________________
છપ
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકા/બ્લોક-૨૩ વિનયને કારણે યોગીઓ પાસેથી વિશિષ્ટ યોગમાર્ગની પ્રાપ્તિ તેઓને થાય છે, તેનાથી કુશળની પરંપરા પ્રગટે છે.
(૫) બોધયુક્ત :- ભાવથી કુલયોગી તત્ત્વના તીવ્ર અર્થે હોય છે, અને અત્યંત મધ્યસ્થતાપૂર્વક તત્ત્વાતત્ત્વનો વિભાગ કરીને તત્ત્વને પામેલા હોય છે. તેથી આવા જીવોને ગ્રંથિભેદ થયેલો હોવાથી સૂક્ષ્મ તત્ત્વમાર્ગનો બોધ હોય છે.
(૬) જિતેન્દ્રિય :- ભાવથી કુલયોગી યોગીધર્મને અનુસરનારા હોય છે, તેથી ઈન્દ્રિયો ઉપર અતિ સંયમવાળા હોય છે; કેમ કે તેમનું ચારિત્રમોહનીય કર્મ અત્યંત શિથિલ થયેલું છે અથવા ક્ષયોપશમભાવને પામ્યું છે. તેથી ભાવથી કુલયોગી જિતેન્દ્રિય હોય છે.
આવા પ્રકારના કુલયોગીઓને શાસ્ત્રથી ઉપકાર થાય છે, એમ શ્લોક-૧૯ સાથે સંબંધ છે. મરચા અવતરણિકા :શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારી કુલયોગી અને પ્રવૃત્તચયોગી છે, એમ શ્લોક-૨૦માં બતાવ્યું. ત્યારપછી કુલયોગીનું સ્વરૂપ શ્લોક-૨૧ અને ૨૨માં બતાવ્યું. હવે પ્રવૃત્તચક્રયોગીનું સ્વરૂપ ગ્રંથકારશ્રી બતાવે છે – શ્લોક -
प्रवृत्तचक्रास्तु पुनर्यमद्वयसमाश्रयाः ।
शेषद्वयार्थिनोऽत्यन्तं शुश्रूषादिगुणान्विताः ।।२३।। અન્વયાર્થ :
પુનર્ણમયસમાયા =વળી યમદ્રયના આશ્રયવાળા=ઈચ્છાયમ અને પ્રવૃત્તિયમના આશ્રયવાળા સત્યન્ત શેષયર્થનો શેષ યમદ્વયતા અત્યંત અર્થી–સ્થિરથમ અને સિદ્ધિયમના અત્યંત અર્થી ગુણવિન્દિતા =શુશ્રુષાદિ ગુણથી યુક્ત એવા પ્રવૃત્તિથા =પ્રવૃત્તચક્રાયોગીઓ છે. ૨૩ શ્લોકાર્ધ :વળી ઈચ્છાયમ અને પ્રવૃત્તિયમના આશ્રયવાળા, સ્થિરયમ અને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
