________________
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૭
(૫) વૃત્તિસંક્ષયયોગ
-
પપ
પારમાર્થિક એકસ્વરૂપવાળો તાત્વિક
મનના વિકલ્પોરૂપ વૃત્તિઓના સંક્ષયરૂપ
સર્વ વૃત્તિઓના સંક્ષયરૂપ
સયોગી કેવલીને
અયોગી કેવલીને. અવતરણિકા -
શ્લોક-૧ની અવતરણિકામાં કહેલ કે અધ્યાત્માદિ યોગના ભેદોને બતાવીને તેના અવાંતર અનેક ભેદો બતાવવા દ્વારા યોગના વિવેકને કહે છે. ત્યારપછી અધ્યાત્માદિ પાંચ યોગના અવાંતર ભેદો ઈચ્છાયોગ, શાસ્ત્રયોગ અને સામર્થ્યયોગનું સ્વરૂપ શ્લોક-૧ થી ૧૨ સુધી બતાવ્યું. ત્યારપછી અધ્યાત્માદિ પાંચ ભેદોનો યથાર્થ બોધ કરાવવા માટે તાત્વિક, અતાત્વિક ભેદને શ્લોક-૧૩ થી ૧૬ સુધી બતાવ્યા. હવે સાધકના સોપક્રમ અને નિરુપક્રમ કર્મોદયની અપેક્ષાએ અધ્યાત્માદિ યોગભેદના અવાંતર સાનુબંધ અને નિરનુબંધ યોગભેદને ગ્રંથકારશ્રી બતાવે છે – શ્લોક :
अपायाभावभावाभ्यां सानुबन्धोऽपरश्च सः ।
निरुपक्रमकर्मैवापायो योगस्य बाधकम् ।।१७।। અન્વયાર્થ -
અપાયામામાવાગ્યા=અપાયના અભાવ અને અપાયના ભાવ દ્વારા સાનુવન્ય પશ્ચ-સાતુબંધ અને અપર=નિરનુબંધ સ =તે=યોગ છે. યોગી વાળા=યોગનું બાધક એવું નિરૂપમવ=નિરુપક્રમ કર્મ જ ઉપાય =અપાય છે. ૧૭ા. શ્લોકાર્ચ - અપાયના અભાવ અને અપાયના ભાવ દ્વારા સાનુબંધ અને અપર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
