________________
૩૧
યોગવિવેકદ્ધાત્રિશિકા/શ્લોક-૧૦ પ્રજ્ઞાનો વ્યાપાર કરતો ઉત્તમ યોગને પામે છે. ll૧૦IL. ટીકા -
आगमेनेति-आगमेन-शास्त्रेण, अनुमानेन-लिङ्गाल्लिङ्गिज्ञानरूपेण, ध्यानाभ्यासस्य रस: श्रुतानुमानप्रज्ञाविलक्षणऋतम्भराख्यो विशेषविषयः, तेन च त्रिधा प्रज्ञा प्रकल्पयन् उत्तमं सर्वोत्कृष्टं, योगं लभते ।।१०।। ટીકાર્ચ -
સામેન .... મને ! આગમથી શાસ્ત્રથી, લિંગથી લિંગીના જ્ઞાનરૂપ અનુમાનથી, શ્રુતપ્રજ્ઞાથી અને અનુમાનપ્રજ્ઞાથી વિલક્ષણ ઋતંભરા નામના વિશેષવિષયરૂપ ધ્યાનાભ્યાસનો રસ તેનાથી, ત્રણ પ્રકારે પ્રજ્ઞાનો વ્યાપાર કરતો ઉત્તમ યોગને સર્વોત્કૃષ્ટ યોગને-સામર્થ્યયોગને, પામે છે. [૧૦. ભાવાર્થ :આગમથી, અનુમાનથી અને ધ્યાનાભ્યાસના રસથી સામર્થ્યયોગની પ્રાપ્તિ –
અતીન્દ્રિય પદાર્થો મતિજ્ઞાનનો વિષય નથી, પરંતુ આગમનો વિષય છે. તેથી યોગી અતીન્દ્રિય પદાર્થોને શાસ્ત્રોથી જાણે, શાસ્ત્રોના કહેવાના તાત્પર્યનો અનુમાનથી યથાર્થ નિર્ણય કરે અને નિર્ણય કર્યા પછી તે પદાર્થોને જીવનમાં ઉતારવા માટે ધ્યાનમાં યત્ન કરે.
જેમ કે શાસ્ત્રો રાગાદિના ઉચ્છદ માટે સર્વ ઉચિત પ્રવૃત્તિ બતાવે છે. તેથી યોગી શાસ્ત્રવચનથી ઉચિત પ્રવૃત્તિનું જ્ઞાન કરે, યુક્તિ દ્વારા તે શાસ્ત્રવચનના તાત્પર્યને યથાર્થ જોડે અને ત્યારપછી તેને જીવનમાં ઉતારવા માટે ધ્યાનમાં સમ્યગુ યત્ન કરે, ત્યારે શુદ્ધ આત્માને પ્રગટ કરવા માટેનો ધ્યાનનો અભ્યાસ પ્રગટે છે.
ધ્યાનના અભ્યાસનો રસ એટલે શ્રુતપ્રજ્ઞાથી અને અનુમાનપ્રજ્ઞાથી વિલક્ષણ એવી ઋતંભરા પ્રજ્ઞા. તે પ્રજ્ઞા જ્યારે પ્રગટે ત્યારે શુદ્ધ આત્માને આવિર્ભાવ કરવાનો ધ્યાનાભ્યાસનો રસ જીવમાં પ્રગટે છે.
આ રીતે આગમથી, અનુમાનથી અને ધ્યાનાભ્યાસના રસથી ત્રણ રીતે પ્રજ્ઞાને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
