Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 01

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 19

सविशेषणमाख्यातं वाक्यम् १।१।२६ ॥
'
પ્રયુજ્યમાન અથવા અપ્રયુજ્યમાન કર્તા કર્મ કરણ વગેરે કારક સ્વરૂપ વિશેષણ વાચક શબ્દ સહિત, પ્રયુજ્યમાન અથવા અપ્રયુજ્યમાન આખ્યાતને (ત્યાઘન્તને) ‘વાક્ય’ સંજ્ઞા થાય છે. ધર્મો યુખાનું રક્ષતુ અહીં પ્રયુજ્યમાન કર્તૃવાચક અને કર્મવાચક ધર્મસ્ અને યુષ્માન સ્વરૂપ વિશેષણવાચક શબ્દ સહિત પ્રયુજ્યમાન ‘રક્ષતુ ’ આ આખ્યાતને આ સૂત્રથી વાક્ય સંજ્ઞા થાય છે. તેથી ‘પલાઘુ....’ ૨-૧-૨૧ થી યુષ્માન્ ને ‘વસ્’ આદેશ થવાથી ‘ધર્મો વો રક્ષતુ” આવો પ્રયોગ થાય છે. ‘જુનીફ્રિ’ અહીં અપ્રયુજ્યમાન ત્વમ્ વગેરે વિશેષણવાચક શબ્દો સહિત પ્રયુજ્યમાન હુનીહિ આ આખ્યાતને આ સૂત્રથી ‘વાક્ય’ સંજ્ઞા થવાથી ક્ષિયાડડશીઃ પ્રવે’ ૭-૪-૧૨ થી હિ नाइ ને પ્લુત રૂ (૬૩) આદેશ થવાથી જુનીહિ રૂ પૃથુřશ્વ લાવ' આવો પ્રયોગ થાય છે. શ ં તવ, સ્વમ્ અહીં પ્રયુજ્યમાન શતમ્ ઈત્યાદિ વિશેષણ વાચક શબ્દો સાથે અપ્રયુજ્યમાન ‘બસ્તિ’ આ આખ્યાતને આ સૂત્રથી ‘વાચ’ સંજ્ઞા થવાથી કે કતા તે મે’ ૨-૧૨૩ થી ‘તવ’ ને ‘તે’ આદેશ થાય છે. જેથી શીરૂં તે स्वम् આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં ‘પૃથુૉશ્વ હાવ” આ વાક્યનો ઉલ્લેખ, ‘જુનીહિ’ આ વાક્ય બીજા વાક્યની સાથે સાકાંક્ષ છે આવું બતાવવા માટે છે. પરંતુ તેનો ઉલ્લેખ દૃષ્ટાન્તરૂપે નથી. પ્લુત આદેશ વાક્યાન્તરની અપેક્ષામાં થાય છે. તેથી વાક્યાન્તરની અપેક્ષા જણાવવી અહીં આવશ્યક છે. અર્થક્રમશઃ - ધર્મ, તમારું રક્ષણ કરે. કાપ અને પૃથુક ( ગોળ મિશ્રિત ભીના ચોખા.) ખા. શીલ તારું ધન છે. રી
અધાવિત્તિવા ચમર્થ નામ ૧/૧૯૨૭ની
ધાતુ, વિભક્ત્યન્ત અને વાક્યને છોડીને અન્ય અર્થવત્ શબ્દને ‘નામ’ સંજ્ઞા થાય છે. વૃક્ષ સ્વ ધવ અને 7 શબ્દને આ સૂત્રથી નામ
૧૪