાગામાંથી ચાર ભાગ જેટલી છે.
૮૨૪ ૫કમહુલ કાંડના ઉપરના ચરમાંતથી નીચેના ચરમાંતનુ અવ્યવહિત અંતર ચાર્યાસી હજાર યોજનનુ` છે.
૮૨૫ નાગકુમારાવાસ ચેાર્યાસી લાખ છે.
૮૨૬ પ્રકી ક ચાર્યાસી હજાર છે. ૮૨૭ જીવયોનીએ ( જીવાના ઉત્પત્તિસ્થાના ) ચાર્યાસી લાખ છે.
For Personal and Private Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
८२८ पुत्राइयाणं सीसपहेलियापज्जवसाणाणं सट्टा- द्वाणंतराणं चोरासीए गुणकारे पण्णत्ते ।
८२९ उसभस्स णं अरहओ कोसलियस्स चउरासीइ गणा, चउरासीइ गणहरा होत्था । ८३० उसभस्स णं अरहओ कोसलियस्स उसभसेण- पामोक्खाओ चउरासी
समण - साहसीओ होत्था ।
८३१ सव्वेवि चउरासी विमाणावास-सयसहस्सा सत्ताणउइं च सहस्सा तेवीसं च विमाणा भवतीति मक्खायं ।
८३२ आयारस्स णं भगवओ सचूलियागस्स पंचासह उद्देसणकाला पण्णत्ता ।
८३३ धायइसंडस्स णं मंदरा पंचासीइ जोयणसहस्साइं सव्वग्गेणं पण्णत्ता ।
८३४ रुपए णं मंडलियपव्वए पंचासीइ जोयणसहस्साइं सव्वग्गेणं पण्णत्ते ।
८३५ नंदणवणस्स णं हेट्ठिल्लाओ चरमंताओ सोगंधियस्स कंडस्स हेडिल्ले चरमंते एस णं पंचासी जोयण-सयाई अवाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
Jain Educationa International
૧૨૧
૮૨૮ પૂર્વથી શીષ પ્રહેલિકા સુધી, પૂર્વ અકથી ઉત્તરના અંક ચેાર્યાસી લાખથી ગુણિત છે.
પંચાસીમો સમવાય
૮૨૯ અરિહ ́ત ઋષભ દેવના ચાર્યાસી ગણ ચાર્યાસી ગણધર હતા.
૮૩૦ અરિહત ઋષભ દેવના ઋષભસેન આદિ ચાર્યાસી હજાર શ્રમણ હતા.
अने
૮૩૧ સર્વ વૈમાનિક દેવાના વિમાના સર્વ મળી ચેાર્યાસી લાખ સત્તાણુ હજાર અને ત્રેવીસ (८४८-७०२३) छे.
૮૩૨ ચૂલિકા સહિત આચારાંગ સૂત્રના પંચ્યાસી ઉદ્દેશનકાલ છે.
૮૩૩ ધાતકીખ'ડના મેરૂપ ત પંચાસી હજાર યોજન ઉંચા છે. (ઉપર ૮૪ હજાર અને જમીનમાં એક હજાર)
૮૩૪ રૂચક માંડલિક પર્વત પંચ્યાસી હજાર યોજન ઉંચા છે.
૮૩૫ ન`દનવનની નીચેના ચરમાન્તથી સૌગધિક કાંડના નીચેના ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર ૫'ચ્યાસી સા યોજનનું છે.
For Personal and Private Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૨
છયાસીમો સમવાય
८३६ सुविहिस्स णं पुष्पदंतस्स अरहओ छल- ८3१ म त सुविधिनाय (५०५४'त) ॥
साइ गणा, छलसीइ गणहरा होत्था । છાંસી ગયું અને ક્યાંસી ગણધર હતા. ८३७ सुपासस्स णं अरहओ छलसीई वाइ ८३७ म२ि७त सुपाव नायना छयासी सो वाही सया होत्था।
मुनि हुता. ८३८ दोच्चाए णं पुढवीए बहुमज्झदेस- ८3८ मा पृथ्वीना मध्यमाथी भी धन
भागाओ दोच्चस्स घणोदहिस्स हडिल्ले ધિના ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર चरमंते एस णं छलसीइ जोयण सहस्साई
છત્રાંસી હજાર યોજનનું છે. अबाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
સત્યાસીમો સમવાય
૮૩૯ મેરૂ પર્વતના પૂર્વ ચરમાન્તથી ગેસૂપ
આવાસ પર્વતના પશ્ચિમી ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર સત્યાસી હજાર યોજનનું છે.
૮૪૦ મેરૂ પર્વતના દક્ષિણ ચરમાન્તથી દગભાસ
આવાસ પર્વતના ઉત્તરી ચરમતનું અવ્યવહિત અંતર સત્યાસી હજાર યોજननु छे.
८३९ मंदरस्स णं पव्वयस्स पुरच्छिमिल्लाओ
चरमंताओ गोथुभस्स आवासपव्वयस्स पच्चच्छिमिल्ले चरमंते एस ण सत्तासीई
जोयण-सहस्साइं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। ८४० मंदरस्स णं पञ्चयस्स दक्खिणिल्लाओ
चरमंताओ दगभासस्स आवासपव्वयस्स उत्तरिल्ले चरमंते एस णं सत्तासीई
जोयणसहस्साई अवाहाए अंतरे पण्णत्ते। ८४१ एवं मंदरस्स पच्चच्छिमिल्लाओ
चरमंताओ संखस्स आवासपव्वयस्स पुरच्छिमिल्ले चरमंते, एस णं सत्तासीई
जोयणसहस्साइं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। ८४२ एवं चेव मंदरस्स उत्तरिल्लाओ चर
मंताओ दगसीमस्स आवासपव्वयस्स दाहिणिल्ले चरमंते, एस णं सत्तासीई जोयणसहस्साइं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते।
૮૪૧ એજ પ્રમાણે મેરૂ પર્વતના પશ્ચિમી ચર
માંતથી શંખ આવાસ પર્વતના પૂર્વ ચરમાંતનું અવ્યવહિત અંતર સત્યાસી જનનું છે.
૮૪૨ એજ પ્રમાણે મેરૂ પર્વતના ઉત્તરી ચર
માંતથી દકસીમ આવાસ પર્વતના દક્ષિણ ચરમાંતનું અવ્યવહિત અંતર સત્યાસી હજાર યોજનાનું છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२३
८४३ प्रथम भने मतिभने छीन शेष ७ भूज
કર્મપ્રકૃતિઓની ઉત્તર પ્રવૃતિઓ સત્યાસી
સમવાયાંગ સૂત્ર ८४३ छण्डं कम्मपगडीणं आइम-उवरिल्ल-
वज्जाणं सत्तासीई उत्तरपगडीओ
पण्णत्ताओ। ८४४ महाहिमवंतकूडस्स णं उवरिमंताओ
सोगंधियस्स कंडस्स हेहिले चरमंते एस णं सत्तासीइ जोयणसयाई अबाहाए
अंतरे पण्णत्ते । ८४५ एवं रुप्पिकूडस्सवि ।
८४४ मडाभित टन 6५२ना २२मातथी
સૌગંધિક કાંડના નીચેના ચરમતનું અવ્યવહિત અંતર સત્યાસી હજાર જનનું છે.
૮૪૫ એજ પ્રમાણે રૂકમી કૂટના ઉપરના ચર
માન્તથી સૌગંધિક કાંડના નીચેના ચરમાન્તનું અંતર સમજવું
અઠયાસીમો સમવાય
८४६ एगमेगस्सणं चंदिम-सूरियस्स अट्ठासीइ
अट्ठासीइ महग्गहा परिवारो पण्णत्तो।
८४९ प्रत्ये: य भने सूर्यना परिवा२ ३५
અઠયાસી અઠયાસી ચહા કહેલ છે.
८४७ दिढिवायस्स णं अट्ठासीइ मुत्ताई
पण्णत्ताई, तंजहा-उज्जुसुयं परिणयापरिणयं एवं अट्ठासीइ सुत्ताण भाणियवाणि जहा नंदिए।
८४७४ष्टिवाहन सूत्र, परिणता परिणत - माहि सयासी सूत्र छे. ते नन्हीसूत्र
પ્રમાણે જાણવાં.
८४८ मंदरस्स णं पव्ययस्स पुरच्छिामल्लाओ
चरमंताओ गोथुभस्स आवासपव्वयस्स पुरच्छिमिल्ले चरमंते एस णं अट्ठासीई जोयणसहस्साइं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
८४८ ३५ तना पूर्वी ५२भा-तथी गौरतू५
આવાસ પર્વતના પૂવી ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર અઠયાસી હજાર યોજનનું છે.
८४९ एवं चउसु वि दिसासु नेयव्वं ।
૮૪૯શેષ ત્રણ દિશાઓનું અંતર પણ એજ
प्रमाणे छे.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૪ ८५० बाहिराओ उत्तराओ णं कट्ठाओ सरिए
पढमं छम्मासं अयमाणे चोयालीसइमे मंडलगते अट्ठासीति इगसहिभागे मुहुत्तस्स दिवसखेत्तस्स निवुड्ढत्ता रयणि. खेत्तस्स अभिनिवुड्ढेत्ता चारं चरइ ।
८५० उत्तरायणथी क्षिणायन त२५ पाछ। ५२ते.
સૂર્ય પ્રથમ છ માસ પૂર્ણ કરીને ચુંમાલીસમાં મંડળ ઉપર આવીને એક મુહુર્તના એકસડિયા અઠવાસી ભાગ દિવસને ઘટાડીને અને રાત્રિને વૃદ્ધિ કરીને ભ્રમણ કરે છે.
८५१ दक्खिणकट्ठाओणं मूरिए दोच्चं छम्मासं
अयमाणे चोयालीसतिमे मंडलगते अट्ठासोई इगसट्ठिभागे मुहुत्तस्स रयाणखेत्तस्स निवुड्ढत्ताा दिवसखेत्तस्स अभिनिवुड्ढेत्ता णं चार चरइ।
८५१ ६क्षिणायनथी उत्तरायण त२५ ५॥छ। ५२ता
સૂર્ય દ્વિતીય છ માસ પૂર્ણ કરીને ચુંમાલીસમા મંડળમાં પહોચીને એકમુહુર્તાના એકસઠિયા અઠવાસી ભાગ રાત્રિને ઘટાડી અને દિવસને વધારીને ગતિ કરે છે.
નેવ્યાસીમો સમવાય
८५२ उसमे णं अरहा कोसलिए इससे
ओसप्पिणीए ततियाए सुसमदूसमाए समाए पच्छिमे भागे एगूणणउए अद्धमासहिं सेसेहिं कालगए-जाव-सव्वदुक्खप्पहाणे।
૮૫ર અરિહંત કૌશલિક ઋષભદેવ આ અવ
સર્પિણના ત્રીજા સુષમ દુધમાકાલના અંતિમ ભાગમાં નેવ્યાસી પખવાડીયા "શેષ રહ્યા ત્યારે કાલધર્મને પ્રાપ્ત થયા યાવત્ સર્વ દુઃખોથી મુક્ત થયા.
८५३ समणे भगवं महावीरे इमासे ओसप्पि- ८५3 श्रभा लगवान महावी२ मा अक्सपि. णीए चउत्थाए दूसमसुसमाए समाए ।
ણીના ચેથા દુષમ-સુષમા કાલના અંતિમ
ભાગમાં નેવ્યાસી પક્ષ (પખવાડીયા) બાકી पच्छिमे भागे एगणनउइए अद्धमासेहिं રહ્યા ત્યારે કાલધર્મને પ્રાપ્ત થયા યાવત્ सेसेहिं कालगए-जाव-सव्वदुक्खप्पहीणे। સમસ્ત દુખોથી મુક્ત થયા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
૧૨૫ ८५४ हरिसेणे णं राया चाउरंत-चक्कवट्टी ८५४ ७२ यता व्यासीसा व सुधा एगणनउई वास-सयाई महाराया होत्था।
भा२।०१ १ २मा हुता. ८५५ संतिस्स णं अरहओ एगणनउई अज्जा- ८५५ मारत शान्तिनाथनी मायमानी साहस्सीओ उक्कोसिया अज्जियासंपया
સંખ્યા ઉત્કૃષ્ટ નેવ્યાસી હજાર હતી. होत्था।
નેવુંમો સમવાય
८५६ सीयले णं अरहा नउई धणूइं उड्ढे
उच्चत्तेणं होत्था। ८५७ अजियस्स णं अरहओ नउई गणा, नई
गणहरा होत्था। ८५८ एवं संतिस्सवि।
८५६ अति शीतलनाथनी या ने धनु
ગની હતી. ५७ अति मतनाथन ने मन
ने गणधर उता. ૮૫૮ એજ પ્રમાણે અરિહંત શાંતિનાથના ગણ
अने गणुधर हुता. ८५८ २१य भू वासुदेवना EGAOrयन ने
વર્ષને હતે. ૮૬૦ સર્વવૃત્તવૈતાઢ્ય પર્વતના ઉપરના શિખર
તલથી સૌગલિક કાંડના નીચેના ચરમતનું અવ્યવહિત અંતર નવું સ યોજનાનું છે.
८५९ सयंभुस्स णं वासुदेवस्स णउइवासाई
विजए होत्था। ८६० सम्वेसि णं वट्टवेयपव्वयाणं उवरि
ल्लाओ सिहरतलाओ सोगंधियकंडस्स हेट्ठिल्ले चरमते एस णं नउइजोयणसयाई अवाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
એકાણું સમવાય
८६१ एकाणउई परवेयावच्चकम्मपडिमाओ ८६१ मातनी वैयावश्य ४२वानी प्रतिज्ञा। पण्णत्ताओ।
माछ.
८६२ कालोए णं समुद्दे एकाणउई जोयण-सय
सहस्साइ साहियाई परिक्खवणं पण्णत्ते।
८१२ वह समुद्रनी परिधि थोडी अघि
म योनी छे.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૬
८६३ कुंथुस्स णं अरहओ एक्काणउई आहो- ८९७ मलित थुनायना से सपथ हिय-सया होत्था।
જ્ઞાની મુનિ હતા. ८६४ आउय गोयवज्जाणं छण्हं कम्मपगडीणं ८१४ मायुष्य भने गोत्रने छोडीने शेष ७ भूस एकाणउई उत्तरपगडीओ पण्णताओ। प्रतिमानी उत्तर प्रतिमा
से छे.
બાજુમો સમવાય
८६५ बाणउई पडिमाओ पण्णत्ताओ। ८६६ थेरेण इंदभूती बाणउई वासाई सव्वाउयं
पालइत्ता सिद्धे-जाव-सव्वदुक्खप्पहीणे । ८६७ मंदरस्स णं पव्वयस्स बहुमज्झदस
भागाओ गोथुभस्स आवासपव्वयस्स पञ्चच्छिमिल्ले चरमंते एस णं बाणउइं
जोयण-सहस्साइं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। ८६८ एवं चउण्हपि आवासपव्वयाणं ।
८९५ प्रतिभा (अनि विशेष) मा छे. ८९६ स्थविर द्रमति मा पर्षनु मायु पूर्ण
કરીને સિદ્ધ યાવત્ સર્વ દુઃખોથી મુક્ત
थया. ૮૬૭ મેરૂ પર્વતના મધ્યભાગથી ગેસૂપ આવાસ
પર્વતના પશ્ચિમી ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર બાણું હજાર યોજનાનું છે.
૮૬૮ એજ પ્રમાણે ચાર આવાસ પર્વ તેનું પણ
અંતર સમજવું.
ત્રાણુમો સમવાય
८६९-७०चंदप्पहस्स णं अरहओ तेणउई गणा,
तेणउई गणहरा होत्था । ८७१ सतिस्स णं अरहओ तेणउई चउद्दस-
पुन्वि-सया होत्था। ८७२ तेणउइमंडलगते णं मारिए अतिवट्टमाणे
वा, निवट्टमाणे वा समं अहोरत्तं विसमं करेइ ।
८१८७० मति प्रमना arju भने
ત્રાણું ગણધર હતા. ८७१ अdि Aiतिनाथन at सी (८३००)
ચૌદ પૂવી મુનિઓ હતા. ८७२ नाभा भ3भा २९ सूर्य न्यारे
આભ્યતર મંડલની તરફ જાય છે તેમજ બાહ્યમડલ તરફ આવે છે ત્યારે સમાન અહેરાત્રિને વિષમ કરે છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૭
સમવાયાંગ સૂત્ર
ચેરાણું સમવાય ૮૭રૂ સિદ-નીરવંતિયા i વીવાળો - ૮૭૩ નિષધ અને નીલવંત પર્વતની છવાની णउइ जोयण-सहस्साइं एक छप्पन्न લંબાઈ ચેરાણું હજાર એકસે છપ્પન
યોજન તથા એક યોજનના ઓગણીસ जोयणसयं दोन्नि य एगूणवसिइभागे
ભાગમાંથી બે ભાગ જેટલી છે-૯૪૧પદ जोयणस्स आयामेणं पण्णत्ता।
૨/૧૯ યોજનની લંબાઈ છે.
પંચાણું સમવાય
૮૭૪ શનિય 3 વડા દં- ૮૭૪ અરિહંત અછતનાથના ચારાણું સે નાળિ-સવા ઈંસ્થા /
અવધિજ્ઞાની મુનિઓ હતા. ૮૭૫ સુવાસ કરો પંજાબ૩રુ ના, ૮૭૫ અરિહંત સુપાર્શ્વનાથના પંચાણું ગણ पंचाणउई गणहरा होत्था।
અને પંચાણું ગણધર હતા. ૮૭૬ igવસ જે સીવણ વરમંતાળો વર- ૮૭૬ જબુદ્વીપના ચરમાંથી ચારેય દિશાहिासें लवणसमुदं पंचाणउइ पंचागउइ
ઓમાં લવણ સમુદ્રમાં પંચાણું-પંચાણુ
હજાર યોજન અંદર જવા પર ચાર મહાजोयण-सहस्साई ओगाहित्ता चत्तारि
પાતાલ કલશ છે–વડવામુખ, કેતુક, યૂપ महापायालकलसा पण्णत्ता, तंजहा
અને ઈશ્વર. વચામુદે કા, ન્યા, શેર ૮૭૭ વાસણુદ ૩મો પાપ પંજાબ3થે ૮૭૭ લવણુ સમુદ્રના મધ્ય ભાગથી કિનારાની
२ पदेसाओ उब्वे-हुस्सेह-परिहाणीए તરફ પંચાણું–પંચાણું પ્રદેશ ઉંડાઈમાં quળા |
ઓછા છે. કિનારાથી મધ્યભાગની તરફ
પંચાણું-પંચાણું પ્રદેશ ઉંચાઈમાં ઓછા છે. ૮૭૮ શરદ પંચાળજું વાસ સારું ૮૭૮ અરિહંત કુંથુનાથ પંચાણું હજાર વર્ષનું
પરમારૂ પાડુત્તા સિદ્ધ-જ્ઞાવ સર્વે- આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સર્વ दुक्खप्पहीणे।
દુઃખોથી મુક્ત થયા.
૮૭૬ જો મોચિપુ પંચાડવાસારું
सव्वाउय पालइत्ता सिद्धे जाव-सव्वदुक्खाहाणे।
૮૭૯ સ્થવિર મૌર્ય પુત્ર પંચાણું વર્ષનું આયુષ્ય
પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સર્વ દુઃખોથી મુકત થયા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૮
છન્નુમા સમવાય
८८० एगमेगस्स णं रन्नो चाउरंत चक्कहिस्स छण्णउइ २ गामकोडीओ होत्था । ८८१ वायुकुमाराणं छण्णउइ भवणावास-सयसहस्सा पण्णत्ता ।
८८२ ववहारिए णं दंडे छण्णउई अंगुलाई अंगुलमाणेणं ।
૮૮૨ વં ધનૂ, નાહિયા, ખુળે, જ્વે, लेहु |
८८४ अभितरओ आइमुहुत्ते छण्णउइ अंगुलच्छा पण्णत्ते ।
८८५ मंदरस्स णं पव्वयस्स पच्चच्छिमिल्लाओ चरमंताओ गोथुभस्स णं आवासपव्वयस्स पच्चच्छिमिल्ले चरमंते एस णं सत्ता उइ जोयण- सहस्साई अवाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
८८६ एवं चउद्दिसि पि ।
८८७ अहं कम्मपगडणं सत्ताणउइ उत्तरपडीओ पण्णत्ताओ ।
Jain Educationa International
८८८ हरिसेणे णं राया चाउरंत चक्कवट्टी दे - ाई सत्ता वास- सयाई अगारमज्झे वसित्ता मुंडे- जाव पव्वइए ।
૮૮૦ પ્રત્યેક ચક્રવતીના છન્નું છનું ક્રોડ ગામ હાય છે.
૮૮૧ વિયુકુમારના છન્નું લાખ ભવન છે.
૮૮૨ વ્યવહાર માટે ઉપયોગી દંડ છન્નુ અ‘ગુલના હોય છે.
સત્તાણુમા સમવાય
૮૮૩ એજ પ્રમાણે ધનુષ, નાલિકા, યુગ, અક્ષ અને મુસલનું પ્રમાણ છે.
૮૮૪ અભ્ય ́તર મૉડલમાં જ્યારે સૂર્ય હોય છે ત્યારે પહેલું મુહર્ત છનું અ’ગુલની છાયાનુ` હોય છે.
૮૮૫ મેરૂપ તના પશ્ચિમી ચરમાન્તથી ગાસ્તૂપ આવાસ પતના પશ્ચિમી ચરમાન્તનું અવ્યહિત અન્તર સત્તાણું હજાર યોજનનું
છે.
૮૮૬ એજ પ્રમાણે શેષ ત્રણ દિશાઓનું અન્તર પણ સમજવું
૮૮૭ આઠ મૂલ ક પ્રકૃતિઓની સત્તાણું ઉત્તર કમ પ્રકૃતિઓ છે.
૮૮૮ હરિષેણ ચક્રવર્તી સત્તાણુ સા (૭૦૦) વર્ષ માં થોડા ઓછા સમય સુધી ગૃહસ્થ અવસ્થામાં રહીને મુંડિત થયા યાવત્ પ્રવ્રુજિત થયા.
For Personal and Private Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૯
અણુમાં સમવાય ८८९ नंदणवणस्स णं उवरिल्लाओ चरमंताओ।
૮૮૯ નદનવનના ઉપરના ચરમાન્તથી પાંડક पंडुयवणस्स हेडिल्ले चरमंते एस णं
વનના નીચેના ચરમાન્તનું અવ્યવહિત अट्ठाणउइ जोयण-सहस्साइं अबाहाए
मत२ मा सो योजननु छे. अंतरे पण्णत्ते।
८९० मंदर सणं पव्वयस्स पच्चच्छिमिल्लाओ ८६० भ४२ पतन पश्यिमी य२भान्तथी
चरमंताओ गोधुभस्स आवासपव्वयस्स ગાસ્તુપ આવાસ પર્વતના નીચેના ચરમાपुरच्छिमिल्ले चरमंते एस णं अट्ठाणउइ
ન્તનું અવ્યવહિત અંતર અઠ્ઠાણું હજાર
योजनेनुछे. जोयण सहस्साई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते । ८९१ एवं चउदिसिंपि।
૮૯૧ એ જ પ્રમાણે શેષ ત્રણ દિશાઓનું અંતર
સમજવું ८९२ दाहिणभरहस्स धणुप्पिढे अट्ठाणउइ । ૮૨ દક્ષિણાર્ધ ભરતના ધનુપૃષ્ઠની લંબાઈ
जोयण-सयाइं किंचूणाई आयामेणं થોડી ઓછી અઠ્ઠાણુ સો જનની છે.
पण्णत्ते । ८९३ उत्तराओ णं कट्ठाओ मुरिए पढमं ८८3 GR शिाम पडे। भास पूष्णु ४२ते। छमासं अयमाणे एगणपन्नासइमे
સૂર્ય જ્યારે સર્વાભ્યતર મંડળથી એગણ
પચાસમાં મંડલમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારે मंडलगते अट्ठाणउइ एकसाट्ठिभागे मुहुः
એક મુહુર્તાના ૬૧/૯૮ ભાગ દિવસને तस्स दिवसखेत्तस्स निवुड्ढेत्ता रयणि- ઘટાડો અને રાત્રિને એટલે જ સમય
વધારેતે ભ્રમણ કરે છે. खेत्तस्स अभिनिवुट्टित्ता णं मूरिए चारं चरह।
८९४ दक्षिणाओ णं कठ्ठाओ मरिए दोचं
छम्मासं अयमागे एगणपन्नासइमे मंडलगते अट्ठाणउइ एकसद्विभाए मुहुतस्स रयणिखित्तस्स निवुवेत्ता दिवसखेत्तस्स अभिनिवट्टित्ता णं मूरिए चारं चरइ।
८८४ ६क्षि शान सूर्य भी ७ महिनामा
જ્યારે એગણ પચાસમા મંડલમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારે રાત્રિના એક મુહુર્તાના અઠ્ઠાણું ભાગોમાંથી ૬૧ ભાગે ક્ષય કરીને દિવસના એટલા ભાગ પ્રમાણ કાળની વૃદ્ધિ કરે છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૦
८९५ रेवइ पढम-जेडापज्जवसाणाणं एगूणवी साए नक्खत्ताणं अड्डाणउइ ताराओ सारग्गेणं पण्णत्ताओ |
નવ્વાણુમા
८९६ मंदरे णं पव्वए णवणउइ जोयणसहस्साइं उड्डुं उच्चत्तेणं पण्णत्ते ।
८९७ नंदणवणस्स णं पुरच्छिमिल्ल अ चरमंताओ पच्चाच्छमिल्ले चरमतो एस णं नवनउड़ जोयण-सयाई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
८९८ एवं दक्खिणिल्लाओ चरमंताओ उत्तरिल्ले चरमंते एस णं णवणउड् जोयणसयाई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते । ८९९ उत्तरे पढमे सूरियमंडले नवनउ - जोयण- सहस्साइं साइरेगाई आयामविक्खभेणं पण्णत्ते ।
९०० दोच्चे सूरियमंडले नवनउड़-जोयणसहस्साइं साहियाई आयामविक्खंभेणं पण्णत्ते ।
९०१ तइए सूरियमंडले नवनउइ-जोयणसहस्साई साहियाई आयाम - विक्खंभेणं पण्णत्ते |
९०२ इमीसे णं रयणप्पहार पुढवीए अंजणस्स कंडस्स हेट्ठिल्लाओ चरमंताओ वाणमंतर - भोमेज्जविहाराणं उवरिमंते एस णं नवनउड़-जोयण-सयाई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
Jain Educationa International
૮૯૫ રેવતી નક્ષત્રથી જ્યેષ્ઠા નક્ષત્ર સુધી (रेवती अश्विनी, भरणी, तिठा, शडिशी भृगशीर्ष, आर्द्रा, पुनर्वसु, पुष्य, मषा, भघा, पूर्वाशल्गुनी, हस्त, चित्रा, स्वाति, વિશાખા, અનુરાધા, અને જ્યેષ્ઠા) એ નક્ષત્રોના કુલ અટ્ઠાણુ' તારાઓ છે.
સમવા
૮૯૬ મંદર પ તની ઉંચાઈ નવ્વાણું હજાર योनी छे.
૮૯૭ નંદનવનના પૂર્વી ચરમાન્તથી પશ્ચિમી ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર નવ્વાણું સા યેાજનનું છે.
૮૯૮ એજ પ્રમાણે દક્ષિણી ચર્માન્તથી ઉત્તરી ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર નવ્વાણું સેા યાજનનું છે.
૮૯૯ ઉત્તર દિશાના પ્રથમ સૂ મ`ડળને આયામ વિષ્ણુભ કઈક વધારે નવ્વાણું હજાર યેાજનના છે.
૯૦૦ ખીજા સ મડળના આયામ–વિષ્ઠભ ઘેાડા વધારે નવ્વાણું હજાર ચેાજનના છે.
૯૦૧ ત્રીજા સૂર્યમંડળના આયામ-વિષ્ક'ભ થાડા વધારે નવ્વાણું હુંજાર ચેાજનના છે.
૯૦૨ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના અ‘જન કાંડના નીચેના ચરમાન્તથી બ્યતાના ભેામૈય વિહારેાના ઉપરી ચરમાન્તનું અવ્યવહિત અંતર નવ્વાણું સા યેાજનનું છે,
For Personal and Private Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૧
એકમો સમવાય ९०३ दस-दसमिया णं भिक्खुपडिमा एगणं ८०३ ६२-४शभि लक्षुप्रतिभानी मे से। राइंदियसतेणं अद्धछोहिं भिक्खासतेहिं
રાત દિવસ દરમિયાન પાંચસો પચાસ
(૫૫૦) દાત ગ્રહણ કરીને સૂત્રોકત વિધિ अहामुत्तं-जाव-आराहिया यावि भवइ ।
અનુસાર આરાધના કરાય છે. ९०४ सतभिसया नक्खत्ते एक्कसयतारे ८०४ शतभिषा नक्षत्रनामे से तारा छे.
पण्णत्ते। ९०५ सुविही पुप्फदंते णं अरहा एगं धणुसयं ८०५ मरिहत सुविधिनाथ (५०५४'त) मे से। उड्डूं उच्चत्तेणं होत्था।
ધનુષ્ય ઉંચા હતા. ९०६ पासे णं अरहा पुरिसादाणीए एकं वास- ८०९ प्रसिद्ध पुरुष भरित पावनाय मे से। सयं सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे-जाव- नुमायुश्य पूरीन सय यावत
સર્વે દુઃખથી મુકત થયા. सव्वदुक्खप्पहाणे। ९०७ एवं थेरेवि अजसुहम्मे।
૯૦૭ એજ પ્રમાણે સ્થવિર સુધમાં પણ એક સૌ
વર્ષનું આયુષ્ય ભેગવીને મુકત થયા. ९०८ सव्वेवि णं दीहवेयडपब्वया एगमेगं ८०८ समस्त u audय तो सौ से।
ओसया छ. गाउय-सयं उ उच्चत्तणं पण्णत्ता।
९०९ सव्वेवि णं चुल्लहिमवंत-सिहरीवासहर-
पव्वया एगमेगं जोयणसयं उड़ें उच्चत्तेणं पण्णत्ता, एगमेगं गाउयसयं उव्वेहेणं पण्णत्ता।
८०८ समस्त सधु हिमत भने शिश
વર્ષધર પર્વત સો સે યોજન ઊંચા છે તથા સે સે કેસ જમીનની અંદર છે.
૧૦ સર્વ કાંચન પર્વતે સો સે જન ઉંચા
છે. એ સે કેસ પૃથ્વીની અંદર છે. તેમના મૂળને વિખંભ -સો યોજન છે.
९१० सव्वेवि णं कंचणगपव्वया
एगमेगं जोयणसयं उडूं उच्चत्तणं एगमेगं गाउय सयं उव्वेहेणं पण्णत्ता । एगमेगं जोयण सयं मूले विखंभेणं पण्णत्ता।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૨
દોઢસો સમવાય ૧૨૨ વંvમે રહી વિવું ઘણું-સ ૩૬ ૯૧૧ અરિહત ચંદ્રપ્રભ એકસો પચાસ (૧૫)
ધનુષ્ય ઉંચા હતા, उच्चत्तणं होत्था। ૧૨ ગાળે છે વિવું વિમાન વાસ ૯૧ર આરણ કલ્પમાં દઢ વિમાને છે.
९१३ एवं अच्चुए वि।
૯૧૩ એજ પ્રમાણે અચુત કલ્પમાં દોઢસે
વિમાને છે.
સોમો સમવાય ૧૪ સુપાસે રા તો ઘgયા ૩૬ ૯૧૪ અરિહંત સુપાર્શ્વનાથ બસે ધનુષ્ય ઉચા
હતા.
૨૭૫ સવિ છે મહિમવંતરાવાહિ-
व्वया दो दो जोयण-सयाइं उड़ें उच्चत्तेणं youત્તા दो दो गाउय-सयाई उब्बेहेणं पण्णत्ता।
૧૫ સર્વ મહાહિમવત અને રુકિમ વર્ષધર
પર્વતે બસો બસો યોજન ઊંચા છે અને તેમને બસો બસે (૨૦૦-૨૦૦) કેશ જેટલાં ભાગ જમીનની અંદર છે.
૨૬ વંgવે જે વે ો
પuત્તા .
પવૅસથી
૯૧૬ જબુદ્વીપમાં બસ (૨૦૦) કાંચનગ
પર્વતે છે.
અઢીસો સમવાય ૨૨૭ કિમ ગર કારજ્ઞારું ઘણું- ૯૧૭ અરિહંત પદ્મપ્રભ અઢીસે (૨પ૦) ધનુષ્ય
ઉંચા હતા. सयाई उड्डूं उच्चत्तेणं होत्था। ૧૨૮ મુjમારા વાળ પસાથવહિનામાં ૯૧૮ અસુરકુમારના પ્રાસાદ અઢીસે એજન
નાના નાથજ-સવારં વાર ઉંચા હોય છે. પuત્તા |
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૩
ત્રણસોમો સમવાય
च्या .
९१९ सुमई णं अरहा तिणि धणु-सयाई उडु ८१८ सुमतिनाय नपान शुसो (३००)
धनुष्य या ता. उच्चत्तणं होत्था। ९२० अरिट्टनमी णं अरहा तिणि वास-सयाइं ८२० मरिडत मरिटभित्रणसे व १२ __ कुमारवासमझे वसित्ता मुंडे-जाव
પદે રહીને મુંડિત થયા યાવત્ પ્રવ્રજિત पव्वाइए। ९२१ वेमाणियाणं देवाणं विमाणपागारा तिणि ८२१ वैमानि वोन विमानाना २ असो
जरासे यान या छ. तिणि जोयण-सयाई उड्डूं उच्चत्तेणं
पण्णत्ता। ९२२ समणस्स भगवओ महावीरस्स तिणि ८२२ श्रूम मसवान महावीरना से सयाणि चोदसपुवीणं होत्था ।
यौहपूर्वी भुनीसा ता. ९२३ पंचधणु-सइयस्स णं अंतिमसारीरियस्स ८२3 सिध्याति प्राप्त पायस धनुष्यनी सिद्धिगयस्स सातिरेगाणि तिणि धणु
અવગાહનાવાળા ચરમ શરીરી જીવોના
જીવપ્રદેશની અવગાહના થોડા વધારે सयाणि जीवप्पदेसोगाहणा पण्णत्ता। ત્રણસે ધનુષ્યની હોય છે.
સાડાત્રણસો સમવાય ९२४ पासस्स णं अरहओ पुरिसादाणीयस्स ८२४ ५३पाहानीय पवनायना यो धाश
अटुट्ठसयाइं चोदस-पुव्वाणं संपया साधुसे। (3५०) मुनिया हता, होत्था ।
९२५ अभिनंदणे णं अरहा अटुट्ठाई धणु-सयाई
उडु उच्चत्तेणं होत्था।
८२५ अति मलिनन सत्र से धनुष्य
ઉંચા હતા,
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૪
ચારસોમો
९२६ संभवे णं अरहा चत्तारि धणुसयाई उड्ड उच्चत्तेणं होत्था |
९२७ सव्वेवि णं णिसढ-नीलवंता वासहरपव्वया चत्तारि चत्तारि जोयण-सयाई उड
उच्चत्तेणं पण्णत्ता | चत्तारि चत्तारि गाउय-सयाई उब्वेहेणं पण्णत्ता ।
१९२८ सव्वेविणं वक्खारपव्वया णिसढ-नीलवंत - वासहरपव्वयं णं चत्तारि चत्तारि जोयण-सयाइं उङ्कं उच्चत्तेणं पण्णत्ता । चत्तारि चत्तारि गाउय-सयाई उब्वेहेणं पण्णत्ता ।
९२९ आणय - पाणए
दो कप्पे चत्तारि विमाण-सया पण्णत्ता । ९३० समणस्स णं भगवओ महावरिस्स चचारि सया वाईणं सदेव मणुयासुरंमि लोगंमि वाए अपराजियाणं उक्कोसिआ वाइसंपया होत्था ।
९३१ अजिते णं अरहा अद्धपंचमाई धणुसयाइं उडुं उच्चत्तेणं होत्था।
९३२ सगरे णं राया चाउरंत चक्कवट्टी अद्धपंचमाई धणु-सयाई उड्डूं उच्चत्तणं
होत्था ।
Jain Educationa International
સમવાય
૯૨૬ અરિહત સ‘ભવનાથ ચારસા ધનુષ્ય ઉચા
ता.
૯૨૭ સ` નિષધ અને નીલવત વર્ષે ધર પત ચારસા ચાજન ઉચા તથા ચારસા કાશ ભૂમિની અંદર છે.
૯૨૮ નિષધ અને નીલવત વર્ષે ધર પતાની સમીપમાં બધા વક્ષસ્કાર પવ તા . ચારસો ચેાજન ઉંચા તથા ચારસા કોસ ભૂમિની અંદર છે.
૯૨૯ આનત અને પ્રાણત આ બે કલ્પામાં ચારણે વિમાન છે.
સાડા ચારસોમો સમવાય
૯૩૦ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના એવા ચારસા (४०० ) वाही भुनियो हुता ! भने देव, મનુષ્ય કે અસુરલેાકેા પરાજિત કરી
શકતા ન હતા.
૯૩૧ અરિહંત અજીતનાથ સાડ ચારસા (૪૫૦) ધનુષ્ય ઉંચા હતા.
૯૩૨ સગર ચક્રવર્તી સાડા ચારસો (૪૫૦) ધનુષ્ય ઉંચા હતા,
For Personal and Private Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચસોમા
९३३ सव्वेवि णं वक्खारपव्वया सीआ सीओआओ महानईओ मंदर - पव्वयंतेणं पंच पंच जोयण-सयाई उड्डुं उच्चत्तेणं, पंच पंच गाउय-सयाई उब्वेणं पण्णत्ता ।
९३४ सव्वेविणं वासहरकूडा पंच पंच जोयणसयाई उड्डुं उच्चत्तेणं, मूले पंच पंच जोयण-सयाइं विक्खंभेणं पण्णत्ता ।
९३५ उसमे णं अरहा कोसलिए पंच धणुसयाई उड्डुं उच्चत्तेणं होत्था ।
९३६ भरहे णं राया चाउरंत चक्कवट्टी पंच धणु-सयाई उड्डुं उच्चत्तेणं होत्था ।
९३७ सोमणस - गंधमादण विज्जुप्पभ मालवंताणं क्क्खारपव्वयाणं मंदरपव्ययंतेणं पंच पंच जोयण सथाई उड्डुं उच्चत्तेणं
पण्णत्ता ।
पंच पंच गाउ-सयाई उब्वेहेणं पण्णत्ता ।
९३८ सव्वेवि णं वक्खारपव्वयकूडा हरिहरिसहकूडवज्जा
पंच पंच जोयण सयाई उड्ड उच्चत्तेणं
पण्णत्ता ।
मूले पंच पंच जोयण सयाई आयामविकणं पण्णत्ता |
Jain Educationa International
૧૩૫
સમવાય
૯૩૩ શીતા અને શીતેાદા, મહાનદીની સમીપ તથા મેરૂપ તની સમીપ બધા વક્ષસ્કાર पर्वता पांयसो यांयसो (५००-५०० ) યોજન 'ચા અને પાંચસોપાંચસો કાશ જમીનની અદર છે.
૯૩૪ અધા વર્ષે ધર ફૂટ પ ત પાંચસો-પાંચસો યોજન ઉંચા છે, તેમના મૂળના વિષ્ણુભ પાંચસો પાંચસો યોજનના છે.
૯૩૫ અરિહંત કૌશલિક ઋષભદેવ પાંચસો ધનુષ્ય ઉંચા હતા.
૯૩૬ ભરત ચક્રવતી પાંચસો ધનુષ્ય ઉ'ચા હતા.
૯૩૭ મેરૂપવ તની સમીપ સૌમનસ, ગંધમાદન,
વિદ્યુત્પ્રભ અને માલ્યવ ́ત પવ તની ઉંચાઈ પાંચસો પાંચસો ચેાજનની છે, તથા પાંચસો પાંચસો કાશ ભૂમિની અંદર છે.
૯૩૮ હરિ, હરિસ્સહ ફૂટને છેાડીને બધા વક્ષસ્કાર પવ તફૂટો પાંચસો-પાંચસો ચેાજન ઉંચા તથા તેમના મૂળના આયામ-વિષ્ણુ ભ પાંચસો-પાંચસો યાજનના છે.
For Personal and Private Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
१38
९३९ सव्वेवि णं नंदणकूडा बलकूडवज्जा-
पंच पंच जोयण-सयाइं उडु उच्चत्तणं मूले पंच पंच जोयण-सयाइं आयामविक्खंभेणं पण्णत्ता।
८३८ मसट पतन छाडीने माननट
પર્વત પાંચસો પાંચસો જન ઉંચા છે તથા તેના મૂલને આયામ-વિષ્કભ પાંચસો-પાંચસો જનને છે.
९४० सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु विमाणा पंच पंच
जोयण-सयाइं उड़ें उच्चत्तणं पण्णता।
८४० सौषम मने शान ४८५म या विमान।
पांयसो-पांयसो योन या छे.
છસોમો સમવાય
८४१ सनभा२ अने भाउन्द्र ४८५मा मा
विमान छ सो योजना छ.
