________________
યોગવિવેકદ્વાત્રિંશિકા/સંકલના
યોગમાર્ગમાં પ્રવૃત્તિ કરે તેવા હોય છે, તેથી તેવા દ્રવ્યથી કુલયોગીઓ શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારી છે.
૧૧
વળી કેટલાક કુલયોગીઓ યોગમાર્ગની આચરણા કરનારા છે, તેઓ ભાવથી કુલયોગી છે. તેમને પણ શાસ્ત્રનો ઉપદેશ પ્રાપ્ત થાય તો તેમના યોગમાર્ગમાં અતિશયતા આવે છે, તેથી ભાવથી કુલયોગી શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારી છે.
વળી પ્રવૃત્તચક્રયોગીઓ યોગમાર્ગમાં સતત પ્રવૃત્તિ કરનારા છે, આમ છતાં શાસ્ત્રવચનોને સાંભળીને તેઓના બોધમાં અતિશયતા થાય છે અને યોગમાર્ગની પ્રવૃત્તિમાં પણ અતિશયતા થાય છે. તેથી પ્રવૃત્તચક્રયોગી પણ શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારી છે.
શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારી યોગાવંચક જીવો ઃ
કેટલાક જીવો યોગીના કુળમાં જન્મેલા ન હોય, યોગીના કુળની આચરણા પણ કરતા ન હોય, તેથી દ્રવ્યથી કુલયોગી પણ નથી અને ભાવથી કુળયોગી પણ નથી. વળી યોગમાર્ગમાં સુદૃઢ પ્રવૃત્તિ કરનારા એવા પ્રવૃત્તચક્રયોગી પણ નથી. આમ છતાં ભાવમળની અલ્પતાને કારણે યોગાવંચક યોગને પામેલા છે અને ક્રિયાવંચક અને ફલાવંચક યોગને પામશે, તેવા ચિલાતીપુત્ર વગેરે જીવો શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારી છે.
આનાથી એ ફલિત થયું કે કુલયોગી, પ્રવૃત્તચક્રયોગી અને કેટલાક આદ્ય અવંચકયોગની પ્રાપ્તિવાળા જીવો શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારી છે અને ગોત્રયોગી આર્યદેશમાં જન્મેલા હોવા છતાં યોગમાર્ગને અભિમુખ એવી શુદ્ધિવાળા નહિ હોવાથી શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગમાર્ગના અનધિકારી છે. વળી સામર્થ્યયોગવાળા નિષ્પન્ન યોગીને શાસ્ત્રવચનથી ઉપકાર થતો નહિ હોવાથી શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારી નથી.
છદ્મસ્થતાને કારણે પ્રસ્તુત વિવેચનમાં વીતરાગ ભગવંતની આજ્ઞાવિરુદ્ધ કે ગ્રંથકારશ્રીના આશયવિરુદ્ધ અજાણતાં કાંઈ પણ લખાયું હોય તો ત્રિવિધે ત્રિવિધ ‘મિચ્છા મિ દુક્કડં’ માંગું છું.
વિ. સં. ૨૦૬૨, તિથિ-મહા વદ-૬,
તા. ૧૯-૨-૨૦૦૬,
૩૦૨, વિમલવિહાર,
સરસ્વતી સોસાયટી, પાલડી,
અમદાવાદ-૭.
Jain Education International
– પ્રવીણચંદ્ર ખીમજી મોતા
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
