Samyakdarshan ane Aatmshakti

Author(s): Mumukshu
Publisher: Rasikbhai Shah

Page 8

શીઘ્ર આપ્યા કરશો. મેળાપ તો કદી થવો હશે ત્યારે થશે, અને નિરંતર સ્વરૂપાનુભવનો અભ્યાસ રાખશોજી શ્રીઃ અસ્તુ.
કેવી સરસ આધ્યાત્મિક ભાવના ભાવે છે, અને પોતાની નિર્માનતા બતાવે છે.
હવે, સ્વાનુભવદશા વિષે પ્રત્યક્ષ-પરોક્ષાદિક પ્રશ્નોના ઉત્તર સ્વબુધ્ધિ અનુસાર લખું છુ
:
તેમાં પ્રથમ જ સ્વાનુભવનું સ્વરૂપ, જાણવા અર્થે લખું છું જીવ (નામનો ચેતન) પદાર્થ અનાદિ (કાળ)થી મિથ્યાદૅષ્ટિ છે; ત્યાં સ્વપરના યથાર્થરૂપથી વિપરીત શ્રધ્ધાનનું નામ મિથ્યાત્વ છે. વળી જે કાળે કોઈ જીવને દર્શનમોહના ઉપશમ-ક્ષય-ક્ષયોપશમથી સ્વ-પરના યથાર્થશ્રદ્ધાનરૂપ તત્ત્વાર્થશ્રધ્ધાન થાય ત્યારે તે જીવ સમ્યક્ત્વી થાય છે. માટે સ્વ-પરના શ્રધ્ધાનમાં શુધ્ધાત્મશ્રદ્ધાનરૂપ નિશ્ચયસમ્યક્ત્વ ગર્ભિત છે.
ચેતન નામનો પદાર્થ જે કર્મ સહિત છે તેને જીવ કહેવામાં આવે છે અને તેને અનાદિથી મિથ્યાર્દષ્ટિ કહ્યો છે કારણ સ્વ અને પરનું યથાર્થરૂપથી શ્રધ્ધાન કર્યું નથી. મિથ્યાત્વ એટલે ઊંધી સમજણ દા.ત. દેહને જ આત્મા માનવો અને તેને પોતાનો માનીને બધી ક્રિયાઓ કરવી. અનાદિકાળથી આવી ઊંધી સમજણના કારણે ચૈતન્ય પદાર્થ આત્મા હું પોતે જ પ્રયોજનભૂત પદાર્થ ઉપાદેય છું એમ જાણ્યું નથી અને જડ પદાર્થ તે હેય તત્ત્વ છે, તે છોડવા યોગ્ય છે એમ જાણ્યું નથી, શ્રધ્ધાનમાં આવ્યું નથી તેથી ભવભ્રમણ ટળ્યું નથી. આ મિથ્યાતત્વનું ફળ છે.
હવે કોઈક જીવ દર્શનમોહનો અનુભાગ ઘટવાથી તેના ઉપશમક્ષય-ક્ષયોપશમથી સ્વ-પરના યર્થાથ શ્રધ્ધાનરૂપ તત્ત્વાર્થ શ્રધ્ધાન કરે ત્યારે તે સમ્યક્ત્વી થાય છે.
યથાર્થ શ્રધ્ધાના એટલે શું ? જે વસ્તુ છે તેને જેમ છે તેમ જાણવી અને તે પ્રમાણે તેની સાથે તેવું આચરણ કરવું. સ્વ એ મારા માટે ઉપાદેય તત્ત્વ છે એમ જાણી તેનો આદર કરવો અને પર એ મારા માટે હેય તત્ત્વ છે અમે જાણી તેને છોડવું.
તત્ત્વાર્થ શ્રધ્ધાન એટલે શું ? તત્ત્વ અને અર્થ સહિત શ્રધ્ધાન કરવું.
૬