९४१ सणंकुमार-माहिंदेसु कप्पेसु विमाणा छ
जोयण-सयाई उडूं उच्चत्तेणं पण्णत्ता । ९४२ चुल्लहिमवंतकूडस्स उवरिल्लाओ चर
मंताओ चुल्लहिमवंतस्स वासहरपबयस्स समधरणितले एस णं छ जोयण
सयाई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। ९४३ एवं सिहरीकूडस्स वि ।
૯૪૨ લઘુહિમવંત કૂટની ઉપરના ચરમાન્તથી
લઘુહિમવંત વર્ષધર પર્વતના સમભૂમિતલનું અવ્યવહિત અંતર છસો યોજન છે.
९४४ पासस्स णं अरहओ छ सया वाइणं सदेव-
मणुयासुरे लोए वाए अपराजियाणं उक्कोसिया वाईसंपया होत्था।
૯૪૩ એજ પ્રમાણે શિખરી કુટથી તેના સમ
तसमर्नु मात२ छे.. ८४४ मारित पाव नायनी देव, मनुष्य भने
અસુરલેકેથી વાદમાં પરાજિત ન થવીવાળા છ વાદી મુનિઓની ઉત્કૃષ્ટ સંપદા
ती.
८४५ अभिय४ ४१४२ ७सो धनुष्य या ता.
९४५ अभिचंदे णं कुलगरे छ धणु-सयाई उडूं
उच्चत्तेणं होत्था । ९४६ वासुपुज्जे णं अरहा छहिं पुरिससएहिं
सद्धिं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइए।
८३६ मत पासुल्य छसो ५३५। साथे
મુંડિત યાવત્ પ્રજિત થયા હતા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૭
સાત સોમા સમવાય ९४७ बंभ-लंतएमु कप्पेसु विमाणा सत्त सत्त ८४७ ब्रह्म मन. eid: ४६५ मा विभाना
जोयण सयाई उड़ें उच्चत्तेणं पण्णत्ता। सातसो योन या छे.
८४८ श्रम लगवान महावीरना सातसो शिष्य।
કેવળી થયા હતા.
८४६ श्रम मवान् मडावी२ना सातसो मुनि
વૈક્રિયલબ્ધિસંપન્ન હતા.
९४८ समणस्स णं भगवओ महावीरस्स सत्त
जिण-सया होत्था। ९४९ समणस्स भगवओ महावरिस्स सत्त-
वेउब्विय-सया होत्था। ९५० अरिद्वनेमी णं अरहा सत्त वास-सयाई
देसूणाई केवलपरियागं पाउणित्ता सिद्धे
जाव-सब्बदुक्खप्पहीणे। ९५१ महाहिमवंतकूडस्स णं उवरिल्लाओ चर-
मंताओ महाहिमवंतस्सवासहरपव्वयस्स समधरणितले एस णं सत्त-जोयण-सयाई
अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। ९५२ एवं रुप्पिकूडस्स वि।
८५० मत मारिष्टनेमि थोडा सा सोतसो
વર્ષ સુધી કેવલી પર્યાયમાં રહીને સિદ્ધ યાવત્ સર્વ દુઃખોથી મુક્ત થયા.
८५१ महाभिवतळूटना ५२॥ ५२मान्तथी
મહાહિમવંત વર્ષધર પર્વતના સમભૂભાગનું અવ્યવહિત અંતર સાતસો જેननु छे.
સ્પર એજ પ્રમાણે રૂકિનકૂટના ઉપરના ચર
માન્તથી રૂકિમ વર્ષધર પર્વતના સમભૂભાગનું અંતર સમજવું.
આઠસોમે સમવાય ९५३ महासक्क-सहस्सारेसु दोसु कप्पेसु ८५3 माशुमने सखा मामे यामागचा
વિમાને આઠ સો જન ઉંચા છે. विमाणा अट्ठ जोयण सयाई उडूं उच्चतेणं पण्णत्ता।
९५४ इमासे णं रयणप्पहाए पुढवीए पढमे
कंडे अट्ठसु जोयणसएमु वाणमंतरभोमेज्जविहारा पणत्ता।
૫૪ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના પ્રથમ કાંડમાં
આઠસો જનમાં વ્યંતર દેવોના ભૌમેય વિહારે છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૮
६५५ श्रम लगवान् महावीरना मनुत्तर
વિમાનમાં ઉત્પન્ન થવાવાળા કલ્યાણકારી ગતિસ્થિતિ વાળા એવં ભવિષ્યમાં નિર્વાણ પ્રાપ્ત કરવાવાળા અનુત્તરપપાતિક મુનિઓની સંપદા આઠસોની હતી.
९५५ समणस्स णं भगवओ महावीरस्स अट्ठ-
सया अणुत्तरोववाइयाणं देवाणं गइकल्लाणाणं ठिइकल्लाणाणं आगमेसिभदाणं उक्कोसिया अणुत्तरोववाइय
संपया होत्था। ९५६ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए बहु
समरमणिज्जाओ भूमि-भागाओ अट्ठहिं
जोयण-सएहिं मूरिए चारं चरइ । ९५७ अरहओ णं अरिहनेमिस्स अट्ठ-सयाई
वाईणं सदेवमणुयासुरंमि लोगंमि वाए अपराजियाणं उक्कोसिया वाइ-संपया होत्था।
८५१ २॥ २नमा पृथ्वीना मतिसम २मणीय
ભૂભાગથી આઠસો યોજનાની ઉંચાઈ પર सूर्य गति ४२ छे.
લ્પ૭ અરિહન્ત અરિષ્ટનેમિની દેવ, મનુષ્ય અને
અસુર લેકેથી વાદમાં પરાજિત ન થવાવાળા આઠસો વાદી મુનિઓની ઉત્કૃષ્ટ सपहाइती.
નવસોમો સમવાય
९५८ आणय-पाणय-आरण-अच्चुएसु कप्पसु
विमाणा नव नव जोयण सयाई उड़े उच्चत्तेणं पण्णत्ता।
८५८ मानत, भात, भा२१ भने अच्युत
આ ચાર કલપમાં બધા વિમાને નવસો યોજનના ઉંચા છે.
९५९ निसढकूडस्स णं उवरिल्लाओ सिहर- ८५८ निषपनी ७५२॥ शिम२तथी नि१५ तलाओ णिसढस्स वासहरपव्वयस्स समे वर्ष५२ पतनासम यतिसमाग
છે તે નવસો યોજન દૂર છે. धरणितले एस णं नव जोयण सयाई अवाहाए अंतरे पण्णत्ते।
९६० एवं नीलवंतकूडस्स वि।
૬૦ એજ પ્રમાણે નીલવંત કૂટના ઉપરના શિખર તલથી નીલવંત વર્ષધર પર્વતના
સમ ભૂભાગનું અંતર છે. ८६१ विभसवान स४२ नवसो (८००) धनुष्य
या ता.
९६१ विमलवाहणे णं कुलगरे णं नव धणु-
सयाई उर्दू उच्चत्तेणं होत्था।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
९६२ इमीसे णं रयणप्पहार पुढवए बहुसमरमणिज्जाओ भूमिभागाओ नवहिं जोयण-सएहिं सव्ववरिमे तारारूवे चारं चरई ।
९६३ निसटस्स णं वासहरपव्वयस्स उवरिल्लाओ सिहरतलाओ इमीसे णं श्यणप्पहा पुढवीए पढमस्स कंडस्स बहुमज्झदसभाए एस णं नव जोयण-सयाई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
९६४ एवं नीलवंतस्स वि ।
९६५ सव्वे विणं गेयेज्जविमाणे दस दस जोयण सयाई उड्डुं उच्चत्तेणं पण्णत्ते ।
९६६ सव्वेवि णं जमगपव्वया दस दस जोयण सयाई उड्डूं उच्चत्तेणं पण्णत्ता । दस दस गाउय-सयाई उव्वेहेणं पण्णत्ता । मूले दस दस जोयण सयाई आयामविक्खंभेणं पण्णत्ता ।
९६७ एवं चित्त-विचित्तकूडा वि भाणियव्वा ।
Jain Educationa International
136
૯૬૨ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના અતિ સમ રમણીય ભૂભાગથી નવસો યોજનની ઉંચાઈ પર સૉંચ-સૌથી ઉપરના તારા ગતિ કરે છે.
એક હજારમા સમવાય
૯૬૩ નિષધ પતના શિખરથી આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના પ્રથમકાંડના મધ્યભાગનું અન્યવહિત અંતર નવસો (૯૦૦) યોજનનુ છે.
૯૬૪ એજ પ્રમાણે નીલવત વધર પતના શિખરથી રત્નપ્રભા પૃથ્વીના પ્રથમ કાંડના મધ્યભાગનું' પણ અન્તર છે.
૯૬૫ મધા ત્રૈવેયક વિમાના એક એક હજાર योन्जन या छे.
૯૬૬ બધા યમક પવ તા એક એક હજાર યોજન ઉંચા છે, એક એક હજાર કેશ ભૂમિમાં ઉ`ડા છે અને તેના મૂળના આયામ–વિષ્ક‘ભ એક એક હજાર યોજનના છે.
૯૬૭ એજ પ્રમાણે ચિત્ર અને વિચિત્રકૂટ પર્વ - તેનું પરિમાણુ છે.
For Personal and Private Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४०
૬૮ સર્વ વૃત્ત વૈતાઢ્ય પર્વતે એક એક હજાર
યોજન ઊંચા છે, એક એક હજાર કેશ ભૂમિમાં ઉંડા છે અને તેના મૂળને વિષ્ક એકએક હજાર યોજન છે. તેમજ તે પાલાના આકારે સ્થિત છે, સર્વત્ર સમ છે.
९६८ सव्वे वि णं वटवेयड्डपव्वया
दस दस जोयणसयाई उर्दू उच्चत्तेणं पण्णत्ता। दस दस गाउयसयाइं उब्वेहेणं पण्णत्ता । मूले दस दस जोयणसयाई विक्खेभणं पण्णत्ता। सव्वत्थ समा पल्लगसंठाणसंठिया
पण्णत्ता। ९६९: सब्वेवि णं हार-हरिस्सहकूडा वक्खार-
कूडवज्जादस दस जोयणसयाई उड्डूं उच्चत्तेणं पण्णत्ता।
मूले दस दस जोयणसयाई विक्खंभेणं। ९७० एवं बलकूडा वि नंदणकूडवज्जा ।
८९८ ११९४२ टोन छीने मार, ७२२सड
કૂટ પર્વત એક એક હજાર એજનના ઉંચા છે અને તેના મૂળને વિષ્કભ એક એક હજાર એજનને છે.
૯૭૦ એજ પ્રમાણે નંદન કૂટને છોડીને બધા
બલકૂટ પર્વતેનું પરિમાણ છે.
९७१ अरहा वि अरिदुनेमी दस-वास-सयाई - ૯૭૧ અરિહંત અરિષ્ટનેમિ એક હજાર વર્ષનું सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे-जाव-सव्व- આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને સિદ્ધ યાવત્ સર્વ
દુઃખોથી મુક્ત થયા. दुक्खप्पहाणे।
९७२ पासस्स णं अरहओ दस-सयाइं जिणाणं
होत्था।
८७२ मरिहत पानायना मे ॥२ शिष्य
કેવલી થયા હતા.
९७३ पासस्सणं अरहओ दस अंतेवासीसयाई
कालगयाई-जाव-सव्वदुक्खप्पहीणाई।
८७3 मरिहत पाव नायना मे SM२ मते
वासी भने प्रासयन साथी
भात यया-ता.. ८७४ ५५द्र भने ५७४द्रनो मायाम मे
એક હજાર યોજન છે.
९७४ पउमद्दह-पुंडरीयदहा य दस दस जोयण-
सयाई आयामेणं पण्णत्ता।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४१
અગીયાર સોમે સમવાય
८७५ मनुत्त५५ति वोना विभाना मी
વારસો યોજન ઊંચા છે.
९७५ अणुत्तरोववाइयाणं देवाणं विमाणा
एक्कारस-जोयण-सयाई उड्डे उच्चत्तेणं
पण्णत्ता। ९७६ पासस्स णं अरहओ इक्कारस-सयाई
वेउन्यिाणं होत्था।
८७६ मरित पाचायना मायारसो शिष्यो "वैठियायवाणा ता.
બે હજાર
સમવાય
९७७ महापउम-महापुंडरीयदहाणं दो दो
जोयण-सहस्साई आयामेणं पण्णत्ता।
८७७ भाप मन महापुरी डनो मायाम
मे-मेडन२ (२०००-२०००) योजननो छे.
ત્રણ હજારમો સમવાય ९७८ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए वइर- ૯૭૮ આ રેત્નપ્રભા પૃથ્વીના વજકાંડની ઉપરન कंडस्स उवरिल्लाओ चरमंताओ लोहिसोयरभातथी alala isना नीयना य२
માન્તનું અવ્યવહિત અંતર ત્રણ હજાર यक्खकंडस्स हेडिल्ले चरमंते एस णं
યોજનનું છે. तिन्नि जोयण सहस्साइं अवाहाए अंतरे पण्णत्ते।
ચાર હજાર ९७९ तिगिच्छि केसरिदहाणं चत्तारि चत्तारि
जोयण सहस्साई आयामेणं पण्णत्ताई।
સમવાય ८७८- ति७ि भने सरी
था२-या२७०१२ योजना छे.
मायाम
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४२
પાંચ હજાર સમવાય ९८० धरणितले मंदरस्स णं पव्वयस्स-बहु- ८८० सूतसभ मे३५ तना मध्यभागमा ३४.
मज्झदेसभाए रुयगनाभीओ चउदिसं નાભિથી ચારે દિશાઓમાં મેરૂ પર્વતનું पंच पंच जोयण-सहस्साई अबाहाए
અવ્યવહિત અંતર પાંચ-પાંચ હજાર
યોજનનું છે. अंतरे मंदर-पव्वए पण्णत्ते।
છ હજારમો સમવાય ९८१ सहस्सारे णं कप्पे छ विमाणावास- ८८१ सा२ ४८५मा ७ ९०१२ विभानो छे.
सहस्सा पण्णता।
સાત હજાર સમવાય ९८२ इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए रयणस्स ૯૮૨ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના રત્નકાંડની ઉપરના कंडस्स उवरिल्लाओ चरमंताआ पुल
ચરમાંતથી પુલક કાંડની નીચેના ચરમાંતનું गस्स कंडस्स हेडिल्ले चरमंते एस णं
અવ્યવહિત અંતર સાત હજારોજનનું છે. सत्त जोयण सहस्साइं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते।
આઠ હજારમો સમવાય ९८३ हरिवास-रम्मया णं वासा अट्ठ जोयण- ८८3 विष भने २भ्या विस्तार मात्र सहस्साइं साइरेगाइं वित्थरेणं पण्णत्ता।
यौनथी था। धारे छ.
નવ હજાર ९८४ दाहिणडु-भरहस्स णं जीवा पाईण-
पडीणायया दुहओ समुदं पुट्ठा नव जोयण-सहस्साई आयामेणं पण्णत्ता । अजियस्स णं अरहओ साइरेगाइं नवओहिनाणि-सहस्साई होत्था।
સમવાય ८८४ पूर्व भने पश्चिममा समुद्रमा २५
કરતી થકી દક્ષિણાર્ધ ભરત ક્ષેત્રની જીવાને આયામ નવ હજાર યોજન છે.
અરિહંત અજીતનાથના અવધિજ્ઞાની નવ હજારથી કંઈક વધારે હતા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૩
દશ હજાર સમવાય ૧૮૫ મ ાં પડ્યા ઘટે રસ લોયા- ૮૮૫ પૃથ્વીતલમાં મેરૂ પર્વતને વિષ્કા દશ सहस्साई विक्खंभेणं पण्णते।
હજાર યોજન છે.
એક લાખમો સમવાય
૨૮૬ ત્રિવે સય-સંદ
आयाम-विक्खंभेणं पण्णत्ते ।
૯૮૬ જબૂદીપને આયામ-વિષ્કભ એક લાખ
યોજનને છે.
બે લાખમે સમવાય
૨૮૭ રવો જો સમુદે વોચાસ-
સંસારું चक्कवालविक्खंभेणं पण्णत्ते ।
૯૮૭ લવણ સમુદ્રને ચક્રવાલ વિષ્ક બે લાખ
યોજનને છે.
ત્રણ લાખમો સમવાય
૧૮૮ પાસ / ગર ત્તિનિ ય સાહ-
स्सीओ सत्तावीसं च सहस्साई उक्कोसिया सावियासंपया होत्था।
૯૮૮ અરિહંત પાર્શ્વનાથની ત્રણુલાખ સત્તાવીસ
હજાર ઉત્કૃષ્ઠ શ્રાવિકા-સંપદા હતી.
ચાર લાખ સમવાય ૧૮૨ ધાર્ષિ વે વત્તા કથા-સય- ૯૯૯ ધાતકીખંડને ચક્રવાલ વિષ્ક ચાર લાખ
સંસારું નવા વિમેvi gurો જનને છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૪
પાંચ લખમા સમવાય
९९० लवणस्स णं समुदस्स पुरच्छिमिल्लाओ चरमंताओ पच्चच्छिमिल्ले चरमंते एस णं पंच - जोयण-सय- सहस्साई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते ।
९९१ भरहे णं राया चाउरंत चक्कवट्टी छ पुव्व-सय-सहस्सा रायमज्झे वसित्ता मुंडे - जाव-पव्वइ ।
છ લાખમા સમવાય
९९२ जंबुद्दीवस णं दीवस्स पुरच्छिमिल्लाओ asयंताओ धायइखंड - चक्कवालस्स पच्चच्छिमिल्ले चरमंते एस णं सत्तजोयण-सय- सहस्साइं अबाहाए अंतरे CR ।
Jain Educationa International
સાત લાખમા સમવાય
९९३ माहिंदे णं कप्पे अट्ठ विमाणावास-सयसहस्साई पण्णत्ताई |
નવ હજારમા
अजियस्स णं अरहओ साईरंगाई नव ओहिनाणि - सहस्साई होत्था ।
૯૯૦ લવણુ સમુદ્રના પૂર્વી ચરમાન્તથી પશ્ચિમી ચરમાન્તનુ અવ્યવહિત અંતર પાંચ લાખ યોજનનુ` છે.
આ લાખમા સમવાય
દશ લાખમો
९९५ पुरिससीहे णं वासुदेवे दस - वास-सयसहस्साईं सव्वाउयं पालइत्ता पंचमाए पुढare desee नेरइयत्ताए उववन्ने । सूत्र ३३ ।
૯૯૧ ભરત ચક્રવતી છ લાખ પૂર્વ સુધી રાજ્ય પદ પર રહીને મુંડિત ચાવત્ પ્રત્રજિત
થયા હતા.
૯૯૨ જખૂદ્વીપની પૂર્વ વેદિકાના ચરમાન્તથી ધાતકી ખ'ડના પશ્ચિમી ચરમાન્તનું અન્યવહિત અંતર સાત લાખ યોજનનુ' છે.
૯૩ માહેન્દ્ર કલ્પમાં આઠ લાખ વિમાનો છે.
સમવાય
અરિહંત અજીતનાથના અધિજ્ઞાની નવ હજારથી કંઈક વધારે હતા.
સમવાય
૯૯૫ પુરૂષસિંહ વાસુદેવ દસલાખ વર્ષ નુ‘આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને પાંચમી પૃથ્વીમાં નૈરયિક રૂપે
ઉત્પન્ન થયા.
For Personal and Private Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૫
એક કોડમે સમવાય ૨૧૬ સમળે મા મારે તિજારમવારં- ૯૯૬ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર, તીર્થકર ભવની णाओ छढे पोट्टिल भवग्गहणे एगं वास
પહેલા છ ભવમાં પીઠ્ઠિલનામના રાજ
કુમાર હતા. તે ભવમાં તે એક કરોડ વર્ષ कोडिं सामन्नपारयागं पाउणित्ता सह
સુધી સંયમ-જીવન પાળીને સહસ્ત્રાર स्सारे कप्पे सवट्ठत्रिमाणे देवत्ताए કલપમાં સર્વાર્થવિમાનમાં દેવપણે ઉત્પન્ન उववन्ने । सूत्र १३४।
થયા હતા,
એક કોટાકોટીમો સમવાય ૨૧૭ સમરિસ મળવો વરસ જ ૭ આદિનાથ ભગવાન શ્રી ઋષભદેવ અને महावीरवद्धमागस्स एगा सागरोवम
અંતિમ તીર્થંકર ભગવાન મહાવીર વધે.
માનનું અવ્યવહિત અંતર એક કટાकोडकोडी अवाहाए अंतरे पण्णत्ते।
કેટિ સાગરેપમનું છે. सूत्र १३५।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
દ્વાદશાંગ ગણિપિટકનો પરિચય (આ શાસ્ત્રમાં “સામાન્ય રૂપે આત્મા એક છે અનાત્મા એક છે” ત્યાંથી શરૂ કરીને સંખ્યા કમની અપેક્ષાએ કેટકેટી સુધીના સમવાય કહેલ છે. તે બધા વિશેષ રૂપે દ્વાદશાંગમાં વિદ્યમાન છે, તેથી સૂત્રકાર હવે દ્વાદશાંગનું સ્વરૂપ બતાવે છે.) ૨૧૮ સુવર્ણ જે પત્ર, તંગદા - ૯૯૮ દ્વાદશાંગ ગણિપિટક પ્રરૂપેલ છે-આચારાંગ, વાયાર, સંયમ, કાળ, સમવા, વિવાહેં
સૂત્રકૃતાંગ, સ્થાનાંગ, સમવાયાંગ, વિવાહ
પ્રજ્ઞપ્તિ-ભગવતી સૂત્ર, જ્ઞાતધર્મ કથા, पन्नती, णायाधम्मकहाओ, उवासगद
ઉપાસકદશાંગ, અંતકૃદશાંગ, અનુત્તરપसाओ, अन्तगडदसाओ, अणुत्तरोववा- પાતિકદશાંગ, પ્રશ્નવ્યાકરણ, વિપાકસૂત્ર इयदसाओ, पण्हावागरणाइं, विबागसुए,
અને દૃષ્ટિવાદ. દ્વિવિદાઈ |
૯૯૯ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! આચારાંગનું સ્વરૂપ કેવું
९९९ प्र० से किं तं आयारे ?
उ० आयारे णं समणाणं निग्गंथाणं आयार-गोयर-विणय-वेणइय हाण-गम
મા-માન-નોન-ઝુંડ-માલાસमिति-गुत्तीसेज्जोवहि-भत्त-पाण-उग्गमउप्पायण एसणा-विसोहि-सुद्धा सुद्धग्ग हण-वय-णियम-तबोवहाण-सुप्पसत्थमाશિરૂ I
से समासओ पंचविहे पन्नत्ते, तंजहा - णाणायारे, दंसणायारे, चरित्तायारे. तवायारे, विरियायारे ।
ઉત્તર-આચારાંગમાં નિગ્રંથ શ્રમણોના જ્ઞાનાચાર આદિ પાંચ આચાર, શિક્ષા ગ્રહણ કરવાની વિધિ, વિનય, વૈનાયિકવિનયથી મળતું કર્મક્ષયાદિ રૂપ ફળ, સ્થાન-કાયોત્સર્ગ, બેસવાનું અને સુવાનું, ગમન–વિચારભૂમિ આદિમાં જવું તે, રાગાદિકને કારણે યતનાપૂર્વક ફરવું, આહાર પાણી ઉપધિ આદિની મર્યાદા, સ્વાધ્યાયાદિ ક્રિયામાં ત્રણે યોગને જોડવાં, ભાષા સમિતિ, ઈર્ષા સમિતિ આદિ પાંચ સમિતિ, મને મુક્તિ આદિ ત્રણ ગુપ્તિ, શય્યા, ઉપધિ, આહાર, – પાણી સંબંધી સેળ ઉદ્દગમના દે, સોળ ઉત્પાદન દે, દસ એષણાના દોષે એ ૪૨ દાની વિશુદ્ધિ કરીને શુદ્ધ ગ્રહણ કરવું અથવા નવદીક્ષિત બાલ તથા ગ્લાન આદિને માટે નિત્યપિંડ આદિનું ગ્રહણ કરવું, મહાવ્રત નિયમ, તપ, ઉપધાન ઉપરોક્ત સઘળી
आयारस्स णं परित्ता वायणा, संखेज्जा अणुओगदारा, संखेज्जाओ पडिवत्तीओ, संखेज्जा वेढा. संखेज्जा सिलोगा, संखेज्जाओ निज्जुत्तीओ।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૭
से णं अंगट्ठयाए पढमे अंगे, दो सुयक्खंधा, पणबीसं अज्झयणा, पंचासीइं उद्देसगकाला, पंचासीइं समुदेसणकाला, अट्ठारस पदसहस्साई पदग्गेणं, संखेज्जा अक्खरा, अनंता गमा, अनंता पज्जबा, परित्ता तसा, अनंता थावरा, सासया कडा निबद्धा णिकाइया जिणपण्णत्ता भावा आपविज्जाते पप्णविज्जंति परूविज्जति दसिज्जंति निदेसि.ति उवदंસિનંતિ
से एवं आया एवं णाया, एवं विण्णाया एवं चरण-करण-परूवणया आघविज्जति पण्णविज्जंति परूविज्जति दंसिज्जंति निदंतिजति उवदंसिज्जंति । से तं आयारे । सूत्र १३६ ।
બાબતેનું પ્રશસ્ત રીતે કથન કરવામાં આવ્યું છે. તે આચાર સંક્ષિપ્તમાં પાંચ પ્રકારના કહેલ છે તે આ પ્રમાણે-જ્ઞાનાચાર, દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપાચાર અને વર્યાચાર. આચારાંગની સંખ્યાત વાચનાઓ છે, સંખ્યાત અનુયોગદ્વાર છે, સંખ્યાત પ્રતિપ્રત્તિઓ છે, સંખ્યાત વેષ્ટક છે, સંખ્યાત લૈંકે છે અને સંખ્યાત નિર્યુક્તિઓ છે. તે આચારાંગ અંગની અપેક્ષાએ પ્રથમ અંગ છે. તેના બે શ્રુતસ્ક છે. પચીસ અધ્યયને છે. પંચાસી ઉદ્દેશન કાળ છે અને પંચાસી સમુદ્રેશન કાળ છે. આ અંગમાં અઢાર હજાર પદો છે. સંખ્યાત અક્ષરે છે, અનંતા ગમ, અનંત પર્યાયો છે. અસંખ્યાત ત્રસ છે. અનંત થાવર છે. જિનેક્ત જીવાદિ પદાર્થો, કે જે દ્રવ્યાર્થિક નયની અપેક્ષાએ શાશ્વત છે, પર્યાયાર્થિક નયની અપેક્ષાએ અનિત્ય છે, નિબદ્ધ-સૂત્રરૂપે ગ્રથિત છે. નિયુક્તિ હેતુ અને ઉદાહરણોથી યુક્ત છે. તે સઘળ જીવાદિક પદાર્થોનું આ આચારાંગ સૂત્રમાં સામાન્ય અને વિશેષરૂપે કથન કરાયું છે. વચન પર્યાયથી અથવા નામાદિના ભેદથી કથન કરાયું છે, સ્વરૂપ પ્રદર્શન સહિત વર્ણન કરાયું છે, ઉપમાન ઉપમેય આદિ દ્વારા સમજાવવામાં આવેલ છે, અન્ય જીની દયાને માટે તથા ભવ્ય જીના કલ્યાણને નિમિત્તે વારંવાર નિશ્ચયપૂર્વક કહેવામાં આવેલ છે, નિસદેહ પણે તેમની સ્થાપના કરવામાં આવેલ છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૮
:
Jain Educationa International
સમવાય
આચારાંગમાં અતાવેલ ક્રિયા–અનુજાનનું જે જીવ આચરણ કરે છે, તે આત્મસ્વરૂપ બની જાય છે, તેના અભ્યાસ કરીને સમસ્ત પદ્મા ને જાણકાર અને છે, વિવિધ વિષયોના જાણકાર થાય છે. એટલે કે સ્વસમય તથા પરસમયના જ્ઞાતા થઈ જાય છે.
આ પ્રમાણે આ સૂત્રમાં ચરણ-વ્રત શ્રમણ ધર્મ, સંયમ આદિની, કરણ–પિંડવિદ્ધિ, સમિતિ આદિની પ્રરૂપણા સામાન્ય તથા વિશેષરૂપે કરવામાં આવી છે, વચનરૂપ પર્યાયથી અથવા નામાદિન ભેઢથી તેમનુ કથન કરાયું છે. સ્વરૂપનુ કથન કરાને તેમની સારી રીતે વિવેચના કરવામાં આવી છે. ભવ્યજીવાના કલ્યાણની ભાવનાથી તેમનું વારવાર કથન કરાયુ છે. તથા ઉપનય અને નિગમન એ બન્નેની દૃષ્ટિએ અથવા સકળ નયોના અભિપ્રાયની અપેક્ષાએ તેમની સ્થાપના શિષ્યાની મતિમાં એવી રીતે કરવામાં આવી છે કે તેમના મનમાં કોઈપણ પ્રકારના સંદેડ રહેવા પામે નહીં. આ પ્રમાણે પેાતાના શિષ્ય જ ભૂસ્વામીને સૂત્રકાર સુધર્માસ્વામી કહે છે કે, “હું જ ભૂ! તમે મને જે આચારાંગનું સ્વરૂપ પૂછ્યું તે જ્ઞાનાચાર આદિ રૂપ છે” આ પ્રમાણે આ વિષય સમજવા.
For Personal and Private Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૯
૧૦૦૦ પ્રશ્ન–હે ભદન્ત! સૂત્રકૃતાંગનું
સ્વરૂપ
१००० १०-से किं तं मूअगडे ?
૩૦-મૂત્ર સમય સુન્નતિ, परसमया सूइज्जंति, ससमय-परसमया सूइज्जति । जीवा सूइज्जति, अजीवा सूइज्जंति, जीवाजीवा सूइज्जति । लोगा मुइज्जंति, अलोगा सूइज्जंति, लोगालोगा मइजंति । मुअगडे णं जीवाजीव-पुण्णपावासब सबर निज्जरण बंध मोक्खावसाणा पयत्था सूइज्जंति । समणाणं अचिरकालपव्वइयाणं, कु समय मोह इमोहियागं, संदेह जाय-सहज द्धिारिणामसंसइयाणं पावकर मलिन मइगुणविसोहणत्थं असी परस किरियावाइयसयस्स, चउरासीए अकिरियवाईणं, सत्तट्ठीए अण्णानियवाईणं, वत्तीसाए वेणइयवाईणं, तिण्हं तेवट्ठीणं अण्णदि8ि. यसयाणं वृहं किच्चा ससमए ठाविज्जति, णागदिद्वंत वयण णिस्सारं सुट्ठ दरिसयंता, विवेहवित्थराणुगमपरमसब्भावगुणविसिट्ठा, मोक्खपहोयारगा उदारा, अण्णागतमंधकारदुग्गेसु दीकभूआ सोवाणा चेव सिद्धिसुगइगिहुत्त मस्स णिक्खोभनिप्पकंपा सुत्तत्था । मूयगडस्स णं परित्ता वायणा संखेज्जा अणुओगदारा संखेज्जाओ पडिवत्तीओ, संखे जा वेढा, संखेज्जा सिलीगा संख. ज्जाओ निज्जुत्तीओ।
ઉત્તર-સૂત્રકૃતાંગમાં સ્વસિદ્ધાંતની પ્રરૂપણ કરવામાં આવે છે, પરસિદ્ધાંતની પ્રરૂપણ કરાય છે, સ્વસિદ્ધાંત અને પરસિદ્ધાંતની પ્રરૂપણ કરાય છે, જેની પ્રરૂપણ કરાય છે, અછાની પ્રરૂપણ કરાય છે, જીવ અને અજીવની પ્રરૂપણ કરાય છે, લેકની પ્રરૂપણ કરાય છે, અલોકની પ્રરૂપણ કરાય છે. કાલેકની પ્રરૂપણ કરાય છે. સૂયગડાંગમાં જીવ, અજીવ, પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ, સંવર, નિર્જ, બંધ અને મેક્ષ એ નવ પદાર્થોનું પ્રરૂપણ કરવામાં આવે છે. તથા અલ્પકાળના દીક્ષિત કુત્સિત સિદ્ધાંતના મેહથી મેહિત મતિવાળા કુસમયના સંસર્ગ અથવા સ્વાભાવિક રીતે વસ્તુતત્વ પ્રત્યે સંશય યુક્ત મતિવાળા શ્રમણના પાપકર મલિન મતિગુણને નિર્મળ કરવાને માટે એક એંસી કિયાવાદીઓ, ચોર્યાસી પ્રકારના અકિયાવાદીઓ, સડસઠ પ્રકારના અજ્ઞાનવાદીઓ અને બત્રીસ પ્રકારના વિનચિકે-એ ત્રણ ત્રેસઠ પાખંડીઓના મનું આ સૂત્રકૃતાંગમાં ખંડન કરીને સ્વસિદ્ધાંત સ્થાપિત કરાય છે. તથા પરમતના ખંડનને માટે અને સ્વમતની સ્થાપનાને માટે અનેક પ્રકારના દૃષ્ટાંત વચનની મદદથી અને હેતુવચને દ્વારા પરમતની નિઃસારતા અને સ્વમતની અખંડનીયતાને સારી રીતે દર્શાવનાર વિય જીવાદિ પદાર્થોનું સુગમતાથી જ્ઞાન થાય, એ હેતુથી વિસ્તારપૂર્વક અનેક પ્રકારે વર્ણનયુક્ત તથા “આ પદને આ પ્રમાણે અર્થ થાય છે. એ પ્રમાણે નિશ્ચયપૂર્વકના કથનયુક્ત મોક્ષને પંથે આવવા સમ્યગદર્શન આદિમાં જેને પ્રવૃત્ત કરનાર દોષરહિત અને
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૦
સમવાય
से णं अंगठ्ठयाए दोच्चे अंगे, दो सुयक्खंधा, तेवीसं अज्झयणा, तेत्तीसं उद्देसणकाला, तेत्तीसं समुद्देसणकाला, छत्तीसं पदसहस्साई पयग्गेणं पन्नत्ताई, संखेज्जा अक्खरा, अणंता गमा, अणंता पज्जबा, परित्ता तसा, अनंता थावरा, સાસા, ડા, વિદ્ધા, નિરિયા, जिणपण्णत्ता भावा आघविज्जंति, पण्णविज्जंति, परूविज्जति, दंसिज्जंति, निदंसिज्जति, उवदंसिज्जति । से एवं आया एवं णाया एवं विण्णाया एवं चरण-करण-परूवणा आधविज्जंति, पण्णविजंति, परूविज्जति दंसिबिज्जंति, निदंसिज्जंति, उवदंसिज्जाते। सेत्तं सूअगडे । सूत्र १३७ ।
ગુણસહિત, અતિશય અજ્ઞાનરૂપી અંધકારમય દુર્ગમ તત્વમાર્ગમાં પ્રકાશક હોવાથી દીપકસમાન, સિદ્ધિ-મેક્ષની પ્રાપ્તિ, અથવા સુદેવત્વ અને સુમાનુષત્વની પ્રાપ્તિરૂપ શ્રેષ્ઠ પ્રાસાદનાં પગથિયા સમાન તથા પરમતવાદિઓદ્વારા સદા અખંડનીય એવા સૂત્ર અને અર્થનું આ સૂત્રકૃતાંગમાં કથન કર્યું છે.
સૂત્રકૃતાંગમાં સંખ્યાત વાચનાઓ છે, સંખ્યાત અનુગદ્વારે છે, સંખ્યાત પ્રતિપત્તિઓ છે, સંખ્યાત વેષ્ટકે છે, સંખ્યાત કો છે, સંખ્યાત નિયું ક્તિઓ છે, એ અંગેની અપેક્ષાએ બીજુ અંગ છે, બે શ્રુતસ્કંધ છે, ત્રેવીસ અધ્યયન છે, તેત્રીસ ઉદ્દેશન કાળ છે, તેત્રીસ સમુદ્દેશન કાળ છે, પદપરિમાણની અપેક્ષાઓ છત્રીસ હજાર પદ . સંખ્યાત અક્ષરે છે, અનંત ગમ છે, અનંત પર્યાય છે, અસંખ્યાત ત્રસ છે, અનંત સ્થાવર છે. આ અંગમાં જિનેક્ત ભાવ સામાન્ય તથા વિશેષ રૂપે કહેવામાં આવેલ છે. પ્રજ્ઞપ્ત થયેલ છે. પ્રરૂપિત થયા છે, દર્શાવવામાં આવ્યા છે, નિર્દેશ કરાયે છે, ઉપદર્શિત થયા છે. ઉપરોક્ત સઘળા પદને અર્થ આચારાંગનું સ્વરૂપ નિરૂપણમાં અપાઈ ગયો છે.
આ સૂત્રકૃતાંગનું અધ્યયન કરનાર તેમાં કહેલા આચારેનું રીતે પાલન કરીને આત્મસ્વરૂપ બની જાય છે, તે જ્ઞાતા અને વિજ્ઞાતા થઈ જાય છે. આ પ્રમાણે આ અંગમાં ચરણપ્રરૂપણ અને કરણપ્રરૂપણું આખ્યાત થયેલ છે, પ્રજ્ઞપ્ત થયેલ છે. પ્રરૂપિત થયેલ છે, દર્શિત થયેલ છે, અને નિદર્શિત થયેલ છે, સૂત્રકૃતાંગનું આ પ્રમાણે સ્વરૂપ સમજવાનું છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૦૧ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! સ્થાનાંગનું સ્વરૂપ કેવું
१००१ प्र०-से कि तं ठाणे ?
उ०-ठाणे णं ससमया ठाविज्जति परसमया ठाविजंति, ससमय-परसमया ठाविज्जति । जीवा ठाविज्जंति, अजीवा ठाविज्जंति जीवाजीवा ठाविज्जंति । लोगा ठाविज्जंति, अलोगा ठाविज्जंति, लोगालोगा ठाविति । ठाणेणं दव्य गुण-खेत्त-काल-पउजवपयत्थाणं गाहासेला सलिला य समुद्दा, मूर-भवणવિમાન-શાકારणिहिओ पुरिसज्जाया, सरा य गोत्ता ૨ વોરંવાર || एक्कविहवत्तव्वयं दुविहवत्तव्वयंजाव-दसविहवत्तव्वयं, जीवाण पोग्गलाण य लोगट्ठाइं च णं परूबणा आघविज्जति । ठाणस्स णं परित्ता वायणा, संखेज्जा अणुओगदारा, संखेज्जाओ पाडवत्तीओ, संखेज्जा वेढा, संखेज्जा सिलोगा, सखेज्जाओ संगहणीओ। છે જે શંg | તફg , અને सुयक्खंधे, दस अज्झयणा, एक्कासं उद्देसणकाला, एक्कवीस समुद्देसणकाला, बावतारे पयसहस्साइं पयागणं पन्नत्ताई। संखेज्जा अक्खरा, अगंता गमा, अणंता पजवा, परित्ता तसा, अणंता थावरा,
ઉત્તર-સ્થાનાંગમાં સ્વસમયની સ્થાપના કરવામાં આવી છે, પરસમયની સ્થાપના કરાય છે, સ્વસમય અને પરસમયની સ્થાપનાકરાય છે, જીવની અને અજીવની સ્થાપના કરાય છે. જીવ અજીવ એ બન્નેની સ્થાપના કરાય છે લેકની સ્થાપના કરાય છે, એલેકની સ્થાપના કરાય છે, કાલેકની સ્થાપના કરાય છે, સ્થાનાંગમાં પદાર્થોના દ્રવ્ય, ગુણ, ક્ષેત્ર, કાળ અને પર્યાયની સ્થાપના કરાય છે. હિમવાન આદિ પર્વતનું, ગંગા આદિ મહાનદીઓનું, લવણ આદિ સમુદ્રનું, સૂર્યનું, અસુર આદિનાં ભવનોનું, ચંદ્ર આદિકના વિમાનનું, સુવર્ણ આદિના ખેણેનું, સામાન્ય નદીઓનું, ચક્રવતી આદિકના નૈસર્ષ આદિ નિધિઓનું, પુરૂના ભેદનું ષ૪ આદિ સાત સ્વરેનું, કશ્યપ આદિ ગોત્રનું તથા તારા ગણોના સંચરણનું વર્ણન સ્થાનાંગ સૂત્રમાં કરવામાં આવેલ છે. એક-એક પ્રકારના પદાર્થોની વક્તવ્યતા, પછી બેથી લઈને દસ સ્થાન સુધીની વક્તવ્યતા કરવામાં આવી છે. જેની પુદ્દગલની અને લેકસ્થાયી ધર્માસ્તિકાયાદિક દ્રવ્યોની પ્રરૂપણ કરવામાં આવી છે. સંખ્યાત વાચનાઓ છે, સંખ્યાત અનુગ દ્વાર છે, સખ્યાત પ્રતિપત્તિઓ છે, સંખ્યાત વેચ્છકે છે, સંખ્યાત શ્લોકે છે, સંખ્યાત નિર્યુક્તિઓ છે, અને સંગ્રહ ઓ છે. આ અંગોની અપેક્ષાએ આ ત્રીજુ અંગ છે. તેમાં એક શ્રુતસ્કંધ છે અને દસ અધ્યયન છે. એકવીસ ઉદ્દેશન કાલ છે, એકવીસ સમુદેશન કાલ છે, તેમાં તેર હજાર પદ , સંખ્યાત અક્ષરે છે, અનંત
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૨
સમવાય
सासया कडा णिबद्धा णिकाइया जिणपन्नत्ता भावा आघविजंति, पण्णविजंति, परूवि जंति, दंसिजंति, निदंसिज्जंति, उपदंसिजंति । से एवं आया, एवं णाया, एवं विण्णाया, एवं चरण-करण-पख्वणा आघविजंति । से तं ठाणे । सूत्र १३८ ।
ગમ છે, અનંત પર્યાય છે, અસંખ્યાત ત્રસ છે, અનંત સ્થાવરે છે, શાશ્વત, કૃત, નિબદ્ધ અને નિકાચિત જિનકથિત ભાવ સામાન્ય અને વિશેષરૂપે કહેવાયા છે, પ્રજ્ઞા ત થયા છે, પ્રરૂપિત થયા છે, દર્શિત થયા છે, અને ઉપદર્શિત થયા છે, બાકીના પદનો અર્થ આચારાંગના નિરૂપણમાં આવી ગયેલ છે.
