________________
યોગવિવેકદ્વાત્રિંશિકા/શ્લોક-૧૨
૩૫
ક્ષાયિકભાવના ક્ષમાદિ ગુણો પ્રગટ થાય છે, અને પૂર્ણ ક્ષાયિકભાવના ગુણો દસમા ગુણસ્થાનકના અંતે પ્રગટ થાય છે અને બા૨મું ગુણસ્થાનક સંપૂર્ણ મોહના ક્ષયથી ક્ષાયિકભાવનું છે અને બાકીના જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય અને અંતરાય, એ ત્રણ ઘાતિકર્મની અપેક્ષાએ ક્ષયોપશમભાવનું છે અને તેરમું ગુણસ્થાનક સંપૂર્ણ ક્ષાયિકભાવનું છે.
વળી તે૨મા ગુણસ્થાનકના અંતે કેવલી યોગનિરોધ ક૨વાનું શરૂ કરે છે અને ચૌદમા ગુણસ્થાનકમાં કાયાદિ કર્મોનો ત્યાગ થાય છે. ત્યારે બીજા સામર્થ્યયોગનો પ્રારંભ થાય છે, તેથી ચૌદમું ગુણસ્થાનક યોગસંન્યાસ સંજ્ઞાવાળું છે.
ટીકામાં, કાયાદિ ક્રિયારૂપ યોગોનો અર્થ કર્યો કે કાયોત્સર્ગકરણાદિરૂપ કાયાદિ વ્યાપારો. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે જ્યાં સુધી યોગીએ યોગનિરોધ કર્યો નથી, ત્યાં સુધી છદ્મસ્થાવસ્થામાં કાયોત્સર્ગ કરે છે, તે કાયાનો વ્યાપાર છે, ઉચિત ઉપદેશ આપે છે, તે વાચિક વ્યાપાર છે, અને તત્ત્વચિંતનમાં મનોયોગને પ્રવર્તાવે છે તે મનનો વ્યાપાર છે; અને આ ત્રણે વ્યાપારો કેવલીને પણ ભૂમિકા પ્રમાણેના હોય છે. આથી કેવલી પણ કાયાદિવ્યાપારો કરે છે, ઉપદેશાદિ આપે છે અને મનોદ્રવ્ય દ્વારા અનુત્ત૨વાસી દેવોને ઉત્તર પણ આપે છે. તે સર્વ વ્યાપારોનો ત્યાગ બીજા યોગસંન્યાસસંશિત સામર્થ્યયોગમાં થાય છે.॥૧૧॥
અવતરણિકા :
શ્લોક-૧૧માં ધર્મસંન્યાસસંક્ષિત અને યોગસંન્યાસસંક્ષિત બે પ્રકારનો સામર્થ્યયોગ બતાવ્યો. હવે બે પ્રકારના સામર્થ્યયોગમાંથી પ્રથમ સામર્થ્યયોગ ક્યારે થાય છે અને બીજો સામર્થ્યયોગ ક્યારે થાય છે, તે બતાવવા અર્થે ગ્રંથકારશ્રી કહે છે -
શ્લોક ઃ
द्वितीयापूर्वकरणे प्रथमस्तात्त्विको भवेत् । आयोज्यकरणादूर्ध्वं द्वितीय इति तद्विदः । । १२ ।।
અન્વયાર્થ :
દ્વિતીયાપૂર્વજર=બીજા અપૂર્વકરણમાં પ્રથમઃ=પ્રથમ સામર્થ્યયોગ ર્ત્તત્ત્વો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
