Samyakdarshan ane Aatmshakti

Author(s): Mumukshu
Publisher: Rasikbhai Shah

Page 10

અને અજીવ છે પણ તે અજીવ તત્ત્વ મારાથી જુદું છે એમ જાણતો નથી. - જીવ અને અજીવ બને તત્ત્વમાં પોતાપણું સ્થાપ્યું છે. તેથી સાત તત્ત્વના અસ્તિત્વને માનવાથી પણ સમ્યકૃત્વ કહેવાય નહીં, પણ જયારે તે સ્વ-પરના ભિન્ન શ્રધ્ધાનનું પ્રયોજન સમજી સ્વને-પોતાને પોતારૂપ જાણે એટલે કે આત્મામાં અાંબુધ્ધિ ધારણ કરે અને શરીર આદિ જડ પદાર્થમાં પર-બુધ્ધિ ધારણ કરી પરરૂપે તેની સાથે પ્રવર્તન કરે. આમ સ્વ-પર ભેદ-વિજ્ઞાનપૂર્વક જયારે તે પ્રવર્તે ત્યારે સમ્યગ્દર્શન થયું જાણવું.
' હે ભાઈ ! આ તો સર્વજ્ઞનો નિગ્રંથમાર્ગ છે. જો તું સ્વાનુભવ વડે મિથ્યાત્વની ગાંઠ ન તોડ તો નિગ્રંથમાર્ગમાં કઈ રીતે આવ્યો ગણાય? જન્મ મરણની ગાંઠ ન તોડી તો નિગ્રંથમાર્ગમાં જન્મીને તે શું કર્યું ? ભાઈ ! આવો અવસર મળ્યો તો એવો ઉદ્યમ કર કે જેથી આ જન્મમરણની ગાંઠ તૂટે ને અલ્પકાળમાં મુકિત થાય.
વળી એવા સમ્યક્ત થતાંની સાથે, જે જ્ઞાન (પૂર્વ) પાંચ ઈન્દ્રિય તથા છઠ્ઠા મન દ્વારા ક્ષયોપશમરૂપ મિથ્યાત્વદશામાં કુમતિ, કુશ્રુતરુપ થઈ રહ્યું હતું તે જ જ્ઞાન હવે મતિધૃતરૂપ સમ્યકજ્ઞાન થયું. સમ્યગ્દષ્ટિ જે કાંઈ જાણે તે સર્વ જાણવું સમ્યજ્ઞાનરૂપ છે.
એકવાર સમ્યગ્દર્શન થયું પછી સમ્યગ્દષ્ટિ જે કોઈપણ પદાર્થનું જાણપણું કરશે તેમાં હેય તત્ત્વને હેય સમજીને છોડશે અને ઉપાદયે તત્ત્વને આદરવા યોગ્ય સમજીને આદરશે માટે તેના જ્ઞાનને સમ્યજ્ઞાન કહ્યું છે. મિથ્યાત્વરૂપી વિષ નીકળી જવાથી અને સમ્યગદર્શનનું બળ હોવાથી તેનું જાણપણું સમ્યફ થાય છે. આ જ અર્થનું એક વાક્ય પરમકૃપાળુદેવ પત્રાંક ૮૩૯માં લખે છે :
- “અનંતકાળથી જે જ્ઞાન ભવહેતુ થતું હતું. તે જ્ઞાનને એક સમયમાત્રમાં જાત્યાંતર કરી જેણે ભવનિવૃત્તિરૂપે કર્યું તે કલ્યાણમૂર્તિ સમ્યગ્દર્શનને નમસ્કાર.”
અહીં પણ સમ્યગ્રદર્શનનું મહાભ્ય ગાયું છે કારણ અનંતકાળથી જે મિથ્યાત્વદશામાં જે જ્ઞાન કુમતિ, કુશ્રુતરૂપે પ્રવર્તતું હતું તે સમ્યગદર્શન પ્રગટ થતાની સાથે સમ્યકરૂપે પ્રવર્તવા લાગ્યું. તેથી સમ્યગ્દર્શનને નમસ્કાર કર્યા.