આ સ્થાનાંગનું અધ્યયન કરનાર તેમાં દર્શાવેલા આચારાનું યોગ્ય પ્રકારે પાલન કરીને આત્મસ્વરૂપ થઈ જાય છે. તે જ્ઞાતા અને વિજ્ઞાતા થઈ જાય છે. આ પ્રમાણેના ચરણ કરણની પ્રરૂપણું સ્થાનાંગમાં આખ્યાત થયેલ છે. પ્રજ્ઞપ્ત થયેલ છે. પ્રરૂપિત થયેલ છે, દશિત થયેલ છે. નિદર્શિત થયેલ છે અને ઉપદર્શિત થયેલ છે.
१००२ प्र०-से किं तं समवाये ?
उ०-समवाए णं, ससमया मृइज्जंति, परसमया सूइज्जंति, ससमय परसमया मुइज्जंति जाव लोगालोगा मुइज्जति । समवाए णं एकाइयाणं एगट्ठाणं एगु. त्तरियपरिएडीए, दुवालसंगस्स य गणिपिडगस्स पल्लवग्गे समणुगाइज्जइ ठाणग-सयस्स, बारसविह-वित्थरस्स सुयणाणस्स जगजीवहियस्स भगवओ समासेणं समोयारे आहिज्जति । तत्थ य णाणाविहप्पगारा जीवाजीवा य वणिया वित्थरेण, अवरे वि अ बहुविहा विसेसा नरग-तिरेिय-मणुअ
૧૦૦૨ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! સમવાયાંગનું સ્વરૂપ
કેવું છે? ઉત્તર-સમવાયાંગમાં સ્વસમયની પ્રરૂપણા કરાય છે, પરસમયની પ્રરૂપણ કરાય છે, સ્વસમય અને પરસમયની પ્રરૂપણ કરાય છે, લેક અને અલેક આદિ ભાની પ્રરૂપણ કરવામાં આવી છે. સમવાયાંગમાં એક, બે, ત્રણ, ચારથી સ સુધી અને ત્યાર પછીના કરેડ કરેડ સુધીના કેટલાક પદાર્થોની અનુક્રમે સંખ્યાની વૃદ્ધિ પ્રમાણે કથન કરાય છે. અને દ્વાદશાંગ રૂ૫ ગણિપિટકનું પર્યાયપરિમાણ કહેવામાં આવે છે. એકથી સે. સુધીના સ્થાનમાં કમથી અર્થનિરૂપણ કરવામાં આવે છે.
આચારાંગ આદિ બારભેદેથી વિસ્તૃત, દેવદિવડે માનનીય તથા છકાયના જીવ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
सुरगणाणं आहारुस्सास लेसा - आवासસંઘ-બાયયમ્પમાળ-વાય-વળ-ગોगाह गोहि-य-विहाण-उवओग जोगइंदिय कसाया विवहा य जीवजोणी, विकस्सेहपरिरयप्यमाणं विहिविसेसा य मंदरादीणं महीधराणं, गाहाकुलगर - तित्थगर- गणहराणं सम्मतभरहाहवाण चक्कीणं चैव । चक्कर - हलहराण य, वासाण य निगमा य સમાપ ।
एए अण्णेय एवमाइ एत्थ वित्थरेण अत्था समाहिज्जति । समवायस्स णं परित्ता वायणा जाव से णं अंगट्टयाए चउत्थे अंगे एगे अज्झयणे, एगे सुयવવષે, તો ઉદ્દેસળા, ઘે ર.મુદ્દેसणकाले, एगे चउयाले पदसयस हस्से पदग्गेणं पण्णत्ते ।
संखेज्जाणि अक्खराणि - जाव-चरणकरण- परूवणा आवविज्जति । से तं । સમવાય્ । સૂત્ર ૨૩૧ |
Jain Educationa International
૧૧૩
રૂપ લેકનું હિત કરનારા શ્રુતજ્ઞાનને સક્ષેપથી પ્રત્યેક સ્થાન અને પ્રત્યેક અ’ગમાં અનેક પ્રકારના વ્યવહાર કરવામાં આવે છે. અને સમવાયાંગમાં વિવિધ વિવિધ પ્રકારના જીવ અને અજીવનું વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન કરાયું છે. અને બીજા પણ અનેક પ્રકારના જીવાજીવાદિકના ભાવેાનુ` આ સૂત્રમાં વર્ણન થયું
છે.
એ જ વાતને સૂત્રકાર સક્ષિપ્તમાં કહે છે—નારક, તિ`ચ, મનુષ્ય અને દેવાના આહાર,ઉચ્છ્વાસ, નિશ્વાસ, લેશ્યા, નારકાવાસ આદિની સખ્યા, આવાસેાની ઉંચ.ઈ, વિષ્ણુભ અને પરિધિનું પ્રમાણુ, ઉપપાત–એક સમયમાં જીવાની ઉત્પત્તિ, એક સમયમાં મરણુ તથા અવગાહના
તથા
ચાર ગતિવાળાનું અવધિજ્ઞાન, વેદના–સાતા, અસાતારૂપ, વિધાનનરકાદિનાં ભેદ, ઉપયોગ, યોગ, ઇન્દ્રિય, કષાયો. આ બધાનું વર્ણન આ સમવાયાંગ સૂત્રમાં કરવામાં આવ્યું છે.
અનેક પ્રકારની જીવયેાનિઓનુ વર્ણ ન આ અંગમાં કરાયું છે, મંદર આદિક પવ તાના વિષ્ણુભ, ઉત્સેધ, ઉંચાઈ, અને પ્રમાણ તથા ખાસ પ્રકારની તેમાં વિધિએ બતાવી છે. તથા કુલકર તીર્થંકર, ગણધરા અને સમસ્ત ભરતના સ્વામી ચક્રવર્તી નરેશાનુ... વાસુદેવ અને અળદેવાનું વર્ણન આ અગમાં કરાયુ' છે, તથા ભરત આદિ ક્ષેત્રેાના નિગ મેનું પ્રત્યેક આગળના કરતા પાછળની અધિકતાનું સમવાયાંગ સૂત્રમાં વર્ણન કરાયું છે. પૂર્વાક્ત પદાર્થોનું અને એ પ્રકારના બીજા પદાર્થોનું આ સૂત્રમાં વિસ્તારથી વર્ણન કરાયું છે. સમવાયાંગ સૂત્રમાં સંખ્યાત વાચના છે, ચાવત્ અંગની અપેક્ષાએ તે ચેાથુ' અંગ છે. તેમાં એક
For Personal and Private Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૪
અધ્યયન છે, તેમાં એક શ્રુતસ્કંધ છે, એક ઉદ્દેશન કાળ છે. પદ પરિમાણની અપેક્ષાએ આ અંગમાં એક લાખ ચુંમાલીસ હજાર પદે છે આ અંગમાં સંખ્યાત અક્ષરે છે. થાવત્ ચરણકરણની પ્રરૂપણ આ અંગમાં કરવામાં આવી છે. આ પ્રકારનું આ સમવાયાંગનું સ્વરૂપ છે.
૨૦૦૩ ૧૦-સે Éિ વિદે?
उ०-वियाहे णं ससमया विआहिज्जंति परसमया विआहिज्जति ससमय-परसमया विआहिज्जति । जीवा विआहिज्जंति, अजीवा विःहिज्जाते, जीवाजीवा विआहिज्जति ।। लोगे विआहिज्जइ अलोगे विआहिज्जइ लोगालोगे विआहिज्जइ । वियाहेणं नागाविह-सुर-नरिंद रायासिविविह-संसइअपुच्छियाणं, जिणेणं वित्थरेण भासेयाणं दव्व गुण खेत्तकाल पज्जव पदेस-परिणाम-जहच्छियभाव-अणुगम निक्खेव-णयप्पमाणसुनिउणोवक्कम विविहप्पकार-पगडपयासियाणं, लागालोग-पयासियाणं संसारसमुद्द-रुंद उत्तरण समत्थाणं, सुरवइ-संपूजियाणं भविय-जग-वयहिययाभिनंदियाणं, तमरयविद्धंसणाणं, सुदिट्ठदीवभूय-ईहा-मति -बुद्धि-बद्धणाणं, छत्तीस सहस्स मणणयाणं, वागरणागं दंसणाओ सुयत्थ बहुविहप्पगारा सासहियत्था य गुणमहत्था ।
૧૦૦૩ પ્રશ્ન–હે ભગવન્! વિવાહપ્રજ્ઞપ્તિ એટલે
કે ભગવતી સૂત્રનું કેવું સ્વરૂપ છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ! વ્યાખ્યા પ્રજ્ઞપ્તિમ સ્વસમયનું સ્વરૂપ કહેવામાં આવ્યું છે, પરસમયનું સ્વરૂપ કહેલ છે, સ્વસમયે અને પરસમ-એ બન્નેનું સ્વરૂપ દર્શાવ્યું છે, જીવોનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે, અજીનું સ્વરૂપ કહેવામાં આવ્યું છે, જીવ અને અજીવ એ બન્નેનું સ્વરૂપ કહેવામાં આવ્યું છે, લોકનું સ્વરૂપ સમજાવવામાં આવે છે, અલકનું સ્વરૂપ સમજાવ્યું છે, લેક અને અલકનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે. જેમના મનમાં વિવિધ સંશય ઉત્પન્ન થયા છે તેવા અનેક પ્રકારનાં દેવ, નરેન્દ્રો અને રાજર્ષિઓ દ્વારા પિતાના સંશયેના નિવારણને માટે પૂછાયેલા પ્રશ્નો તથા જિનેશ્વર ભગવાન દ્વારા વિસ્તારપૂર્વક કરાયેલા ઉત્તરે, કે જે ધર્માસ્તિકાય આદિ દ્રવ્ય, જ્ઞાનાદિક ગુણ, આકાશ આદિ દ્રવ્ય, સમયાદિ રૂપ કાળ, સ્વ અને પરના ભેદથી ભિન્ન ધર્મ, અથવા નવ–પુરાણ આદિ કાળકૃત અવસ્થા, નિરંશ અવયવ, એક અવસ્થામાંથી બીજી અવસ્થાની પ્રાપ્તિ થવી તે. પરિણામ, ભાવ, અનુગામ, વ્યાખ્યાનના પ્રકાર અથવા ઉદ્દેશ, નિર્દેશ, નિગમ આદિ દ્વાર, નામાદિનિક્ષેપ, નૈગમાદિ નય, પ્રત્યક્ષ આદિ પ્રમાણ, આનુપૂર્વિ આદિ દ્વારા જેમને વિવિધતાપૂર્વક સ્પષ્ટતાથી પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા છે, તથા જે લેક અને આલકના પ્રકાશક છે, તથા
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
वियाहस्स णं परित्ता वायणा संखेज्जा अणुओगदारा संखेज्जाओ पडिवत्तीओ, संखेज्जा वेढा, संखेज्जा सिलोगा, संखेज्जाओ निज्जुत्तीओ सखेज्जाओ સંહા से णं अंगट्ठयाए पंचमे अंगे एगे सुयक्खधे, एगे साइरेगे अज्झयणसते. दस उद्देसग सहस्साई, दस समुद्देसगसहस्साई, छत्तीसं वागरण-सहस्साइं, चउरासीई पय-सहस्साई पयग्गेणं पण्णत्ताई। संखेज्जाइं अक्खराइं, अणंता गमा, अनंता पज्जवा, परित्ता तसा, अणंता थावरा, सासया कडा णिवद्धा, णिकाइया जिणपण्णत्ता भावा आपविजंति, पण्णविज्जाते, परावेजंति, दंसिज्जंति. निदंसिज्जंति, उवदंसिज्जंति । से एवं आया, से एवं णाया, से एवं विण्णाया, एवं चरण-करण-पख्वणा आधविज्जति। सेत्तं वियाहे । सूत्र १४०।
વિશાળ સંસાર સાગરને પાર કરવાને સમર્થ છે, ઈન્દ્રાદિદ્વારા પ્રશસિત છે, ભવ્ય જીના હૃદય દ્વારા અભિનન્દ્રિત છે, અજ્ઞાન અને પાપ એ બન્નેને નાશ કરનાર છે, તથા સારી રીતે હોવાથી દીપ સમાન એટલે કે સમસ્ત તના પ્રકાશક, તથા વિતર્ક, નિશ્ચિય, અને ઔત્પત્તિકી આદિ ચાર પ્રકારની બુદ્ધિમાં વધારે કરનાર છે, એવા છત્રીસ હજાર વ્યાકરણ (ઉત્તર) ના બેધક સૂત્રાર્થ કે જે અનેક ભેદવાળા છે, શિષ્યોને માટે હિતકારક અને ગુણદાયક છે તેમનું આ અંગમાં વ્યાખ્યાન કરાયું છે, ભગવતી સૂત્રમાં સંખ્યાત વાચનાઓ છે, સંખ્યાત અનુયોગ દ્વાર છે, સંખ્યાત વેષ્ટક છે, સંખ્યાત લેકે છે, સંખ્યાત નિર્યુક્તિઓ છે, સંખ્યાત સંગ્રહણીઓ છે, અને સંખ્યાત પ્રતિપતિઓ છે, અંગેની અપેક્ષાએ આ પાંચમું અંગ છે. તેમાં એક શ્રુતસ્કંધ છે. એક સૌથી થડા વધારે અધ્યયનો છે. આ અંગમાં દસ હજાર ઉદ્દેશક છે. દસ હજાર સમુદેશન કાળ છે. છત્રીસ હજાર પ્રશ્નોત્તર છે. તેમાં બે લાખ અઠ્ઠયાસી હજાર (૨,૮૮,૦૦૦) નું પદ પ્રમાણ છે. તેમાં સંખ્યાત અક્ષરો છે, અનંત પર્યા છે. અસંખ્યાત ત્રસ છે. અને અનંત સ્થાવર છે. ઉપરોક્ત સમસ્ત ભાવ શાશ્વત છે. કૃત છે. નિબદ્ધ છે. અને નિકાચિત છે. એ પ્રમાણે જિનેશ્વર ભગવાને કહેલ એ બધા ભાવે આ અંગમાં કહેવામાં આવેલ છે, પ્રજ્ઞાપિત કરાયા છે, પ્રરૂપિત કરાયા છે, દર્શાવવામાં આવ્યા છે, નિર્દેશ કરાયે છે, ઉપદર્શિત કરાયા છે. યાવત્ ચરણ કરણની પ્રરૂપણ આ અંગમાં કરવામાં આવી છે. આ પ્રકારનું આ ભગવતી સૂત્રનું સ્વરૂપ છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૬
१००४ प्र०-से किं तं णायाधम्मकहाओ ? - ૩૦–ાયાથી પ નવા પI
રા, ૩જ્ઞાનારું, વિયા, વા-વંતાरायाणो अम्मा पियरो समोसरणाई धम्मायरिया धम्मकहाओ इहलोइयइड्डीविसेसा भोगपरिच्चाया पव्वज्जाओ सुयपरिग्गहा तवोवहाणाई परिया या संलेहणाओ भत्तपच्चक्खापाइं पाओवगमणाई, देवलोगगमणाई, मुकुलप च्चायायाई, पुणबोहिलाभा, अंतकिरियाओ य आविज्जंति-जाव-नाया-धम्मकहासु णं पव्वइयाणं विणय करण जिणसामिसासणवरे संजम-पइण्ण-पालण धिइ-मइ-बवसाय-गुब्बलाणं, तव-नियमतबोवहाण रण दुद्धर-भर-भग्गय-णिस्सहय-णिसिट्ठाणं घोरपरीसह-पराजियसह
पारद्ध-रुद्ध सिद्धालय मग्गनिग्गयाणं, આ વિસય કુતુચ્છ ગાતાવ-મુછે
યા, વિદિય-પિત્ત નાબ-વંસી - गुण विविहप्पयार निस्सार-सुन्नयाणं संसार अपारदुक्ख दुग्गइ भवविविहपरंपरापवंचा। धीराण य जिय परिसह कसाय-सेण्ण-धिय धणिय संजम उच्छाह निच्छियाणं, आराहिय नाण दंसणचरित्त-जोग सुक्खाइं अणोवमाई निस्सल्ल सुद्ध-सिद्धालय मग्गमभिमुहाणं, सुर-भवण विमाण भुत्तण चिरंच भोगभोगाणि ताणि दिव्याणि महरिहाणि ततो य कालक्कमचुयागं जह य पुणोलद्धसिद्धिमग्णाणं अंतकिरिया ।
૧૦૦૪ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! જ્ઞાતધર્મકથાનું કેવું
સ્વરૂપ છે? ઉત્તર-આ જ્ઞાતધર્મકથા નામના અંગમાં જ્ઞાતેના (મેધકુમાર આદિના) નગરીનું ઉદ્યાનોનું, ચૈત્યેનું વનખંડેનું, રાજાએનું, માતાપિતાનું સમેસરણનું, ધર્માચાર્યોનું, ધર્મકથાઓનું, આ લેક અને પરલેક સંબંધી ઋદ્ધિનું, ભેગોના પરિત્યાગનું, પ્રવ્રજ્યાનું મૃતપરિગ્રહનું ઉગ્રતપસ્યાનું, પર્યાનું, સંલેખનાનું ભક્તપ્રત્યાખ્યાનનું, પાદપિપગમનનું, દેવલેક ગમન, ઉત્તમકુળમાં જન્મ પ્રામ કરવાનું, પુનઃ સમ્યકત્વપ્રાપ્તિનું, અન્તક્રિયા કરી મેક્ષની પ્રાપ્તિનું વર્ણન થાવત્ ઉપદર્શન કરાયું છે. જ્ઞાતાધર્મકથામાં વર્ધમાન પ્રભુના વિનયમૂલક શ્રેષ્ઠ શાસનમાં પ્રવ્રજિત થયેલાં સત્તર પ્રકારના સાવદ્ય વિરતિરૂપ સંયમના પાલન અર્થે ચિત્તસમાધિરૂપ પૈયેથી, સારા-નરસાની વિવેકપ બુદ્ધિથી અને ધારણ કરેલા વ્રતનું યોગ્ય રીતે પાલન કરવાના ઉત્સાહપ વ્યવસાયથી દુર્બલ બનેલા સાધુઓનું, અનશનાદિ બાર પ્રકારના તપ, વિશિષ્ટ અભિગ્રહ રુપ નિયમ, ઉગ્ર પ્રકારના તપ, આ ત્રણે રુપ રણસંગ્રામ તથા એ ત્રણે રુપ મહામુશ્કેલીઓ વહન કરી શકાય તેવા ભાર-એ બન્ને હારી જઈને શક્તિથી રહિત, સંયમ પાલનમાં અસમર્થ એવા સાધુઓનું તથા ઘેર પરિષહાથી પરાજિત થયેલા હોવાથી તથા સામર્થ્યહીન થવાને કારણે તપસંયમની આરાધના કરતા અટકી ગયેલા અને તેને કારણે મોક્ષમાર્ગથી વિમુખ થયેલા સાધુઓનું, તેમજ વિષયસુખની તુચ૭ આશાને તાબે થવાથી ઉત્પન્ન થયેલા દેથી મૂચ્છિત થયેલાઓનું
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમવાયાંગ સૂત્ર
૧૫૭
चलियाण य सदेव-मणुस्स-धीर-करणकारणाणि बोधण-अणुतासणाणि गुणदोस-दरिसणागि दिलुते पच्चये य सोऊण लोगमुणिणो जहट्ठिय सासणम्मि जर-मरण-नासणकरे आराहिअ संजमा य सुरलोगपडिनियत्ता ओवेति जह सासयं सिवं सव्वदुक्खमोक्खं । एए अण्णे य एवमाइयत्या वित्थरेण य । णायाधम्मकहासु ण परित्ता वायणा, संखेज्जा अणुओगदारा जाव-संखेज्जाओ સિંહો . से णं अंगठ्ठयाए छठे अंगे, दो सुअक्खंधा, एगूणवीसं अज्झयणा, ते समासओ दुविहा पन्नत्ता, तंजहाचरित्ता य, कप्पिया य, दस धम्मकहाणं वग्गा, तत्थ णं एगमेगाए धम्मकहाए पंच पंच अक्खाइया-सयाई, एगमेगाए अक्खाइयाए पंच पंच उवक्खाइया सयाई, एगमेगाए उवाक्खाइयाए पंच पंच अक्खाइय उवक्खाइया सयाई, एवमेव सपुष्यावरेणं अछुट्टाओ अक्खाइयाकोडाजो भवंतीति मक्खायाओ. एगणतीस उद्देसणकाला, एगणतीसं समुद्देसणकाला, संखेज्जाइं पयसहस्साई पयग्गेणं पण्णत्ता।
જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રની વિરાધના કરવાથી અને યતિના વિવિધ પ્રકારના મૂલગુણે અને ઉત્તરગુણની વિરાધના કરવાથી નિસાર થવાને લીધે શૂન્ય બનેલાઓનું સંસારમાં અનંત દુઃખથી યુક્ત નારક તિર્યંચ, કુમનુષ્ય, અને કુદેવમાં જન્મ લેવારુપ જે દુર્ગતિ ભવે છે, તેમની પરંપરાનું વર્ણન કરવામાં આવેલ છે. તેમજ પરિષહ કષાય સૈન્યને જીતનારા તથા વૈર્યરુપ ધનવાળા સંયમનું નિરંતર પાલન કરવાના દઢ નિશ્ચયવાળા ધીર પુરુષેનું, જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્ર
પ યોગની આરાધના કરનારા તથા માયા આદિ શલ્યથી રહિત, શુદ્ધ મોક્ષમાર્ગ સન્મુખ (મોક્ષ માર્ગે ચાલનારા) નું, અનુપમ દેવ જન્મના વૈમાનિક સુખનું, તથા દેવલેકના અતિ પ્રશસ્ત અનેક મનવાંછિત ભેગોને લાંબા સમય ભેગવીને ત્યાંથી દેવકનું આયુષ્ય પૂરું કરીને–ચવીને, ફરીથી મેક્ષમાગને પ્રાપ્ત કરનારાનું તથા કઈ રીતે તેમની મુક્તિ થાય છે, તેમનું વર્ણન તથા મોક્ષમાર્ગથી ચલિત દે તથા મનુષ્યને સ્વમાર્ગગમનમાં દઢતા સંપાદન કરવાના કારણરુપ બોધન -સંયમની આરાધના કેવી રીતે કરવી જોઈએ અને કેવી રીતે સંયમના માર્ગેથી પતન થાય છે. તેની પ્રણા કરાઈ છે. તથા સંયમની આરાધનામાં ગુણ છે અને તેની વિરાધનામાં દેષ છે. એ પ્રકારના દર્શક વાક્યનું કથન, શુકપરિવ્રાજક આદિ સંન્યાસીઓના ઉદાહરણને તથા બેધદાયક વાને સાંભળીને જે રીતે જરા મરણને નાશ કરનાર,જિનશાસનમાં દાખલ થયેલાઓનું, તથા સંયમનું પાલન કરનારા દેવલોકમાંથી ચવીને આવેલા કેવી રીતે શાશ્વત, શિવસ્વરુપ અને સમસ્ત દુખેથી રહિત મોક્ષને
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૮
संखेज्जा अक्खरा-जाव-चरण-करणपरूवणा आघविज्जति । से तं णायाधम्मकहाओ । सूत्र १४१।।
પ્રાપ્ત કરે છે. તેનું વર્ણન, પૂર્વોક્ત એ બધા વિષયેનું તથા એજ પ્રકારના અન્ય વિષયનું પણ આ અંગમાં વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન કરાયું છે. જ્ઞાતધર્મકથામાં સંખ્યાત વાચનાઓ છે, સંખ્યાત અનુગદ્વારે છે, સંખ્યાત પ્રતિપત્તિઓ છે, સંખ્યાત વેષ્ટક છે. સંખ્યાત ગ્લૅકે છે, સંખ્યાત નિર્યુક્તિઓ છે, સંખ્યાત સંગ્રહણીઓ છે, અંગની અપેક્ષાએ આ જ્ઞાતધર્મકથાંગ છઠ્ઠ અંગ છે. તેમાં બે થતસ્કો છે, પહેલા શ્રતસ્કંધમાં ઓગણીસ અધ્યયને છે, તે અધ્યયને સંક્ષિપ્તમાં બે પ્રકારના છે, પ્રકારે આ પ્રમાણે. તેમાં ચરિત્ર આદિ ૫ મેધકુમાર આદિના સત્ય ઉદાહરણે છે. ભવ્ય જીવોને બોધ આપવાને માટે કલિપત ઉદાહરણ પણ છે. ધર્મકથાના દસ વર્ગ છે. તેમાં પ્રત્યેક ધર્મકથામાં પાંચ પાંચ આખ્યાયિકાઓ છે. પ્રત્યેક આખ્યાયિકામાં ૫૦૦૫૦૦ ઉપાખ્યાયિકાઓ છે. પ્રત્યેક ઉપાખ્યાયિકામાં ૫૦૦૫૦૦ આખ્યાયિકા-ઉપા
ખ્યાયિકાઓ છે. આ રીતે પૂર્વાપરની સજના કરતા ત્રણ કરોડ પચાસ લાખ આખ્યાયિકાઓ છે. એમ ભગવાને કહેલ છે.
પહેલા શ્રતસ્કંધમાં ઓગણીસ ઉશન કાળ છે, ઓગણીસ સમુશન કાળ છે. પાંચ લાખ છોતેર હજાર (૫,૭૬,૦૦૦) પદો છે, સખ્યાત અક્ષરો છે. અનંતા. ગમ છે, અનંતા પર્યાય છે, અસંખ્યાત ત્રસ છે, અનંત સ્થાવર છે, શાશ્વત, કૃત, નિબદ્ધ, નિકાચિત જિનકથિત ભાવ સામાન્ય અને વિશેષરૂપે કહેવાયા છે, પ્રજ્ઞપ્ત થયા છે, પ્રરૂપિત થયા છે. નિદર્શિત ઉપદશિત થયા છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૯
આ જ્ઞાતાધર્મકથાગ સૂત્રનું અધ્યયન કરી તે પ્રમાણે આચારનું પાલન કરનાર આત્મસ્વરૂપ થઈ જાય છે. તે જ્ઞાતા, વિજ્ઞતા થઈ જાય છે. આ પ્રમાણે ચરણ કરણ પ્રરુપણું આખ્યાત થયેલ છે, પ્રજ્ઞપ્ત થયેલ છે, પ્રરૂપિત, દશિત, નિદર્શિત, ઉપદર્શિત થયેલ છે. આ પ્રમાણે જ્ઞાતાધર્મકથાગ સૂત્રનું સ્વરુપ
૨૦૦૫ ૫૦-સે પિં તં વીસસો ?
उ०-उवासगदसासु णं उवासयाणं णगराइं उज्जाणाई चेइयाई वणखंडा रायाणो अम्मापियरो समोसरणाई धम्मायरिया, धम्मकहाओ, इहलोइयपरलोइय इड्डिावेसेसा, उवासयाण सीलव्यय-वेरमण-गुण-पच्चक्खाण-पोसहोववास पडिवज्जण-याओ सुयपरिग्गहा तवावहाणा पडिमाओ उवसग्गा संलेहणाओ भत्त-पच्चक्खागाइं पाओवगमणाई देवलोग-गमणाइं र कुलपच्चायायाई पुण बोहिलाभा अंतकिरि याओ आघविजंति । उवासगदसासु णं उवासयाणं रिद्धिावसेसा परिसा वित्थरधम्म सवणाणि बोहलाभ-अभिगमसम्म विसुद्धया, थिरत्तं मूलगुण उत्सरगुणाइयारा, ठिहोवसेसा य बहुबि
૧૦૦૫ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! ઉપાસકદશાંગ સૂત્રનું
સ્વરુપ કેવું છે? ઉત્તર-ઉપાસકદશાંગમાં ઉપાસકો (શ્રાવકે) ના નગરનું, ઉદ્યાનું, ચૈત્યોનું, વનખંડનું, રાજાઓનું, માતાપિતાનુ, સમવસરણનું. ધર્માચાર્યોનું ધર્મકથાઓનું, આ લેક અને પરલેકની વિશિષ્ઠ ઋદ્ધિઓનું, તેમજ ઉપાસકેના શીલ-સામયિક, દેશાવગાસિક, અતિથિસવિભાગ વ્રત, વિરમણ-મિથ્યાત્વ આદિમાંથી નિવૃત્તિ, ગુણ-ત્રણ ગુણવ્રત, પ્રત્યાખ્યાન, પૌષધેપવાસ, એ બધી બાબતેનું તેમજ શ્રાધ્યયનનું ઉગ્રતાની આરાધનાનું, અગિયાર પ્રતિમાઓનું અથવા કાર્યોત્સર્ગનું, દેવાદિકૃત ઉપસર્ગોનું, સંલેખનાનું, ભક્તપ્રત્યાખ્યાનનું પાદ પગમન આદિ : સંથારાઓનુ, દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થવાનું, ત્યાંથી ચવીને ઉત્તમકુળમાં જન્મ પામવાનું પુનઃ બોધિલાભનું. અને મેક્ષપ્રાપ્તિનું નિરુપણ કરાયું છે.
આ ઉપાસકદશાંગમાં શ્રાવકેની ત્રાદ્ધિ વિશેનું, માતાપિતા આદિ આત્યંતર પરિષ તથા દાસદાસી મિત્ર આદિ બાહ્ય પરિષદનું, ભગવાન મહાવીરની સમીપ વિસ્તારપૂર્વક શ્રુતચારિત્રરુપ ધર્મના શ્રવણનું, જિનધર્મની પ્રાપ્તિ
उवसग्गाहियासणा, निरुबसग्गा य तथा य विचित्ता सीलव्वय-गुण वेरमणपच्चक्खागपोसहोववासा, अपछिम
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
मारणंतिया य संलेहणाझोसणाहिं अप्पाणं जह य भावइत्ता बहणि भत्ताणि अणसणाए य छेअइत्ता उववण्णा कप्पवरविमाणुत्तमेसु जह अणुभवंति सुरवर विमाणवर - पारीएसुसोक्खाई अणोवमाइं कमेण भुत्तूण उत्तमाइं तओ आउक्खएणं चुया समाणा जह जिणमयंमि बोहिं लद्धण य संजमुत्तमं तमरयोघविप्पमुक्का उति जह अक्खयं सव्वदुक्खमोक्खं । एए अन्ने य एवमाइअत्था वित्थरेण य। उवासयदसासु णं परित्ता वायणा, संखेज्जा अणुओगदारा जाव संखेज्जाओ संगहणीओ।
રુપ બેધિલાભનું અસદ્ વિવેકપ અભિગમનું, સમ્યત્વની વિશુદ્ધતાનું, સ્થિરતાનું, શ્રાવકના મૂલગુણ અને ઉત્તરગુણેનાં અતિચારોનું, શ્રાવક પર્યાયરુપ સ્થિતિ વિશેષનું તથા બીજી પણ અનેક બાબતોનું, સમ્યગદર્શન આદિ પ્રતિમાઓ તથા અભિગ્રહ લેવાનું અને તેના પાલનનું, દેવાદિકૃત ઉપસર્ગો સહન કરવાનું, અને ઉપસર્ગના અભાવનું વર્ણન છે. અનશનાદિ વિચિત્ર તપ, શીલ તથા વ્રત, ગુણવ્રત, મિથ્યાત્વ આદિથી વિરક્તિ, પ્રત્યાખ્યાન અને પૌષધોપવાસ આદિનું, તપ અને રાગાદિકેને જીતવાથી શરીર અને જીવને કૃશ. કરનાર એવી સંલેખનાના સેવનથી આત્માને ભાવિત કરીને જે શ્રાવક અનેક ભક્તોનું અનશન દ્વારા છેદન કરી નાંખે છે, ઉત્તમ કલ્પના શ્રેષ્ઠ વિમાનમાં ઉત્પન્ન થઈને તે દેવવિમાનરુપી ઉત્તમ પુંડરીકામાં કેવા કેવા અનુપમ સખાને ભેગવે છે અને તે ઉત્તમ સુખેને ક્રમશઃ ઉપભોગ કર્યા પછી ત્યાંથી આયુષ્ય સમાપ્ત થતા ચવીને કેવી રીતે જેના શાસનમાં સ્થિત થાય છે, સંયમથી પ્રશસ્ત બેધિને પ્રાપ્ત કરીને કેવી રીતે તમ (અજ્ઞાન):૨જ (કમ) એ બન્નેના સંમૂહથી રહિત બનીને સમસ્ત દુખેથી રહિત, ક્ષય રહિત મેક્ષને પ્રાપ્ત કરે છે. એ બધી બાબતેની પ્રરુપણા કરવામાં આવી છે. તેમજ આ અંગમાં ઉપરોક્ત વિષયેનું તથા એજ પ્રકારના અન્ય વિષયેનું પણ વિસ્તારપૂર્વક પ્રતિપાદન કર્યું છે. આ ઉપાસકદશા અંગમાં સંખ્યાત વાચનાઓ છે, સંખ્યાત અનુકેગ દ્વાર છે, યાવત્ સંખ્યાત સંગ્રહણિઓ છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
से णं अंगट्ठयाए सत्तमे अंगे, एगे सुयक्खंधे, दस अज्झयणा, दस उद्देसण- . काला, दस समुद्देसणकाला, संखेज्जाइं पय-सय-सहस्साइं पयग्गेणं पण्णत्ता।
से त्तं उवासगदसाओ। मूत्र १४२ ।
૧૬૧ અંગની અપેક્ષાએ તે સાતમું અંગ છે. તેમાં એક શ્રુતસ્કંધ છે, દસ અધ્યયન છે, દસ ઉદ્દેશન કાળ છે, દસ સમુદેશનકાળ છે, તેમાં પદેનું પ્રમાણ સંખ્યાતઅગીયાર લાખ બાવન હજારનું છે. સંખ્યાત અક્ષરે છે. યાવત્ ચરણકરણની પ્રરૂપણ કરવામાં આવે છે. ઉપાસક દશાંગ સૂત્રનું આ પ્રકારનું સ્વરૂપ છે.
१००६ प्र० से किं तं अंतगडदसाओ ?
उ० अंतगडदसासु णं अंत डाणं णगराइं उज्जाणाई चेइयाई वणाइं राया, अम्मापियरो, समासरणो, धम्मायारया, धम्मकहा, इहलोइय-परलोइय-इड्डिविसेसा, भोगपरिच्चाया पव्वज्जाओ सुयपरिग्गहा तवोवहाणाइं पडिमाओ बहुविहाओ खमा अज्जवं महवं च सोअं च सच्चसहियं सत्तरसविहो य संजमो उत्तमं च बंभं अकिंचणया तवो चियाओ समिइगुत्तीओ चेव तह अप्पमायजोगो सज्झायज्झाणेण य उत्तमाणं दोण्हं पि लक्खणाई पत्ताण य संजमुत्तमं जियपरीसहाणं चउबिहकम्मयखयम्मि जह केवलस्स लंभो, परियाओ जत्तिओ य जह पालिओ मुणिहिं पायोवगओ य, जो जहिं जत्तियाणि भत्ताणि छेअइत्ता अंतगडो मुनिवरो तमरयोपविष्पमुक्को मोक्खसुहमणुत्तरं च पत्ता। एए अन्ने य एवमाइअत्था बित्थरेणं पख्वेइ। अंतगडदसासु णं परित्ता वायणा. संखेज्जा अणुओगदारा जाव-सखज्जाओ
૧૦૦૦ પ્રશ્ન–હે ભદન્ત! અંતકૃદશાસૂત્રનું
સ્વરૂપ કેવું છે? ઉત્તર-અંતકૃત દશામાં અંતકૃત મુનિએના નગરોનું. ઉદ્યાનનું, ચૈત્યનું, વનખંડાનું, રાજાઓનું, માતાપિતાનું, સમવસરણનું, ધર્માચાર્યોનું, ધમકથાઓનું આ લોક અને પરલેકની વિશિષ્ટ અદ્ધિએનું, ભોગના પરિત્યાગનું, દક્ષાઓનું, શ્રાધ્યયનું, વિશિષ્ટ તપસ્યાઓનું, માસિકી આદિના ભેદથી બાર પ્રકારની ભિક્ષુ પ્રતિમાઓનું, તથા ક્ષમા, આર્જવા માર્દવનું વર્ણન છે.અન્યના દ્રવ્યનું અપહરણ કરવાથી ઉત્પન્ન થયેલ મલીનતાથી રહિત થવું, પૃથ્વીકાય આદિ સત્તર પ્રકારને સંયમ, ઉત્કૃષ્ટ બ્રહ્મચર્ય, અકિંચનતા, તપ, આગમત વિધી અનુસાર મુનિઓને આહાર પાણી લાવીને દેવા, પાંચ સમિતિઓ અને ત્રણ ગુપ્તિઓ, અપ્રમાદ, ઉત્તમ સ્વાધ્યાય અને ધ્યાન એ. બન્નેના લક્ષણે એ બધા વિષયેનું તેમજ સર્વવિરતિરૂપ ઉત્તમ સંયમને પ્રાપ્ત કરનારા, પરિષહોને જીતનારા મુનિઓને ઘાતિકને ક્ષય થતાં કેવી રીતે કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેઓએ કેટલા વર્ષ સુધી તક્ષાપર્યાય પાલી, જે રીતે તેમણે તેનું પાલન કર્યું, તથા જે મુનિ જ્યાં પાદપપગમન સંથારાને ધારણ કરીને તથા જે મુનિ જેટલા ભક્તોનું અનશન દ્વારા છેદન કરીને અજ્ઞાન અને મલીન કમસમૂહથી રહિત બનીને અન્તકત-કર્મોને અંત કરનાર થયા છે અને સર્વોત્કૃષ્ટ મેક્ષસુખને પામ્યા
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૨
संगहणीओ-जाव-से गं अंगट्ठयाए अट्ठमे अंगे, एगे सुयक्संधे, दस अज्झयणा, सत्त वग्गा, दस उद्देसणकाला, दस समुदेसगकाला, संखेज्जाइं पयसयसहस्साई पयग्गेणं पण्णत्ता, संखेज्जा अक्खरा-जाव एवं चरण करण-परूवणया आघविज्जति । से तं अंतगडदसाओ । मूत्र १४३ ।
છે. એવા સઘળા મુનિઓ અને મહાત્માએનું વર્ણન આ અંગમાં કર્યું છે, આ રીતે આ સૂત્રમાં પૂર્વોક્ત વિષયેનું તથા એ પ્રકારના અન્ય વિષયોનું પણ વિસ્તારથી વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે.
અંતકૃતદશામાં સંખ્યાત વાચનાઓ છે, સંખ્યાત અનુગદ્વાર છે, યાવત્ સંખ્યાત સંગ્રહણીઓ છે. અંગની અપેક્ષાએ આ અંતકૃતદશા આઠમું અંગ છે. તેમાં એક શ્રુતસ્કંધ છે, પ્રથમ વર્ગની અપેક્ષાએ દસ અધ્યયન છે, આઠ વર્ગ છે. દસ ઉદ્દેશનકાળ છે, દસ સમુદેશન કાળ છે. તેમાં પદેનું પ્રમાણ વીસ લાખ ચાલીસ હજારનું છે. સખ્યાત અક્ષરો . . યાવત્ અંતકુતમુનિએના ચરણકરણની પ્રરૂપણ કરવામાં આવે છે. આ પ્રમાણે અંતકૃત દશાંગ સૂત્રનું
સ્વરૂપ છે. ૧૦૦૦ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! અનુરોપ પાતિક દશાનું
કેવું સ્વરૂપ છે? ઉત્તર-અનુરોપપાતિક દશા સૂત્રમાં અનુ ત્તર વિમાનમાં ઉત્પન્ન થનાર મુનિઓના નગર, ઉદ્યાને, ચૈત્ય, વનખંડ, રાજાઓ, માતાપિતા, સમવસરણો, ધર્માચાર્યો, ધર્મકથાઓ, આ લોક અને પરલોકની વિશિષ્ટ અદ્ધિઓ, ભેગપરિત્યાગ, પ્રવજ્યા, શ્રાધ્યયન, તપ ઉપધાન ઉગ્રતપશ્ચર્યા, પર્યાયા, દીક્ષા, પ્રતિમાઓ, સંલેખનાઓ, આહાર પાણીના પ્રત્યાખ્યાન, પાદપપગમન સંથારા, અનુત્તરવિમાનમાં જન્મ, ત્યાંથી ચવીને ઉત્તમ કુળમાં જન્મ, ફરીથી બોધિલાભ-જિન શાસનની પ્રાપ્તિ, મોક્ષની પ્રાપ્તિ એ બધા વિષયેનું વર્ણન કર્યું છે.
૨૦૦૭ ૫૦-સે પિં તે વાસ્તવવાના ?
