________________
૧૮
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧ પ્રકારે શાસ્ત્રથી જ જણાતાં નથી. અવ્યથા=શાસ્ત્રથી જ સિદ્ધિના સર્વ હેતુઓનો બોધ થતો નથી એમ ન માનો, પરંતુ શાસ્ત્રથી જ સિદ્ધિના સર્વ હેતુઓનો બોધ થાય છે એમ માનો તો, શાસ્ત્રથી જ સિદ્ધિના સર્વ હેતુઓનો બોધ થયે છતે સર્વજ્ઞપણું પ્રાપ્ત થાય=શાસ્ત્રના શ્રવણથી જ સર્વજ્ઞપણું પ્રાપ્ત થાય; કેમ કે શ્રવણથી જ શાસ્ત્રના શ્રવણથી જ, સિદ્ધિના સર્વ હેતુઓનું જ્ઞાન થયે છતે સિદ્ધિના સર્વ ઉપધાયક એવા ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓના જ્ઞાનનું પણ આવશ્યકપણું છે=સર્વજ્ઞત્વની સિદ્ધિના પ્રાપક એવા ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓનું જ્ઞાન પણ શાસ્ત્રશ્રવણથી થવું આવશ્યક છે.
સર્વજ્ઞત્વની સિદ્ધિના સર્વ ઉપાયો શાસ્ત્રથી જણાય છે, અને શાસ્ત્રના શ્રવણથી સિદ્ધિના સર્વ હતુઓનું જ્ઞાન પણ થાય છે, પરંતુ તે હેતુઓના સેવનરૂપ ચારિત્રની પ્રાપ્તિ ન થાય તો શાસ્ત્રથી મોક્ષનાં સર્વ કારણોનું જ્ઞાન થવા છતાં કેવળજ્ઞાન ન થાય તેમ માની શકાય. એ પ્રકારની શંકામાં ગ્રંથકારશ્રી બીજો હેતુ કહે છે --
તદુપ્રશ્નાર્થ ..... વિ7ખ્યામાવત, તેના ઉપલંભાવ્ય સ્વરૂપ આચરણરૂપ ચારિત્રના પણ વિલંબનો અભાવ છે=મોક્ષની પ્રાપ્તિના ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓની પ્રાપ્તિ સાથે સ્વરૂપઆચરણાત્મક ચારિત્રનો પણ અપ્રમાદી શ્રોતાને વિલંબ વગર પ્રાપ્ત થાય છે, માટે શ્રવણથી જ મોક્ષના સર્વ હતુઓનું જ્ઞાન થતું હોય તો શ્રવણકાળમાં જ કેવળજ્ઞાન થવું જોઈએ, એમ અવય છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે શ્રવણથી સર્વજ્ઞત્વની સિદ્ધિના ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓનું જ્ઞાન થાય છે, પરંતુ ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓની પ્રાપ્તિ થતી નથી, તેમ સ્વીકારીએ તો શું વાંધો ? તેથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
સર્વસિદ્ધિ ..... વ્યાખ્યત્વષ્ય અને સર્વ સિદ્ધિના ઉપાયોના જ્ઞાનનું સિદ્ધિના સર્વ ઉપાયોના જ્ઞાનનું, સર્વજ્ઞની સાથે વ્યાપ્યપણું છે=જ્યાં જ્યાં સિદ્ધિના સર્વ ઉપાયોનું જ્ઞાન છે ત્યાં ત્યાં સર્વજ્ઞપણું છે, એ પ્રકારની વ્યાપ્તિ છે. તેથી સર્વજ્ઞત્વની પ્રાપ્તિ પૂર્વે શાસ્ત્રથી સિદ્ધિના હેતુઓનું સર્વ પ્રકારે જ્ઞાત થતું નથી, એમ અવય છે.
તવમુવતમ્ - તે આ કહેવાયું છે=શાસ્ત્રથી જ સર્વથા મોક્ષના હેતુઓ જણાતા નથી, અન્યથા શ્રવણથી જ સર્વજ્ઞપણું પ્રાપ્ત થાય, એ પ્રમાણે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
