________________
યોગવિવેકદ્વાત્રિંશિકા/શ્લોક-૭
૨૧
વગર સિદ્ધિના સર્વ ઉપાયોના જ્ઞાનનું સર્વજ્ઞત્વ સાથે વ્યાપ્યપણું છે, તેમ કહેલ છે.
આનાથી એ ફલિત થાય કે સિદ્ધિના સર્વ ઉપાયોનું જ્ઞાન થતાં જ સર્વજ્ઞપણું પ્રગટ થાય છે. માટે એમ ન કહી શકાય કે શાસ્ત્રથી સિદ્ધિના ઉત્કૃષ્ટ ઉપાયોનું જ્ઞાન થવા છતાં ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓનો ઉપલંભ નથી, માટે શાસ્ત્રશ્રવણથી કેવલજ્ઞાન થતું નથી; પરંતુ એમ જ કહેવું પડે કે ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓનું જ્ઞાન થાય કે તરત કેવલજ્ઞાન થાય છે, માટે ઉત્કૃષ્ટ હેતુના જ્ઞાનની સાથે અવિનાભાવી ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓની પ્રાપ્તિ છે. માટે શાસ્ત્રથી સિદ્ધિના સર્વ હેતુઓનું જ્ઞાન થતું હોય તો શાસ્ત્રશ્રવણકાળમાં જ સર્વજ્ઞપણાની પ્રાપ્તિ થાય; અને શાસ્ત્રશ્રવણકાળમાં સર્વજ્ઞપણું પ્રાપ્ત થતું નથી, માટે શાસ્ત્રઅતિક્રાંતવિષયવાળો સામર્થ્યયોગ છે. કા અવતરણિકા :
શ્લોક-૫માં કહ્યું કે શાસ્ત્રઅતિક્રાંતવિષયવાળો સામર્થ્યયોગ છે અને તે સામર્થ્યયોગ શાસ્ત્રઅતિક્રાંતવિષયવાળો કેમ છે ?, તેની શ્લોક-૬માં પુષ્ટિ કરી. તેથી એ ફલિત થયું કે સામર્થ્યયોગનું સ્વરૂપ શાસ્ત્ર બતાવી શકતું નથી. તેથી જિજ્ઞાસા થાય કે સામર્થ્યયોગનું જ્ઞાન કઈ રીતે થાય ? તેથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે -
શ્લોક :
प्रातिभज्ञानगम्यस्तत्सामर्थ्याख्योऽयमिष्यते ।
अरुणोदयकल्पं हि प्राच्यं तत्केवलार्कतः ||७ ||
અન્વયાર્થ:
તત્—તે કારણથી=શાસ્ત્રથી સામર્થ્યયોગના સ્વરૂપનું જ્ઞાન થતું નથી તે કારણથી, પ્રતિમજ્ઞાનનમ્યઃ=પ્રાતિભજ્ઞાનગમ્ય સામર્થ્યો=સામર્થ્ય નામનો નથ=આ=યોગ, રૂવ્વતે=ઈચ્છાય છે. તત્ દ્વિ=તે જ=પ્રાતિભ જ વાòતઃકેવલજ્ઞાનરૂપ સૂર્યથી પ્રાö=પૂર્વકાલીન હોવચ૫=અરુણોદય જેવું 8.11911
શ્લોકાર્થ :
શાસ્ત્રથી સામર્થ્યયોગના સ્વરૂપનું જ્ઞાન થતું નથી, તે કારણથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