उ० -अणुत्तरोववाइयदसासु णं अणत्तरोबवाइयाणं नगराई उज्जाणाई चेइयाई वगखंडा रायाणो अम्मापियरो. समोसरणाई, धम्मारिया, धम्मकहाओ इहलोग-परलोग-इडिविसेसा भोगपरिच्चाया पबज्जाओ सुयपरिग्गहा तवोवहाणाई परियागो पडिमाओ संलेहणाओ भत्त-पाण-पच्चक्खाणाई पाओवगमणाई अणुत्तरोववाओ सुकुलपच्चायाया पुणो वोहिलाभो अंतकिरियाओ य आघવિનંતિ अणुत्तरोववाइयदसासु णं तित्थकरसमोसरणाइं परमंगल्लजगहियाणि जिणातिसेसा य, बहुविसेसा जिणसासाणं चेव
આ અનુત્તરપપાતિક દશાંગ સૂત્રમાં તીર્થકરોના સર્વોત્કૃષ્ટ મંગળકારી તથા જગતને માટે હિતકારી સમવસરણોનું, ચોત્રીસ અતિશનું, જિનદેવના શિષ્યોનું,
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
समणगणपवरगंधहत्थीणं थिरजसाण परिसहसेण्णरिउवलपमद्दणाणं तव-दिसचरित्त-णाण-सम्मत्त-सार-विविहप्पगारवित्थर-पसत्थगुणसंजुयाणं अगगारमहरिसीणं अणगारगुणाण-वण्णओ-उत्तमवर-तव-विसिट्ठ-णाण-जोगजुत्ताणं जह य जगहियं भगवओ जारिसा इडिविसेसा देवासुरमाणुसाणं परिसाणं पाउब्भावा य जिणसमीवं जह य उवासंति जिणवरं, जह य परिकहंति धम्मं लोगगुरू, अमरनर-सुर-गणाणं सोऊण य तस्स भासियं अवसेस-कम्म-विसय-विरत्ता नरा जहा अब्भुवेंति धम्ममुरालं संजमं तवं चावि बहुविहप्पगारं जह बहूणि वासाणि अणुचरित्ता आराहियनाणदंसणचरित्तजोगा जिणवयणमणुगय-महियभासिया जिणवराण हिययेणमणुण्णेत्ता जे य जहिं । जत्तियाणि भत्ताणि छेअइत्ता लद्धण य समाहिमुत्तमज्झाणजोगजुत्ता उववन्ना मुणिवरोत्तमा जह अगुत्तरेसु पावांत. जह अणुत्तरं तत्थ विसयसोक्खं तओ य चुआ कमेण काहिंति संजया जहा य अंतकिरियं एए अन्ने य एवमाइअत्था वित्थरेण। अणुत्तरोववाइयदसासु णं परित्ता वायणा संक्खेज्जा अणुओगदारा, जाव संक्खेવાલો સં
શ્રમના સમૂહનાં શ્રેષ્ઠ હાથીની સમાન, અવિચળ કીર્તિવાળા અને સ્થિર સંયમવાળા, પરિષહ સૈન્યરૂપી અરિદળને નાશ કરનારા, તથા તપથી દેદીપ્યમાન ચારિત્ર અને સમ્યકત્વથી શ્રેષ્ઠ અનેક પ્રકારના વિસ્તૃત અને પ્રશંસનીય ઉત્તમ ક્ષમાદિ સગુણાવાળા તથા અણુગારના ગુણોવાળા તથા શ્રેષ્ઠ તપસ્યા કરનારા, વિશિષ્ટ જ્ઞાન અને મન વચન કાયના વ્યાપારરૂપ રોગથી યુક્ત ગણધરોનું વર્ણન છે. લેક હિતકારક જિન ભગવાનના શાસનનું વર્ણન છે, અનુત્તરપપાતિક દેવેની વિશિષ્ટ અદ્ધિઓ કેવી છે તે પણ તેમાં બતાવ્યું છે. તથા દેવ અસુર અને મનુષ્યની પરિષદ કેવી રીતે ભગવાનની પાસે જતી હતી એ વાતનું સ્પષ્ટીકરણ પણ તેમાં છે. કેવી રીતે તેઓ ભગવાનની ભક્તિ સેવા કરે છે, ત્રિલોકના ગુરૂ જિનેશ્વર ભગવાન, અમર-વૈમાનિક દે નર-ચકવતી આદિ રાજાઓ, અસુરભવનપતિ આદિ, ઉપલક્ષણથી વંતર અને તિષ્ક દે–એ બધાની સમક્ષ કેવી રીતે ધર્મોપદેશ આપે છે, જિનેન્દ્ર ભગવાનનું પ્રવચન સાંભળીને જેમના કર્મોને ક્ષય થયો છે એવા ભવ્યજને વિષયથી વિરક્ત થઈને કેવી રીતે અનેક પ્રકારના તપ અને સંયમ ને પ્રાપ્ત કરે છે એ બધાનું વર્ણન છે ઘણા વર્ષો સુધી શ્રુતચારિત્ર ધર્મનું સેવન કરીને જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રનું મન વચન કાયાથી આરાધન કરનારા જિન ગમ પ્રમાણે ઉપદેશ દેનારા જિનવરેનું અંતઃકરણથી ધ્યાન ધરીને
જ્યાં જેટલા જેટલા ભક્તોનું–કર્મોનું અને શન દ્વારા છેદન કરીને ઉત્કૃષ્ટ જ્ઞાનયોગમાં લીન થઈને કાળધર્મ પામીને પરમશ્રેષ્ઠ મુનિજન જે રીતે અનુત્તર વિમાનમાં ઉત્પન્ન થયા છે તે વર્ણન છે. તથા તેઓ અનુત્તર વિમાનમાં કેવાં અનુપમ દેવલેકના સુખને પ્રાપ્ત કરે છે તે બધા વિષયોનું તથા તેઓ તે અનુત્તર વિમાન
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૪
से णं अंगट्ठयाए नवमे अंगे, एगे सुयक बंधे. दस अज्झयणा, तिन्नि वग्गा दस उद्देसगकाला. दस समुद्देसगकाला संक्खेज्जाइं पयसयसहस्साई पयग्गेणं पण्णत्ता। संखेज्जाणि अक्खराणि-जाव-एवं चरण करण-परूवणा आघविजंति । से तं अणुत्तरोववाइयदसाओ। मूत्र ૨૪૪ |
માંથી ઍવીને ક્રમશઃ સંયત થઈને કેવી રીતે મેક્ષમાં જશે તે વિષયનું વર્ણન કર્યું છે. પૂર્વોક્ત બધા વિષયનું અને એ પ્રકારના અન્ય વિષયનું વિસ્તારથી આ અંગમાં કથન કર્યું છે. આ અનુત્તરપાતિકદશાંગમાં સંખ્યાત વાચનાઓ છે, સંખ્યાત અનુગદ્વાર છે. યાવતું સંખ્યા સંગ્રહણીઓ છે. અંગેની અપેક્ષાએ આ નવમું અંગ છે. તેમાં એક શ્રુતસ્કંધ છે. દસ અધ્યયને છે. દસ ઉદ્દેશનકાળ, દસ સમૃદેશન કાળ છે. તેમાં પદોનું પ્રમાણ છેતાલીસ લાખ એંસી હજારનું છે. તેમાં સંખ્યાત અક્ષરે છે, અનંત ગમ આદિ છે. આ રીતે તેમાં સાધુઓના ચરણકરણની પ્રરૂપણું કરવામાં આવી છે. આ પ્રમાણે
અનુત્તરપપાતિક સૂત્રનું સ્વરૂપ છે. ૧૦૦૮ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! પ્રશ્નવ્યાકરણનું સ્વરૂપ
१००८ प्र०-से किं तं पण्हावागरणाणि ?
उ०-पण्हावागरणेसु णं अट्ठत्तरं पसिणसयं, अछुत्तरं अपसिणसयं अटठुत्तरं पसिणापसिणसयं, विज्जाइसया नाग सुवन्नहिं सद्धिं दिव्या संवाया आघविज्जंति। पण्हावागरणदसामु णं सस मय-परसमयपण्णवयपत्तेअबुद्ध विविह स्थभासाभासियाणं,अइसय गुण-उवसमणाणप्पगार-आयरियभासियाणं वित्थरेणं वीरमहेसोहि विविहवित्थरभासियाणं च जगहियाणं, अदागंगुट्ठ-बाहु-असि-मणि
નગારૂ-માફવા, વિવિદ મહાપતિ -વિજ્ઞા-મળપસિાવિજ્ઞા-હેવ. यपयोग पहाणगुणप्पगासियाणं सबभूयदुगुणप्पभाव नरगण-मइविम्हयकराणं, अईसयमईकाल-समय-दम सम-तित्थकरुत्तमस्स ठिइकरणकारणाणं, दुरहिगम. दुरवगाहस्स सव्वसचन्नु-सम्मअस्स
ઉત્તર-પ્રશ્નવ્યાકરણ સૂત્રમાં એકસો આઠ પ્રશ્નો, અને એકસો આઠ અપ્રશ્ન એકસો આઠ પ્રશ્નાપ્રનું કથન થયું છે. તથા સ્તંભન, વશીકરણ, વિશ્લેષણ ઉચ્ચાટન આદિ પ્રકારના જે જે વિદ્યાતિશયે છે તેમનું વર્ણન છે. નાગકુમાર તથા યક્ષ આદિની સાથે જે દિવ્ય સંવાદો થયા છે તેનું પણ આ અંગમાં વર્ણન છે. પ્રશ્નવ્યાકરણ સૂત્રમાં સ્વસિદ્ધાંત અને પરસિદ્ધાંતના પ્રજ્ઞાપક પ્રત્યેકબુદ્ધોએ વિવિધ અર્થવાળી ભાષા દ્વારા જે પ્રશ્નોનું પ્રતિપાદન કર્યું છે તે પ્રશ્નોનું તથા આમર્શ ઔષધિ આદિ લબ્ધિરૂપ અતિશ વાળા, જ્ઞાનાદિક ગુણોથી યુક્ત અને શગાદિકેથી રહિત અનેક પ્રકારની યોગ્યતાવાળા આચાર્યોએ જે પ્રશ્નોનું કથન કર્યું છે તેમનું તથા વીરભગવાનના શાસનમાં થઈ ગયેલા મહર્ષિઓએ જે પ્રશ્નોને વિસ્તારપૂર્વક સમજાવ્યા છે, તેમનું વર્ણન છે. જગતના ઉપકારક દર્પણ, અંગુષ્ઠ, બાહુ, તલવાર
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૫
अबुहजणविबोहणकरस्स पञ्चक्खयपच्चयकराणं पण्हाणं विविहगुणमहत्था जिणवरप्पणीयाआघविज्जति। पहावागरणेसु णं परित्ता वायणा, संखेज्जा अणुओगदारा जाव-संखेज्जाओ संगहणीओ। से गं अंगट्टयाए दसमे अंगे, एगे सुयक्खंधे, पणयालीसं उद्देसणकाला, पणयालीसं समुद्देसणकाला, संखेज्जाणि पयसय सहस्साणि पयग्गेणं पण्णत्ता । संखेज्जा अक्खरा अणंता .गमा-जावचरण करण-परूवणा आघविज्जंति । से तं पण्हावागरणाई । मूत्र १४५ ।
મરકત આદિ મણિ, અતસી અથવા કપાસમાંથી બનાવેલા વસ્ત્રો, સૂર્ય, કુડયાભિત્તિ શખ અને ઘટ આદિ સાથે સંબંધિત પ્રશ્નોને ઉત્તર દેનારી જે વિદ્યા છે. તેને મહાપ્રગ્નવિદ્યા કહે છે. મનમાં ઉત્પન્ન થયેલા પ્રશ્નના ઉત્તર દેનારી વિઘાને મન પ્રફનવિદ્યા કહે છે. તે બન્ને પ્રકારની વિદ્યાઓમાં દેવે સહાયક થાય છે. સાધકની સાથે તે દેવતાઓને વિવિધ હેતુથી સંવાદ થાય છે. આ મુખ્ય ગુણ જે પ્રકામાં પ્રકાશિત થાય છે એવા પ્રશનેનું તથા જે પ્રરને માણસને આશ્ચર્ય ચકિત કરી નાખે છે. એવા પ્રશ્નના તથા જે પ્રશને અનંતકાળ પૂર્વ અમદમશાળી ઉત્તમ અને અન્ય શાસ્ત્રોની અપેક્ષાએ સર્વોત્કૃષ્ટ જિન ભગવાનની સત્તા સ્થાપવામાં કારણભૂત છે. એટલે કે જિન ભગવાન થયા ન હોય તે જે પ્રશનેની ઉત્પત્તિ જ શક્ય ન હતી. આ રીતે અન્યથાનુપપત્તિથી અતીત કાળમાં પણ જિન ભગવાનની સત્તાનું જે પ્રતિપાદન કરે છે, એવા પ્રશ્નનું તથા સૂક્ષ્મ અર્થે વાળું હોવાથી મહામુશ્કેલીથી સમજાય એવું અને સૂત્ર બહલ હવાથી ઘણુંજ મુશ્કેલીથી અધ્યયન કરી શકાય તેવું જે પ્રવચન-તત્વ છે. જે સમસ્ત સર્વજ્ઞો વડે માન્ય થયેલ છે. અને જે અબોધ લેકને બોધદાતા બનેલ છે. તેને પ્રત્યક્ષ બાધ આપનારા પ્રશ્ન વિદ્યાઓનું પ્રતિપાદન છે. જે વિવિધ ગુણયુક્ત અર્થો જનવર પ્રણીત છે, કલ્પિત નથી, એવા વિવિધ ગુણ મહાર્થનું આ અંગમાં કથન કરાય છે. આ પ્રશ્નવ્યાકરણ અંગમાં સંખ્યાત વાચનાએ છે. સંખ્યાત અનુગદ્વાર છે. યાવત્ સંખ્યાત સંગ્રહણીઓ છે.
અંગોની અપેક્ષાએ તે દશમું અંગ છે. તેમાં એક શ્રુતસ્કંધ છે. પિસ્તાલીસ ઉદ્દેશન કાળ છે. સમુદેશન કાળ પણ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
' '
પિસ્તાલીસ છે. તેમાં બાણ લાખ સોળ હજાર પદે છે. સંખ્યાત અક્ષરો છે.અનંત ગમ છે. અનંત પર્યાય વગેરે છે. યાવત્ આ અંગમાં ચરણકરણની પ્રરૂપણા કરવામાં આવે છે. પ્રશ્નનવ્યાકરણ સૂત્રનું
આવું સ્વરૂપ છે. ૧૦૦૯ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! વિપાકશ્રુતનું કેવું
સ્વરૂપ છે ? ઉત્તર-આ વિપાકકૃતમાં પુણ્યરૂપ અને પાપરૂપ કર્મોના વિપાક રૂપ ફળ કહેવામાં આવેલ છે. તે વિપાક રૂપે ફળ સંક્ષિપ્તમાં બે પ્રકારનું બતાવ્યું છે–દુઃખવિપાક અને સુખવિપાક. તેમાં દુઃખવિપાકના દસ અધ્યયને છે. અને સુખવિપાકના પણ દસ અધ્યયને છે.
:
પાક
. દુઃખ
૧ના છે
१००९ प्र०-से किं तं विवागसुयं ?
उ०-विवागसुए णं सुक्कड-दुक्कडाणं कम्माणं फलविवागे आघविज्जंति, से समासओ दुविहे पण्णत्ते, तंजहादुहविवागे चेव, सुहविवागे चेव । तत्थ णं दस दुहविवागाणि, दस मुह
विवागाणि। ૨૦૨૦ પ્ર— વિ તું સુવવામાળિ?
उ-दुहविवागेसु णं दुहविवागाणं नगराई उज्जाणाई चेइयाई वणखंडा रायाणो अम्मापियरो, समोसरणाई, धम्मायरिया, धम्मकहाओ नगरगमणाई, संसारपबंधे, दुहपरंपराओ य आघ. विज्जाते । से तं दुहविवागाणि।
૧૦૧૦ પ્રશન–હે ભદન્ત ! તે દુખવિપાકનું
સ્વરૂપ કેવું છે? ઉત્તર-દુઃખવિપાક ભેગવનારાઓના નગરેનું, ઉદ્યાનનું, ચૈત્યનું, વનખડાનું, રાજાઓનું, માતાપિતાઓનું, સમવસરણનું, ધર્માચાર્યોનુ, ધર્મકથાઓનું ગૌતમસ્વામીનું ભિક્ષાને માટે નગરમાં ગમનનું, સંસારના વિસ્તારનું અને દુઃખોની પરંપરાઓ અથવા ભોપગ્રાહી કર્મોને બંધ બંધાતાં ભેગવવાની દુઃખપરંપરાઓનું કથન કરાયું છે. એ પ્રમાણે
દુઃખવિપાકનું સ્વરૂપ કહેલ છે. ૧૦૧૧ પ્રશન-હે ભદન્ત સુખવિપાકનું કેવું
સ્વરૂપ છે? ઉમર-સુખવિપાક-એટલે કે સુખવિપાકના અધ્યયનમાં સુખવિપાક ભેગવનારાઓના નગરનું, ઉદ્યાનનું, ચેત્યેનું, વનખંડોનું, રાજાઓનું, માતાપિતાનું, સમવસરણનું, ધર્માચાર્યોનું, ધર્મકથાઓનું, આ લેક અને પરલેક સંબંધી વિશિષ્ટ ત્રાદ્ધિઓનું ભેગના પરિત્યાગનું, પ્રજ્યાનું, શ્રાધ્યયનનું, વિશિષ્ટ તપસ્યાઓનું, પર્યાનું, પ્રતિમાઓનું, સંલેખનાનું
१०११-३०-से किं तं सुहविवागाइं ?
उ०-सुहविवागेसु सुहविवागाणं णगराई, उज्जाणाई, चेइयाई वणखंडा, रायाणो, अम्मापियरो, समोसरणाइं, धम्मायरिया, धम्मकहाओ, इहलोइय-परलोइयइडिविसेसा, भोगपरिचाया.पव्वज्जाओ, सुयपरिग्गहा, तवोवहाणाइं, परियागा, पडिमाओ सलेहणाओ, भत्तपच्चक्खा
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૭
णाई, पाओवगमणाई, देवलोगगमणाई, સંક્રયાથી, પુખ વોહિટ્ટીહી સંત- किरियाओ य आघविज्जंति।। दुहविवागेसु णं पाणाइवाय-अलियवयणचोरिककरण - परदार - मेहुणससंगयाए । महतिव्वकसाय-इंदिय-प्पमाय - पावप्पओय-असुहज्झवसाण-संचियाणं कम्माणं पावगाणं पावअणुभाग फलविवागा णिरय गति - तिरिक्खजोणिबहुविह - वसण-सय-परंपरापबद्धाणं, मणुयत्ते वि आगयाणं जहा पावकम्मसेसेण पावगा होति फलविवागा, वह-वसण-विणासनासा-कन्नुढं गुट्ठ-कर-चरण नहच्छेयगजिब्भच्छेयण अंजण-कडग्गिदाह गय_ . વસ - મઝા - ૩રસંવ - .
થા-૪૩૯-ફ્રિ મંડળ-ત-સાસ તત્તतेल्ल - कलकल - अहिसिंचण - कुंभिपागकंपण थिरबंधण-वेह वज्झ-कत्तण पतिभय-करकरपल्लीवणादिदारुणाणि दुक्खाणि अणोवमाणि। बहुविविहपरंपराणुबद्धा ण मुच्चंति पावकम्मवल्लीए, अवेयइत्ता हु णात्थ मोक्खो तवेण धिइधणियबद्धकच्छेण सोहणं तस्स वावि हुज्जा। एत्तो य सुहावेवागेसु णं सील संजमणियम-गुण तवोवहाणेसु साहूसु सुविहिएमु अणुकंपासयप्पओगतिकालमइ. विसुद्ध-भत्तपाणाई पययमणसा हिय. सुह-नासेस-तिव्व-परिणाम-निच्छयमई पयच्छिऊणं पयोगसुद्धाई जह य निव्व
ભક્તપ્રત્યાખ્યાનનું, પાદપપગમન સંથા. રાનું, દેવલેકમાં ઉત્પત્તિનું, દેવલોકમાંથી એવીને સારા કુળમાં જન્મપ્રાપ્તિનું અને મેક્ષ પ્રાપ્તિનું વર્ણન કર્યું છે.
હવે સૂત્રકાર એજ વાતને વિસ્તારથી સમજાવે છે-દુઃખવિપાકના અધ્યયનમાં પ્રાણ હિંસા, અસત્યભાષણ, ચેરી અને પરસ્ત્રી સેવન, આ પાપકર્મોમાં આસક્તિ રાખવાથી તથા મહાતીવ્ર કષાયથી, ઈન્દ્રિયેના વિષયોમાં આસક્તિથી, પ્રાણતિપાત આદિમાં મન, વચન, કાયાને લગાડવાથી, અશુભ પરિણામેથી ઉપાજિત પાપકર્મોને ફળ વિપાક અશુભ રસવાળો થાય છે, તેનું આ અંગમાં વર્ણન છે.
તથા નરક ગતિ અને તિર્યચનિમાં અનેક પ્રકારના દુઃખોની સેંકડે પરંપરાથી જકડાયેલ જીવોને મનુષ્યભવમાં આવવા છતાં પણ બાકી રહેલા પાપકર્મોના ઉદયથી કેવાં કેવાં અશુભ રસવાળા કર્મોનો ઉદય થાય છે. તે વિષયનું આ સૂત્રમાં વર્ણન કર્યું છે. આ
[પાપકર્મોને ફલવિપાક કેવો હોય છે તે બતાવે છે. ] તલવાર આદિવડે છેદન, અંડકોશોને વિનાશ, નાક, કાન, હોઠ, આંગળીએ, હાથ, પગ, અને નખોનું છેદન, તથા જીભનું છેદન તપાવેલાં લેઢાના સળિયાઓ દ્વારા આંખો ફાડવાનું. વાંસ આદિ લાકડા ખડકીને અન્ય હત્યારાઓ દ્વારા જીવતા બાળી નાંખવાનું, હાથીના પગતળે ચગદીને શરીરના અંગ ઉપાંગોના ચૂરેચૂરા કરી નાંખવાનું, શરીરને ફાડીચીરી નાખવાનું, વૃક્ષની શાખાઓ પર બાંધીને ઉંધે માથે લટકાવવાનું, શૂળથી લતાથી–ચાબુકથી, વાંસ આદિની નાની નાની લાકડીઓથી, મેટા અને ઘણું મજબૂત દંડાઓ વડે બુરી રીતે ફટકાર વાનું, લાઠીથી શિર ફેડી નાંખવાનું,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૮
त्तति उ बोहिलामं जह य परित्ता करेंति, नर-नरय-तिरिय सुर गमण-विपुल परियट्ट-अरति- भय विसाय -सोग मिच्छत्त. એક સંs, નાળ-સંબંધમાં નિષિદ્ધसुदत्तारं जर मरण-जोणि संखुभिय चक्कवालं सोलसकसाय सावयपयंडचंडं अणाइअं अणवदग्गं संसार सागरमिणं । जह य णिबंधति आउगं सुरगणेसु, जह य अणुभवंति सुरगणविमाणसोक्खाणि अणोवमाणि ततो य कालंतरे चुआणं, દેવ નાકમાયા. બાલ-વહુ પુIદવ-જ્ઞાતિ - -ન્મ-શાક-ગુદ્ધિ मेहाविसेसा मित्त-जण सयण-धणधण्ण-विभव-समिद्ध-सार समुदय-विसेसा बहुविहकाम-भोगुब्भवाण सोक्खाण सुहविवागोत्तमेसु अणुवरयपरंपराणु. बद्धा असुभाणं सुभाणं चेव कम्माणं भासिआ बहुविहा विवागा विवागमुयम्मि भगवया जिणवरेण संवेगकार. णत्था बहु अन्ने वि य एवमाइया चउविहा वित्थरेणं अत्थपरूवणया आघविजंति। विवाअसुअस्स णं परित्ता वायणा, संखेज्जा अणओगदारा जाव संखेज्जाओ સંપાદક. से णं अंगट्ठयाए एक्कारसमे अंगे, वीसं अज्झयणा, वीसं उद्देमणकाला. वीसं समुद्देसणकाला, संखेज्जाई पयसयसहस्साइं पयग्गेणं पण्णता। संखेज्जााणे अक्खराणि अणंता गमा. अणंता
ઓગાળેલા ગરમ તાંબા અને સીસા અને ગરમાગરમ તેલને શરીર પર છંટારવ કરવાનું, કુંભોમાં રંધાવાનું, ઠંડીના વખતે શરીર પર બરફ જેવા ઠંડા પાણીનું સિંચન કરીને શરીરમાં ધુજારી ઉત્પન્ન કરાવવાનું, દોરડા અથવા સાંકળ વડે શરીરને દઢ રીતે જકડી દેવાનું, ભાલા આદિ અણીદાર શાથી શરીરને વીધવાનું પાપીના શરીર પરની ચામડી ઉતારવાનું, બીજાને ભય પમાડવાને માટે પાપી લેકેના હાથને વસ્ત્રોથી લપેટીને તેના પર તેલનું સિંચન કરીને તેને સળગાવવાનું, ઈત્યાદિ પ્રકારના અસા અને અનુપમ દારૂણ દુઃખનું વર્ણન આ સૂત્રમાં છે.
ઘણા પ્રકારના દુખપરંપરાથી અનુબદ્ધ પાપી છે જ્યાં સુધી અશુભકમેનું, પૂરેપુરું ફળ ભેગવી લેતા નથી ત્યાં સુધી તેમાંથી છૂટી શકતા નથી, તેઓ કેવી રીતે છૂટી શકે છે, તે બતાવે છે.
અહિંસક ચિત્તવૃત્તિરૂપ ધેયથી જેઓ તપસ્યામાં કટિબદ્ધ થયા છે તેવા છે તપસ્યા દ્વારા નિકાચિત કર્મ સિવાયના પાપકર્મોનું પણ શેધન કરી શકે છે.
દુઃખવિપાકના અધ્યયને પછીના સુખવિપાક નામના બીજા શ્રુતસ્કંધમાં ચિત્તસમાધિ અથવા બ્રહ્મચર્ય, સાવધવિરતિરૂપ સત્તર પ્રકારના સંયમ, અભિગ્રહ વિશેષરૂપ નિયમ, મૂળગુણ અને ઉત્તરગુણ અને ઉગ્ર તપસ્યાનું આરાધન, એ ગુણેથી યુક્ત, તપ સંયમના આરાધક મુનિઓને દયાયુક્ત ચિત્તના પ્રગથી તથા ત્રિકાળ મતિથી એટલે કે ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાનકાળમાં સુપાત્ર આદિને દાન દેવાની ઈરછાથી વિશુદ્ધ આહાર પાણી, જે હિત, સુખ અને નિરોયસના પ્રકૃષ્ટ પરિણામવાળી મતિથી યુક્ત ભવ્યજનો, વિશુદ્ધ ભાવથી આપીને જે રીતે બેધિલાભને પ્રાપ્ત કરે છે. તે વિષ યનું કથન કરાયું છે. અને તેઓ કેવી રીતે સંસારને અલ્પ કરે છે. તેનું વર્ણન કર્યું
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
पज्जवा-जाव-एवं चरण-करण-परूवणया आपविजंति । सेत्तं विवागसुए। सूत्र
આ સંસાર કે છે ? નર, નરક, તિર્યંચ અને દેવગતિમાં જીવનું જે પરિભ્રમણ થયા કરે છે એ જ આ સંસારરૂપ સાગરમાં વિશાળ જળજતુઓનું પરિભ્રમણ છે, સમુદ્રમાં મોટા મેટા પર્વતે પાણીની સપાટી નીચે ડૂબેલા હોય છે. તેમને લીધે તે ઘણે વિકટ મનાય છે. એ જ પ્રમાણે સંસારમાં અરતિ, ભય, વિષાદ, શોક અને મિથ્યાત્વ ભરેલા છે. તેથી તેઓ જ પર્વત જેવાં હોવાથી આ સંસાર પણ વિકટ બને છે.
જેવી રીતે સમુદ્ર ગાઢ અંધકારથી છવાયેલો રહે છે, એ જ પ્રમાણે આ સંસાર પણ અજ્ઞાનરૂપ ગાઢ અંધકારથી છવાયેલે છે. કર્દીમને કારણે સમુદ્ર દુસ્તર હોય છે. એજ પ્રમાણે આ સંસાર પણ વિષયની, ધનની અને સ્વજનોની આશા કૃષ્ણરૂપી કર્દમથી દુસ્તર બનેલો છે.
જરા મરણ અને ૮૪ લાખ યુનિઓ જ આ સંસાર-સાગરમાં ચંચળ આવર્તે છે.
ક્રોધ, માન આદિ સેળ કષા જ આ સંસાર-સાગરમાં અતિશય ભયંકર મગરગ્રહ આદિ સમાન છે. અનાદિ અને અનંત એવા સંસાર સાગરને અલ્પ કરનારા ભવ્ય ઇવેનું વર્ણન આ અંગમાં છે. તેઓ કેવી રીતે વૈમાનિક દેના આયુને બંધ કરે છે. અને કેવી રીતે ઉત્કૃષ્ટ સુરગણ વિમાનોનું સુખ જોગવે છે. અને સુરગણ વિમાનનું સુખ ભેળવ્યા પછી તિયંગ લેકમાં મનુષ્ય ભવમાં જન્મ લઈને જે રીતે આયુષ્ય, શરીર, વર્ણ, શારીરિક સૌદર્ય, ઉત્તમ જાતિ, ઉત્તમ કુળ, ઉત્તમ જન્મ, આરોગ્ય, ઔપત્તિકી આદિ બુદ્ધિ, અપૂર્વ શ્રુત ગ્રહણ કરવાની શક્તિરૂપ મેધા એ બધી બાબતમાં અન્ય લોકો કરતાં વિશિષ્ટતા પ્રાપ્ત કરે છે.
તથા તેમના મિત્રો પિતા. કાકા આદિ સ્વજન, ધનધાન્ય રૂપ વૈભવ, અંત:પુરકેશ, કેષ્ટાગાર, બલ-સૈન્ય, વાહન આદિ પ્રકારની સમૃદ્ધિ એ બધુ વિશિષ્ટ પ્રકારનું
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७०
હોય છે. તેમની પાસે વિવિધ રત્ન આદિના ઢગલે ઢગલા હોય છે. તથા અનેક પ્રકારના કામગથી પ્રાપ્ત થતા વિશિષ્ટ પ્રકારનાં સુખો તેમને પ્રાપ્ત થયા કરે છે. આ પ્રમાણે ઉત્કૃષ્ટ સુખવિપાક દર્શાવનાર અધ્યયનમાં સમસ્ત વિષય સ્પષ્ટ કાયેલ છે.
ભગવાન જિનેન્દ્ર પ્રભુએ આ વિપાક કહેલ છે. અવિચ્છિન્ન પરંપરાથી અનુબદ્ધ થયેલ અશુભ અને શુભ કર્મોના વિવિધ પ્રકારના વિપાક, જે સંવેગના કારણરૂપ છે તેને આ વિપાકશ્રતમાં કથન કર્યું છે, [પહેલા મૃતકંધમાં અશુભ કર્મોનો અને બીજા ગ્રુતસ્કંધમાં શુભકર્મોને વિપાક કહેલ છે] આ પ્રકારના બીજા પણ અનેક પ્રકારના વિષયનું કથન કર્યું છે, આ વિપાક કૃતની સંખ્યાત વાચનાઓ છે. સંખ્યાત અનુગદ્વાર છે, યાવત્ સંખ્યાત સંગ્રહણીઓ છે.
અંગેની અપેક્ષાએ તે અગિયારમું અંગ છે. તેમાં વીસ અધ્યયને છે, વીસ ઉદ્દેશન કાળ છે, વીસ સમદેશન કાળ છે. તેમાં સંખ્યાત હજાર-એક કરોડ ચોર્યાસી લાખ બત્રીસ હજાર પદ તથા સખ્યાત અક્ષરે છે. અનંત ગમ છે, અનંત પર્યાયે છે. યાવત્ આ અંગમાં ચરણ અને કરણની પ્રરૂપણ થઈ છે. એ જ વિપાકશ્રતનુ
સ્વરૂપ છે. ૧૦૧૨ પ્રશન–હે ભદન્ત ! દૃષ્ટિવાદનું કેવું
સ્વરૂપ છે? ઉત્તર-હે શિષ્ય! સમસ્ત વાદનું અથવા સમસ્ત નયરૂપ દષ્ટિઓનું જેમાં કથન કર્યું છે. એવા બારમા દષ્ટિવાદ અંગમાં જીવાદિક સમસ્ત પદાર્થોની અથવા ધર્મો સ્તિકાય આદિની પ્રરૂપણ કરવામાં આવી છે. તે દષ્ટિવાદ સંક્ષિપ્તમાં પાંચ પ્રકારને કહેલ છે. તે આ પ્રમાણે પરિકર્મ, સૂત્ર, પૂર્વાગત, અનુયોગ, ચૂલિકા.
१०१२ प्र०-से किं तं दिद्विवाए ?
उ०-दिट्टिवाए णं सव्वभावपख्वणा आघविज्जंति। से समासओ पंचविहे पण्णत्ते, तंजहाપરિણામે, સુરા, પુત્રેય, ગુગોળો, चूलिया।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૧
१०१३ प्र० -से किं तं परिकम्मे ?
૩૦-ર સત્તવિદે પur, તંન– सिद्धसेणियापरिकम्मे, मणुस्ससेणियापरिकम्मे, पुट्ठसेणियापरिकम्मे. ओगा हणसेणियापरिकम्मे. उवसंपज्जसेणियापरिकम्मे, विप्पजहसेणियापरिकम्मे, चुआचुअसेणियापरिकम्मे ।
૧૦૧૩ પ્રશન-હે ભદ! દૃષ્ટિવાદના પરિકર્મ
નામના પહેલા ભેદનું સ્વરૂપ કેવું છે? ઉત્તર-સૂત્રાદિને ગ્રહણ કરવાની યેગ્યતા પ્રાપ્ત કરવી તેનું નામ પરિકર્મ છે. તે પરિકર્મના હેતુરૂપ હોવાથી શાસ્ત્રનું નામ પણ પરિકર્મ છે. તે પરિકમના સાત પ્રકાર છે સિદ્ધ શ્રેણિનું પરિકર્મ, મનુષ્ય શ્રેણિનું પરિકર્મ, પૃષ્ઠ શ્રેણિનું પરિકર્મ, અવગાહન શ્રેણિનું પરિક,ઉપપદ્ય શ્રેણિનું પરિકર્મ, વિપ્રજહ શ્રેણિનું પરિકમ અને
યુતાગ્રુત શ્રેણિનું પરિકર્મ. ૧૦૧૪ પ્રશન–હે ભદન્ત ! સિદ્ધશ્રેણિના પરિ.
કર્મનું સ્વરૂપ કેવું છે? ઉત્તર-હે શિષ્ય ! સિદ્ધ શ્રેણિકા પરિકમ ચૌદ પ્રકારનું છે-માતૃકાપદ, એકાર્થક પદ, પાદૌણ પદ, આકાશ પદ, કેતુભૂત, રાશિબદ્ધ, એકગુણ, દ્વિગુણ, ત્રિગુણ, કેતુભૂત, પ્રતિગ્રહ, સંસાર પ્રતિગ્રહ, નંદાવર્ત અને સિદ્ધબદ્ધ, એ ચૌદ સિદ્ધશ્રેણિકા પરિકમના પ્રકાર છે.
૨૦૪ ૫૦-સે જિં તે સિદ્ધશિયાળેિ ?
उ.-सि द्वसेणियापरिकम्मे चोदसविहे पण्णत्ते तंजहामाउयापयाणि.एगट्ठियपयाणि, पाओ?पयाणि, आगासपयाणि, केउभूयं, रासिવિદ્ધ, પશુ, સુશુપ, તિr, પૂણે, पडिग्गहो, संसारपडिग्गहो, नंदावत्तं, વિદ્ધ
से तं सिद्ध-सेणियापरिकम्मे। १०१५ प्र० से किं तं मणुस्ससेणियापरिकम्मे ?
उ०-मणुस्ससेणियापरिकम्मे चोदसविहे quanત્તે, તંગહીંताई चेव माउयापयाणि-जाव नंदावत्तं मणुस्सबद्धं ।
से तं मणुस्ससेणियापरिकम्मे । अवसेसा परिकम्माइं पुट्ठाइयाई एक्कारसबिहाइं पण्णत्ताई। इच्चेयाई सत्त परिकम्माइंछ ससमइयाई, सत्त आजी. वियाई, छ चउक्कणइयाइं. सत्त तेरा સિયા
૧૦૧૫ પ્રશન–હે ભદન્ત મનુષ્યશ્રેણિકાપરિકર્મનું
કેવું સ્વરૂપ છે? ઉત્તર-હે શિષ્ય ? મનુષ્યશ્રેણિકાપરિ. કર્મના ચૌદ પ્રકારો છે-માતૃકપદથી લઈને નંદાવર્ત સુધી ૧૩ પ્રકાર છે. તથા મનુષ્યબદ્ધ નામને તેનો ચૌદમે પ્રકાર છે. આ રીતે મનુષ્યશ્રેણિકાપરિકર્મના એ ૧૪ પ્રકાર છે.
બાકીના પૃષ્ઠશ્રેણિકાપરિકર્મ, અવગાહના શ્રેણિકાપરિકર્મ ઉપદ્ય શ્રેણિકાપરિકર્મ, વિપ્રજહત શ્રેણિકાપરિકર્મ, અને શ્રુતાગ્રુતાશ્રેણિકાપરિકમ આ પાંચેના માતૃકાપદથી લઈને પ્રતિગ્રહ સુધીના અગિયાર અગિયાર ભેદે છે. આ પ્રમાણે સિધ્ધ શ્રેણિકાથી લઈને ગ્રુતાપ્યુત
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭ર
एवामेव सपुव्वावरेणं सत्त परिकम्माई तेसीति भवंतीति मक्खायाइं । से तं परिकम्माइं । १।
१०१६ प्र०-से किं तं सुत्ताई ?
उ०-सुत्ताइं अट्ठासीति भवंतीतिमक्खा યારું, તંગહીંउजुगं परिणयापरिणयं वहुभंगियं विप्पच्चइयं विनयचरियं अणंतरं परंपरं समाणं संजूहं संभिन्नंअहाच्चयं सोवत्थियं घंटं णंदावत्तं बहुलं पुट्ठापुढे वियावत्तं एवंभूयं दुआवत्तं वत्तमागुपयं समाभेरूढं सबओभदं पणामं दुपडिग्गहं । इच्चेयाई बाबीसं सुत्ताइ छिन्नछेअण. इआई आजीवियमुत्तपरिवाड़ीए । इच्चेआई बावीसं सुत्ताइं तिकणइयाई तेरासियसुत्तपरिवाडीए। इच्चेआई बावीस मुत्ताई चउक्कणयाई ससमयसुत्तपरिवाडीए । एवामेव सपुव्वावरेणं अट्ठासीति सुत्ताई भवंतीति मक्खायाइं । से तं सुत्ताई । २।
સુધીના સાત પરિકર્મ છે. તેમાંના છ પરિકર્મ સ્વસિદ્ધાંત સંબંધી છે. સાત પરિકર્મ આજીવિકાને માન્ય છે. છ પરિકર્મ ચાર નયવાળા છે. જે જૈન સિદધાંત માન્ય છે, સાત પરિકર્મ ઐરાશિકને માન્ય છે. આ પ્રકારે પૂર્વાપરની સંકલનાથી તે સાત પરિકર્મ ઐશિક થઈ જાય
છે. આ રીતે પરિકર્મનું વર્ણન છે. ૧૦૧૬ પ્રશન–હે ભદન્ત ! સૂત્ર નામના બીજા
ભેદનું સ્વરૂપ કેવું છે? ઉત્તર-સઘળા દ્રવ્યની, સમસ્ત પર્યાયની, અને સમસ્ત નાની સૂચના કરનાર હોવાથી તેમને સૂત્ર કહે છે, તે સૂત્ર ૮૮ પ્રકારનાં કહેલ છે. તે પ્રકારો આ પ્રમાણે છે-અજુક, પરિણતા પરિણત, બહુભગિક, વિપ્રત્યયિક ( વિનયચરિત ) અનંતર, પરમ્પર, સમાન, સંધૂથ, ભિન્ન, યથાત્યાગ અથવા યથાવાદ, સૌવસ્તિક, ઘંટ, નંદાવર્ત, બહુલ, પૃષ્ટપૃષ્ટ, વ્યાવત્ત, એવભૂત, દ્રિકાવર્ત, વર્તમાને ત્પાદ સમભિરૂઢ. સર્વતોભદ્ર, પ્રમાણ. દુષતિગ્રહ, એ બાવીસ સૂત્રો સ્વસમય સત્ર પરિપાટીથી એટલે કે જિનસિધ્ધાંતોનુસાર છિન્નચ્છેદનયિક છે, એ જ બાવીસ સૂત્રો આજીવિક સૂત્ર પરિપાટી અનુસાર અછિન્ન છેદનયિક છે, તથા કો બાવીસ સૂત્ર ૌરાશિક સૂત્ર પરિપાટી અનુસાર ત્રિકનયિક છે. તથા એ બાવીસ સૂત્ર જિનસિધ્ધાંત પરિપાટી અનુસાર સંગ્રહ,
વ્યવહાર, જુસૂત્ર અને શબ્દ એ ચાર નવાળા છે. ઉપરોક્ત પ્રકારે પૂર્વાપરને ભેગા કરવાથી ૮૮ ભેદ થઈ જાય છે. એમ કહેલ છે. સૂત્રનું ઉપરોક્ત પ્રકારનું
સ્વરૂપ છે. ૧૦૧૭ પ્રશન–હે ભદન્ત ! પૂર્વગતનું સ્વરૂપ
ઉત્તર-પૂર્વગતના ચૌદ પ્રકાર છે. એટલે કે દૃષ્ટિવેદના ત્રીજા ભેદમાં ૧૪ પૂર્વે છે. ઉત્પાદ પૂર્વ તેમાં સમસ્ત દ્રવ્ય અને પર્યાની ઉત્પાદની અપેક્ષાએ પ્રરૂપણ કરવામાં આવી છે.
