________________
૮૨
યોગવિવેકદ્ધાત્રિશિકા/શ્લોક-૨૬ ભાવાર્થઈચ્છાદિ ચાર યમોનો અધ્યાત્માદિયોગ સાથે સંબંધ -
અધ્યાત્માદિ પાંચ યોગોમાંથી પ્રથમ અધ્યાત્મયોગ પ્રગટે છે, ત્યારપછી ભાવનાયોગ પ્રગટે છે, ત્યારપછી ધ્યાનયોગ પ્રગટે છે અને ધ્યાનયોગથી સમતાયોગ આવે છે. તે સર્વ ભૂમિકાઓમાં ક્રમસર ઈચ્છાદિ ચાર યમો હોય છે અને જ્યારે વૃત્તિસંક્ષય નામનો પાંચમો યોગ આવે છે ત્યારે યોગીને કેવલજ્ઞાન થાય છે, તે વખતે પાંચ મહાવ્રતોરૂપ યમો ક્ષાયિકભાવના પ્રાપ્ત થાય છે અને ૧૦મા ગુણસ્થાનક સુધી તે પાંચ મહાવ્રતો ક્ષયોપશમભાવવાળા હોય છે અને પાંચ મહાવ્રતો તરતમતાની ભૂમિકાથી ઈચ્છાદિ ચાર યમોમાં વિભક્ત છે. રિપો. અવતરણિકા:
શ્લોક-૨૫માં ચાર પ્રકારના યમો અને ત્રણ પ્રકારના અવંચકયોગો ઉદ્દેશમાત્રથી બતાવ્યા. હવે તેમના સ્વરૂપનો નિર્દેશ ક્રમસર શ્લોક-૨૬ થી ૩૧માં ગ્રંથકારશ્રી બતાવે છે – શ્લોક :
इच्छायमो यमेष्विच्छा युता तद्वत्कथामुदा ।
स प्रवृत्तियमो यत्तत्पालनं शमसंयुतम् ।।२६।। અન્વયાર્થ:તથાભુવાતવાનનીયમવાળાની, કથાથી થયેલી પ્રીતિથી યુવા-યુક્ત એવી ચર્થચ્છા=યમોમાં ઈચ્છા છાયામાં ઈચ્છાયમ છે. ચ=જે શમસંયુતશમસંયુત તસ્પાનનંતેઓનું પાલન યમોનું પાલન, સકતે પ્રવૃત્તિમ=પ્રવૃત્તિમ છે. ૨૬ શ્લોકાર્થ :
તદ્વાનની=મવાળાની, કથાથી થયેલી પ્રીતિથી યુક્ત એવી યમોમાં ઈચ્છા તે ઈચ્છાયમ છે. જે શમસંયુત તેઓનુંયમોનું પાલન, તે પ્રવૃત્તિમ છે. |રા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
