________________
૪૨
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકા/બ્લોક-૧૨ ત્યારે બીજું અપૂર્વકરણ પ્રગટે છે અને તે વખતે ધર્મસંન્યાસ સંજ્ઞાવાળો પારમાર્થિક સામર્થ્યયોગ પ્રગટ થાય છે.
આનાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે સમ્યકત્વકાળમાં કર્મની સ્થિતિ ઘણી ઘટેલી હોય છે, તેના કરતાં પણ ઘણી સ્થિતિ ઘટટ્યા પછી જીવને ભાવથી દેશવિરતિ પ્રાપ્ત થાય છે. તેમાંથી પણ ઘણી કર્મની સ્થિતિ ઘટે ત્યારે જીવને ભાવથી સર્વવિરતિ પ્રાપ્ત થાય છે અને સર્વવિરતિની પ્રાપ્તિ પછી સંખ્યાતા સાગરોપમ સ્થિતિ ઘટે ત્યારે ઉપશમશ્રેણિ પ્રગટે છે અને ઉપશમશ્રેણિમાં અપેક્ષિત સંખ્યાતા સાગરોપમથી અધિક સંખ્યાતા સાગરોપમની સ્થિતિ ઘટે ત્યારે ક્ષપકશ્રેણિ આવે છે. તેથી ક્ષપકશ્રેણિ માટે અપેક્ષિત સંખ્યાત સાગરોપમની સ્થિતિ અલ્પ બતાવવા માટે તથાવિધ સંખ્યયસાગરોપમ અતિક્રમભાવી ક્ષપકશ્રેણિવાળું બીજું અપૂર્વકરણ=આઠમું ગુણસ્થાનક છે અને તે બીજા અપૂર્વકરણમાં પ્રથમ ધર્મસંન્યાસ નામનો સામર્થ્યયોગ પારમાર્થિક થાય છે, તેમ કહેલ છે; કેમ કે ક્ષપકશ્રેણિવાળા યોગીઓને સામર્થ્યયોગથી લયોપશમભાવના ક્ષમાદિ ધર્મોની નિવૃત્તિ થાય છે.
અહીં કહ્યું કે ક્ષપકશ્રેણિમાં તાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ પ્રગટે છે, તેથી તેની પૂર્વે અતાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ હોય છે, તે બતાવવા માટે ગ્રંથકારશ્રી કહે છે – પ્રવાકાળમાં જ્ઞાનયોગપ્રતિપત્તિરૂપ અતાત્વિક સામર્થ્યયોગ :
અતાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ પ્રવજ્યાકાળમાં પણ છે; કેમ કે સંસારની પ્રવૃત્તિ સ્વરૂપ ધર્મોના ત્યાગરૂપ પ્રવ્રજ્યા જ્ઞાનયોગના સ્વીકારરૂપ છે.
આનાથી એ ફલિત થાય કે રાગાદિભાવોના ઉચ્છેદને અનુકૂળ જ્ઞાનયોગ છે, અને પ્રવ્રજ્યા એ રાગાદિના ઉચ્છેદને અનુકૂળ ભગવાનના વચનાનુસાર સુદઢ યત્નરૂપ છે. તેથી પ્રવજ્યા જ્ઞાનયોગપ્રતિપત્તિરૂપ છે; અને પ્રવજ્યા જ્ઞાનયોગ પ્રતિપત્તિરૂપ છે, માટે સામર્થ્યયોગ છે. આમ છતાં ક્ષયોપશમભાવના ધર્મોનો અહીં ત્યાગ નથી, તેથી ક્ષયોપશમભાવના ધર્મોના ત્યાગરૂપ તાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ કરતાં હિનકક્ષાનો સામર્થ્યયોગ છે, માટે આ સામર્મયોગને અતાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ કહેલ છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે પ્રવજ્યા જ્ઞાનયોગપ્રતિપત્તિરૂપ છે, તે કેમ નક્કી થાય ? તેથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