१०१७ प्र०-से किं तं पुव्वगयं ?
उ०-पुव्वगयं चउद्दसविहं पण्णत्तं,
उप्पायपुव्वं, अग्गेणीयं, बीरियं, अत्थिणस्थिप्पवायं, नाणप्पवायं, सच्चप्पवायं,
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૩
અગ્રણીય પૂર્વ-તેમાં સમસ્ત દ્રવ્ય, પર્યાયે અને જીવવિશેષોના પરિમાણનું વર્ણન કર્યું છે. વીર્ય પૂર્વ-તેમાં કર્મરહિત તથા કર્મ
સહિત છની અને અજીની શક્તિનું વર્ણન છે.
आयप्पवायं, कम्मप्पवायं, पञ्चक्खाणcgવા, વિજ્ઞાણવાયું, કહ્યું,
पाणाऊ, किरियाविसालं, लोगबिंदुसारं। १ उप्पायपुव्वस्स णं दसवत्थू पण्णत्ता, चत्तारि चूलियावत्थू पण्णत्ता। २ अग्गेणियस्स णं पुव्वस्स चोदसवत्थू पण्णत्ता, बारस चूलियावत्थू पण्णत्ता। ३ वीरियप्पवायस्स णं पुवस्स अह वत्थू पण्णत्ता. अट्ठ चूलियावत्थू पण्णत्ता। ४ अत्थि-णत्थिप्पवायस्स णं पुवस्स अट्ठारस वत्थू पण्णत्ता, दस चूलियावत्थू पण्णत्ता। ५ नाणप्पवायस्स णं पुवस्स बारस वत्थू पण्णत्ता। ६ सच्चप्पवायस्सणं पुवस्स दो वत्थू पण्णत्ता।
અસ્તિનાપ્રિવાદ–તેમાં જે જે વસ્તુ લોકમાં જે રીતે વિદ્યમાન છે અથવા જે પ્રકારે અવિદ્યમાન છે, તેનું કથન થયું છે. જ્ઞાનપ્રવાદ–તેમાં મતિજ્ઞાન આદિ પાંચ જ્ઞાનની પ્રરૂપણા કરી છે.
७ आयप्पवायस णं पुव्यस्स सोलस वत्थू पण्णत्ता।
સત્યપ્રવાદ–તેમાં સત્ય-સંયમ અથવા
સત્ય વચનનું, તેમના ભેદોનું તથા તેના
પ્રતિપક્ષીનું વર્ણન કર્યું છે. આત્મપ્રવાદ–તેમાં નાયસિધ્ધાંતની અપે
ક્ષાએ આત્માનું અનેક પ્રકારથી વર્ણન કર્યું છે. કર્મપ્રવાદ– માં જ્ઞાનાવરણીય આદિ આઠ પ્રકારનાં કર્મોનું, પ્રકૃતિ સ્થિતિ, અનુભાગ અને પ્રદેશબંધ એ ચાર ભેદ અને તેમના બીજા ભેદપ્રભેદોની અપેક્ષાએ વર્ણન કર્યું છે. પચ્ચખાણુપ્રવાદ તેમાં સમસ્ત પ્રત્યા
ખાનોનું સ્વરૂપ વર્ણવ્યું છે. વિદ્યાનુપ્રવાદ તેમાં વિદ્યાઓના અનેક
અતિશયાનું વર્ણન કર્યું છે.
८कम्मप्पवायपुव्वस्स णं तीसं वत्थू पण्णत्ता।
९ पच्चक्खाणस्स णं पुव्वस्स वीसं વધૂ ઉતા | १० विज्जाणुप्प यिस्स णं पुवस्स पनरस वत्थू पण्णत्ता।
અવધ્યપૂર્વતેમાં એ વિષય સમજવ્યો છે કે જ્ઞાન, તપ અને સંયમયેગ એ શુભફળવાળા છે પણ અપ્રશસ્ત પ્રમાદ આદિ અશુભ ફળવાલા છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૪ ११ अवंझस्स णं पुच्वस्स बारस वत्थू पण्णत्ता।
માણાયુપર્વ-તેમાં આવ્યું
ભેદપૂર્વક વર્ણન કર્યું છે.
१२ पाणाउस्स णं पुव्यम्स तेरस वत्थू पण्णत्ता।
१३ किरियाविसालस्स णं पुवस्स
तीसं वत्थू पण्णत्ता।
ક્રિયા વિશાલપૂર્વ-તેમાં કાયિકી આદિ કિયાઓનું, સંયમક્રિયાઓનું, અને છંદકિયાઓનું વિસ્તૃત વર્ણન છે. લોકબિન્દુસાર-અક્ષરના બિન્દુની જેમ તે આ લોકમાં અથવા શ્રતલોકમાં સર્વોત્તમ છે તથા સમસ્ત અક્ષરોના સનિપાત સંબંધથી તે યુક્ત છે.
१४ लोगबिंदुसारस्म णं पुवस्स
पणवीसं वत्थू पण्णत्ता ॥
दस चोइस अट्ठारसे, व बारस दवे य वत्थ। सोलस तीसा वासा, पन्नरस अणुप्पवायम्मि। वारस एक्कारसमे, बारसमे तेरसेव वत्थणि। तीसा पुण तेरसमे, चउदसमे पन्नवीसाओ॥ चत्तारि दुवालस अट्ट, चेव दस चेव चूलवत्थणि । आइल्लाण चउण्हं, सेसाणं चूलिया णत्थि॥
છે જે gવ્યાવંડ રૂ.
ઉત્પાદપૂર્વમાં દસ વસ્તુઓ છે. તથા ચાર ચૂલિકા વસ્તુઓ છે. અગ્રણીય પૂર્વની ચૌદ વસ્તુઓ છે. અને બાર ચૂલિકા વસ્તુઓ છે, વિયપ્રવાદ પૂર્વની આઠ વરતુઓ છે. અને આઠ જ ચૂલિકા છે. અસ્તિનાસ્તિ પ્રવાદ પૂર્વની અઠાર વસ્તુઓ અને દસ ચૂલિકા વસ્તુઓ છે. જ્ઞાનપ્રવાદ પૂર્વની બાર વસ્તુઓ છે. સત્યપ્રવાદ પૂર્વની બે વસ્તુઓ છે. આત્મપ્રવાદ પૂર્વની સોળ વસ્તુઓ છે. કર્મપ્રવાદ પૂર્વની ત્રીસ વસ્તુઓ છે. પ્રત્યાખ્યાનપ્રવાદ પૂર્વની વીસ વસ્તુઓ છે. વિદ્યાનુવાદ પૂર્વની પંદર વસ્તુઓ છે. અવધ્ય પ્રવાદ પૂર્વની બાર વસ્તુઓ છે. પ્રાણાયુ પ્રવાદ પૂર્વની તેર વસ્તુઓ છે. કિયા વિશાલ પૂર્વની ત્રીસ વસ્તુઓ છે.
લેકબિન્દુસાર પૂર્વની પચીસ વરતુઓ છે. સંગ્રહ ગાથાઓને અર્થ
ચૌદ પૂર્વેની વસ્તુઓ અનુક્રમથી આ પ્રમાણે છે-૧૦, ૧૪, ૮, ૧૮, ૧૨, ૨, ૧૬, ૩૦, ૨૦, ૧૫, ૧૨, ૧૩, ૩૦, ૨૫. આ સિવાય આરંભના ચાર પૂર્વોમાં કમથી ૪, ૧૨, ૮ અને ૧૦ ચૂલિકાવસ્તુઓ પણ છે. ચાર, સિવાયના પૂર્વેમાં ચૂલિકાઓ નથી.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૫
૧૦૧૮ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! અનુયેગનું સ્વરૂપ
ઉત્તર-સૂત્રનો પિતાના વાચાર્થની સાથે જે સંબંધ હોય છે, તેને અનુગ કહે છે. તેના બે પ્રકાર છે- મૂલપ્રથમાનુગ અને ગડિકાનવેગ.
१०१८ प्र०-से किं तं अणुओगे ?
૩૦-ગgોને વિદે , સંનહીંमूलपढमाणुओगे य गंडियाणुओगे य । प्र०-से किं तं मूलपढमाणुओगे? उ० -एत्थ णं अरहंताणं भगवंताणं पुव्वभवा, देवलोगगमणाणि, आउं, चवणाणि, जम्मणाणि अ अभिसेया रायवरसिरीओ सीयाओ पव्वजाओ तवा य भत्ता केवलणाणुप्पाया अ तित्थपवत्तणाणि अ। संघयणं, संठाणं, उच्चत्तं, आउं, वन्न विभागो सीसा गणा गणहरा य अज्जा पवत्तणीओ संघस्स चउव्विहस्स जं वावि परिमाणं जिणमणपज्जवओहिनाणसम्मत्तसुयनाणिणो य । वाई, अणुत्तरगई य जत्तिया सिद्धा पाओवगया य, जे जहिं जत्तियाई भत्ताई छेअइत्ता, अंतगडा, मुणिवरुत्तमा, तिमरओघविप्पमुक्का सिाद्ध पहमणुत्तरं च पत्ता । एए अन्ने य एवमाइया भावा मूलपढमाणुओगे काहआ आघविजंति, परुविज्जति ।
से तं मूलपढमाणुओगे।
પ્રશ્ન-તે મૂલપ્રથમાનુગ કેવો છે? ઉત્તર–આ મૂલ પ્રથમાનુગમાં અન્ત ભગવાનના પૂર્વજન્મ, દેવલેકગમન, આયુષ્ય, દેવકમાંથી ચ્યવન, જન્મ, અભિષેક, શ્રેષ્ઠ રાજલક્ષ્મી, શિબિકાઓ, પ્રત્રજ્યા, તપસ્યાઓ, ભક્તો, કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ, તીર્થ પ્રવર્તન, સંહનન, સંસ્થાન, ઉચ્ચત્વ, આયુ, વર્ણવિભાગ, શિ, ગણે, ગણધર, સાધ્વીઓ, પ્રવર્તિનીઓ ચતુર્વિધ સંઘનું પરિમાણ, જિન, કેવળજ્ઞાની, મન:પર્યવજ્ઞાની, અવધિજ્ઞાની, સમસ્ત શ્રતના પાઠી, વાદિઓ, અનુત્તર વિમાનમાં ગમન કરનાર, પાદપપગમન સંથારે ધારણ કરીને જેટલા સિદ્ધ થયા છે તેમનું, તથા જ્યાં જ્યાં જેટલા કર્મોનું (ભક્તોનું) અનશન દ્વારા છેદન કરીને કર્મોનો અંત કરનારા જેટલા મુનિવરત્તમે, અજ્ઞાનરૂપી કર્મરજથી રહિત બનીને અનુત્તર-પુનરાગમન રહિત મુક્તિમાર્ગને પામ્યા છે. તે બધાનું વર્ણન કર્યું છે.
તથા આ વિષયે સિવાયના બીજા જે વિષયો આ વિષયે જેવા છે, તેમનું આ મૂલપ્રીમાનુગમાં સામાન્ય રીતે તથા વિશેષ પ્રકારે વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે, પ્રજ્ઞાપના થઈ છે, પ્રરૂપણ થઈ છે, ઉપમાન-ઉપમેય ભાવાદિ દ્વારા સ્પષ્ટીકરણ કર્યું છે, ભવ્યજનના કલ્યાણને માટે તથા અન્ય જને
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७६
પ્રત્યેની અનુકંપાથી વારંવાર તેમનું કથન થયું છે. ઉપનય નિગમનની મદદથી અથવા સમસ્ત નાના અભિપ્રાયથી નિઃશંકપણે કેઈપણ પ્રકારના સંદેહને સ્થાન ન રહે તેવી રીતે-શિષ્યને સમજાવવામાં આવેલ છે. મૂલપ્રથમાનુયોગનું ઉપરોક્ત પ્રકારનું સ્વરૂપ છે.
9
10 ને જિં તે જાતિવા ? उ० - गंडियाणुओगे अणेगावहे पण्णत्त તંગकुलगरगंडियाओ, तित्थगरगंडियाओ, गणहरगंडियाओ, चक्कहरगडियाओ, दसारगडियाओ, बलदेवगंडियाओ, वासुदेवगंडियाओ, हरिवंसगंडियाओ, भद्दबाहुगंडियाओ, तवोकम्मगंडिया, चित्तंतर-गंडियाओ, उस्सप्पिणीगांडेयाओ, ओसप्पि गीगांडेयाओ, अमर-नरतिरिय-निरयगइ-गमण-विविहपरियट्टणाणुओगे, एवमाइयाओ गंडियाओ, કાર્નાિતિ, પૂowવનંતિ, પ્રવિજ્ઞાતિ
से तं गाडयाणुओगे । ४।
૧૦૧૯ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! ચંડિકાનુયોગનું કેવું
સ્વરૂપ છે? ઉત્તર-એક વિષયની વક્તવ્યતા વાળી વાક્યપદ્ધતિનું નામ ચંડિકા છે. આ ગંડિકાઓને અર્થ કહેવો તે ગંડિકાનુયોગ, ગંડિકાનુયોગ અનેક પ્રકારને કહ્યો છે – કુલકરગઠિકા તેમાં વિમલવાહન આદિ કુલકરના પૂર્વજન્મ આદિનું કથન કર્યું છે. તીર્થકરગંડિકા–તેમાં તીર્થકરના પૂર્વ જન્મ આદિનું કથન છે. ગણધરગંડિકા–તેમાં ગણધરના પૂર્વ જન્મ આદિનું નિરૂપણ છે. ચકઘરગંડિકા–તેમાં ચવર્તીઓના પૂર્વ જન્મ આદિનું પ્રતિપાદન છે. દશાહગડિકા–તેમાં સમુદ્રવિજ્ય આદિ દશાહના પૂર્વજન્મ આદિનું વિવરણ છે. બલદેવચંડિકા–બળદેવના પૂર્વજન્મનું વર્ણન છે. વાસુદેવચંડિકા–તેમાં વાસુદેવના પૂર્વ જન્મ આદિનું વર્ણન છે. હરિવંશચંડિકા –તેમાં હરિવંશનું વર્ણન
તપકર્મચંડિકા–તેમાં તપકર્મનું વર્ણન
ચિત્રાન્તરગંડિકા –તેમાં અનેક અર્થોનું વર્ણન છે. ઉત્સર્પિણીગડિકા–તેમાં ઉત્સર્પિણીનું વર્ણન છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૭
१०२० प्र० -से किं तं चूलियाओ ?
उ० -जण्णं आइल्लाणं चउण्हं पुव्वाणं चूलियाओं, सेसाइं पुव्वाइं अचूलियाई।
સ્ટિયાગો / પી. दिढिवायस्स णं परित्ता वायणा, संखेज्जा अणुओगदारा, संखेज्जाओ पडिवत्तीओ, संखेज्जाओ निज्जुत्तीओ, संखेज्जा सिलोगा, संखेज्जाओ संगहणीओ। से ण अगट्ठयाए वारसमे अंगे, एगे सुयक्खंधे, चउद्दस पुव्वाई, संखेज्जा वत्थ, संखेज्जा चूलवत्थू, संखेज्जा पाहुडा, संखेज्जा पाहुडपाहुडा, संखेज्जाओ पाहुडियाओ संखेज्जाओ पाहडपाहडियाओ. संखेज्जाणि पयसयसहस्साणि पयग्गेणं पण्णत्ता, संखेज्जा अक्खरा, अणंता गमा, अणंता पज्जवा, पारत्ता तसा, अणंता थावरा, सासया, कडा णिबद्धा, णिकाइया, जिणपण्णत्ता भावा आपविजंति, पण्णविज्जाते
અવસર્પિણીગડિકા–તેમાં અવસર્પિણીનું વર્ણન છે. તથા અમર, નર, તિર્યંચ અને નારકી એ ચાર ગતિઓમાં જે ગમન થાય છે. તે ગમનમાં જે વિવિધ પર્યટન–પરિભ્રમણ થાય છે. તેનું વર્ણન કર્યું છે. આ રીતે ચંડિકાનુયોગમાં ઉપરોક્ત પ્રકારની ગંડિકાઓનું તથા તે પ્રકારની અન્ય ગંડિકાઓનું પણ સામાન્ય તથા વિશેષ રીતે વર્ણન કર્યું છે. તેમની પ્રજ્ઞાપના થઈ છે, ઉપમાન ઉપમેય દ્વારા સ્પષ્ટીકરણ કર્યું છે. વારંવાર તેમનું કથન કરેલ છે. શિષ્યોને સમજાવવામાં આવેલ છે. ચંડિકાનુયોગનું
આવું સ્વરૂપ છે. ૧૦૨૦ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! ચૂલિકાનું સ્વરૂપ કેવું છે?
ઉત્તર-ઉત્પાદ પૂર્વથી લઈને અસ્તિનાસ્તિપ્રવાદ પૂર્વ સુધીના ચાર પૂર્વોની ચૂલિકાઓ છે. બાકીના પૂર્વો ચૂલિકા વિનાના છે. ચૂલિકાનું એ પ્રકારનું સ્વરૂપ છે. દષ્ટિવાદ અંગની સંખ્યાત વાચનાઓ છે, સંખ્યાત અનુયોગદ્વાર છે, સંખ્યાત પ્રતિપત્તિઓ છે, સંખ્યાત નિયુક્તિઓ છે, સંખ્યાત લેક છે અને સંખ્યાત સંગ્રહણીએ છે. અંગેની ગણત્રીમાં તે બારમું અંગ છે. તેમાં એક ગ્રુતસ્કંધ છે, ચૌદ પૂર્વ છે. સંખ્યાત વસ્તુઓ છે, સંખ્યાત ચૂલવસ્તુઓ છે, સંખ્યાત પ્રાભૃત છે. સંખ્યાત પ્રાભૂતપ્રાકૃત છે, સંખ્યાત પ્રાકૃતિકાઓ છે, અને સંખ્યાત પ્રાભૃતપ્રાભૂતિકાઓ છે, તેમાં સંખ્યાત લાખ પદે છે. સંખ્યાત અક્ષરો છે, અનંત ગમ છે, અનંત પર્યાય છે, અસંખ્યાત ત્રસ અને અનંત સ્થાવર છે. ઉપર દર્શાવેલા સમસ્ત જિનપ્રજ્ઞપ્ત ભાવ દ્રવ્યાર્થતાની અપેક્ષાએ નિત્ય છે. પર્યાયાર્થતાની અપેક્ષાએ અનિત્ય છે, સૂત્રમાં જ ગ્રંથિત હોવાને કારણે નિબધ્ધ છે, નિયુક્તિ, સંગ્રહણી, હેતુ અને ઉદાહરણો દ્વારા તેમની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી હોવાથી તે
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૮
પવિîતિ, યંમિન્નતિ, નિયંમિન્નતિ, उवदंसिज्जति । एवं णाया, एवं विष्णाया, एवं चरण-करण-परूवणया आघविज्जति से तं दिट्टिवाए । से त्तं दुबालसंगे નાવિકને । સૂત્ર ૪૭ |
ગણિપિટકની दुवालसंगं गणिपेिडग अतीतकाले अता जीवा आणा विराहित्ता चाउरंत संसार- कंतारं अणुपरियहिंसु । इच्चेइयं दुबालसंग गणिuिsi stood काले परित्ता जीवा आणाए विराहित्ता चाउरंत संसारकंतारं अणुपरियट्टिस्संति । इच्चेइयं दुवाल संगं
१०२१ इच्चेइयं
Jain Educationa International
નિકાચિત છે. આ બધા જિનપ્રજ્ઞપ્ત ભાવાનુ આ અંગમાં સામાન્ય અને વિશેષ રૂપે કથન કરાયુ છે, તેમની પ્રરૂપણા કરી છે, તે પ્રરૂપિત થયા છે, દર્શિત કરાયા છે, નિદર્શિત કરાયા છે. ઉપદર્શિત કરાયા છે. જે જીવ આ દૃષ્ટિવાદ અગનુ` ભાવપૂર્વક અધ્યયન કરે છેતે તેમાં દર્શાવેલ ક્રિયાઓનુ સમ્યક્ અનુષ્ઠાન કરવાથી આત્મસ્વરૂપ બની જાય છે. અને તેના અભ્યાસ કરી સમસ્ત પદાર્થાને જાણકાર અને છે, તેનુ સારી રીતે અધ્યયન કરનાર વિવિધ વિષયના જાણકાર બને છે.
આ પ્રમાણે આ સૂત્રમાં ચરણ-વ્રત શ્રમણ ધર્મ સંયમ આદિની કરણ પિંડવિશુદ્ધિ. સમિતિ આદિની પ્રરૂપણા સામાન્ય તથા વિશેષરૂપથી કરવામાં આવી છે. વચન પર્યાયથી અથવા નામાદિના ભેદથી કરવામાં આવી છે, સ્વરૂપ પ્રદશન પૂર્ણાંક કરવામાં આવી છે, ઉપમાન–ઉપમેય ભાવ આદિથી કરવામાં આવી છે. અન્ય જીવાની દયાને માટે તથા ભવ્ય જીવેાના કલ્યાણને માટે વારવાર કરવામાં આવી છે. શિષ્યાના બુદ્ધિમાં સ્થાપિત કરવામાં આવી છે.
આ પ્રમાણે આચારાંગથી લઇને દૃષ્ટિવાદ સુધીના ગણપેટકરૂપ ખાર અંગથી યુક્ત આ પ્રવચન પુરૂષ છે. એમ સમજવું.
વિરાધના-આરાધનાનુ ફળ
૧૦૨૧ આ દ્વાદશાંગ રૂપ ગણિપિટકની આજ્ઞ ની વિરાધના કરવાથી ભૂતકાળના અનંત જીવાએ ચાર ગતિવાળી સંસાર રૂપી-અટવીમાં પરિભ્રમણ કર્યું છે. આ દ્વાદશાંગરૂપ ગણિપિટકની આજ્ઞાની વિરાધના કરીને વમાન કાળમાં સંખ્યાત જીવા ચારગતિરૂપ સ’સારરૂપી અટવીમાં પરિભ્રમણ કરે છે. આ દ્વાદશાંગરૂપ ગણિટિકની આજ્ઞાની વિરાધના કરીને ભવિષ્ય કાળમાં
For Personal and Private Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૯
गणिपिडगं अणागर काले अणंता जीवा आणाए विरहित्ता चाउरंत-संसारकंतारं अणुपरियाट्टिस्सति । इच्चेइयं । दुवालसंगं गणिपिडगं अतीतकाले अणंता-जीवा आणाए आराहित्ता चाउरंतसंसार-कंतारं वीईवइंसु । एवं पडुप्पण्णेऽबि, एवं अणागएऽवि । दुवालसंगे णं गणिपिडगे ण कयावि णत्थि, ण कयाइ णासी, ण कयाइ ण भविस्सइ । भुवि च भवति य भविस्सति य, अयले धुवे णितिए सासए अक्खए अव्वए अवट्टिए गिच्चे। से जहा णामए पंच अस्थिकाया ण कयाइ णासी, ण कयाइ णत्थि ण कयाइ ण भविस्सति । भुपिं च भवति य भविस्सति य, अयला धुवा णितिया सासया अक्खया अव्वया अवट्टिया णिच्चा। एवामेव दुवालसंगे गणिपिडगे ण कयाइ ण असि, ण कयाइ णत्थि, ण कयाइ ण भविस्सइ । भुवि च भवति य भविस्सइ य, अयले धुवे-जाव-अवट्ठिए णिच्चे । एत्थ णं दुवालसंगे गणिपिडगे अणंता भाबा, अनंता अभावा, अणता हेऊ अणंता अहेऊ, अणंता कारणा, अणंता अकारणा, अणंता जीवा, अणंता अजीवा, अणंता भवसिद्धिया, अणंता अभवसिद्धिया,
અનંત જીવો ચાર ગતિરૂપ સંસાર-કાનનમાં પરિભ્રમણ કરશે. આ દ્વાદશાંગરૂપ ગણિપિટકની આજ્ઞાની આરાધના કરીને ભૂતકાળમાં અનંત જી. ચારગતિરૂપ સંસાર અટવીને પારકરી ગયા છે. અને જે મનુષ્ય વર્તમાન કાળમાં આ દ્વાદશાંગરૂપ ગણિપિટકની આરાધના કરે છે અને ભવિષ્યમાં આરાધના કરશે તેઓ ચાર ગતિરૂપ આ સંસાર અટવીને પાર કરી રહ્યા છે અને પાર કરશે. આ દ્વાદશાંગ ગણિપિટક કોઈ કાળે નથી એમ નથી, સદા વિદ્યમાન છે. દ્વાદશાંગરૂપ ગણિપિટક પહેલાં કદી પણ ન હતું, એવી વાત નથી એટલે કે તે પહેલા પણ હતું. ભવિષ્ય કાળમાં તેનું અસ્તિત્વ નહીં હોય, એમ પણ નથી એટલે કે ભવિષ્યમાં પણ અવશ્ય રહેશે જ. આ ગણિપિટક પહેલા પણ હતું વર્તમાનકાળમાં પણ છે, ભવિષ્ય કાળમાં પણ રહેશે. તેથી આ ગણિપિટક અચલ છે, ધ્રુવ છે, નિશ્ચિત છે, શાશ્વત છે, અક્ષય છે, અવ્યય છે, અવસ્થિત છે, નિત્ય છે. જેમ ધર્માસ્તિકાય આદિ પાંચ અતિકાયે કદી ન હતા એવી વાત નથી પણ હમેશા હતા જ. તેમનું અસ્તિત્વ નથી એવી વાત પણ નથી એટલે કે તે નિત્ય છે, અને ભવિષ્યકાળમાં નહીં હોય એ વાત માની શકાય તેમ નથી એટલે ભવિષ્યકાળમાં પણ હશે જ. પાંચે અસ્તિકાય ભૂતકાળમાં હતા. વર્તમાનમાં છે. અને ભવિષ્યમાં હશે જ, તેઓ અચલ છે. ધ્રુવ છે, નિયત છે, શાશ્વત છે, અક્ષય નાશરહિત અવસ્થિત અને નિત્ય છે. એ જ પ્રમાણે દ્વાદશાંગરૂપ ગણિપિટક કદી ન હતું એમ માની શકાય તેમ નથી, કયારેય તેનું અસ્તિત્વ નથી એવી વાત પણ માન્ય નથી, કદી રહેશે નહીં, એ વાત પણ માન્ય નથી એટલે કે ત્રણે કાળમાં તેનું અસ્તિત્વ રહેશે
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૦
अंणता सिद्धा, अनंता आसिद्धा, आघविज्जति, पण्णविज्जंति, परूविज्जंति, दंसिज्जंति, निदंसिज्जंति उवदंसिज्जति । एवं दुवालसंगं गणिपिडगं इति । मूत्र १४८ ।
જ, અચલ ધ્રુવ, નિયત, શાશ્વત, અક્ષય અવસ્થિત અને નિત્ય છે. આ બાર અંગ રૂ૫ ગણિપિટકમાં અનંત જીવાદિક પદાર્થો, અનંત અભાવરૂપ પદાર્થો, અનત હેતુ અનંત અહેતુ, અનંત કારણે, અનંત અકારણે, અનંત છે, અનંત અજી, અનંત ભવસિદ્ધિકે, અનંત અભવસિધ્ધિકે, અનંત સિધ્ધો અને અનંત અસિધ્ધનું સામાન્ય રીતે પ્રતિપાદન કર્યું છે. વિશેષ રૂપે પ્રજ્ઞાપન કરાયું છે. પ્રરૂપણ થયું છે. ઉપમાન ઉપમેય ભાવ આદિથી કથન થયું છે. અન્ય એની દયાની અથવા ભવ્ય જનોના કલ્યાણની ભાવનાથી ફરી ફરીને તેનો ઉલ્લેખ થયો છે.
પ્રકીર્ણક વિષયનું પ્રતિપાદન ૨૦૨૨ સુવે રાણી quTત્તા તંજ્ઞ નવરાતો ૧૦૨૨ રાશીઓ બે છે—જીવરાશિ, અજીવરાશિ. अजीवरासी य ।
અજીવ રાશિ બે પ્રકારની છે–રૂપી
અજીવરાશિ અરૂપી અજીવરાશિ. अजीवरासी दुविहा पण्णत्ता,
અરૂપી અજીવ રાશિનું સ્વરૂપ કેવું છે? तंजहा-रूवी अजीवरासी अरूवी अजी
અરૂપી અજીવશશિ દસ પ્રકારની છે – वरासी य। से किं तं अरूवी अजी- ધર્માસ્તિકાયના સ્કધ, દેશ, પ્રદેશ અધवरासी ? अरूवी अजीवरासी दसविहा ર્માસ્તિકાયના સ્કંધ, દેશ, પ્રદેશ, આકાपण्णत्ता, तंजहा-धम्मत्थिकाए जाव શાસ્તિકાયના સ્કંધ, દેશ પ્રદેશ અને
અદ્ધ, સમય. अद्धासमए । रूबी अजीवरासी अणेगવિ પત્તા, સાવ એ જિં - રૂપી અજીવ રાશિ અનેક પ્રકારની છે – त्तरोववाइया ? अणुत्तरोववाइया पंच
સ્કંધ, દેશ, પ્રદેશ પરમાણું વગેરે પ્રજ્ઞાપના विहा पण्णत्ता, तं जहा-विजय वेजयंत
સૂત્રનું પ્રથમ પદ અહીં કહી લેવું જોઈએ
થાવત્ અનુત્તરાયપાતિકનું કેવું સ્વરૂપ છે? जयंत-अपराजित-सव्वट्ठसिद्धा। से तं
અનુત્તરપપાતિક પાંચ પ્રકારના છે– अगुत्तरोववाइया, से तं संसारसमावन्न
વિજય, વૈજયંત, યંત, અપરાજિત અને जीवरासी।
સર્વાર્થસિધ્ધક. આ પ્રકારની આ બધી પાંચ ઇન્દ્રિયેવાળી સંસારી જીવરાશિ છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૧
૨૦૨૩ હાથ gonત્તા તંવ-પગ-
त्ता य, अपज्जत्ता य । एवं दंडओ भाणियव्यो-जाव-वेमाणि यत्ति सूत्र १४६
૧૦૨૩ નારકી છ બે પ્રકારના હોય છે
પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત યાવત વૈમાનિક સુધીના ચોવીસ દડક છે.
१०२४ इससे णं रयणप्पहाए पुढवीए केवइय
खेतं ओगाहेता केवइया णिरयावासा guત્તા? गोयमा ! इमीसे णं रयगप्पभाए पुढवीए असीउत्तरजोयणसहस्स-बाहल्लाए उवरिं एग जोयणसहस्सं ओगाहेत्ता हेट्ठा चेगं जोयणसहस्सं वज्जेत्ता मज्झे अट्ठसत्तरि जोयणसयसहस्से एत्थ णं रयणप्पभाए पुढवीए णेरइयाणं तीसं वाससयसहस्सा भवंतीति मक्खाया । ते णं णिरयावासा अंतो वट्टा, बाहिं चउरंसा जाव असुभा णिरया, असुभाओ गिरएसु वेयणाओ। एवं सत्त वि भाणियव्वाओ जं जासु जुज्जइ - आसीयं बत्तीसं,
अठ्ठवीसं तहेव वीसं च । अट्ठारस सोलसगं,
अट्टत्तरमेव बाहल्लं ॥१॥
૧૦૨૪ આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના કેટલા પ્રમાણના
ક્ષેત્રને અવગાહિત કરીને કેટલાં નરાકાવાસે કહેલા છે? હે ગૌતમ! આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીને જે એક લાખ એંસી હજાર એજનને વિસ્તાર કહેલ છે તેના ઉપરના ભાગને એક હજાર જેટલે ભાગ છોડીને તથા નીચેના એક હજાર જન પ્રમાણ ભાગ છેડીને મધ્યના એક લાખ અઠોતેર હજાર યોજન પ્રમાણ ભાગ જેટલી આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં ત્રીસ લાખ નારકાવાસ છે. એમ જિનેન્દ્ર દેવે ભાખ્યું છે. તે નરકવાસે અંદરથી ગેળા કારના છે. બહારથી ચતુષ્કોણ આકારના છે. યાવત્ ત્યાં નરકના જ હોય છે. નરકમાં અશુભ વેદના ભોગવવી પડે છે. રત્નપ્રભા પૃથ્વીથી લઈને તમસ્તમપ્રભા પવી સુધી સાતે નરકમાં એજ પ્રકારની સ્થિતિ છે. વિસ્તારનું પ્રમાણ જે નરકમાં જે ઘટે તે ઘટાવવાનું છે. પહેલી પૃથ્વીની ઉંચાઈ એક લાખ એંસી હજાર જનની છે. એ જ પ્રમાણે બીજી પૃથ્વીની ઉંચાઈ એક લાખ બત્રીસ હજાર જિનની છે. ત્રીજીની એક લાખ અથા વીસ હજાર, ચોથીની એક લાખ વીસ હજાર, પાંચમીની એક લાખ અઢાર હજાર છીની એક લાખ સેળ હજાર અને સાતમીની ઉંચાઈ એક લાખ આઠ હજાર
જનની છે........(૧) પહેલો પૃથ્વીમાં ત્રીસલાખ, બીજી પૃથ્વીમાં પચીસલાખ, ત્રીજી પૃથ્વીમાં પંદલાખ, ચેથી પૃથ્વીમાં દસ લાખ
तीसा य पण्णवीसा,
पन्नरस दसेव सयसहस्साणि।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૨
तिणेगं पंचूर्ण,
पंचे अणुत्तरा नरगा ॥ २ ॥
चउसट्ठी असुराणं,
चउरासीइंच होइ नागाणं ।
वातरि सुवण्णाणं, વાડવું મારાળ દારૂં
दीव दिसाउदी,
विज्जुकुमारिंदथणियमग्गीणं ।
छहं पि जुवलयाणं,
बावरिमो य सयसहस्सा ||४||
बावीसावा,
वारस अडचउरो य सयसहस्सा । पण्णा चत्तालीसा,
छच्च सहस्सा सहस्सारे ॥५॥
आणपाणयकप्पे,
चत्तारि साऽऽरणच्चए तिनि । सत्त विमाणसयाई,
सुविसु कप्पे || ६ ||
कारसुत्तरं
मे,
सत्तुत्तरं च मज्झिमए ।
सयमेगं उवरिमए
पंचे अणुत्तरविमाणा ||७|| दोच्चार णं पुढवी तच्चाए णं पुढवीए चतुत्थीए णं पुढवीए पंचमीए गं पुढी छड्डी ण पुढवीए सतमीए णं एवीए गाहाहिं भाणियन्त्रा ।
Jain Educationa International
પાંચમી પૃથ્વીમાં ત્રણુલાખ, છઠ્ઠી પૃથ્વીમાં એક લાખમાં પાંચ આછા અને સાતમી પૃથ્વીમાં પાંચ નારકાવાસ છે. આ રીતે નારકાવાસાની કુલ સંખ્યા ચેાર્યાસી લાખ છે.........(૨) અસુરકુમારોના ચોસઠલાખ, નાગકુમારોના ચાર્યાસી લાખ, સુપણ કુમારાના ખેતરલાખ, વાયુકુમારના છન્નુ લાખ, તથા દ્વીપકુમાર, દિકુમાર, વિદ્યુત્સુમાર, સ્તનિતકુમાર અને અગ્નિકુમાર એ છ યુગલેામાંના પ્રત્યેક કુમારના એતેર-ખેતેર લાખ ભવના છે. તે બધાની કુલ સંખ્યા સાત કરોડ ખેતેર લાખ છે. ....(૩), (૪), સૌધમ નામના પહેલા દેવલાકમાં બત્રીસ લાખ વિમાન છે, ઈશાન નામનાં ખીજા દેવલે કમાં અત્યાવીસ (૨૮) લાખ, ત્રીજા સનત્ક્રુમાર દેવલેાકમાં બાર લાખ, ચેાથસાહેન્દ્ર દેવલેાકમાં આઠ લાખ, પાંચમા બ્રાલેકમાં ચાર લાખ, છઠ્ઠા લાંતક દેવા લેકમાં પચાસ હજાર, સાતમા મહાશુક દેવલેકમાં ચાલીસ હજાર, આઠમા સહુ સ્રાર દેવલેકમાં છ હજાર, નવમા અને દસમા આનત-પ્રાણુત દેવલાકમાં ચારસ વિમાને છે. અગિયારમાં આરણ અને બારમા અચ્યુત દેવલેાકમાં ત્રણસેા વિમાને છે, નવ ગ્રૂવેયકમાંના અઘઃસ્તન ત્રૈવેયકામાં એકસા અગિયાર વિમાના છે. ત્રણ મધ્યમ ત્રૈવેયકામાં એકસા સાત વિમાના છે, અને ત્રણ ઉપરિતન ત્રૈવેય કેામાં એક્સે વિમાને છે. તથા અનુત્તર વિમાનામાં પાંચ જ વિમાના છે. એ વિમાનાની કુલ સંખ્યા ચાર્યાસી લાખ સત્તાણુ હજાર ત્રેવીસ છે. ........(પ), (૬), (૭) પહેલી પૃથ્વીમાં, બીજીમાં, ત્રીજીમાં, ચેાથીમાં, પાંચમીમાં, ઠ્ઠીમાં, સાતમી પૃથ્વીમાં જેટલા જેટલા નારકાવાસ છે, તે ગાથા દ્વારા પહેલાં બતાવી દેવામાં આવેલ છે.
For Personal and Private Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૩
सत्तमीए पुढवीए पुच्छा। गोयमा ! સાતમી પૃથ્વીને વિષે ગૌતમે જે પ્રશ્ન सत्तमीए पुढवीए अट्टत्तर जोयणसय
પૂછો. તેના જવાબમાં મહાવીર સ્વામી
કહે છે કે-હે ગૌતમ! સાતમી પૃથ્વીને सहस्साइं बाहल्लाए उवरिं अद्धतेवन्नं
વિસ્તાર જે એક લાખ આઠ હજાર યાજजोयणसहस्साई ओगाहेत्ता हेट्ठा वि નને કહ્યો છે તેમાં ઉપરના સાડા બાવન अद्धतेवन्नं जोयणसहस्साइं वज्जित्ता (પરા) હજારજનને છોડીને તથા નીચેના मज्झे तिसु जोयणसहस्सेसु एत्थ णं
સાડાબાવન હજાર જન છેડીને વચ્ચેના
બાકીના ત્રણ હજાર જન પ્રમાણ ક્ષેત્રમાં सत्तमाए पुढवीए नेरइयाणं अणुत्तरा
આ સાતમી પૃથ્વીમાં નારકીઓના પાંચ महइमहालया महानिरया पण्णत्ता, અનુત્તર-ઉત્કૃષ્ટ–અતિ વિશાળ મહાનારકાतजहा-काले महाकाले रोरुए महारोरुए વાસે છે. તેમના નામ-કાલ, મહાકાલ, अप्पइट्ठाणे नामं पंचमे। ते णं निरया
રૌરવ, મહારૌરવ અને પાંચમો અપ્રતિષ્ઠાન
તે બધા નારકાવાસ વચ્ચેથી ગોળ છે. છેડે वट्टा य तंसा य अहेखुरप्पसंठाणसंठिया
ત્રિકોણાકાર છે. અને તેમના તળિયાનો जाव असुभा नरगा असुभाओ नेरइएम ભાગ વજના છરાઓ જે છે. યાવત્ આ વેચળકા
બધા નરકે અશુભ છે. તે નરકમાં અશુભ
વેદનાઓ ભેગવવી પડે છે. બન્ન-વસ્થા જ મંતે ! મુરjમારવામાં પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! અસુરકુમારના આવા કેટલા
પuત્તા? ઉત્તર-! મને it gTMમg gg ઉત્તર-હે ગૌતમ! આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીની જે असीउत्तरजोयणसयसहस्सवाहल्लाए
એક લાખ એંસી હજાર એજનની ઉંચાઈ
કહેલ છે. તેની ઉપરને એક હજાર જન उवरि एगं जोयणसहस्सं ओगाहेत्ता ભાગ છેડીને, અને નીચેને એક હજાર हेडा चेगं जोयणसहस्सं वज्जित्ता मज्झे જન પ્રમાણ ભાગ છેડીને વચ્ચેને જે अट्ठहत्तरिजोयणसयसहस्से एत्थ णं
એક લાખ અડ્યોતેર હજાર જન પ્રમાણ
બાકી રહે છે. તેટલા આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના रयणप्पभाए पुढवाए चउसद्धिं असुर
ભાગમાં ચોસઠ લાખ અસુરકુમારને कुमारावाससयसहस्सा पण्णत्ता । ते णं આવાસો છે. તે ભાવને બહારથી ગળાકાર भवणा बाहिं वट्टा अंतो चउरंसा अहे છે. અને અંદરથી ચતુષ્કણ છે. તેમને पोक्खरकण्णियासंठाणसंठिया उक्किण्णं
નીચેનો ભાગ કમળની કણિકાના આકારના
જેવો હોય છે. જમીનને ખેદીને તેમના तरावेउलगंभारखायफलिहा अट्टालय
ફરતી જે ખાઈ ખાદવામાં આવી છે. તેને चरियदारगोउरकवाडतोरणपडिदुवारदे
વિસ્તાર વિપુલ અને ગંભીર છે. તેમની सभागा जंतमुसलमुसंढिसयग्धिपरि
પાસેના ભાગમાં અટારી હોય છે. તથા वारिया अउज्झा अडयालकोटगरइया
આઠ હાથ પહો માર્ગ હોય છે, તથા
પુરદ્વાર, કપાટ, તોરણ, બહિર અને अडयालकयवणमाला लाउल्लोइयमहिया પ્રતિદ્વાર અવન્તર દ્વાર હોય છે. તે બધા
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૪
गोसीससरसरत्तचंदणदद्दरीदण्णपंचंगुलितला कालागुरुपवरकुंदुरुक्कतुरुक्कडझं तधूवमघमघंतगंधुद्धयाभिरामा सुगंधवरगंधिया गंधवहिभूया अच्छा सहा लण्हा घट्टा मट्ठा नीरया णिम्मला वितिमिरा विसुद्धा सुप्पभा समरीया सउज्जोया पासाईया दरिसणिज्जा अभिरूवा पडिरूवा । एवं जं जस्स कमए तं तस्स जं जं गाहाहिं भणियं तह चेव વા .
