________________
પ૦
યોગવિવેકદ્ધાત્રિશિકા/બ્લોક-૧૫ આવર્તનવાળા છે. વીવર્તનાવીના અહીં ‘’ શબ્દથી દ્વિઆવર્તનાદિનું ગ્રહણ કરવું=બે-ત્રણ ઈત્યાદિ આવર્તનવાળા ગ્રહણ કરવા. તેઓને સકૃઆવર્તનાદિવાળા જીવોને, વ્યવહારથી અને નિશ્ચયથી અતત્વરૂપ અધ્યાત્મ, ભાવનાસ્વરૂપ યોગ કહેવાયો છે; કેમ કે અશુદ્ધ પરિણામપણું છે=સકૃબંધકાદિ જીવોમાં અશુદ્ધ પરિણામપણું છે. સબંધકાદિનો અધ્યાત્મ, ભાવનારૂપ અતાત્ત્વિક યોગ કેવો છે, તે ગ્રંથકારશ્રી સ્પષ્ટ કરે છે --
પ્રત્યપાય=અનર્થફળ પ્રાયઃ અર્થાત્ બહુલતાએ છે જેને તે તેવો છેઃ અનર્થફળવાળો અધ્યાત્મ, ભાવનારૂપ અતાત્વિક યોગ છે.
અતાત્ત્વિક અધ્યાત્મ, ભાવનારૂપ યોગ અનર્થફળવાળો કેમ છે? તેમાં ગ્રંથકારશ્રી યુક્તિ બતાવે છે –
તથા તે પ્રકારે જે વેષાદિમાત્ર=ભાવસાર એવા અધ્યાત્મ-ભાવતાયુક્ત યોગિયોગ્ય એવા જે વેષાદિમાત્ર અર્થાત્ નેપથ્થ=વસ્ત્ર, ચેષ્ટા અને ભાષારૂપ વેષાદિમાત્ર શ્રદ્ધાવ્ય વસ્તુ હોવાને કારણે અધ્યાત્મ, ભાવનારૂપ અતાત્વિક યોગ અતર્થફળવાળો છે, એમ અવય છે.
ત્યાં=સકૃઆવર્તનાદિવાળા અતાત્વિક યોગમાં, વેષાદિમાત્ર જ હોય, પરંતુ તેઓને કાંઈ શ્રદ્ધાળુતા નથી.
રૂતિ' શબ્દ કથનની સમાપ્તિસૂચક છે. ૧૫ જ મવમIરાધ્યાત્મભાવનાપુવત્તયોજિયોર્ષ પાઠ છે ત્યાં યોગબિંદુ શ્લોક-૩૭૦માં ભાવસારાધ્યાત્મિHવનાયુવતોલિવું પાઠ છે તે સંગત છે, તેથી તે મુજબ અર્થ કરેલ છે. ભાવાર્થ - અતાવિયોગના અધિકારી :
અપુનબંધક સિવાયના સબંધકાદિ જીવોને અધ્યાત્મ, ભાવનારૂપ યોગ વ્યવહારનયથી કે નિશ્ચયનયથી અતાત્ત્વિક છે, અને તે અતાત્ત્વિયોગનું સેવન તેઓને માટે હિતનું તો કારણ નથી, પરંતુ પ્રાયઃ કરીને અનર્થફળવાળું છે; કેમ કે અતાત્વિકયોગના સેવનથી જ તેઓ યોગમાર્ગથી અધિક દૂર જાય છે. માટે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
