________________
યોગવિવેકદ્ધાત્રિશિકા/શ્લોક-૩ પણ એક કર્મ=પ્રધાન ક્રિયાના અવયવભૂત સ્વલ્પ કાંઈક કર્મ, “ઈચ્છાયોગથી નમસ્કાર કરીને એ પ્રમાણે શ્રવણ હોવાને કારણે=યોગદષ્ટિ ગ્રંથમાં શ્રવણ હોવાને કારણે, અહીં ઈચ્છાયોગમાં, નિમગ્ન થાય છે અંતર્ભાવ પામે છે.
કન્યથા ..... સન્મવાત, અન્યથા=પ્રધાન કર્મના એક અવયવભૂત કર્મ શાસ્ત્રાનુસારી હોવા છતાં ઈચ્છાયોગમાં અંતર્ભાવ કરવામાં ન આવે તો, ઈચ્છાયોગના અધિકારી એવા ભગવાન હરિભદ્રસૂરિ મહારાજા યોગદષ્ટિસમુચ્ચય પ્રકરણના પ્રારંભમાં મૃષાવાદના પરિહારથી સર્વત્ર=સર્વ ઠેકાણે, ઔચિત્યના આરંભને બતાવવા માટે “નત્વેચ્છાયો તોડયામ” રૂત્યારે કહેત નહિ; કેમ કે અલ્પ એવા વચન નમસ્કારમાત્રના વિધિશુદ્ધનો પણ સંભવ છે.
આ કથનથી શું ફલિત થાય છે, તે ગ્રંથકારથી સ્પષ્ટ કરે છે – પ્રતિપન્ન .... વિમાનીય પ્રતિપન્ન સ્વપર્યાય અત્તભૂતપણારૂપે ગ્રંથરચના કરવારૂપ સ્વીકારાયેલા સ્વપર્યાય અંતભૂતપણારૂપે, પ્રકૃત નમસ્કારનું પણ= યોગદષ્ટિ ગ્રંથ શ્લોક-૧માં “નત્વેચ્છથીતઃ' એ પ્રકારના વચનથી કરાયેલા નમસ્કારનું પણ, ઈચ્છાયોગપ્રભાવપણું અદુષ્ટ છે, એ પ્રમાણે ભાવત કરવું all
સાપ - અહીં ’ થી એ સમુચ્ચય કરવો છે કે પ્રધાન ક્રિયાના અંગભૂત એવો વિકલ યોગ તો ઈચ્છાયોગ છે, પરંતુ અવિકલ પણ એક અંગ ઈચ્છાયોગમાં અંતર્ભાવ પામે છે.
વિપશુદ્ધસ્થાપિ ઉત્પર્ય - અલ્પ એવા વાગ્નમસ્કારમાત્રના વિધિથી અશુદ્ધનો તો સંભવ છે, પરંતુ અલ્પ એવા વાગ્નમસ્કારમાત્રના વિધિશુદ્ધનો પણ સંભવ છે.
પ્રતિપસ્વપર્યાયાન્તર્મુતત્વન વ પ્રકૃતનમારચા અહીં ‘વ’ થી એ સમુચ્ચય થાય છે કે ગ્રંથરચનાના પર્યાયની અંતર્ગત અન્ય અવયવો તો ઈચ્છાયોગથી પ્રભાવ છે, પરંતુ વિધિશુદ્ધ સ્વીકારાયેલ પ્રકૃત નમસ્કારનું પણ ઈચ્છાયોગપ્રભવપણું છે. ભાવાર્થઅવિકલ પણ સ્વલ્પ અંગનો ઈચ્છાયોગમાં અંતર્ભાવ :
યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય નામના ગ્રંથની રચનાનો પૂ. આચાર્ય શ્રીહરિભદ્રસૂરિ મહારાજાએ પ્રારંભ કર્યો તે બહુકાળવ્યાપી પ્રધાન કર્મ હતું. તે પ્રધાન કર્મના અંગભૂત એવી યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય ગ્રંથના પ્રથમ શ્લોકમાં નમસ્કારની ક્રિયા છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