ભવને પત્થર ફેંકવાના યંત્રોથી, મુસલ નામનાં હથિયારોથી મુસુંઢીઓથી અને એક સાથે સે માણસેની હત્યા કરનારી શતનિઓથી યુક્ત હોય છે. તેમાં શત્રુ સૈન્ય પ્રવેશ કરીને લડી શકતું નથી તેથી તે અયોધ્યા છે. તે ભવને ૪૮ ઓરડાઓથી યુક્ત હોય છે. અને ૪૮ પ્રકારની ઉત્તમ વનમાળાઓથી યુક્ત હોય છે. તે ભવનના તળિયાના ભાગ પર ઉપલેપ કરેલ હોય છે. ગાઢ ગોશીષ ચંદન અને સરસ રક્ત-ચંદનના લેપથી તેની દીવાલ પર પાંચે આંગળીઓ અને હથેળીઓના નિશાન પડ્યા હોય એવું લાગે છે. તે ભવનમાં કાળા અગરૂ– શ્રેષ્ઠ કુન્દરૂક અને તુરૂષ્ક (લેબાન)ના ધૂપને સળગાવવાથી આવતી સુગધ કરતાં પણ વધારે સુગંધ આવે છે. શ્રેષ્ઠમાં શ્રેષ્ઠ સુગંધિત પદાર્થો કરતાં પણ તે ભવને વધારે સુગધ યુક્ત હોય છે. તેથી તે ભવને સુગંધિદ્રવ્યથી યુક્ત અગરબત્તી જેવાં લાગે છે. ચારે તરફથી આકાશ અને સ્ફટિક સમાન સ્વચ્છ સુંવાળાં પરમાણુ સ્કંધમાંથી તેમની રચના થવાને કારણે તે ભવને સુંવાળા સૂતરમાંથી વણેલા સુકોમળ વસ્ત્ર જેવાં કેમળ હોય છે. ઘસેલા વસ્ત્રો જેટલાં સુવાળાં હોય છે. એટલા સુંવાળાં આ ભવને હોય છે. જેવી રીતે પથ્થરની પુતળીને ખરસાણ (શાણ-સરાણ) પર ઘસીને એક સરખી બનાવેલી હોય છે એવી જ રીતે તે ભવને પણ પ્રમાણપત રચનાવાળા છે. એટલે કે જ્યાં જેવી રચના હોવી જોઈએ તેવી પ્રમાણસરની રચનાવાળા છે. તેમાં કઈપણ જગ્યાએ ખડબચડાપણું નથી. જેવી રીતે નાજુક સરાણુ વડે પાષાણની પુતળીને સાફ કરવામાં આવે છે. એ જ રીતે એ ભવને પણ સાફ છે. તેમાં કેઈપણ જગ્યાએ ધૂપનું તો
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्र० - केवइया णं भंते! पुढविकाइयावासा पण्णत्ता ?
उ०- गोयमा ! असंखेज्जा पुढविकाइयावासा पण्णत्ता । एवं जात्र मणुस्सत्ति ।
प्र० - केवइया णं भंते ! वाणमंतरावासा पण्णत्ता ?
उ०- इमीसेणं स्यणप्पभाए पुढवीए रयणामयस्स कंडस्स जोयणसहस्सवाहल्लस्स उवरिं एवं जोयणसयं ओगाहेत्ता हेट्ठा चेगं जोयणसयं वज्जेत्ता मज्झे age struary एत्थ णं वाणमंतराणं देवाणं तिरियमसंखेज्जा भोज्जा नगरावाससयसहस्सा पन्नत्ता, ते णं भोज्जा नगरा बाहिं वट्टा अंतो चउरंसा एवं जहा भवणवासीणं तहेव
यव्वा णवर पडागमालाउला सुरम्मा पासाईया दरिसणिज्जा अभिरूवा પરિવા
Jain Educationa International
૧૮૫
નામનિશાન પણ નથી હોતું. તે ભવના વિશાળ છે. અધકાર રહિત હોય છે. વિશુદ્ધ-કલંક રહિત હોય છે. પ્રકાશયુક્ત હોય છે. તે ભવનામાંથી પ્રકાશના કિરણા બહાર ફેંકાતા હોય છે. પ્રકાશિત કરનારા હોય છે. મનને પ્રસન્ન કરનારા છે. તેને જોનારને આંખ થાકતી નથી. તેથી દશ નીય છે. અભિરૂપ છે, જ્યારે જુએ ત્યારે તેમની શેોભા અપૂર્વ લાગે છે, પ્રતિરૂપ છે. એવ એજ પ્રમાણે જે ક્રમથી અસુરકુમારના આવાસે છે તેમ નાગકુમાર આદિજાતિના ભવનાદિકાનું વર્ણન સમજવું. મનુષ્યાસુધી એમજ કહેવું. પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! પૃથ્વીકાયિકાના નિવાસસ્થાન કેટલા પ્રકારના છે?
ઉત્તર-હે ગૌતમ! પૃથ્વીકાયિકાના આવાસ અસખ્યાત કહેલા છે. અપ, તેજ, વાયુ અને પ્રત્યેક વનસ્પતિમાં અસખ્યાત સ્થાન છે. અને સાધારણ વનસ્પતિના અનંત સ્થાન છે.
પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! વાણવ્યંતર દેવાના આવાસ કેટલા છે?
ઉત્તર-ગૌતમ! આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના જે રત્નમય કાંડ છે તેની ઉંચાઈ એક હજાર ચેાજનની છે. તેની ઉપરના એક સેા ચેાજન પ્રમાણ ભાગ છેડીને અને નીચેના એક સે ચેોજન પ્રમાણ ભાગ છેાડીને વચ્ચેનુ જે આસા યોજન પ્રમાણ ક્ષેત્ર રહે છે તે બ્યતર દેવાના નગરરૂપ આવાસે છે. તે આવાસેા ભૂમિગત છે. તે આવાસા તિરછા અસ ખ્યાત ચેાજન સુધી છે. તેમની સખ્યા લાખાની છે. તે ભૂમિગત વ્યંતરાવાસા મહારથી ગાળકાર છે અંદરથી ચતુ કૈણ છે. તે આવાસાનુ વર્ણન પણ ભવનવાસીઓના આવાસેા જેવુંજ છે. પણ તેમના કરતાં વ્યંતર દેવાના આવાસેામાં આટલી વિશિષ્ટતા હાય છે-તે બ્યતાના
For Personal and Private Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
નગર વજામાળાઓથી યુક્ત હોય છે. તે ભવને પણ સુરમ્ય, પ્રાસાદીય, દર્શનીય
અભિરૂપ હોય છે. આ પ્રવેવફા ૧ મત ! સાસધિનવાના પ્રશ્ન–હે ભદન્ત! તિષ્ક દેના વિમાનવા પત્તા?
કેટલા છે? ૩૦-જયમા! મને જે ચમા ગુઢવી ઉત્તર-હે ગૌતમ! આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના બહુ बहुसमरमणिज्जाओ भूमिभागाओ
સમ રમણીય ભૂમિભાગથી સાત નવ
જન ઉપર જતાં જે ક્ષેત્ર આવે છે તેમાં सत्तनउयाइं जोयणसयाइं उडु उप्पइत्ता એકસે દસ એજનની ઉંચાઈમાં તિરછી
પ્રદેશમાં તિષ્ક દેના અસંખ્યાત एत्थ णं दसुत्तरजायणसयबाहल्ले
તિષિક વિમાનાવાસે આવેલા છે जोइसविसए जोइसियाणं देवाणं असं- તિષ્ક દેના તે વિમાનાવાસો સમસ્ત खेज्जा जोइसियविमाणावासा अब्भु
દિવસમાં ઘણું વેગથી ફેલાતી પિતાની
પ્રભાવડે શુભ ભાસે છે. ग्गयमासेयपहसिया विविहमणिरयण
ચંદ્રકાન્ત આદિ અનેક પ્રકારના મણિઓની भत्तिचित्ता वाउद्धयविजयबेजयंतीपडा- તથા કÁાન આદિ રત્નની વિશિષ્ટ રચનાથી
તેમની શોભા અપૂર્વ લાગે છે. તથા તે गछत्ताइछत्तकलिया तुंगा गगणतलमणु
વિમાનાવાસે પવનથી ઉડતી વિજયસૂચક लिहंतसिहरा जालंतररयणपंजरुम्मिलि- વૈજયન્તી માળાઓથી અને વજાપતાકાयव्व मणिकणगभियागा वियसियसय
એથી અને ઉપરા ઉપરી રહેલા વિસ્તીર્ણ
છત્રોથી યુક્ત હોય છે. તેથી તેઓ પોતાનાં पत्तपुंडरीयतिलयरयणद्धचंदचित्ता अंतो
શિખરવડે આકાશને અડતાં હોય એવા बाहिं च सहा तवणिज्जवालुयापत्थडा લાગે છે. તેમની બારીઓના મધ્યભાગમાં
રને જડેલા છે. જેવી રીતે ઘરમાં રાખેલી सुहफासा सस्सिरीयरूवा पासाइया दरि
વસ્તુને ધળ આદિને સંસર્ગ થતો ન सणिज्जा अभिरुवा पसिरूवा ।
હેવાથી, તે વસ્તુને ઘરમાંથી બહાર કાઢીએ ત્યારે નિર્મળ હોવાથી ભી ઉઠે છે. એજ પ્રમાણે તે વિમાનાવાસે પણ નિર્મળતાને લીધે શોભે છે. તે વિમાનાવાસોના જે નાના શિખરે છે તે મણિ અને કનકના બનાવેલા હોય છે. એ પાખડિઓવાળા વિકસિત કમળથી, પુષ્પથી અને રત્નમય અર્ધચદ્રોથી તે વિમાનાવાસે અપૂર્વ
ભાવાળા લાગે છે. વિમાનાવાસ અંદર તથા બહાર મુલાયમ હોય છે. તેમને આંગણામાં તપ્ત સુવર્ણની જ પથરી હોય એવું લાગે છે. તેમને સ્પર્શ ઘણે
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૭
સુખદાયક લાગે છે. તેનું રૂપ ભાયમાન હોય છે. તે વિમાનાવાસ પ્રાસાદિક
દર્શનીય અભિરૂપ અને પ્રતિરૂપ હોય છે. ૧૦–વાણા સંત ! માળવાના પ્રશ્ન–હે ભદન્ત ! વૈમાનિક દેવના આવાસ
કેટલા છે? पण्णत्ता ? ૩૦-ગોયમા ! દુ િળ થUqમા પુર્વ ઉત્તર-હે ગૌતમ! આ રત્નપ્રભા પથ્વીના બહુ बहुसमरमणिज्जाओ भूमिभागाओ उड्डूं
સમરમણીય ભૂમિ ભાગથી ઉપરના ભાગમાં
જે ચંદ્ર, સૂર્ય ગ્રહ, નક્ષત્રો અને તારા चंदिममूरियगहगणनक्खत्तताराख्वाणं છે તેમને ઓળંગીને ઘણું સેંકડે એજન, वीइवइत्ता बहूणि जोयणाणि, बहुणि
ઘણું હજાર એજન, અનેક લાખ એજન,
અનેક કરોડ જન, અનેક કેડા કેડી जोयणसयाणि, बहूणि जोयणसहस्साणि, યોજન, તથા અસંખ્યાત કેડા કેડી જન बहूणि जोयणसयसहस्साणि, बहुईओ
દૂર ઉચે જતા વૈમાનિક દેના સૌધર્મ
ઈશાન, સનસ્કુમાર, મહેન્દ્ર, બ્રહ્મલોક. जोयणकोडीओ बहुईओ जोयणकोडा
લાંતક, મહાશુક, સહસ્ત્રાર. આણત कोडीओ असंखेज्जाओ जोयणकोडा- પ્રાણુત, આરણું અને અચુત એ બાર
દેવલોકમાં તથા નવ રૈવેયકમાં તથા પાંચ कोडीओ उट्टे दूरं वीइवइत्ता एत्थ णं
અનુત્તર વિમાનમાં ચોર્યાસી લાખ સત્તાણુ वेमाणियाणं देवाणं सोहम्मीसाणसणं- હજાર ત્રેવીસ વૈમાનિક દેવાના વિમાન
છે. એવું ભગવાને ભાખેલ છે. कुमारमाहिंदबंभलंतगसुक्कसहस्सार
તે વિમાન સૂર્યસમાન પ્રભાવાળા છે. તે બાયપાળા-ગાર-gu, નેવેઝ- વિમાનની કાન્તિ પ્રકાશ રાશીવાળા સૂર્યના मणुत्तरेसु य चउरासीइं विमाणावास
વર્ણ જેવી છે. તે સ્વાભાવિક રજ વિનાના
છે, ઉડીને આવનારી ઘળથી પણ રહિત છે. सयसहस्सा सत्ताणउइं च सहस्सा तेवीसं
કૃત્રિમ અંધકારથી રહિત છે. સ્વાભાવિક च विमाणा भवंतातिमक्खाया।
અંધકારથી રહિત છે. કકેતન આદિ ते ण विमाणा आञ्चमालिप्पभा भास
રત્નમય છે. આકાશ અને સ્ફટિક સમાન
નિર્મળ છે. મુલાયમ છે. સરાણના પત્થર शासवण्णाभा अरया नीरया णिम्मला પર ઘસ્યા હોય તેવાં ચળકતાં છે. ઘણું विसुद्धा सारयणामया अच्छा सण्हा
કોમળ અને સુંવાળાં છે. કીચડ રહિત છે.
તેમની કાંતિ કેઈપણ પ્રકારના આચ્છાદન घट्टा मट्ठा गिप्पंका णिक्कंकडच्छाया
કે ઉપઘાતથી રહિત છે. તેઓ પ્રભાયુક્ત सप्पभा समरीया सउज्जोया पासाईया છે. કિરણોથી યુક્ત છે. પ્રકાશિત છે.
પ્રાસાદિક, દર્શનીય, અભિરૂપ અને दरिसणिज्जा अभिरूवा पडिरूबा।
પ્રતિરૂપ છે. v૦ સેન્નેિ ઈ મતિ ! લાવવા વિમાન- પ્રશ્નહે ભદન્ત ! સૌધર્મ ક૯૫માં કેટલા वाससयसहस्सा पण्णता?
વિમાનાવાસે છે?
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૮ ૩૦-મા! વત્ત વિમાનવાસસસસ ઉત્તર-સૌધર્મ ક૫માં બત્રીસ લાખ વિમાના एवं इसाणाइसु अट्ठावीसं बारस अट्ठ
વાસ કહેલ છે, ઈશાન કપમાં અઠયાવીસ चत्तारि एयाइं सयसहस्साइं, पण्णासं
(૨૮) લાખ, ત્રીજા સનસ્કુમાર દેવલોકમાં
બાર લાખ, ચેથા મહેંદ્ર કલ્પના આઠ લાખ, चत्तालीसं छ एयाइं सहस्साइं, आणए
બ્રહ્મલેક કપમાં ચાર લાખ, છઠ્ઠી લાંતક पाणए चत्तारि, आरणच्चुए तिन्नि દેવલોકમાં પચાસ હજાર, સાતમાં મહાएयाणि सयाणि, एवं गाहाहिं
શકમાં ચાલીસ હજાર, અને આઠમા भाणियव्वं ।
સહસ્ત્રાર દેવકમાં છ હજાર વિમાને છે. નવમા આનત અને દસમા પ્રાણુત દેવલેકમાં ચાર સે વિમાને છે. અગિયારમાં આરણ અને બારમાં અચુત દેવલોકમાં ત્રણસો વિમાનો છે. એ જ પ્રમાણે આગળ આપેલી ગાથાઓ પ્રમાણે આગળનું વર્ણન
સમજવું. ૨૦૨૫ ૦ નેરાણા મતિ! વિશે વારું ૧૦૨૫ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! નારકી જીવની કેટલા ठिई पण्णत्ता ?
કાળની સ્થિતિ કહી છે? उ०-गोयमा ! जहन्नेणं दस वासस- ઉત્તર-હે ગૌતમ! નારક ની સ્થિતિ हस्साई उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई
જઘન્ય દસ હજાર વર્ષની અને ઉત્કૃષ્ટ
તેત્રીસ સાગરોપમની કહી છે. દિ પumત્તા ૫૦- પન્ના નેરા મતે: વર્ષ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! અપર્યાપ્તક નારક જવાની कालं ठिई पण्णत्ता ?
કેટલા કાળની સ્થિતિ કહી છે? उ० गोयमा ! जहन्नेणं अंतो-मुहुत्त - ઉત્તર-હે ગૌતમ! અપર્યાપ્તક નારક જીવની सेण वि अंतोमुहुत्ता। पज्जत्तगाणं
જઘન્ય સ્થિતિ અન્તમુહર્તાની છે અને
ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પણ અંતમુહુર્તની છે. जहन्नेण दसवाससहस्साई अंतागुहूत्त પર્યાપ્ત નારકી જીવોની જઘન્ય સ્થિતિ णाई, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई દસ હજાર વર્ષથી 'તમુહર્ત ઓછા अंतोमुहत्तगाई।
કાળની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ તેત્રીસ સાગરેપમથી
અંતર્મુહર્તા ઓછા કાળની છે. इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए एवं આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીને નરક જેની जाव विजय वेजयंत जयंत अपराजियाणं
તથા શર્કરા પ્રભા આદિ શેષ છ પૃથ્વીઓના
નારક જીવની, તથા ભવનપતિ, વ્યંતર, देवाणं केवइयं कालं ठिई पण्णत्ता ? |
તિષ્ક દેવેની અને સૌધર્મ આદિ गायमा ! जहण्णगं एक्कतीसं બાર દેવેની નવગ્રેવેયકના દેવેની તથા
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
सागरोवमाई, उक्कोसेणं तेत्तीस सागरीमाई | सट्टे अजहणमणुक्कोसे गं तेत्तीस सागरोमाई ठिई पण्णत्ता ।
१०२६ प्र० - क णं भंते ! सरीरा पण्णत्ता ? उ०- गोयमा ! पंच सरीरा पण्णत्ता સંનદા-ગોરાહિ, વેમ્બિ, બાહાર”, તેય, જન્મ ।
૬૦-ગોરાહિયમારે ાં અંતે ! વિષે વાત્તે?
૩૦-ગોયમા ! પંચવટ્ટે પત્તે, તંનદ્દાएदियसरीरे जाव गब्भवक्कंतियमणुस पंचिदेिय ओरालियसरीरे य ।
૫૦-કોહિયસરીરÆ ( મંતે ! જે મન્નાलिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता ?
उ०- गोयमा ! जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं उक्कोसेणं साइरेग जोयणમદÄ !
एवं जहा ओगाहणा संठाणे ओरालियपमाणं तहा निरवसेसं, एवं जाव मस्सत्ति उक्कोसेणं तिण्णि गाउयाई ।
Jain Educationa International
૧૮૯
ચાર અનુત્તર વિમાનના અને સર્વા સિદ્ધના દેવાની સ્થિતિ કેટલા કાળની છે? હે ગૌતમ ! જઘન્યની અપેક્ષાએ એકત્રીસ અને ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ તેત્રીસ સાગરોપમની છે. તથા સર્વા - સિદ્ધવિમાનના દેવાની જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ તેત્રીસ (૩૩) સાગરોપમની છે.
૧૦૨૬ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! કેટલા શરીરા કહ્યા છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ ! શરીર પાંચ પ્રકારના કહ્યા છેઔદારિક, વૈક્રિય, આહારક, તેજસ અને કાણ
પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! ઔદ્યારિક શરીર કેટલા પ્રકારનાં કહ્યા છે ?
ઉત્તર-હે ગૌતમ ! ઔદારિક શરીર પાંચ પ્રકારના કહ્યા છે–એકેન્દ્રિય ઔદ્વારિક શરીરથી લઈને ગર્ભજ મનુષ્ય પૉંચેન્દ્રિય ઔદ્યારિક શરીર સુધીના.
પ્રશ્ન-હે ભદ્દન્ત ! ઔદારિક શરીરની અવગાહના કેટલી માટી કહી છે?
ઉત્તર- હે ગૌતમ! ઔદારિક શરીરની જઘન્ય અવગાહના પૃથ્વી આદિની અપેક્ષાએ અંગુલના અસખ્યાતમા ભાગ પ્રમાણ છે અને બાદર વનસ્પતિકાયની અપેક્ષાએ એક હજાર ચેાજન પ્રમાણથી થેાડી વધારે છે.
જે રીતે ઔદારિક શરીરની અવગાહનનુ પ્રમાણ કહ્યું છે. એજ પ્રમાણે ઔદારિક શરીરના સંસ્થાન આદિના વિષયમાં પણ પ્રજ્ઞા પનાસૂત્રના ૨૧માં પદથી વણુ ન સમજી લેવાનુ` છે.
For Personal and Private Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૦
प्र०
- - હૃવિષે ાં મંતે ! ચેમ્પિયસરાજે પત્તે ?
૩૦—પોયમા ! તુવિષે વાત્તે, ટ્યિवेव्वियसरीरे य पंचिंदियवे उच्चियसरीरे य। एवं जाव सणकुमारे आढत्तं जाव अणुत्तराणं भवधारणिज्जा जाव तेसिं यी रयणी परिहायs ।
प्र० - आहारयसरीरे णं भंते ! कवि पण्णत्ते ?
૩૦ોિયમા ! ઇશારે પત્તે । प्र० - जइ एगागारे पण्णत्ते किं मणुस्स
आहार यसरी रे अमणुस्स आहारयसरीरे ? ૩૦-ગોયમ ! મનુK-ગાાવસાર, નો अमणुस्स - आहारयसरीरे । एवं जह मस्स आहारयसरीरे किं गन्भवक्कंतियमगुस्स आहारगसरीरे संमुच्छिममભુસ્ત બાહારસરીરે ? ગોયમા ! દમवक्कतियमणुस्स आहारगसरीरे नो संमुच्छिममणुस्स आहारगसरीरे । जइ गग्भवक्कंतियमणुस्स आहारगसरीरे किं कम्मभूमियमणुस्स आहारगसरीरे अकम्मभूमियमणुस्स आहारगसरीरे ? गोयमा ! कम्मभूमियमणुस्स आहारगसरीरे, नो अकम्मभूमियमणुस्स आहारगरे । जइ कम्मभूमिय० किं संखेज्ज - वासाय • असंखेज्जवासाज्य ० 'गोयमा ! संखेज्ज० नो असंखेज्ज० । जइ संखेज्ज - वासाउय ० किं पज्जत्तय० अपज्जય૦ ?
.
Jain Educationa International
પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! વૈકિય શરીર કેટલા પ્રકારનાં છે?
ઉત્તર-હે ગૌતમ ! વૈકિય શરીર એ પ્રકારના કહ્યા છે–એકેન્દ્રિય વૈકિય શરીર અને પચેન્દ્રિય વૈક્રિય શરીર એજપ્રમાણે સનત્ક્રુમાર દેવાથી લઇને અનુત્તર વિમાનવાસી દેવે સુધીના શરીર ક્રમશઃ એક એક રત્નિ (હાથ) પ્રમાણ ન્યૂન છે, ઈત્યાદિ કહેવું.
પ્રશ્ન-હે ભદ્દન્ત ! આહારક શરીર કેટલા પ્રકારનાં છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ ! આહારક શરીર એક પ્રકારનું કહ્યું છે.
પ્રશ્ન-જો આહારક શરીર એક પ્રકારનું કહ્યું છે તો તે મનુષ્યનું આહારક શરીર છે કે અમનુષ્યનું આહારક શરીર છે ? ઉત્તર હે ગૌતમ ! મનુષ્યનું આહારક શરીર છે, અમનુષ્યનું નહીં.
પ્રશ્ન—જો તે મનુષ્યનુ શરીર હાયતા ગભ જ મનુષ્યનુ શરીર છે કે જે સમૂચ્છિમ મનુષ્યનુ શરીર છે?
ઉત્તર-હે ગૌતમ ! તે ગજ મનુષ્યનું આહારક શરીર હાય છે, સંસૂચ્છિમ મનુષ્યનું શરીર નહીં. પ્રશ્ન-જો તે ગભ જ મનુષ્યનું આહારક શરીર હાય
તા કયા ગમ જ મનુષ્યનું આહારક શરીર છે? કર્મભૂમિજ અથવા અકર્મભૂમિજ ગર્ભજ મનુષ્યનું? હે ગૌતમ! તે કર્મભૂમિજ ગભ જ મનુષ્યાનુ આહારક શરીર હાય છે. અક ભૂમિજ ગર્ભજ મનુષ્યાનું નહીં. પ્રશ્નજો તે આહારક શરીર કમ ભૂમિજ ગર્ભ જ
મનુષ્યાનું હોય છે તે કયા મનુષ્યાનું હોય છે—સંખ્યાત વના આયુષ્યવાળાનું કે અસંખ્યાત વર્ષના આયુષ્યવાળાનુ` આહારક શરીર છે ?
ઉત્તર હે ગૌતમ ! સંખ્યાત વના આયુષ્યવાળા કમ ભૂમિજ ગજ મનુષ્યાનું આહારક શરીર હોય છે, અસખ્યાત વષ ના આયુષ્યવાળા કમ ભૂમિજ ગર્ભજ મનુષ્યનું નહીં.
For Personal and Private Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
गोयमा ! पज्जत्तम० नो अपज्जत्तम ० । जइ पज्जत्तम ० किं सम्मदिट्ठि० मिच्छदिडी० सम्मामिच्छदिट्ठी० ?
.
गोया ! सम्मदिट्ठी० नो मिच्छदिडी नो सम्मामिच्छदिट्ठी ।
जइ सम्मदिट्ठी किं संजय ० असंजय ०
d
.
संजयासंजय ० ?
गोयमा ! संजय नो असजय० नो
संजया संजय० ।
.
जड़ संजय ० किं पमत्तसंजय ० मत्तसंजय ० ?
गोयमा ! पमत्त संजय० नो अप्पमत्त संजय० ।
जइ पमत्तसंजय ० किं इड्डित्त अभिपित्त० !
गोयमा ! इड्डिपत्त० ना आणेड्डिपत्त०
♦ |
aणा विभाणियव्वा । आहार यसरीरे समचउरससंठाणसंठिए ।
૧
प्र ० - आहारयसरीरस्स णं भंते : केमहालिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता ? ૩૦—નોયમા ! ગદોળ તેમળા થળી, उक्कणं पडिपुण्णा रयणी ।
Jain Educationa International
૧૯૧
પ્રશ્ન-જો સ`ખ્યાત વના આયુષ્યવાળાનું હોય છે તેા તે પર્યાપ્તકનુ હાય છે કે અપયાસકનું હોય છે ?
ઉત્તર-હે ગૌતમ ! પર્યાપ્તકનુ` હોય છે. અપર્યાતંકનું નહીં.
પ્રશ્ન-જો પર્યાપ્તકનુ હોય છે તે શું સમ્યગ્ દૃષ્ટિવાળાનુ` હોય છે કે મિથ્યાદ્રષ્ટિવાળાનું હોય છે, કે સમ્યગ્ મિથ્યા દૃષ્ટિ વાળાનું હોય છે?
ઉત્તર-હે ગૌતમ ! સભ્યષ્ટિને જ આહારક શરીર હાય છે, મિથ્યાટષ્ટિને હેાતું નથી. પ્રશ્ન-જો સમ્યક્ દૃષ્ટિને અહારક શરીર હાય છે તે સયતને હાય છે કેઅસયત ને ? કે સયતાસયત ને હાય છે?
ઉત્તર-સંયત ને હાય છે, અસ’યત કે સયતાસયત ને હેાતું નથી.
પ્રશ્ન-જો સયતને આહારક શરીર હોય છે તા તે પ્રમત્તસયતને હોય છે કે અપ્રમત્ત સયતને હોય છે ?
ઉત્તર હે ગૌતમ ! પ્રમત્તસયતને હોય છે અપ્રમત્તસયતને હોતું નથી. પ્રશ્ન-પ્રમત્તસયતને આહારક શરીર હોય છે તે ઋદ્ધિ પ્રાપ્ત પ્રમત્ત સયતને હોય છે કે ઋદ્ધિ અપ્રાપ્ત પ્રમત્ત સયતને હોય છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ ! ઋદ્ધિપ્રાપ્ત પ્રમત્ન સચતને
આહારક શરીર હોય છે. અનુદ્ધિ પ્રાપ્ત પ્રમત્ત સયતને હોતું નથી, આ આહારક શરીર સમુચતુરસ સંસ્થાન વાળું છે. પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! આહારક શરીરની અવગાહના કેટલી મેાટી હોય છે ?
ઉત્તર-હે ગૌતમ ! આહારક શરીરની અવગાહના
જધન્ય એક રત્નિપ્રમાણથી સહેજ આછી એટલે કે મુઠ્ઠી વાળેલા હાથ જેટલા પ્રમાણુની છે અને ઉત્કૃષ્ટ પૂર્ણ રત્નિપ્રમાણ છે.
For Personal and Private Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૨
૫૦ તેયારે જો મેતે ! #વિષે પvu? ૩૦–ોય! વંવિદે gu–દ્રિય-
तेयासरीरे बि-ति-चउ-पंच० एवं जाव ।
પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! તેજસ શરીર કેટલા પ્રકારનું ઉત્તર-હે ગૌતમ! તેજસ શરીર પાંચ પ્રકારનું
કહ્યું છે–એકેન્દ્રિય તૈજસ શરીર, બેઈન્દ્રિય તૈજસ શરીર, તેઈન્દ્રિય તેજસ શરીર, ચૌઈન્દ્રિય તૈજસ શરીર. અને પંચેન્દ્રિય
તૈજસ શરીર. પ્રશન-હે ભદન્ત! મારણાંતિક સમુદ્ધાત કરતી
વખતે રૈવેયક દેના તેજસ શરીરની અવગાહના કેટલી મોટી થાય છે?
– નાક્ષ મં! વસ માર- तियसमुग्घाएणं समोहयस्स समाणस्स
केमहालिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता ? उ०-गोयमा ! सरीरप्पमाणमेत्ता विक्खंभ
वाहल्लेणं आयामेणं, जहन्नेणं अहे जाव विज्जाहरसेणीओ, उक्कोसेणं जाव अहो लोश्यं गामाओ, उडूं जाव सयाई विमाणाइं, तिरियं जाव मणुस्सखेत्तं, एवं जाव अणुत्तरोववाइया। एवं कम्मयसरीरं भाणियव्वं । भेयविसयसंठाणं.
अभिरबाहिरे य देसोही। ओहिस्स बुडिहाणी, पडिवाई चेवऽपडिवाई ॥
ઉત્તર-હે ગૌતમ! વિષ્કભ અને પહોળાઈની
અપેક્ષાએ તે શરીરપ્રમાણુજ હોય છે. તથા આયામની અપેક્ષાએ જઘન્યતઃ અધોલેકમાં વિદ્યાધરણ સુધી, ઉત્કર્ષની અપેક્ષાએ અલકના ગામ સુધી, ઉપરની તરફ પિતાના વિમાનની વજા સુધી અને તિરછી મનુષ્ય ક્ષેત્ર સુધીની અવગાહના કહી છે. એ જ પ્રમાણે અનુત્તરેપપતિક દે સુધીના વિષયમાં સમજી લેવું એ જ પ્રમાણે કામણ શરીરને વિષે પણ કહેવું જોઈએ.
(અવધિજ્ઞાનના ભેદ, અવધિજ્ઞાનને વિષય અને અવધિજ્ઞાનનુ સંસ્થાન,અવધિજ્ઞાનથી પ્રકાશિત ક્ષેત્રમાં કયા કયા છ છે. અવધિ જ્ઞાનના ક્ષેત્રની બહાર કયા કયા જીવે છે, દેશરૂપ અવધિજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાનની વૃદ્ધિ અને હાનિ તથા પ્રતિપાતી અવધિજ્ઞાન અને અપ્રતિપાતી અવધિજ્ઞાન એ બધી બાબતેનું વર્ણન અન્ય સ્થળેથી
જાણવું જોઈએ. ૧૦૨૭ પ્રકન–હે ભદન્ત! અવધિજ્ઞાન કેટલા
પ્રકારનું કહ્યું છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ! બે પ્રકારનું કહ્યું છે ભવપ્રત્યયિક અને ક્ષાપશમિક [પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના ૩૩ માં અવધિ પદથી જાણી લેવું] વેદના વીસ પ્રકારની છે –શીત, ઉષ્ણ, શીતોષ્ણ વેદના, દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવ
૨૦૨૭ ૪૦ વ મેતે ! વોહી પur?
૩૦- મ! સુવિ Homત્તા-માં
पच्चदए य खओवसमिए य । एवं सबं आहेपयं भाणियव्यं । सीया य दव्व सारीर, साता तह वेयणा भवे दुक्खा ।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
अन्भुवगमुवक्कमिया णीया चवे બાળયાઇ
१०२८ प्र० नेरइया णं भंते ! किं सीतं वयणं वेयंति उसिणं वेयणं वेयंति, सीतोसिणं वेणं वेयंति ?
उ० गोयमा ! नेरइया सियं पिवेयणं વૈયતિ, માં પિ વેચાંચેયંતિ, ને, सिओसिणं वेयणं वेयंति । एवं सव्वंवेणापयं भाणियां |
१२९ प्र० कइ णं भंते ! लेसाओ पण्णत्ताओ | उ० गोयमा ! छ लेसाओ पण्णत्ताओ तं जहा - किण्हा नीला काऊ तेऊ पहा सुक्का । एवं सव्वं लेसापयं भाणियच्च ? अनंतराय आहारे,
आहाराभोगणा इ य ।
पोग्गला ने व जाणंति, अज्झवसाणे य सम्मत्ते ॥ १०३० प्र० नेरइया णं भंते! अणंतराहारा तओ निव्वत्तणया, तओ परियाइणया, तओ परिण मणया, तओ परियारणया, तओ पच्छा विकुव्वणया ? उ० हंतागोयमा ! एवं सव्वं आहारपायं भाणियव्वं । सूत्र १५३ ।
Jain Educationa International
૧૯૩
વેદના તથા શારીરિક વેદના, માનસિક જોઇએ શારીરિક, માનસિક વેદના, શાતા વેદના, અશાતા વેદના, શાતા-અશાત વેદના, દુઃખ વેદના, સુખ વેદના, સુખ દુઃખવેદના, આલ્યુપગામિકી અને ઔષક મિકી, નિદા તથા અનિદ્યા આ પ્રમાણે વીસ પ્રકારની જાણવી જોઇએ,
૧૦૨૮ પ્રશ્ન—હે ભદન્ત ! નારક જીવા શીત વેદનાને ભેગવે છે કે ઉષ્ણ વેદનાને ભાગવે છે કે શીતેાણુ વેદનાને ભેગવે છે ? ઉત્તર-હે ગૌતમ ! નારક જીવેા શીત વેદના એને ઉષ્ણ વેદનાને ભેગવે છે પણ શીતેણુ વેદનાને ભાગવતા નથી ચાવત્ વેદનાપદ એટલે પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના ૩પ માં પદથી વણું ન સમજવું જોઇએ.
૧૦૨૯ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! વેશ્યાએ કેટલા પ્રકારની કહી છે ?
ઉત્તર-વૈશ્યા છ પ્રકારની હી છે-કૃષ્ણ વેશ્યા
નીલ લેન્ચા, કાપાત લેશ્વા, કપાત લેશ્વા તેજો લેન્ચા, પદ્મ લેશ્વા અને શુકલ લેસ્ચા આ રીતે લેસ્ચાઓનું સ્પષ્ટીકરણ પ્રજ્ઞાપન સૂત્રના ૧૭ માં પદ્મથી સમજી લેવું. અનન્તર આહાર અહારે પભેગ, પુદ્ગળાને નહિ જણાવું–જોવું અધ્યાવસન અને સમ્યકત્વ, એટલા વ્હેારા અહી જાણવી. ૧૦૩૦ પ્રશ્ન-હે ભદ-ત ! નારકી જીવા અનન્તર આહાવાળા હેાય છે. ત્યાર બાદ તેમના શરીરની રચના થાય છે. ત્યારપછી અંગા અને ઉપંગે બને છે, પછી ઇન્દ્રિય આદિના વિભાગ થાય છે. ત્યારબાદ શબ્દાદિક વિષમેને ભેગવે છે ત્યારબાદ તેઓ વૈક્રિય શરીરથી યુક્ત ખને છે. હે ભદન્ત ! આ વાત અરામર છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ! એજ પ્રમાણે હાય છે. આહારપદનુ વર્ણન પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના ૩૪ માં પદથી જાણી લેવું.
3
For Personal and Private Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૪
१०३१ प्र० कवि पण्णत्ते ?
णं भंते! आउगवंये
उ० गायमो ! छवि आउगबंधे पण्णत्ते તુંનહા
जाइना मनिहत्ताउए, गतिनामनिहत्ता - उए, ठिइनामनिहत्ताउए, पएसनाम निहत्ताउए, अणुभागनाम निहत्ताउए, ओगाहणानामनिहत्ताउए ।
१०३२ प्र० नेरइयाणं भंते ! कवि आउगबंधे पण्णत्ते ?
૩૦ ગોયમા ! છવિંદે વત્તે, તંનહાजातिनामनिहत्ताउए, गाइना मनिहत्ता૩૬, નિામાંનદ્દત્તારા, પસનામાંનहत्ताउए, अणुभाग नामनिहत्ताउए, ओगाहणानामनिहत्ताउए । एवंजावमाणियाणं ।
१०३३ प्र० निरयगई णं भंते । केषइयं कालं विरहिया उववाणं पण्णत्ता ? उ० गोयमा ! जहणणं एक्कं समयं उक्कोसेणं वारस मुहुत्ते, एवं तिरियगई, सईदवई ।
१०३४ प्र० सिद्धगई णं भंते ! केवइयं कालं विरहिया सिज्झणया पणत्ता ।
उ० गोयमा ! जहण्णेणं एक्कं समयं उक्कोसेणं छम्मासे । एवं सिद्धिवज्जा उवट्टणा |
Jain Educationa International
૧૦૩૧–૧૦૩૨ પ્રશ્ન-હે ભદ્દન્ત ! આયુષ્ય ધ કેટલા પ્રકાના કહ્યા છે ? અને નરક ગતિમાં કેટલા પ્રકરને આયુધ કહ્યો છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ! આયુબંધના છ પ્રકાર છે. અને નરકગતિમાં છે એ પ્રકારના આયુષંધ કહ્યો છે—જાતિનામ નિદ્યતાયુ, ગતિનામ નિદ્યત્તાયુ સ્થિતિનામ નિદ્યત્તાયુ પ્રદેશનામ નિદ્યત્તાયુ, અનુભાગ નિદ્યત્તાયુ, અવગાહના નિદ્યત્તાયુ,એજ પ્રમાણે ભવનપતિ, વ્યંતર જ્યોતિષ અને વૈજ્ઞાનિક દેવામાં પણ આયુબંધ સમજવા.
૧૦૩૩ પ્રશ્ન-હે ભદ્દન્ત! નરક ગતિમાં કેટલા સમય સુધી ઉપપાત વિરહ-નારકી એની ઉત્પત્તિએ વિરહ રહે છે? ઉત્તર--હે ગૌતમ! નરક ગતિમાં એછામાં આછે. એક સમય સુધી અને વધારેમાં વધારે મુહૂત સુધી ઉપપાતને વિરહ રહે છે. એજ પ્રમાણે મનુષ્યગતિમાં, તિયગતિમાં અને દેવગતિમાં પણ ઉપપાતને જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ વિરહ સમજવા,
૧૦૩૪ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! સિધ્ધિગમનના વિરહ કેટલા કાળ સુધીના કહ્યો છે ? ઉત્તર-હે ગૌતમ! એછામાં એછે. એક સમય અને વધારેમાં વધારે છ માસ સુધીના વિરહ કાળ કહ્યો છે. એજ પ્રમાણે સિધ્ધિ ગતિ સિવાયની ખીજી ગતિના નિઃસ્મરણ (ઉન) ના વિરહ સમજવા.
For Personal and Private Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૫
૨૦૩
૦ મીલે ! થTHE ૧૦૩૫ પ્રશ્રન–હેભદન્ત? આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં पुढवीए नेरइया केवइयं कालं विराहया
નારક જ કેટલા કાળ સુલી ઉપયતથી
રહીત હોય છે? उववाएणं ?
