________________
૪૩
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૨
પ્રવજ્યાનો અધિકારી ભવવિરક્ત જીવ છે, અને પ્રવજ્યાનો અધિકારી ભવવિરક્ત જીવ કેવો છે, તેનું ચોક્તમ્ થી ટીકામાં યોગદષ્ટિનું ઉદ્ધરણ આપીને સ્પષ્ટીકરણ કર્યું. તેવો અધિકારી જીવ પ્રવ્રજ્યા ગ્રહણ કરે તો નક્કી જ્ઞાનયોગની આરાધના કરે છે. તેથી પ્રવ્રજ્યાનો અધિકારી જીવ પ્રવ્રજ્યા ગ્રહણ કરે તો અવશ્ય તેનામાં જ્ઞાનયોગ પ્રગટ થાય છે, માટે પ્રવ્રજ્યાકાળમાં પણ અતાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ છે, એમ ફલિત થાય છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે ક્ષપકશ્રેણિમાં તાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ પ્રગટે છે અને પ્રવજ્યાકાળમાં જ્ઞાનયોગ હોવાથી અતાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ પ્રગટે છે, અને ગ્રંથિભેદાદિ કાળમાં તે અતાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ પ્રારંભિક ભૂમિકાનો છે. આથી પ્રથમ અપૂર્વકરણમાં તાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગની અસિદ્ધિ છે, એમ પૂર્વમાં કહેલ છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે સામર્થ્યયોગ તો શાસ્ત્રઅતિક્રાંતગોચર છે. તેથી શાસ્ત્રાનુસારી પ્રવૃત્તિ કરનારા શાસ્ત્રયોગવાળા મુનિઓને કઈ રીતે સંભવે ? તેથી યોગદૃષ્ટિના ઉદ્ધરણમાં પૂ. આ. હરિભદ્રસૂરિ મહારાજ કહે છે –
સર્વજ્ઞનું વચન આગમ છે, તે કારણથી પ્રજ્યાકાળમાં પ્રગટ થતા સામર્મયોગનું સામાન્યથી નિરૂપણ આગમમાં કરેલ છે.
આશય એ છે કે આગમ સર્વજ્ઞના વચનરૂપ છે, તેથી સર્વજ્ઞ ભગવંતના વચનથી કહી શકાય તે સર્વ યોગમાર્ગ આગમમાં બતાવેલ છે, તેથી સામાન્યથી પ્રવ્રયાકાળમાં થતા સામર્થ્યયોગનું વર્ણન પણ શાસ્ત્રમાં કરાયું છે, અને સાત્વિક જીવો તે શાસ્ત્રવચનના બળથી પ્રવ્રજ્યામાં યત્ન કરીને જ્ઞાનયોગની પ્રતિપત્તિરૂપ સામર્થ્યયોગને સ્વપરાક્રમથી પ્રગટ કરે છે. આયોજ્યકરણનું સ્વરૂપ –
આયોજ્યકરણ પછી બીજા સામર્થ્યયોગ પ્રગટે છે, તેથી આયોજ્યકરણનો અર્થ કરે છે –
કેવલજ્ઞાનના ઉપયોગ દ્વારા અચિંત્ય વીર્યના પરાક્રમથી ભવોપગ્રાહી કર્મોને તે પ્રકારે વ્યવસ્થાપન કરીને તે કર્મોને ક્ષપણ કરવાનો વ્યાપાર તે આયોજ્યકરણ છે.
આનાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે આયોજ્યકરણ કેવલજ્ઞાનના ઉપયોગથી થઈ શકે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
