________________
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકા/બ્લોક-૧૪ અવતરણિકા -
શ્લોક-૧૩માં વિશેષ પ્રકારના ભેદ વગર યોગના તાત્વિક, અતાત્વિક બે પ્રકારના ભેદ બતાવ્યા. તેમાં અતાત્વિક યોગ તો પરમાર્થથી યોગ નથી, પરંતુ જે તાત્વિક યોગ છે તે મોક્ષનું કારણ હોવાથી વાસ્તવિક યોગ છે. હવે તે તાત્વિક યોગ વ્યવહારનયથી કોને હોય છે અને નિશ્ચયનયથી કોને હોય છે ? તે બતાવવા માટે ગ્રંથકારશ્રી કહે છે – શ્લોક :
अपुनर्बन्धकस्यायं व्यवहारेण तात्त्विकः ।
अध्यात्मभावनारूपो निश्चयेनोत्तरस्य तु ।।१४।। અન્વયાર્ચ -
પુનર્વશ્વવેચ=અપનબંધકને ૩થ્યાત્મભાવનાવો અધ્યાત્મરૂપ અને ભાવનારૂપ આ=યોગ વ્યવદારેન વ્યવહારનયથી તાત્ત્વિા : તાત્વિક યોગ છે નિશ્ચયેન વળી નિશ્ચયનયથી ઉત્તરી તુ=ઉત્તરને જ ચારિત્રીને જ તત્ત્વિકતાત્વિક યોગ છે. ૧૪ શ્લોકાર્ચ -
અપુનર્બલકને અધ્યાત્મરૂપ અને ભાવનારૂપ યોગ વ્યવહારનયથી તાત્વિક યોગ છે, વળી નિશ્ચયનયથી ચારિત્રીને જ તાત્વિક યોગ છે. II૧૪.
ટીકા :
अपुनर्बन्धकस्येति-अपुनर्बन्धकस्य उपलक्षणात्सम्यग्दृष्टेश्च, अयं-योगो, व्यवहारेण-कारणस्यापि कार्योपचाररूपेण, तात्त्विकोऽध्यात्मरूपो भावनारूपश्च निश्चयेन-निश्चयनयेन उपचारपरिहाररूपेण, उत्तरस्य तु चारित्रिण एव ।।१४।। ટીકાર્ય -
લપુનર્વશ્વવસ્ય ../ અપુનબંધકને અને ઉપલક્ષણથી સમ્યગ્દષ્ટિ, કારણનો પણ કાર્યરૂપે ઉપચાર કરનાર વ્યવહારનયથી આયોગ, અધ્યાત્મરૂપ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