ઉત્તર-હે ગૌતમ! ઓછામાં ઓછા એક उ० एवं उववायदंडओ भाणियव्यो
એક મુહૂર્ત સુધી અને વધારેમાં વધારોબાર उवट्टणादंडओ य ।
મુહર્ત સુધી નારક જીવે આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં ઉપપાતથી રહિત હોય છે. આ રીતે ઉપપાત દંડક સમજી લેવો એ જ પ્રમાણે ઉદ્ધત્તના દંડક પણ સમજી લે જોઈએ.
૧૦૩૬ પ્રશ્ન–હે ભદન્ત! નારક જીવ જાતિનામ
નિધત્તાયુને બંધ કેટલા આકર્ષો દ્વારા
૧૦ રૂદ્દ ૧૦ નેયા . મત! જ્ઞાતિનામનિ-
हत्ताउयं कति आगरिसेहिं पगरंति ? । उ० गोयमा सिय १ सिय २॥३॥४५॥ ६७। सिय अट्टहिं नो चेव णं नवहिं । एवं सेसाण वि आउगाणि-जाव-वेमाणि પતિ સુગમાં ૨૪ /
ઉત્તર-હે ગૌતમ! જે રીતે ગાય પાણી પીતાં પીતાં ભયવશાત્ કુત્કાર કરે છે એજ પ્રમાણે જીવતીવ્ર આ ચુ બંધના અધ્ય વસાયી એકવાર જ જાતિનામ નિધન્નાથુને કરે છે. મન્દ આયુબંધના અધ્યવસાયથી બે આકથી, મન્દ તર આયુબંધના અધ્યવસાયથી ત્રણ આકર્ષોથી, મન્દતમ આયુબંધના અધ્યવસાયથી ચાર, પાંચ, છ, સાત અને આઠ આકર્ષોથી જાતિનામ નિધત્તાયુને બંધ કરે છે. એજ પ્રમાણે ગતિનામ નિધત્તાયુ આદિ જે પાંચ પ્રકારના બંધ છે તેમને નારકી જીવો આઠ આકર્ષોથી જ કરે છે. નવ આકર્ષોથી કરતા નથી. એજ પ્રમાણે જે વૈમાનિક દે છે તેઓ પણ જાતિનામ નિધતાયુ આદિ બંધને
આઠ આકર્ષોથી કરે છે. ૧૦૩૭ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! સંવનન કેટલા પ્રકારના
કહ્યા છે? ઉત્તર–હે ગૌતમ! સંહનન છ પ્રકારના કહ્યા છે–
વ ષભ નારાય સહનન, ઋષભ નારાય સંહનન, નારાય સંહનન, અર્ધનારાય સંહનન, કીલિકા સંહનન અને સેવાd સંહન.
૨૦ રૂ૭૦ જાવ મસ્ત ! સંશો gum
उ० छविहे संघयणे पण्णत्ते तंजहावइरोसभनारायसंघयणे रिसभनारायसघयगे नारायसंघयणे अद्धनारायसंयणे कालियणे छेवट्टसंघयणे ।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૬
૨૦૨૮ ૧. નેરથા જું મંતે ! ત્તિ સુધયળો ? उ० गोयमा । छण्हं संघयणाणं असंघ થળી । ક્ષેત્ર બાદ, ખેવ છિા, નવદ્વાર । जे पोग्गला अणिट्ठा अकंता अप्पिया
अणाएज्जा असुभा अमणुण्णा अमणामा अमणाभिरामा ते तेसिं असंघणत्ताए परिणामति ।
१०३९ प्र० असुकुमारा णं भंते । किं संघयणा उ० गोयमा । जे पोग्गला इट्ठा कंता पिया मणुण्या मणामा माभिरामा । ते ते असंघयणता परिणमति । एवं - जाव - थणिय कुमाराणं ।
१०४० प्र० पुढवीकाइया णं भंते! किं संघयाणा पण्णत्ता ?
उ० गोयमा ! छेवट्टसंघजणा पण्णत्ता । एवं जाव-संमुच्छिम पचिंदिय-तिरिक्खजोणियत्ति ।
Jain Educationa International
૧૦૩૮ પ્રશ્ન-હે ભદત ! નારક જીવા કયાં સંહનનથી યુક્ત હોય છે!
અકાન્ત
ઉત્તર-હે ગૌતમ! છ સહનામાંના એક પણ સ`હનનથી તેએ યુક્ત હોતા નથી, તેથી તેમને અસહનની કહે છે. તેમને અસ્થિ હોતી નથી, શિરાઓ હોતી નથી, સ્નાયુઓ હોતા નથી તથા જે પુદ્ગલે સહા સામાન્ય રીતે અનિષ્ટ -અવલ્લભ હોય છે. અકમનીય હોય છે, અપ્રિય હોય છે. અગ્રાહ્ય હોય છે, સ્વાભાવિક રીતે જ અસુંદર હોય છે. જેને વિચાર કરવાથી પણ ચિત્તમાં અપ્રીતિ-અણુગમા જાગે એવા હોય છે. તથા જે અમનાભિરામ હોય છે. તેવા પુલો તે નારક જીવાનાં અસ્થિ આદિથી રહિત શરીર રૂપે પરિણામે છે.
૧૦૩૯ પ્રશ્ન-હે ભદ્દન્ત ! અસુર આદિ દેવાના શરીર કયા સહુનનથી યુક્ત હોય છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ! તે અસુરકુમાર દેવાને છ સંહનનામાંથી કોઈપણ સંહનન હોતું નથી તેઓ અસહનની હોય છે. તેમના શરીરમાં અસ્થિ હોતી નથી, શિરાએ નથી, તથા જ પુદ્દગલે ઈષ્ટ, કાન્ત, પ્રિય, મનેાજ્ઞ, મનેાજ્ઞ, મનઆમ અને મનેાભિરામ હોય છે એ પુદ્ગલે જ તેમના અસ્થિ આથિી રહિત વિશિષ્ટ શરીર રૂપે પરિણામે છે.
એજ પ્રમાણેનુ કથન સ્તનિત કુમાર સુધીના ભવનવાસી દેવાના વિષયમાં પણ સમજી લેવું.
૧૦૪૦ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત ! પૃથ્વીકાથિક જીવે કયાં સહનનથી યુક્ત હોય છે?
ઉત્તર-હે ગૌતમ! તેમને સેવા સંહનન હોય છે. એ રીતે તેઓ સહનન યુક્ત હોય છે.
For Personal and Private Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
भवक्कतिया छविहसंघयणा, संमुच्छिम मणुस्सा छेवट्टसंघयणा, गब्भवक्कंतियामणुस्सा छब्बिहे संघयणा
૧૫ના |
जहा अणुरकुमरा तहा वाणमंतर - जोइसिय मणिया ।
१०४१ प्र० कहविहे णं भंते ! संठाणे पण्णत्ते? उ० गोयमा ! छव्विहे संठाणे पण्णत्ते, तंजा - समचउरस्से १ निग्गोहपरिमण्डले २ साइए ३ वामणे ४ खुज्जे ५ हुंडे ६ ।
१०४२ प्र० णेरड्या णं भंते! किं संठाणा पण्णत्ता ?
૩૦ ગોયમા ! ટુંકમંઢાળા વત્તા | १०४३ प्र० असुरकुमरा णं भंते ! किं संठाणा पण्णत्ता ?
उ० गोयमा ! समचउरंससं ठाण्णसंठिया
પત્તા |
एवं जाब-थणियकुमरा,
पुढवी मसूरसंठाणा पण्णत्ता,
आऊ थियठाणा पण्णता, नेऊ सूइकलावसंठाण पण्णता, चाऊ पडागासंठाणा पण्णत्ता,
Jain Educationa International
૧૯૭
એજ પ્રમાણે સ`સૂચ્છિત્ર જન્મવાળા પંચેન્દ્રિય તિથચ યાનિના જીવાને પણ સેવાત્તા હોય છે. અર્થાત્ એકેન્દ્રિયથી લઇને “મૂરિઈમ પચેન્દ્રિય સુધીના ખ તિર્થાય જીવે સેવા સહુનનવાલા હોય
સ
છે.
ગ જન્મવાળા જીવીને એટલે કે ગજ તિય ચ જીવાને છ એ સંહનન હોય છે. સંમૂરિત્ર જન્મવાળા મનુષ્યને સેવાત્ત સંહનન હોય છે. ગ જન્મવાળા મનુષ્ય પણ છ એ સંહનનાથી યુક્ત હોય છે. જે પ્રમાણે અસુરકુમારેશ દેવા સંહનન વિનાના હોય છે, એ જ પ્રમાણે વ્યંતરદેવા, જ્યાતિષિક દેવા અને વૈમાનિકદેવા પણ સંહનન વિનાના હોય છે.
૧૦૪૧ પ્રશ્ન-હે ભદ્દન્ત! સસ્થાનના કેટલા પ્રકાર કહ્યા છે?
ઉત્તર-હે ગૌતમ સંસ્થાનના છ પ્રકાર કહ્યા છે—સમચતુરસ્ત સસ્થાન, ન્યગ્રોધ પરિમ`ડલ સ`સ્થાન, સાદિક સંસ્થાન, વામનસ સ્થાન, કુબ્જડ સસ્થાન, અને હુંડકસ સ્થાન.
૧૦૪૨ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! કયાં પ્રકારનું સંસ્થાન હોય છે?
ઉત્તર-હે ગૌતમ! અસુરકુમાર દેવેને હુંડક સંસ્થાન હોય છે.
૧૭૪૩ પ્રશ્ન હૈ ભદન્ત ! અસુરકુમાર દેવાને કયું સ`સ્થાન હોય છે?
ઉત્તર-હે ગૌતમ! અસુરકુમાર દેવાને સમચતુરસ્ત્ર સ`સ્થાન હોય છે. એજ પ્રમાણે સ્તનિતકુમાર સુધીના નવ ભવનપતિના દેવા પણ સમચતુસ્ત્ર સસ્થાન વાળા હોય છે. પૃથ્વીકાયિકાના મસૂરના જેવા સ્થાન હોય છે. અસૂકાથિકા પાણીના પરપેચ જેવા સસ્થાનથી યુક્ત હોય છે. તૈજસ્કાયિકાના સસ્થાન સૂચિકલાપ (ભાશ ) જેવા હોય
For Personal and Private Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૮
वणस्सई नाणासंठाणसंठिया पण्णत्ता, बेइंदिय-तेइंदिय - चउरिंदिय-संमुच्छिमपंचेंदिय-तिरिक्खा हुंडसंठाणा पण्णत्ता, गब्भवक्कंतिया छविहसंठाणा पण्णत्ता, संमुच्छिममणुस्सा हुंडसंठाणसंठिया પારા, गब्भवक्कंतियाणं मणुस्साणं छव्विहा संठाणा पण्णत्ता, जहा असुरकुमारा तहा वाणगंतर-जोइसिय वेमाणिया वि । सूत्र १५५।
१०४४ प्र० कइविहे णं भंते ! पण्णत्ते ?
उ० गोयमा ! तिविहे वेए पण्णत्ते તંવાદી
इत्थीवेए पुरिसवेए नपुंसवेए। ૨૦૪૫ ૦ નાથા જો મંતે ! દિં રૂસ્થવિgિ
पुरिसवेया णपुंसगवेया पण्णत्ता ?
છે. વાયુકાયિકાને પતાકાનું જેવું સંસ્થાન હોય છે. વનસ્પતિ કાયિકને કેઈનિયત સંસ્થાન હોતુ નથી તેથી તેમને અનેક સંસ્થાન વાળા કહ્યા છે. બેઈન્દ્રિય, તેઈન્દ્રિય તિર્થંચ જુ હંડક સંસ્થાન વાળા હોય છે. ગર્ભજન્મવાળા તિર્યંચો છે એ સંસ્થાનેવાળા હોય છે. સંમૂરિછમ જન્મવાળા મનુષ્ય હંડક સંસ્થાનવાળા હોય છે. ગર્ભજ મનુષ્યો છે એ છે સંસ્થાનવાળા હોય છે. જે રીતે અસુરકુમાર દેવે સમયસુરસ સંસ્થાનવાળા હોય છે. તે જ પ્રમાણે વ્યંતર દે. તિષિક દે, વૈમાનિક દેવે પણ
એજ સંસ્થાનવાળા હોય છે. • ૧૦૪૪ પ્રશ્ન-હે ભદન્ત! વેદ કેટલા પ્રકારના
હોય છે? ઉત્તર હે ગૌતમ! વેદ ત્રણ પ્રકારનાં છે. તે પ્રકારે–સ્ત્રીવેદ, પુરુષ વેદ અને નપુંસક
વેદ, ૧૦૪૫ પ્રશ્ન–હે ભદન્ત! નારક છે સ્ત્રીવેદ,
પુરૂષવેદ કે નપુંસક વેદ વાળા છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ! નારક છ સ્ત્રીવેદવાળા નથી, પુરૂષ વેદવાળા પણ નથી, નપુંસકવેદ
વાળા હોય છે. ૧૦૪૬ પ્રશ્ન હે ભદન્ત! અસુરકુમાર દેવો
સ્ત્રીવેદવાળા, પુરૂષદવાળા કે નપુંસકવેદવાળા હોય છે? ઉત્તર-અસુરકુમાર દે સ્ત્રીવેદવાળા અને પુરૂષ વેદવાળા હોય છે. નપુંસક વેદવાળા હોતા નથી. એ જ પ્રમાણે સ્વનિત કુમાર સુધીના જે નવ દેવો છે તેઓ પણ એ બે દવાળી હોય છે. નપુંસક વેદવાળા હોતા નથી. પૃથ્વીકાયિક, અષ્કાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક, વનસ્પતિકાયિક, બેઈન્દ્રિય, તેઈન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય, સંમૂરિઝમ પંચેન્દ્રિય તિર્થચ, અને સંમૂછિમ મનુષ્યો,
૨૦૪૬ ૩૦ મા! કળીu, mt gar.
णपुंसगवेया पण्णत्ता। प्र० असुरकुमाराणं भंते ! किं इत्यावेया पुरिसवेया नपुंसगवेया ? ૩૦ શોમાં! ફર્થયા, જુરિયા णो णपुंसगवेया-जाव-थणियकुमारा, पुढवी आऊ तेऊ वाऊ वणस्सई बि-तिचउशिंदेय-संमुच्छिम-पंचिंदिय-तिरिक्ख संमुच्छिममणुस्सा णपुंसगवेया, गब्मवक्कंतियमणुस्सा पंचिंदियतिरिया य તિથી
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૯
जहा असुरकुमारा तहा वाणमंतरा जोइसिय-वेमाणिया वि। सूत्र १५६।
૨૦૪૭ ? તે જો વા તે સમg
कप्पस्स णेयव्वं, जाव-गणहरा सावच्चा निरवच्चा
વોUિTI २ जंबुद्दीवे णं दावे भारहे वासे तीआए
उस्सप्पिणीए सत्त कुलगरा होत्था, तंजहा गाहा - मित्तदामे सुदामे य, सुपासे य सयंपभे। विमलघोसे सुघोसे य, महाघोसे य
સામે II. ३ जंबुद्दावे णं दीवे भारहे वासे तीयाय
ओसप्पिणीए दस कुलगरा होत्था, तंजहा गाहा
सयंजले सयाऊ य, अजियसेणे अणंतसेणे य। कज्जसेणे भीमसेणे, महाभीमसेणे य सत्तमे ॥
दढरहे दसरहे सयरहे ।। ४ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इमीसे
ओसप्पिणीए समाए सत्त कुलगरा होत्था, तंजहा गाहा
पढमेत्थ क्मिलवाहण, चक्खुम जसमं चउत्थमभिचंदे । तत्तो य पसेणईए, मरुदेवे चेव नाभी य॥
એ બધા નપુંસક વેદવાળા હોય છે. પણ સ્ત્રીવેદ કે પુરૂષદવાળા હોતા નથી ગર્ભજ મનુષ્ય અને પંચેન્દ્રિય તિર્થચાં ત્રણે દવાળા હોય છે. જેમ અસુરકુમાર દે પુરૂષ અને સ્ત્રીવેદ વાળા હોય છે તે જ પ્રમાણે વ્યંતર દેવો અને વૈમાનિક દેવે પણ પુરૂષ અને સીદવાળા
હોય છે. દેવોમાં નપુંસક વેદ હોતું નથી. ૧૦૪૭ તે કાળે–દુષમ સુષમ નામના ચોથા
આરામાં જ્યારે ભગવાન મહાવીર સ્વામી વિચરતા હતા ત્યારે, આ પાઠથી શરૂ કરીને કલ્પસૂત્રમાં જે રીતે સમવસરણ વિષે વર્ણન કર્યું છે તે પ્રકારનું વર્ણન શિષ્ય, પ્રશિષ્ય સહિત સુધર્મા સ્વામી અને તે સિવાયના બીજા ગણધરે મેક્ષે સિધાવ્યા ત્યાં સુધીનું કથન ગ્રહણ કરવું. જંબુદ્વીપ નામના દ્વીપમાં આવેલા ભારત વર્ષમાં અતીત ઉત્સર્પિણી કાલમાં સાત કુલકર થઈ ગયા છે. તેમના નામમિત્રદાનનું, સુદામન, સુપાર્શ્વ, સ્વયંપ્રભ, વિમલશેષ, સુષ અને સાતમાં મહાઘોષ. જબૂદ્વીપ નામના દ્વિીપમાં આવેલા ભારત વર્ષમાં અતીત અવસર્પિણી કાળમાં દસ થઈ ગયા છે તેમના નામસ્વયંજલ, શતાયુ, અજિતસેન, કાર્યસેન, ભીમસેન, મહાભીમસેન, દઢરથ, દશરથ અને શતરથ. આ જંબુદ્વીપ નામના પહેલા દ્વીપમાં આવેલા ભારતવર્ષમાં આ ચાલુ અવસર્પિણી કાળમાં સાત કુલકરે થયા છે. તેમના નામ-પ્રથમ વિમલવાહન, ચક્ષુમાન, યશામાન, અભિચન્દ્ર, પ્રસેનજિત, મરૂદેવ અને નાભિરાય આ સાત કુલકરની સાત પનીઓ હતી. તેમના નામ-ચન્દ્રયશા, ચન્દ્રકાન્તા, સુરૂપ, પ્રતિરૂપ, ચક્ષુષ્કાન્તા, શ્રીકાન્તા અને મરૂદેવી, એ પ્રમાણે કુલકરેની પત્નીઓના નામ હતા. આ જંબુદ્વીપ નામના દ્વીપમાં ભારતવર્ષના આ અવસર્પિણી કાળમાં ૨૪ તીર્થકરેના
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
२००
५
एतेसि णं सत्तण्हं कुलगराणं सत्त भारिया ઢોલ્ધા, સંગહા ગાહાचंदजसा चंदकता,
सुरूव पड़िरूव चक्खुकंता य । सिरिकंता मरुदेवी, कुलगरपत्तीण णामाई ॥
जंबुद्दी णं दीवे भारहे वासे इमीसे गं ओसप्पिणीए चउवीसं तित्थगराणं पियरो होत्था, तंजहा गाहाओ
भी यजियसत्तू य
जियारी संवेरे इय | मेहे पट्टे य. महसेणे य खत्तिए || सुवेदढरहे विहू, वसुपुजे यखत्तिए ।
कम्मा सीसेणे, भाणू विस्ससेणे इय || सूरे सुदंसणे कुंभे, सुमित्तविज समुद्दविजए य । राया य आससेणे य,
सिद्धत्थेच्चिय खत्तिए ||
उदितोदियकुलवंसा, विमुद्धवंसा गुणेहि उवया । तित्थप्पवत्तयाणं,
एए पियरो जिणवराणं ॥
६ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इम
ओसप्पिणीए चउवीसं तित्थगराणं मायरो होत्था, तंजहा गाहाओ
मरुदेवा विजया सेणा,
सिद्धत्था मंगला सुसीमा य । पुहवी लखणा रामा, नंदा बिहू जया सामा ॥
Jain Educationa International
પિતા થઈ ગયા છે. તેમના નામ-—નાભિ, જિતશત્રુ, જિતારિ, સંવર, મેઘ, ઘર, પ્રતિષ્ઠ, મહાસેન. ક્ષત્રિય, દૃઢરથ, વિષ્ણુ, વાસુપૂજ્ય, ક્ષત્રિય, કૃત વર્મા, સિંહસેન, ભાનુ, વિશ્વસેન, સૂર, સુદર્શન, કુ ંભ, સુમિત્ર, વિજય, સમુદ્રવિજય, રાજા અશ્વસેન અને ક્ષત્રિય સિદ્ધા તીથ પ્રવક જિનવરાના એ પિતા ઉત્તરીત્તર ઉત્કષ પામતા કુલરૂપ વશવાળા હતા. માતૃવંશની અને પિતૃવંશની વિશુદ્ધતાથી યુક્ત હતા. સમ્યક્ દન આદિ તથા દયા, દાન આદિ સદ્ગુણેાથી યુક્ત હતા. જ શ્રૃદ્વીપ નામના દ્વીપમાં આવેલા ભારત વર્ષોમાં આ અવસર્પિણી કાળમાં ૨૪ તીકરાની ૨૪ માતાએ થઇ ગઈ છે. તેમના નામ—મરૂદેવી, વિજયા, સેના, સિદ્ધાર્થા, મ`ગલા, સુસીમા, પૃથિવી, લક્ષ્મણા, રામા, નંદા, વિષ્ણુ, જયા, સુયશા, સુત્રતા, અધિરા, શ્રી. દેવી, પ્રભાવતી, પદ્મા વષ્રા, શિવા, વામા અને ત્રિશલા આ પ્રમાણે ૨૪ તી‘કાની ૨૪ માતાઓના નામ છે. જ'શ્રૃદ્રીપ નામના દ્વીપમાં ભારતવષ માં અવસર્પિણી કાળમાં ચાવીસ તીર્થંકરો થઈ ગયા છે. તેમના નામ ઋષભ, અજિત, સભવ, અભિનદન, સુમતિ, પદ્મપ્રભ, સુપાર્શ્વ, ચંદ્રપ્રભ, સુવિધિ-પુષ્પદંત, શીતલ, શ્રેયાંસ, વાસુપૂજ્ય, વિમલ, અનંત, ધમ, શાન્તિ, કુન્થુ, અર, મલ્લિ, મુનિસુવ્રત, નમિ, નેમી, પાર્શ્વ, વધુ માન તે તી 'કરાનાં પૂર્વભવના ચાવીસ નામેા આપ્રમાણે હતા—વજ્રનાભ, વિમલવાહન, ધસિંહ, સુમિત્ર, ધમિત્ર, સુંદરબાહુ, દીખાડુ, જુગમાડુ, લખાહુ, દત્ત, ઇન્દ્રદત્ત, સુંદર, માહેન્દ્ર, સિંહરથ, મેઘરથ, રૂકુમી, સુદશ ન, ન ંદન,સિંહગિરિ, અદીનશત્રુ, શ ́ખ, સુદર્શન, અને નંદન, અવસાપણી કાળના તીય કરાનાં પ્રવ ભવના ઉપરીક્ત નામેા હતા.
For Personal and Private Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૧
सुजसा सुव्वय अइरा, सिरिया देवी पभावई पउमा। वप्पा सिवा य वामा,
तिसला देवी य जिणमाया ॥ ७ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इमीसे
ओसप्पिणीए चउवीसं तित्थगरा होत्था, तंजहा उसभ-अजिय-संभव-अभिनंदणसुमइ-पउमप्पह-सुपास-चंदप्पभ-सुविही पुप्फदंत-सीयल-सिज्जस-वासु पुज्जવિમ7-Auત-ધર્મ-સંતિ શુ-ગર-દ્ધિ
मुणिसुव्वयणमि-णेमि-पास-वड्डमाणो य। ८ एएसि चउवीसाए तित्थगराणं चउव्वीसं
पुव्वभवया णामघेया होत्था, तंजहा ભાિવો
पढमेत्थ वइरणामे, विमले तह विमलवाहणे चेव । तत्तो य धम्मसाहे, सुमित्त तह धम्ममित्ते य ।। सुंदरबाहु तह दीहवाहु, जुगवाहू लट्ठबाहू य। दिण्णे य इंददत्ते, सुंदर माहिंदरे चेव ॥ सीहरहे मेहरहे, रुप्पी अ सुदंसणे य बोद्धव्वे । तत्तो य नंदणे खलु, सीहगिरी चेव वसिइमे ॥ अदीणसत्तु संखे, सुदंसणे नंदणे य बोद्धव्वे । ओसप्पणीए एए, तित्थकराणं तु पुब्बभवा ॥
તે ચોવીસ તીર્થકરોનીચોવીસ શિબિરાઓ હતી–સુદશના, સુપ્રભા, સિદ્ધાર્થી, સુપ્રસિદ્ધા, વિજયા, વૈજ્યન્તી જ્યન્તી, અપરાજિતા, અરૂણપ્રભા, ચંદ્રપ્રભા, સૂરપ્રભા, અગ્નિસપ્રભા, વિમલા, પંચવણ, સાગરદત્તા, નાગદત્તા, અભયંકરા, નિવૃત્તિરા, મનોરમા, મનેહરા, દેવકુરા, ઉત્તરકુરા, વિશાલા અને ચંદ્રપ્રભા સમસ્ત જગતપર વાત્સલ્ય ભાવ રાખનારા તે જિનવરેની તે શિબિકા સમસ્ત તુએનાં સુખથી અને શુભ છાપાથી યુક્ત હતી. પહેલા તે શિબિકાઓને હર્ષથી યુક્ત મનુષ્ય લાવીને ત્યાં હાજર કરે છે એકલે કે સૌથી પહેલાં તે શિબિકાઓને માણસો ઉપાડે છે. ત્યારબાદ તેશિબિકાએને અસુરેન્દ્ર, સુરેન્દ્ર અને નાગેન્દ્ર ઉપાડે છે. સુર અને અસુરોથી વંદિત તે જિનેન્દ્રોની શિબિકાને ચલચપલ કુંડલધારી દે કે જે પિતાની ઈચ્છા પ્રમાણે વિકર્ષિત આભૂષણોને ધારણ કરતા હોય છે. પૂર્વ તરફથી વહન કરીને આગળને આગળ ચાલે છે. નાગકુમાર દે દક્ષિણ બાજુથી, અસુરકુમાર દે પશ્ચિમ તરફથી અને સુપર્ણકુમાર નામના ભવનપતિ દેવ ઉત્તર તરફથી તે શિબિકાને ઉપાડે છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૨
९ एएसि णं चउव्वीसाए तित्थगराणं चउव्वीस सीयाओ होत्था, तंजहा ગાઢાબો
सीया सुदंसणा सुप्पभा, य सिद्धत्थ सुप्पसिद्धाय । विजया य वेजयंती जयंती, अपराजिया चेव ||
अरुणप्पभ चंदभ, सूरह अनि सुपभा चेव । विमला य पंचवण्णा,
सागरदत्ता य णागदत्ता य ॥ अभयकर निव्करा,
मोरमा तह मोहरा चेव ।
देवकुरूत्तरकुरा,
विलास चंदप्पभा सीया ||
आओ सीआओ,
सव्वासं चैव जिण रिंदाणं ।
सव्वजगवच्छलाणं,
सव्वोउगसुभाए छायाए ।
पुच्चि ओक्खित्ता,
माणुसेहिं साहट्ट रोमकूवेहिं । पच्छा वहति सीअं,
असुरिंदसुरिंदनागिदा ||
चलचवलकुंडलधरा, सच्छंद विउब्वियाभरणधारी ।
सुरसुरवंदिआणं,
वर्हति सीअं जिणंदाणं ॥
पुरओ वहंति देवा,
नागा पुर्ण दाहिणम्मि पासम्मि । पच्चच्छिमेण असुरा,
गरुला पुण उत्तरे पासे ।।
Jain Educationa International
ષભદેવે વિનીતા નામની નગરીમાં દીક્ષા લીધી હતી. અરિષ્ટનેમિ ભગવાને દ્વરાવતીમાં દ્વીક્ષા 'ગીકાર કરી હતી. બાકીના ખાવીસ તીર્થંકરાએ પેાત પેતાના જન્મસ્થાનેામાં દીક્ષા લીધી હતી. સમસ્ત તી કરાએ એક જ દેવ દૃષ્યવસ્ત્ર ધારણ કરીને દીક્ષા અંગીકાર કરી હતી. તે તીકરાએ સ્થવિર કલ્પિક આદિરૂપ અન્યલિંગમાં દ્વીક્ષા ન હતી. ગૃહસ્થરૂપ લિંગમાં પણ દીક્ષા લીધી ન હતી. શાકયાદિરૂપ કુલિંગમાં પણ દીક્ષા લીધી ન હતી. પણ તીર્થંકર રૂપે જ દીક્ષિત થયાં હતાં.
ભગવાન મહાવીરે એકલાં જ દીક્ષા લીધી હતી. તથા પાર્શ્વનાથ ભગવાને અને મલ્લિનાથ ભગવાને ૩૦૦-૩૦૦ના પરિવાર સહિત દીક્ષા ગ્રહણ કરી હતી ભગવાન વાસુપૂજ્યે ૬૦૦ પુરૂષા સાથે દીક્ષા ગ્રહ્મણ કરી હતી. ઉગ્રવંશના ભાગવ’શના રાજાએ અને ક્ષત્રિયાના ચાર હજારના પિરવાર સહિત ભગવાન ઋષભદેવે દીક્ષા અંગીકાર કરી હતી. તે સિપાયના તીકરાએ એક
એક હજાર પુરૂષા સાથે દીક્ષા લીધી હતી. ભગવાન સુમતિનાથે ઉપવાસ કર્યા વિનાજ દીક્ષા લીધી હતી. ભગવાન વાસુપુજ્યે એક ઉપવાસ કરીને દીક્ષા ગ્રહણ કરી હતી
For Personal and Private Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०३
પાર્શ્વનાથ ભગવાને તથા મન્નિાથ ભગવાને અઠ્ઠમ કરીને તથા બાકીના તીર્થકરેએ છઠ્ઠની તપસ્યા કરીને જિનદીક્ષા ધારણ 3री ती.
તે ગ્રેવીસ તીર્થકરને સૌથી પહેલાં ભિક્ષા દેનારાં જે વીસ ભિક્ષાદાતાઓ હતા. तभनानाम-श्रेयांस, ब्रह्मत्त, सुरेन्द्रहत्त, छन्द्रहत्त, ५५, सोमव, भान्द्र, सोमहत्त, पुष्य, पुनसु, पूनिन्, सुन ४, ०४य, विन्य, भसिंह, सुभित्र, सिंड, A५२ird, विश्वसेन, इत्त, १२४त्त, धन અને બહુલ.
१० दीक्षा-नगर
उसभो अविणीयाए, बारवईए अरिद्रुबरणेमी। अवसेसा तित्थयरा,
निक्खंता जम्मभूमीसु॥ ११ देवदूष्य-वस्त्र
सव्वे वि एगदृसेण,
णिग्गया जिणवरा चउव्वीसं । १२ दीक्षा समय की वेश-भूषा
ण य णाम अण्णलिंगे,
ण य गिहिलिंगे कुलिंगे य॥ १३ दीक्षा-परिवार
एक्को भगवं वीरो, पासो मल्ली य तिहि तिहि सएहिं । भगवं पि वासुपुज्जो, छहिं पुरिससरहिं निक्खंतो॥ उग्गाण भोगाणं, राइण्णाणं च खत्तियाणं च । चउहिं सहस्सेहि,
उसभी सेसा उ ससस्सपरिवारा ॥ १४ दीक्षा-तप
सुमइत्थ णिच्चभत्तेण, णिग्गओ वासुपुज्ज चोत्थेणं ।
पासो मल्ली य अट्टमेण, सेसा उ छट्टेणं ॥ एएसि णं चउव्वीसाए तित्थगराणं चउव्वीसं पढमभिक्खादा यारो होत्था, तंजहा गाहाओसिज्जंस बंभदत्ते, सुरिंददत्ते य इददत्ते य । पउमे य सोमदेवे, माहिदे तह सोमदत्ते य । पुस्से पुणव्वसू पुण्णणंद सुणंदे, जये य विजये य।
ઉપર પ્રમાણે ક્રમશઃ ૨૪ પ્રથમ ભિક્ષાદાતાઓ હતા. તે વીસ ભિક્ષાદાતાઓએ પ્રભુ પ્રત્યેની અનન્ય ભક્તિથી પ્રેરાઈને વિશુદ્ધ વેશ્યાથી યુક્ત થઈને બન્ને હાથ જોડીને તે કાળે અને સમયે જિનેન્દ્રો આહારદાન લીધું હતું.
લોકના નાથ ભગવાન ઋષભદેવે એક વર્ષે પહેલી શિક્ષા પ્રાપ્ત કરી હતી. બાકીના તીર્થકરાએ બીજે દિવસે જ પ્રથમ ભિક્ષા પ્રાપ્ત કરી હતી. લોકનાથ ઋષભદેવને પ્રથમ ભિક્ષા ઈશ્નરસની મળી હતી. બાકીના ત્રેવીસ તીર્થકરને પ્રથમ ભિક્ષામાં અમૃતરસ જેવી ખીર મળી હતી. તીર્થ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०४
ततो य धम्मसीहे, सुमित्त तह वग्गसीहे अ॥ अपराजिय विस्ससेणे, वीसइमे होइ उसभसेणे य । विण्णे बरदत्ते धणे, बहुले य आणुपुवाए । एए बिसुद्धलेसा, जिणवरभत्तीइ पंजलिउड़ा उ। तं कालं तं समयं,
पडिलाभेई जिणबविंदे ॥ १६ प्रथम भिक्षा-काल
संवज्छरेण भिक्खा, लद्धा उसभेण लोय-णाहेण । ससेहि बीयदिवसे,
लद्धाओं पढमभिक्खाओ ॥ १७ प्रथम भिक्षा-द्रव्य
उसभस्स पढमभिक्खा, खोयरसो आसि लोगणहस्स । सेसाणं परमण्णं, अमियरसरसोवमं आसि ॥ सव्वेसि पि जिणाणं,
जहियं लद्धाउ पढमभिक्खाउ ॥ १८ वसुधारा की वृष्टि
तहियं वसुधाराओ,
सरीरमेत्ताओ वुट्ठाओ ॥ एएसि चउव्वीसाए तित्थराणं चउसिं चेयरुक्सा बद्धपीढरुक्खा जेहिं अहे केवलाई उप्पण्णाई ति होत्या, तंजहा गाहाओ
णग्गोह सत्तिवण्णे, साले पियए पियंगु छत्ताहे । सिरिसे य णागरुक्खे, माली य पिलंवखुरुक्खे य ।।
કરોએ જ્યાં જ્યાં પહેલી ભિક્ષા ગ્રહન કરી. ત્યાં ત્યાં શરીર પ્રમાણુ દ્રવ્યની વૃષ્ટિ થઈ હતી. તે નીસ તીર્થકરોના વીસ ચૈત્યવૃક્ષો હતાં. જે વૃક્ષની નીચે કેવળજ્ઞાન થયું હોય તેને વૃક્ષને ચૈત્ય વૃક્ષ કહે છે. તેમના नाम-न्यग्रोध, सतवणु, शस, प्रि५४, પ્રિગશુ, છત્રાભ, શિરીષ, નાગવૃક્ષ भाती, पिवृक्ष ति६४, पा२स, भू सध्यत्व, धिप, नहीवृक्ष, तिसर, सम्रवृक्ष, अशो, ५४, मस, वेतसવૃક્ષ, ધાતકીવૃક્ષ અને વર્ધમાન, ભગવાનનું સાલવૃક્ષ, જિનવરેનાં તે ચૈતવૃક્ષો હતાં.
વર્ધમાન ભગવાનનું ચૈત્યવૃક્ષ બત્રીસ (३२) धनुष प्रभा यु तु.ते समस्त ઋતુઓથી યુક્ત હતું. શેક ઉપદ્રવ આદિથી રહિત હતું અને સાલવૃક્ષાથી ઘેરાયેલું હતું ત્રીષભદેવ ભગવાનનું ચૈત્ય વૃક્ષ પણ કેશ ઉંચું હતું. બાકીના તીર્થકરોના ચૈત્યવૃક્ષો તેમના શરિરની ઉંચાઈ કરતાં બાર ગણી ઉંચાઈવાળા હતા. તે બધા ચૈત્ય વૃક્ષો છત્ર, પતકા, વેદિક અને તેણેથી યુક્ત હતાં. તે બધાં ચૈત્યવૃક્ષો સુર, અસુર અને સુપર્ણ કુમારી દ્વારા સેવાતા હતા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
तिंदुग पाडल जंबू, आत्थे खलु तव हिवण्णे । दीखे तिल, iarora असोगे य ॥ चंपय बउले य तहा, वेडसरुक्खे य घायईरुक्खे | सालेय वट्टमाणस्स, चेइयरुक्खा जिणवराणं ॥
बत्तीसं धणुयाई, चेइयरुक्खो य वद्धमाणस्स ॥ णिच्चोउगो असोगो, ओच्छाण्णो सालरुक्खेणं ॥
तिण्णे व गाउआई, चेtrरुक्खो जिणस्स उसभस्स । सेसाणं पुनरुक्खा,
सरीरओ बारसगुणा उ ॥
सच्छता सपड़ागा, सवेइया तोरणेहिं उववेया । सुरअसुरगइलमहिया, चेइयसक्खा जिणवराणं ॥ २० एएसिं चउवीसाए तित्थगराणं चउव्वीसं पढमसीसा होत्था जहा गाहाओपढमेत्थ उसभसेने,
are you होइ सीसेणे य । चारू य वज्जनाभे,
।
चमरे तह सुव्वय विदभे ।। दिण् य वराहे पुण आणंदे गोथुमे हम्मे मंदर जसे अरि, चक्काह सयंभु कुंभे य ॥ इंदे कुंभे सुभे, वरदत्त दि इंदभूई य । उदितोदितकुलवंता, विसुद्ध सा गुणेहि उववेया । तित्थप्पवतयाण, पढमा सिस्सा जिणवराणं ||
Jain Educationa International
२०५
એ ચાવીસ તીર્થંકરાના જે ચાવીસ પહેલાં શિસ્યા થયા તેમનાં નામ—ઋષમસેન, सिंडुसेन, थाइ, वलनाल, अभर, सुन्नतं, विठ्ठल, छत्त, वराह, आनंह, गोस्तुल, सुधर्भा, भन्दर, यश, मरिष्ट यास, स्वयंभू, मुसा, इन्द्र, डुस, शुभ, वरद्दत्त, દત્ત અને ઇન્દ્રભૂતિ તે બધા શિસ્યા ઉત્તરઉત્તર ઉત્કષ પામતા કુળરૂપ વશવાળા વંશવાળા હતાં. તેઓ માતૃ અને પિતૃવશની નિ`ળતાથી યુક્ત હતા અને સમ્યગ્દર્શન આદિ ગુણાથી શાભતા હતા. એ પ્રકારના તીથ પ્રવક જિનેન્દ્ર દેવાના અનુક્રમથી પ્રથમ શિષ્યેા હતા.
તે ચાવીસ તીથ 'કરાની ચાવીસ પહેલી भिष्यामो हुती, तेमनां नाम श्राह्मी, झङ्गु, श्यामा, अनिता, अश्ययी, रति, सोभा, सुभना, वाइली, सुदसा, धारिणी, धरणि, धरणिधरा, पद्मा, शिवा, श्रुति, सलुआ, रक्षी, मधुमती, पुण्यवती, अभिसा, यक्षिणी, पुष्ययूसी मने यन्दना, તે આર્યાઆ ભાવિતાત્મા હતી. આ સર્વે પૂર્વોક્ત આર્યાએ તીથ પ્રવતક જિનેન્દ્રદેવાની પહેલી શિષ્યાઓ હતી.
For Personal and Private Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१ एएसि णं चउवीसाए तित्थगराणं
चउवीसं पढमसिस्सिणी होत्था, तंजहा गाहाओबंभी य फग्गु सामा अजिया कासवीरई सोम। सुमणा वारुणि सुलसा, धारणि धरणीय य धरणिधरा। पउमा सिवा सुयी तह, अंजुया भावियप्पा य रक्खी य बंधुवती पुप्फवती, अज्जा अमिला य अहिया य ।। जक्खिणी पुष्फचूला य, चंदणऽज्जा य आहियाउ। उदितोदितकुलवंसा, विसुद्धवंसा गुणेहिं उववेया॥ तित्थप्पवत्तयाणं, पढमा सिस्सी जिणवराणं ॥
सूत्र १५७ ॥ १०४८ १ जंबुद्दीवे णं दावे भारहे वासे इमीसे
ओसपिगीय बारस चक्कवटिपियरो होत्था, तंजहा गाहाओ
उसमे सुमित्ते विजए, समुद्दविजएय आससेणे य। विस्ससेणे य मरे, सुदंसणे कत्तवीरिए चेव ॥ पउमुत्तरे महाहरी, विजए राया तहेव य। बंभे बारसमे उत्ते, पिउनामा चक्कवट्टीणं ।।
૧૦૪૮ જબુદ્વીપ નામનાં આ દ્વીપમાં ભારત
વર્ષમાં આ અવસર્પિકાળમાં બાર ચક્રવર્તીઓના પિતા નામે ત્રષભ, સુમિત્ર, विय, समुद्रविनय, अश्वसेन, शूर, सुशान, तवाय पद्मोत्तर, महाड, રાજા વિજય અને બ્રહ્મ આ પ્રમાણે ચકવર્તીઓના પિતાના નામ કહેલ છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०७
જબૂદ્વીપ નામના દ્વીપમાં આવેલા ભારતવર્ષમાં આ અવસર્પિણી કાળમાં જે બાર ચકવતીઓ થયા તેમની માતાઓના નામ-સુમંગલા, યશસ્વતી, ભદ્રા, સહદેવી पथिरा, श्रीदेवी, ता, rel, भेश, વયા અને ચુલણ.
२ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इमीसे
ओसप्पिणीय बारस चक्कवट्टिमायरो होत्था, तंजहा गाहाओ
सुमंगला जसवती भहा सहदेवी अइरा सिरिदेवी। तारा जाला मेरा,
वप्पा चुल्लणि अपच्छिमा ॥ जंबु वेहीणं दीवे भारहे वासे इमीसे ओसप्पिणीए वारस चक्कवट्टी होत्था, भरहो सगरो मघवं, सणंकुमारो य रायसदलो। संती कुंथू य अरो, हवइ सुभूमो य कोरव्यो ।। नवमो य महापउमो, हारसेणो चेव रायसदलो। जयनामो य नरवई,
बारसमो बंभदत्तो य॥ ४ एएसिं बारसण्हं चक्कवट्टीणं बारस इत्थिरयणा होत्था, तंजहा गाहाओ
पढमा होइ सुभद्दा, भद सुणंदा जया य विजया य । किण्हासरी सूरसिरी, पउमसिरी वसुंधरा देवी॥ लच्छिमई कुरुमई,
इत्थिरयणाण नामाइं॥ ५ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इमीसे
ओसप्षिणीए नवबलदेवनववासुदेवपियरो होत्था, तंजहा गाहाओ
पयावई य बंभो, सोमो रुद्दो सिवो महसिवो य। अग्निसिहो य दसरहो, नबमो भणिओ य वसुदेवो,
જબૂદ્વીપ નામના દ્વિીપમાં ભારતવર્ષમાં આ અવસર્પિણીકાળમાં જે બાર ચકવતી सो थया. तमना नाम-मरत, स॥२, भधवा, सनत्भार, शान्ति, सुन्थु, म२, સુલુમ, મહાપ, હરિણ, જય અને બ્રહ્મદત્ત તે બાર ચક્રવતીના બાર સ્ત્રી २त्नो उता. तेना नाम-सुभद्रा, भद्रा, सुना, या, विया, ४० श्री, सू२श्री, પદ્મશ્રી, વસુંધરા, દેવી, લક્ષમીવતી અને અને કુરૂમતી,
આ જંબુદ્વીપ નામના દ્વીપમાં, ભરત ક્ષેત્રમાં આ અવસર્પિણી કાળમાં નવા બળદેવના અને નવ વાસુદેવના પિતા થયા छ. तभना नाम- पति, ब्रह्म, ३६, सोम, शिव, महासिंह, निशिम, દશરથ અને વસુદેવ.
આ જંબુદ્વિીપમાં ભારતવર્ષ નામના ક્ષેત્રમાં આ અવસર્પિણીકાળમાં નવ વાસુદેવેની નવ માતાઓ થઈ ગઈ છે. तेमना नाम-भृगावती, भा, पृथिवी, सीता, मी, सभापती, शेषमती, यी, अने हेवी.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૮
६ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इमीसे
ओसप्पिणीए णव-वासुदेवमायरो होत्था। तंजहा गाहामियावई उमा चेव । पुहवी सीया य अम्मया। लच्छिमई सेसमई,
केकई देवई तहा॥ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे बासे इमीसे ओसप्पिणीए णव-बलदेवमायरो होत्था, तंजहा गाहाओ
भदा तह सुभदा य, सुप्पभा य सुदंसणा। विजया वेजयंती य जयंती अपराजिया ॥ णवमीया रोहिणी य,
बलदेवाण मायरो ।। जंबुद्दीवे णं दोवे भारहे वास इमीसे ओसप्पिणीए नव दसारमंडला होत्था, तंजहा-उत्तमपुरिसा मज्झिमपुरिसा पहाणपुरिसा ओयंसी तेयंसी वच्चंसी जसंसी छायंसी कंता सोमा सुभगा पियदंसणा सुरूआ सुह-सील सुहाभिगम-सव्य-जग-णयण कंता, ओहबला अतिबला महावला अनहिता अपराइणा सत्तमद्दणा रिपु-सहस्स-माण-महणा साणुक्कोसा अमच्छरा अचवला अचंडा, मिय-मंजुल-पलाव-हसिय- गंभीर - मधुर guસવ-વાળા, ભુવેપાયवच्छला, सरण्णा लवखण-बंजणगुणो ઘવા, મનુષ્કાળ-vમાન-હિgUIT
જબૂદ્વીપમાં ભારતવર્ષમાં આ અવસર્પિણી કાળમાં નવ વાસુદેવ અને બળદેવ થયા છે. તીર્થંકરાદિ ઉત્તમપુરૂષામાં મધ્યવતી હેવાને કારણે ઉત્તમ પુરૂષ, તીર્થકર, ચક્રવતી અને વાસુદેવ આદિના બળની અપેક્ષાએ મધ્યવતી હોવાને કારણે મધ્યમ પુરૂષ અને તેમના સમકાલીન પુરૂખ અપેક્ષાએ શૌર્ય આદિ બાબતમાં પ્રધાન હોવાને કારણે તેમને પ્રધાન પુરૂ ગણવામાં આવે છે. તેઓ ઓજસ્વી, તેજસ્વી, વર્ચસ્વી, યશસ્વી, દેદીપ્યમાન શરીરવાળા, કાન્ત, સૌમ્ય, સુભગ, પ્રિયદર્શન અને સુરૂપવાળા હતા. તેમને સ્વભાવ ઘણો સારો હતો. દરેક મનુષ્ય તેમને નિઃસ કેચ રીતે મળી શકતા હતા અને તેમને જોઈને સઘળા લેકે ખુશ થતા હતા. તેમનામાં બળને તે એઘ હતું. તેઓ ઘણા બળવાન હતા. તેઓ પ્રશસ્ત પરાક્રમવાળા હતા. નિરૂપકવવાળા હોવાથી કેઈથી તેમની હત્યા થઈ શકતી નહીં. તેમને કઈ હરાવી શકતુ નહી. તેઓ શત્રનું મર્દન કરનારા હતા. કરનારા હતા. હજારે શત્રને દર્પ માનનું મર્દન કરનારા હતા. તેમને નમનારા તરફ તેઓ સદા દયાળુ રહેતા હતા. આભિમાનથી રહિત હતા. મન, વચન અને કાયાની ચંચળતાથી રહિત હતા. કોઈપણ વ્યક્તિ તે વિના કારણે ક્રોધ કરતા ન હતા. તેઓ પરિમિત વાતચીત કરનારા, આનંદદાયક વચનવાળા અને પરિમિત તથા મનહર હૃદયવાળા હતા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૯
सुजाय-सव्वंग-सुदरंगा-ससि-सोमागारंकंत पिय-दसणा, अमरिसणा, पयंडदंडप्पयारागंभीर-दर सणिज्जा, तालद्ध
ओव्विद्ध-गरुल-केऊ महाधणुविट्टया। महासत्त-साअरा, दुद्धरा धणुद्धरा धीरपुरिसा जुद्धकित्तिपुरिसा, विउल-कुल-समुब्भवा महारयणविहाडगा अद्धभरहसामी सोमा, रायकुल वंसतिलया, अजिया अजियरहा, हल-मुसलવક્ર-, સંઘ---- नंदग-धरा, पवरुज्जल सुक्कंत-विमलगोन्धुभ-तिरीड-धारी, कुंडल-उज्जोइया णणा, पुंडरीय-णयणा, एकावलि-कंठलइय-वरछा, सिरिवच्छसुलंछणा, वरजसा, सव्वोउय सुरभि-कुसुम रचितपलंब-सोभंत-कंत-विकसंत-विचित्त-वर. माल रइय-वच्छा, अट्ठय-विभत्तત્રણ - -મુંદર વિદ્યામંા, मत्त-गयवरिंद-ललियविक्कम-विलसियगई, सारय-नव थणिय-महुर गंभीर-कुंच निग्योस-दुंदुभि-सरा, कडिसुत्तग-नील. पीय-कोसेज्ज वाससा, पवर-दित्त-तेया, नरसीहा नरवई नरिंदा नरवसहा, मरुयवसभकप्पा, अब्भहिय-राय तेय-लच्छीय दिप्पमाणा, नीलग-पीयगवसणा, दुवे दुवे राम-केसवा भायरो होत्था, तंजहातिविटे य दुविढे य, सयंभू पुरिमुत्तमे पुरिससीहे च।
ગંભીર, મધુર અને પ્રતિપૂર્ણ એવા સત્ય વચન બોલનારા હતા. તેઓ શરણાગત વત્સલ હતા. દીન અને નિરાધારનું રક્ષણ કરવા માટે સદા તત્પર હતા. વજ, સ્વસ્તિક ચક આદિ શુભ લક્ષણે તથા તલ, મસા આદિરૂપ વ્યંજનના મહદ્ધિ લાભારિરૂપ ગુણથી તેઓ યુક્ત હતા. માન, ઉન્માન અને પ્રમાણની પરિપૂર્ણતાને લીધે તેમના અવયવો સપ્રમાણ અને સુડોળ અને સપ્રમાણ અંગને લીધે તેમના શરીર અતિશય સુંદર હતા. જેમનું દર્શન ચંદ્રમાની જેમ આનંદ જનક અને ચિત્તાકર્ષક અને દર્શકને મનમાં અપૂર્વ આહલાદદાયક હતું. અપકારી લેકે પર પણ તેમને ક્રોધ થતે નહિ. તેમને નીતિના ભેદરૂપ દંડ પ્રકાર ઉત્કૃષ્ટ હતે. તેમની અન્તવૃત્તિ સમજી શકાય તેવી ન હેવાથી તેઓ ઘણા ગંભીર દેખાતા હતા.
બળદેવની પતાકાઓ તાલવૃક્ષના નિશાનવાળી અને વાસુદેવની પતાકાઓ ગરૂડની નિશાનીવાળો હોય છે. બળદેવના જે ધનુષ્યને વરમાં વીર પુરૂષ પણ ચડાવી શકતું નથી. તે ધનુષ્યને તે વીર ચઢાવી શકે છે. તેઓ વિશિષ્ટ બળથી યુક્ત હોય છે. બીજા કેઈપણ ધનુર્ધારી ધારણ ન કરી શકે તેવા ધનુષ્યને ધારણ કરનારા હોય છે. તેઓ ઘણા ભારે ધનુર્ધારી હોય છે. ધીર પુરૂષામાં તેમને પુરૂષકાર વિશિષ્ટ હોય છે,
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૦
९
तह पुरिसपुंडरीए, दत्ते नारायणे कण्हे ।। अयले विजये भदे, मुप्पभे य सुदंसणे। आणंदे नंदणे पउमे,
रामे यावि अपच्छिमे ।। एससि णं णवण्हं बलदेव-वासुदेवाणं पुव्वभविया नव नामधेज्जा होत्था, तंजहा गाहाओ
विस्सभूई पव्वयए, धणदत्त समुद्दत्त इसिवाले। पियमित्त ललियमित्ते, पुणव्वम् गंगदत्ते य ।। एयाइं नामाइं. पुव्वभवे आसि वासुदेवाणं । एत्तो बलदेवाणं, जहक्कम कित्तइस्सामि ॥ विसनंदी य सुबंधू, सागरदत्ते असोगललिए य। वाराह धम्मसेणे, अपराइय रायललिए॥
કાયરોમાં નહીં, તેઓ યુદ્ધ જનિત કીર્તિવાળા પુરૂષ હોય છે, તે ઘણા ખાનદાન કુટુંબના હોય છે, તેઓ પોતાના પરાક્રમથી ભયંકરમાં ભયંકર સંગ્રામને પણ છિન્નભિન્ન કરી શકે છે, તેઓ (વાસુદે) અર્ધા ભરત ક્ષેત્રના શાસક હોય છે, સૌમ્ય હોય છે. સઘળા લોકોને સુખદાયી હોય છે. તેઓ રાજવંશમાં તિલક સમાન હતા. અજેય હતા. કોઈપણ શત્રુ તેમનો રથ કન્જ કરી શકતો નહીં. તેઓ હલ, મુસળ અને બાણને પિતાના હાથમાં ધારણ કરતા હતા, તેઓ શંખ, ચક, ગદા અને તલવારને ધારણ કરતા હતા. તેઓ શ્રેષ્ઠ દેદીપ્યમાન અને શુભ્ર કૌસ્તુભમણિને તથા મુકુટને ધારણ કરતા હતા. કુંડળની વૃતિથી તેમના વદન સદા પ્રકાશિત રહેતા હતાં. તેમના નયન કમળ જેવા સુંદર હતાં. તેમને એકાવલી હાર તેમની છાતી સુધી લટકતો હતો. તેમને શ્રીવત્સ સ્વસ્તિકનું ચિહ્યું હતું તેઓ યશસ્વી હતા. સર્વ ઋતુના સુગંધી દાર પુપિમાંથી બનાવેલી અદભુત પ્રકારની રચના વાળી અને અતિશય સુંદર અને લાંબી લાંબી માળાઓથી તેમના વક્ષસ્થળ ઢંકાયેલા રહેતાં હતાં. છુટાછવાયા આવેલા શંખ ચક આદિ ૧૦૮ ચિહ્નોથી તેમના પ્રત્યેક અંગ યુક્ત હતા. તેથી તે અંગે ઘણુ સુંદર લાગતા. મદોન્મત્ત શ્રેષ્ઠ ગજરાજોની મનહર ગતિ જેવી તેમની ગતિ ચાલ વિલાસ યુક્ત હોય છે. તેમના દુદુઓને નાદ શરદઋતુના
एएसिं नवहं बलदेव-बासुदेवाणं पुव्य भविया नव धम्मायरिया होत्था, तंजहा
संभूय सुभद सुदंसणे य, सेयंस कण्ह गंगदत्ते । सागरसमुदनामे, दुमसेणे य णवमेए ।
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૧
एए धम्मायरिया, कित्तीपुरिस्साण वासुदेवाणं। पुब्बभवे एआसिं, जत्थ नियाणाई कासी य॥
११ एएसिं नवण्हं वासुदेवाणं पुव्वभवे नव नियाणभूमिओ होत्था, तंजहा
महुरा य कणवत्थू, सावत्थी पोयणं च रायगिहं। कार्यदि कोसंथि, मिहिलपुरी हत्थिणापुरं च।
મેઘનાદ જે તથા કૌચ પક્ષીના અવાજ જે હતું. તેમના નીલ, પીળા, રેશમી વસ્ત્રો કંદરાથી યુક્ત હતાં. તેઓ શ્રેષ્ઠ પ્રકારના સદા દેદીપ્યમાન તેજવાળા, માણસમાં સિંહ જેવા બળવાન હતા. તેમને નરપતિ, નરેન્દ્ર અને નરવૃષભ કહેવામાં આવે છે. તેઓ દેવરાજ ઈન્દ્રના જેવા હતા. રાજ્યલક્ષ્મીના તેજથી તેઓ અધિક દેદીપ્યમાન લાગતા તેઓ (બલદેવ) નીલ અને (વાસુદેવ) પીળાં વસ્ત્રો ધારણ
१२ एएसि णं नवण्हं वासुदेवाणं नघ नियाणकारणा होत्था, तंजहा
गावी जुए संगामे, तह इत्थी पराइओ रंगे। મન્નાપુરા મોટ્ટી, परइड्डी माउआ इ य ॥
આ બલદેવ અને વાસુદેવ એ બન્ને ભાઈઓ હોય છે. આ ક્રમ પ્રમાણે નવ વાસુદેવ અને નવ બળદેવ થયા છે. ત્રિપૃષ્ઠથી લઈને કૃષ્ણ સુધીના નવ વાસુદેવ થયા છે. અને અચળથી લઈને રામ સુધીના નવ બળદેવ થયા છે.
१३ एएसेिं नवण्हं वासुदेवाणं नव पडिसत्तु
होत्था, तंजहा गाहाओ
अस्सग्गीवे तारय, मेरय महुकेटमे निसुंभे य। बलि पहराए तह, रावणे य नवमे जरासिंधु ॥ एए खलु पडिसत्तू, कित्तीपुरिसाण वासुदेवाणं । सब्बे अचक्कजोही, सव्वे य हया सचक्केहिं ॥
તે નવ બળદેવ અને વાસુદેવના પૂર્વ ભવના નવ નામ હતા. તે નામો – વિશ્વભૂતિ, પ્રવર્તક, ધનદત્ત, સમુદ્રદત્ત, કવિબાપાલ, પ્રિયમિત્ર, લલિતમિત્ર, પુનર્વસુ અને ગંગદત્ત. આ પ્રમાણે વાસુદેવના પૂર્વભવના તે નામ હતા. હવે બળદેવના પૂર્વભવના નામ અનુક્રમે કહીશ–વિશ્વનંદી, સુબંધુ, સાગરદત્ત, અશોક, લલિત, વારાહ, ધર્મસેન, અપરાજિત અને રાજલલિત આ પ્રમાણે બળદેવના પૂર્વભવના નામે હતા.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૨
તે નવ બલદેવ અને વાસુદેવના પૂર્વ ભવના જે નવ ધર્માચાર્યો થયા હતા. તેમના નામ-સંભૂત, સુભક, સુદર્શન, શ્રેયાંસ, કૃષ્ણ, ગંગદત્ત, સાગર, સમુદ્ર, અને કૂમસેન એ કીતિ પુરૂષ વાસુદેવના પૂર્વભવમાં તે નવ ધર્માચાર્યો થયા હતા.
एक्को य सत्तमाए, पंच य छट्ठीए पंचमी एक्को। एक्को य चउत्थीए, कण्हो पुण तच्चपुढवीए । अणिवाणकडा रामा, सव्वे वि य केसवा नियाणकडा । उढुंगामी रामा, केशव सव्वे अहोगामी ॥ अटुंतकडा रामा, एगो पुण बंभलोयकप्पम्मि । एक्का से गम्भवसही, सिज्झिस्सइ आगमिस्सेणं ।।
મુત્ર ૧૮ |
તે નવ વાસુદેવેની નવ નિદાનભૂમિએ હતી. તેમના નામ–મથુરા, કનકવાસ્તુ, શ્રાવસ્તી, પતન, રાજગૃહ, કાકન્દી, કૌશામ્બી, મિથિલાપુરી અને હસ્તિનાપુર તે નવાવાસુદેવના ને નવનિદાન કારણો હતા તે આ પ્રમાણે છે–ગાય યૂપ, સગ્રામ સ્ત્રી, રંગમાં પરાજ્યરગ, ભાર્યાનુરાગ, ગોષ્ઠી, પરત્રદ્ધિ અને માતા.
તે નવ વાસુદેવના જે પ્રતિસ્પર્ધી પ્રતિ નારાયણે થયા તેમના નામ–અશ્વગ્રીવ, તારક, મરક, મધુકરભ, નિશુંભ, બલિ, પ્રભરાજ, રાવણ અને જરાસંધ.
१०४९ १ जंबुद्दीवे णं दीवे एरवए वासे इमीसे
ओसप्पिणीए चउव्वीसं तित्थगरा होत्था, तंजहा गाहाओ
चंदाणणं सुचेद, अग्गीसेणं च नांदेसेणं च । इसिदिण्णं वइहारि, वंदिमो सोमचंदं च ॥ वंदामि जुत्तिसेणं, अजियसेणं तहेव सिवसेणं । बुद्धं च देवसम्म. सयमं निक्खित्त सत्थं च ।। असंजलं जिणवसहं, वंदे य अगंतयं अमियणाणि । उबसंतं च धुयरयं, वंदे खलु गुत्तिसेणं च ॥
એ પ્રમાણે કીર્તિપુરૂષ વાસુદેવેના પ્રતિ શત્રુઓ થયા છે. એ બધા પ્રતિવાસુદેવે વાસુદેવની સાથે ચકવડે લડતા હતા અને પિતાના તેજ ચક્રથી આખરે માર્યા ગયા. વાસુદેવના એક પ્રથમ વાસુદેવ સાતમી નરકમાં ગયા છે. બીજા, ત્રીજા, ચોથા પાંચમા અને છઠ્ઠા એ પાંચ વાસુદેવ છઠ્ઠી નરકમાં ગયા છે. સાતમા વાસુદેવ પાંચમી નરકમાં ગયા છે. આઠમા વાસુદેવ ચોથી નરકમાં ગયા છે. નવમા કૃષ્ણ ત્રીજી નરકમાં ગયા છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
अतिपासं च सुपासं, देवेसरवंदियं च मरुदेव ।
निव्वाणगयं च घरं, खीणदुहं सामकोट्टं च ॥ जियरागमग्गि सेणं,
वंदे खीणरायमग्गिउत्तं च । वोक्कसियपिज्जदोसं, वारिसे गयं सिद्धिं ||
२ जंबुद्दीवे णं दीवे आगमिस्साए उस्सपिणी भारहे वासे सत्त कुलगरा મવિસ્મૃતિ, સંગઠ્ઠા નાહ્વીં -
मियवाहणे सुभूमे य,
सुपभेय सुपभेय सयंप्रभे । दत्ते सुहुमे सुबंधू य, आगमिस्साण होक्खति ||
३ जंबुद्दीवे णं दीवे आगमिस्साए उस्सपिणीय एखए वासे दस कुलगारा મવિસંતિ, તંન્દ્દા
विवाह सीमंकरे
सोमचरे खेमंकरे खेमंधरे ।
दढधणू दसधणू araणू पडिई सुमहत्ति |
४ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे आगमि - स्साए उस्सप्पिणी चवीसं तित्थगरा भविस्संति, तंजा गाहाओ
महापउमे सूरदेवे, पासेस सयं ।
Jain Educationa International
૨૧૩
જેટલા ખળદેવેશ થાય છે તેઆ નિદાન વિનાના હોય છે. એટલે કે નિયાણું કરતા નથી પણ જેટલા વાસુદેવા થાય છે તે અધા નિયાણું કરી થાય છે. બળદેવા ઉર્ધ્વગામી હોય છે પણ કેશવ—વાસુદેવા અધેાગામી નરકગામી હોય છે. આઠ બલદેવા તે માક્ષે ગયા છે. એક બલદેવ બ્રહ્મલાક કલ્પમાં ગયા છે તે બ્રહ્મલેાકમાં ગયેલ મલદેવ પણ મનુષ્ય પર્યાય પામીને મેક્ષે જશે.
જમૂદ્રીપ નામના દ્વીપમાં આવેલા ઍરવત ક્ષેત્રમાં અવસર્પિણી કાળમાં ચાવીસ તીર્થંકરો થયા છે. તેમના નામચંદ્રાનન, સુચન્દ્ર, અગ્નિસેન, નદીસેન, ઋષિદત્ત, વ્રતધારી, સેામચંદ્ર તેમને હું નમસ્કાર કરું છું. તથા યુક્તિસેન, અજિતસેન, અને શિવસેનને હું વંદન કરું છું. બુદ્ધ દેવશર્મા અને નિક્ષિપ્ત શસ્ત્ર નામના જિનદેવને નમસ્કાર પણ કરું છું. અસ’જ્વલન અને જિનવૃષભ ને નમસ્કાર કરું છું અમિતજ્ઞાની અનંત નાને હું નમન કરું' છું. જેમણે કરજના નાશ કર્યાં છે એવા ઉપશાંત નામના જિનેશ્વરને હું નમન કરું છું. શુમિસેનને હું નમન કરુ છું. અતિપાશ્વ, સુપાર્શ્વ દેવેશ્વર વંતિ મરૂદેવ એ જિનદેવોને હું વંદન કરું છું. નિર્વાણુ પામેલા, દુ:ખના ક્ષય કરનારા અને શ્યામ કાઢવાળા ઘર નામના
જિનદેવને હુ નમું છું. રાગને જિતનાર
For Personal and Private Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૪
५
सव्वाणुभूई अरहा, देवस्य होक्ख || उद पेठालपुत्ते य, पोट्टले सत्त कित्तिय ।
सुव्वाय अरहा, સભ્યમાર્વા નિળે ।।
अम णिक्कसाए य, निप्लाय य निम्मे |
चित्तउत्ते समाही य, आगमिस्से होक्खई || संवरे अणिट्टी य, विज विमलेति ।
देवोववाए अरहा,
अतविज इय ||
एए वृत्ता चउव्वीसं, भर वासम्म केवली ।
आगमिस्से होक्खंति,
धम्मतित्थस्स देगा |
एएसि णं चउव्वीसाए तित्थयराणं पुव्वभविया चउन्चीसं नामधेज्जा મવિસ્મૃતિ, સંગઠ્ઠા નાહાગો
सेणिय सुपास उदए, पोट्टल अणगार तह दढाऊ य । कत्तिय संखे य तहा,
नंद सुनंदे य सतए य ॥
बोद्धव्वा देवई य सच्चर तह वासुदेव बलदेवे ।
Jain Educationa International
અગ્નિસેનને ક્ષીણુ રાગવાળા અગ્નિપુત્રને અને રાગદ્વેષ રહિત થઈને સિદ્ધગતિ પ્રાપ્ત કરનાર વારિસેન જિનદેવને હું નમસ્કાર કરું છું.
જંબુદ્રીપ નામના દ્વીપમાં આગામી ઉત્સર્પિણી કાળે ભારત વર્ષમાં સાત ફુલકર થા, તેમના નામ—મિતવાહન, સુભૂમ, સુપ્રભ, સ્વયં પ્રભ, દત્ત, સૂક્ષ્મ અને સુબંધુ. આ કુલકરે આગામી કાળમા થશે.
જબુદ્રીપ નામના દ્વીપમાં આગામી ઉત્સર્પિણી કાળમાં ઐરવતક્ષેત્રે દસ કુલકર થા, તેમના—-વિમલવાહન, સીમંકર, સીમ ઘર, ક્ષેમ'કર, ક્ષેમ ઘર, દૃઢઘતુ, દશઘનુ, શતદ્દનુ, પ્રતિશ્રુતિ અને સુમતિ,
જમૂદ્રીપ નામના આ દ્વીપમાં આવેલા ભરત ક્ષેત્રમાં આગામી ઉત્સર્પિણી કાળમાં ૨૪ તીર્થં કરા થશે. તેમના નામ-મહાપદ્મ, સૂરદેવ, સુપાર્શ્વ, સ્વય‘પ્રભ, સર્વાનુભૂતિ, દેવશ્રુત, ઉદય, પેઢાલપુત્ર, પેટ્ટિલ, સપ્તકીર્તિ, મુનિસુવ્રત, અમમ, સભાવ વિત, અર્જુ‘તનિષ્કાય, નિષ્કુલાક, નિમ`મ, ચિત્રગુપ્ત, સમાધિ, સંવર, અનિવૃતિ, વિજય, વિમલ, દેવોપપાત અને અ ંત અન’ત–વિજય તે પૂર્વક્તિ ચાવીસ તીકરા ભારત વર્ષોમાં આગામી કાળમાં ધમ તીથ ના ઉપદેશક કેવલી થશે.
For Personal and Private Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૫
તે વીસ તીર્થંકરના પૂર્વ ભવના જે નામ હતા. તે આ પ્રમાણે હતા - શ્રેણિક, સુપાર્શ્વ, ઉદય, અણગાર પદિલ, દઢાયુ, કાર્તિક, શંખ, નંદ, સુનંદ, શતક, દેવકી, કૃષ્ણ, સાત્યકિ બલદેવ, રોહિણ, સુલસા, રેવતી, શતાલિ, ભયાલિ, કૃષ્ણદ્વૈપાયન. નારદ, અંબડ, દારૂમૃત, અને સ્વાતિ બુદ્ધ.
रोहिणी सुलसा चेव, तत्तो खलु रेवय चेव ॥ ततो हवइ सयाली, बोद्धव्वे खलु तहा भयाली य। दीवायणे य कण्हे, तत्तो खलु नारए चेव ॥ अंबड़ दारुमड़े य, साइबुद्धे य होइ बोद्धव्वे। भावीतित्थगराणं.
णामाई पुटबभवियाई ।। एएसि णं चउव्वीसाए तित्थगराणंचउव्वीसं पियरो भविस्संति। चउव्वीसं मायरो भविस्संति। चउव्वीसं पढमसीसा भविस्संति । चउव्वीसं पढमसिस्सणीओ भविस्संति। चउव्वीसं पढमभिक्खादायगा भविસંતા चउव्वीसं चेइयरुक्खा भविस्संति।
તે વીસ તીર્થકરોના ૨૪ પિતા અને ૨૪ માતા થશે વૃષભસેન આદિની જેમ
વીસ શિષ્ય થશે. બ્રાહ્મી આદિની જેમ ૨૪ પ્રથમ શિષ્યાઓ થશે. શ્રેયાંસ આદિની જેમ ૨૪ પ્રથમ ભિક્ષાદાતાઓ થશે. તે તીર્થંકરનાં વીસ ચૈત્યવૃક્ષો હશે. જેની નીચે તીર્થકરને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે. એવાં બાંધેલી વેદિકાવાળાં વૃક્ષને ચૈત્યવૃક્ષ કહે છે.
७ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे आगमि
स्साए उस्सप्पिणाए बारस चक्कवट्टिणो भविस्संति, तंजहा गाहाओभरहे य दीहदंते, गूढदंते य सुद्धदंते य । सिरिउत्ते सिरिभूई, सिरिसोमे य सत्तमे ॥ पउमे य महापउमे, विमलवाहणे विपुलवाहणे चेव ।
જંબુદ્વિપ નામના દ્વીપમાં ભરતક્ષેત્રમાં આગામી ઉત્સર્પિણી કાળમાં બાર ચક્રવતીઓ થશે. તેમના નામ–ભરત, દીર્ઘદન્ત, ગૂઢદન્ત, શુદ્ધદંત શ્રી પુત્ર, શ્રીભૂતિ, શ્રીમ, પદ્મ, મહાપ, વિમલવાહન, વિપુલવાહન, અને વરિષ્ઠ તેઓ આગામી કાળમાં ભરતક્ષેત્રનાં અધિપતિ થશે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૬
વિદે, વારતમે વૃત્ત, आगमिसा भरहाहिवा ॥
८ एएसि णं बारसहं चक्कवट्टिीणंबारस पियरो भविस्संति ।
बारस मायरो भविस्संति । बारस इत्थीरयणा भविस्संति ।
९ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे आगामिस्साए उस्सप्पिणी -
नव बलदेव - वासुदेवपिरो भविस्संति
1
नव वासुदेव मायरो भविस्संति । नव बलदेवमायरो भविस्संति । नव दसारमंडला भविस्संति, तंजहाउत्तमपुरसा मज्झिमपुरिसा पहाणपुरिसा । ओयंसी तेयंसी ० एवं सो चेव वणओ भाणियच्वो - जाव-नीलग-पीतग वसा दुवे दुवे राम केसवा मायरो વિસંતિ, સંગઠ્ઠા નાદાબો-नंदे य नंदमित्ते,
.
दीहबाहू तहा महाबाहू | अबले महाबले,
बलभद्दे य सत्तमे ।।
दुबिट्टु वतिविट्टय,
आगमिस्साण विण्हुणो । जयंते विजये भद्दे. सुपय सुदंसणे ||
आणंदे नंदणे पउमे, संकरिस य अपच्छिमे ॥
Jain Educationa International
તે ખાર ચક્રવતીઓના ખાર પિતા થશે, અને માર માતાઓ થશે અને ખાર સ્ત્રીરત્ના થશે.
જબુદ્રીપ નામના દ્વીપમાં ભારતવષ માં આગામી ઉત્સર્પિણી કાળમાં નવ બળદેવ અને નવ વાસુદેવના નવ પિતા થશે.
નવ વાસુદેવની નવ માતાએ થશે. નવ બલદેવાની નવ માતાએ થશે. આ રીતે નવ બલદેવ અને નવ વાસુદેવના નવ મડળ થશે, એટલે કે એક ખલદેવ અને વાસુદેવ એમ ખચ્ચેના નવયુગુલ થશે. તેમના નામ—નન્દ નન્દમિત્ર, દી બાહુ મહાખા, અતિખલ, મહાબલ, અલભદ્ર, દ્વિપૃષ્ઠ અને ત્રિપૃષ્ઠ આ આગામી કાળમાં ઉત્પન્ન થનારા વાસુદેવાના તે નામ હશે. જયત, વિજય, ભદ્ર, સુપ્રભ, સુદર્શન, આનંદ, નંદન, પદ્મ, અને છેલ્લા સકષ ણુ એ નવ આગામી કાળમાં મલદેવે થશે. :
તે બલદેવા અને વાસુદેવાના પૂર્વ ભવમાં નવ નામ હશે, નવ ધર્માંચામાં થશે, નવ નિદાન ભૂમિએ થશે અને નવનિદાન કારણા થશે, નવ પ્રતિશત્રુ વાસુદેવે ( પ્રતિ વાસુદેવા ) થશે તે નવના નામ— તિલક, લેાહજ ઘ, વજ્રજઘ, કેશરી,
For Personal and Private Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૭
પ્રહૂલાદ, અપરાજિત, ભીમ, મહાભીમ અને સુગ્રીવ આ પ્રતિવાસુદેવે કીર્તિ પુરૂષ વાસુદેવેના પ્રતિશત્રુઓ થશે. તે બધા પ્રતિવાસુદેવ યુધ્ધમાં ચક્રની મદદથી લડશે. અંતે પિતાના જ ચકથી માર્યા જશે.
१० एएसि णं नवण्हं बलदेव-वासुदेवाणं
पुव्वभविया णव नामधेज्जा भविस्संति। नव धम्मायरिया भविस्संति। नव नियाणभूमीओ भविस्सति । नव नियाणकारणा भबिस्संति। नव पडिसत्त भविस्संति, तंजहा જહાવોतिलए य लोहजंघे वइरजंघे, य केसरी पहराए। अपराइए य भीमे, महाभामे य सुग्गीवे ।। एए खलु पडिसत्त, कित्तीपुरिसाण वासुदेवाणं । सव्वे वि चक्कजोही, हम्मिहिंति सचक्केहि ॥
જંબુદ્વિપ નામના દ્વીપમાં ઐસવતક્ષેત્ર નામના સાતમાં ક્ષેત્રમાં આગામી ઉત્સપિણી કાળમાં ર૪ તીર્થકર થશે તેમના નામ-સુમંગલ, સિદ્ધાર્થ, નિર્વાણ, મહાયશ, ધર્મધ્વજ, શ્રીચંદ્ર, પુષ્પકેતુ મહાચંદ્ર, અર્હત કૃતસાગર, સિધ્ધાર્થ, પુણ્યષ મહાઘેષ, સત્યસેન, સૂર્યસેન, મહાસેન, સર્વાનન્દ, સુપાર્શ્વ, સુરત, સુકેશલ, અનંત વિજય, વિમલ, ઉત્તરે, મહાબલ અને દેવાનંદ એ ભવિષ્યકાળર્મા ઐરાવત ક્ષેત્રમાં થનારા તીર્થકરેના નામ કહેલા છે તેઓ ત્યાં અગામી કાળમાં ધર્મતીર્થ પ્રવર્તક થશે.
जंबुद्दीवे ण दीवे एरवए वासे आगमिस्साए उस्सप्पिणीए चउव्वीसं तित्थगरा भविस्संति तंजहा गाहाओ
सुमंगले अ सिद्धत्ते, निव्वाणे य महाजसे। धम्मज्झए य अरहा, आगमिस्साग होक्खई ।। सिरिचंदे पुप्फकेऊ, महाचंदे य केवली। सुयसायरे य अरहा, आगमिस्साण होक्खई ।। सिद्धत्थे पुण्णघोसे य, महाघोसे य केवली।
બાર ચકવતીઓ થશે. બાર ચકવતએના બાર પિતા થશે. બાર ચક્રવતીએની બાર માતાઓ થશે. બાર સ્ત્રીરને થશે. નવ બલદેવ અને નવ વાસુદેવના નવ પિતા થશે. નવ વાસુદેવની નવ માતાઓ અને નવ બલદેવની નવ માતાઓ
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૮
થશે. નવ દશાર્હમંડલ થશે તે વાસુદેવના પ્રતિશત્રુ નવ પ્રતિવાસુદેવ થશે. તેમના પૂર્વભવના નવ નામ હશે. તેમના નવ ધર્માચાર્યો થશે તેમની નવ નિદાનભૂમિ અને નવ નિદાનકારણો થશે. ઐરાવત ક્ષેત્રમાં આગામી ઉત્સર્પિણીમાં થશે એમ કથન સમજી લેવું.
આ પ્રમાણે ભારત અને ઐરાવતક્ષેત્રમાં અગામી કાળમાં બલદે-વાસુદેવ થશે.
सच्चसेणे य अरहा, आगमिस्साण होक्खई॥ मूरसेणे य अरहा, महासेणे य केवली। सव्वाणंदे य अरहा, देवउत्ते य होक्खई॥ सुपासे सुव्बए अरहा, अरहे य सुकोसले। अरहा अणंतविजए, आगमिस्साण होक्खई ॥ વિમ ઉત્તરે શરદી,
अरहा य महाबले । તેવા જ રહ્યા, आगमिस्साण होक्खई। एए वुत्ता चउव्वीस, एरवयंमि केवली। आगमिस्साण होक्खंति,
धम्मतित्थस्स देसगा। बारस चक्कवट्टिणो भविस्संति। बारस चक्कवट्टिपियरो भविस्संति। बारस चक्कवट्टिमायरो भविस्संति। बारस इत्थीरयणा भविस्संति। णव बलदेव-वासुदेवपियरो भविस्संति । णव वासुदेवमायरो भविस्संति। णव बलदेवमायरो भविस्संति। णव दसारमंडला भविस्संति तंजहा ।
આ શાસ્ત્ર જે નામથી ઓળખાય છે. તે નામે આ પ્રમાણે છે-કુલકરોના વંશનું પ્રતિપાદન હોવાથી આ શાસ્ત્રનું નામ “કુલકરવંશ છે. તીર્થકરોના વંશનું પ્રતિપાદન હોવાથી આ શાસ્ત્રનું નામ “તીર્થકરવંશ છે. એ જ પ્રમાણે ગણઘર વંશ “ચકવતી વંશ તેમજ “દશાહે વંશ” પણ છે.
ઋષિઓ-ગણઘરસિવાયના તીર્થકરોના શિષ્યના વંશનું પ્રતિપાદક હોવાથી
ઋષિવંશ” છે. ઋષિ, મુનિ યતિ એ સમાન અર્થવાળા શબ્દો હોવાથી “પતિવંશ, ‘મુનિવંશ” નામ પણ છે.
તથા ત્રણેકાળનું બોધક હોવાથી તેનું નામ શ્રુતસમાસ પણ છે. શ્રુતસમુદાય
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૯
उत्तमपुरिसा मज्झिमपुरिसा पहाण- . पुरिसा जाव-दुवे दुवे राम केसवा भायरो भविस्संति । णव पडिसत्त भविस्सति । णव पुचभवणामधेज्जा। णव धम्मायरिया। णव णियाणभूमीओ। णव णियाणकारणा। आयाए एरवए आगमिस्साए भाणियव्वा ॥ एवं दोसुवि आगमिस्साए भाणियव्वा ।।
मूत्र १५६।
રૂપ હોવાથી તેનું નામ “શ્રુતસ્કંધ પણ છે તથા જીવ અજીવ આદિ પદાર્થોનું આ અંગમાં સમાવેશ થતો હોવાથી તેનું નામ 'सभपाय' ५ छ. मे, मे सध्या કમથી પદાર્થોનું આ અંગમાં પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું હોવાથી ‘સંખ્યા પણ છે.
ભગવાને આ સમવાયાંગને સંપૂર્ણરૂપે કહેલ છે. તેમાં એક જ અધ્યયન છે. સુધમાં સ્વામી જંબુસ્વામીને કહે છે કે-હે જંબૂ! જે પ્રમાણે આ સમવાયાંગ સૂત્ર મેં ભગવાન પાસેથી સાંભળ્યું છે. તે પ્રમાણે જ તમને તે કહું છું. અર્થાત્ મારી તરફથી મેં તેમાં કેઈપણ વધારે ઘટાડો કર્યો નથી.
સંપૂર્ણ
१०५० एञ्चेयं एवमाहिज्जंति, तंजहा-कुलगर
वंसेइ य । एवं तित्थगरवंसेइ य, चक्कवडिवंसेइ य, दसारवंसेइ य, गणधरवंसेइ य, इसिवंसेइ य, जइवंसेइ य, मुणिवंसेइ य, सुएइ वा, सुअंगेइ वा, सुयसमासेइ बा, सुयक्खंधेइ वा, समवाएइ वा, संखेइ बा। सम्मत्तमंगमक्खायं अज्झयणं त्ति बेमि॥
मूत्र १६०।
इति समवायं चउत्थमंगं समत्तं
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ જ્ઞાની ભગવંતો કહે છે કે સાધક આત્મા તું રામવાચંગ સૂત્ર દ્વારા જીવ અછવના સ્વરૂપે જાણી, રાગ દ્વેષનો ત્યાગ કરી. તું. શીવ્રતાએ વીતરાગતાને વરીજા. આ છે, શાનીઓના કુપાના. અમીમય શીતળ કિરણો ! સાધનાને જોશમાં લાવનારો. મંત્રાક્ષરી પ્રયોગ, સાધકને. જીવન જીવવાની આ જડીબુટ્ટી.. કર્મ સામે સંગ્રામ ખેલી. આધ્યાત્મ રિપૂને હરાવી. આત્મ વિજચ વરી જીવનને ધન્ય બનાવી લે, આ છે સાધકને માટે સોનેરી શિક્ષ...