________________
યોગવિવેકદ્રાવિંશિકાશ્લોક-૨૬ ટીકાઃ
इच्छेति-तद्वतां यमवता, कथातो या मुत्=प्रीतिस्तया युता-सहिता, यमेष्विच्छा इच्छायम उच्यते । यत्तेषां यमानां, पालनं शमसंयुतम्-उपशमान्वितं, स प्रवृत्तियमा, तत्पालनं चात्राविकलमभिप्रेतं, तेन न कालादिविकलतत्पालनक्षणे इच्छायमेऽतिव्याप्तिः, न च सोऽपि प्रवृत्तियम एव, केवलं तथाविधसाधुचेष्टया प्रधान इच्छायम एव, तात्त्विकपक्षपातस्यापि द्रव्यक्रियातिशायित्वात् । तदुक्तम् - “तात्त्विकः पक्षपातश्च भावशून्या च या क्रिया ।
નયોરન્તર શેયં માનુવિદ્યોતયરિવ| (ચો. . સ./શ્નો. ૨૨૩) संविग्नपाक्षिकस्य प्रवृत्तचक्रत्वानुरोधे तु प्रवृत्तियम एवायं तस्य शास्त्रयोगानियतत्वादिति नयभेदेन भावनीयम् ।।२६।। ટીકાર્ચ -
તતાં ..... પ્રવૃત્તિમ:, તદ્દાનનીયમવાળાની, કથાથી થયેલી જે મુત્ર પ્રીતિ, તેથી યુક્ત=સહિત, યમોમાં ઈચ્છા, ઈચ્છાયમ કહેવાય છે. શમસંયુત=ઉપશમથી અવિત જે તેમનું યમોનું, પાલત તે પ્રવૃત્તિયમ છે.
પૂર્વમાં પ્રવૃત્તિયમનું લક્ષણ કર્યું. તે લક્ષણ વિશિષ્ટ ઈચ્છાયમમાં અતિવ્યાપ્ત થાય છે. તેના નિવારણ માટે લક્ષણમાં પરિષ્કાર બતાવીને તે લક્ષણ પ્રવૃત્તિયમમાં છે અને વિશિષ્ટ ઈચ્છોયમમાં અતિવ્યાપ્ત નથી, તે ગ્રંથકારશ્રી બતાવે છે --
તત્પત્તિને ...... તિવ્યક્તિ, અને અહીં પ્રવૃત્તિયમમાં, તેમનું પાલનયમોનું પાલન, અવિકલ અભિપ્રેત છે=શાસ્ત્રવિધિની ત્રુટિ વગરનું અભિપ્રેત છે. તે કારણથી=પ્રવૃત્તિયમમાં યમોનું પાલન અવિકલ અભિપ્રેત છે તે કારણથી, કાલાદિથી વિકલ એવા તેના=યમોના, પાલનક્ષણવાળા ઈચ્છાયમમાં અતિવ્યાપ્તિ નથી ઈચ્છામમાં પ્રવૃત્તિયમના લક્ષણની અતિવ્યાપ્તિ નથી.
અહીં કોઈ કહે કે પૂર્વમાં પ્રવૃત્તિયમના લક્ષણનો પરિષ્કાર કર્યો તે કરવાની જરૂર નથી; કેમ કે કાલાદિથી વિકલ પણ યમોનું સેવન પ્રવૃત્તિયમ જ છે, તો તેનું નિરાકરણ કરવા અર્થે ગ્રંથકારશ્રી કહે છે --
ન ..... રૂછાયમ ર્વ, અને તે પણ=કાલાદિથી વિકલ એવું યમોનું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
