Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
ઉપદેશપદ-અનુવાદ જ ધાર્મિક શિક્ષણ લેવા - આપવાની પદ્ધતિ ઈત્યાદિ વિવિધ બાબતો રજૂ કરાઈ છે. વિશેષમાં ગા. ૨૯૮૮૫માં વાક્યર્થ, મહાવાક્યર્થ અને ઔદંપર્યાર્થિનું નિરૂપણ છે.
વિવરણો – ઉ. ૫. ઉપર ત્રણેક વિવરણ રચાયાં છે. (૧) વર્ધમાનસૂરિએ વિ. સં. ૧૦૫૫માં સંસ્કૃતમાં રચેલી ‘ટીકા. આ અપ્રકાશિત જણાય છે.
(૨) મુનિચંદ્રસૂરિએ પોતાના શિષ્ય રામચંદ્ર ગણિની સહાયતાથી સુખસંબોધની નામની સંસ્કૃતમાં વિ. સં. ૧૧૭૪માં રચેલી વિવૃત્તિ. એમાં અર્થદ્રષ્ટિએ ગહન એવી કોઈક વૃત્તિનો ઉલ્લેખ છે. તો તે શું ઉપર્યુક્ત ટીકા છે કે કેમ ? તે જાણવું બાકી રહે છે. આ વિવૃત્તિ પત્ર ૧ આમાં દ્વિતીય પદ્યમાં ઉ.પ. ને તત્ત્વામૃતનો સમુદ્ર અને સમસ્ત વિબુધો (દવો અને સાક્ષરો)ને આનન્દજનક કહેલ છે. (૩) અજ્ઞાતકર્તક ટીકા આ કોઈ સ્થલેથી છપાયાનું જાણવામાં નથી.
સારાંશ – ન્યાયાચાર્ય યશોવિજય ગણિએ ઉ. ૫. નો સારાંશ પાઈયમાં ‘વિએશ રહસ્સ' નામના પોતાના ગ્રન્થમાં હૃદયંગમ રીતે આપ્યો છે.
અનુવાદ – ઉ. ૫. તેમજ પ્રસ્તુત સુખસંબોધની નામની આ વિવૃત્તિના કાર્મિકી બુદ્ધી સુધીનાં પૃ. ૯૩ સુધીના ભાગનો કોઈકે ગુજરાતી અનુવાદ કર્યો છે.
સૌવીરપાથી બૃહદ્ગચ્છીય મુનિચન્દ્રસૂરિ જીવન અને કવન સામગ્રી - “સૌવીરપાયી” બૃહદ્ગચ્છીય મુનિચંદ્રસૂરિના જીવન વૃત્તાન્તની ન્યૂનાધિક સામગ્રી નિગ્ન લિખિત કૃતિઓમાં અપાઈ છે –
(૧) મુનિચંદ્રસૂરિ કૃત વિવરણોની પ્રશસ્તિઓ.
(૨) મુનિચન્ટ ચરિય થઈ – મુનિચન્દ્ર ચરિત્ર સ્તુતિ - આ પ્રસ્તુત મુનિચંદ્રસૂરિના વિબુધ વિનય વાદિ દેવસૂરીની અપભ્રંશમાં ૨૫ પદ્યોની રચના છે. (૩) wગુરુવિરહ વિલાવ – ગુરુ વિરહ વિલાપ. આ ઉપર્યુક્ત વાદિ દેવસૂરીએ પાઈયમાં ૫૫ પદ્યમાં રચ્યો છે. (૪) “સહસ્ત્રાવધાની મુનિસુન્દરસૂરિ કૃત "ગુર્નાવલી. આનાં પદ ૬૦-૭૦ અત્રે પ્રસ્તુત છે. (૫) જૈન ગ્રન્થાવલી પૃ. ૨૦૫-૨૦૬ ગત મુનિચંદ્ર સૂરિકૃત એર કુલકોનાં નામ ઈત્યાદિ (૬) દેવિન્દ - નરઈન્ટ - પરણની પ્રસ્તાવના. (૭) પં. બેચરદાસનો ગ્લેખ નામે “મુનિચંદ્રસૂરિ અને વાદિ દેવસૂરિકૃત શ્રી મુનિચંદ્રગુરુસ્તુતિ. (૮) સુખસંબોધની ટીકા સહિત શ્રી ઉપદેશ પદ મહાગ્રન્થ (ભાર. ૨)નું કિચિત વક્તવ્ય, જે વિ. સં. ૧૯૮૧માં લખાયું છે. (૯) જૈન સાહિત્યનો સંક્ષિપ્ત ઈતિહાસ પૃ. ૨૪૧, ૨૪૩. આના લેખ સ્વ. મોહનલાલ દલીચંદ દેસાઈ છે. (૧૦) D, , G, M, cv, WI-XIX.
આ વર્ણનાત્મક સૂચિપત્ર મારા હાથે સને ૧૯૩૦ થી ૧૯૩૬માં તૈયાર થયું છે. એમાં ખંડ ૧૮, પૃ. ૨૭૧-૨૭૪માં મુનિચંદ્રસૂરિની જીવનરેખા તેમ જ તેમના કૃતિ કલાપની નોંધ લીધી છે.
(૧૧) અનેકાન્ત જયપતાકા ખંડ ૧ નો મારો અંગ્રેજી ઉપોદ્દાત. (૧૨) * જિનરત્નકોશ.
જીવનરેખા-માંની પાંચમી અને સાતમી સામગ્રી મારી સામે નથી. એથી એ સિવાયનીને લક્ષીને હું નીચે પ્રમાણે કેટલીક વિગતો રજૂ કરું છું.
જન્મ-મુનિચંદ્રસૂરિનો જન્મ દર્ભનયરી (દર્ભાવતી નગરી)માં થયો હતો. જુઓ ગુ. વિ. પદ્ય ૨૮. એને લગતું વર્ષ કે એમનાં માતા-પિતાનાં નામ તેમ જ એમનાં સાંસારિક જીવન પૈકી એકે ય બાબત જાણવામાં નથી.
- દીક્ષા – “બૃહત' યાને “વડ' ગચ્છના સર્વદેવસૂરીને બે શિષ્યો યશોભદ્રસૂરિ અને નેમિચંદ્રસૂરિ હતા. એમાંથી કોઈ એક એમના દીક્ષાગુરુ હશે. એમણે લઘુવયે દીક્ષા લઈ અખંડ બ્રહ્મચર્ય પાળ્યું હતું.
